Қазақстан және ядролық қаруды таратпау жөніндегі саясат

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

Ядролық қарудың пайда болуы және ХХ ғасырдағы жанталаса қарулану үдерісі1. 1 Екінші дүниежүзілік соғыстың аяқталуы және ядролық қарулану үдересі . . . 777 . . . 71. 2. Биполярлық кезеңдегі ядролық қаруға қатысты саясат . . . 16
Қазақстанның ядролық қауіпсіздікке қатысты ұстанымы

мен саясаты

2. 1Тәуелсіз Қазақстан және ядролық қауіпсіздік мәселесі . . . 77 . . . 202. 2Қазақстан және ядролық қаруды таратпау жөніндегі саясат . . . 7 . . . 32

Қазақстан және ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саясатының нәтижесі және болашағы

3. 1Қазақстан және ядролық қарусыз әлем құру мәселесі . . . 38

3. 2Ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз ету болашағы . . . 51

Қорытынды . . . 63

Пайдаланылған әдебиеттер . . .

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Ядролық қауіпсіздік мәселесі - халықаралық және ұлттық қауіпсіздік жүйесінің аса маңызды бөлігі; адам өміріне, қоғам дамуына қауіп төндіретін, биосфера мен экожүйе жағдайына орны толмас зардап тигізетін ядролық апаттарды болдырмауды көздейтін әскери және азаматтық белгідегі ядролық нысандардың жай-күйімен байланысты. Ядролық державалар клубының бақылаусыз кеңею қатері - ХХІ ғасырдағы аса көкейкесті проблемалардың бірі. Егер халықаралық қоғамдастық ядролық қаруға ие мемлекеттер ауқымының кеңеюіне қарсы саяси күш-жігер таныта алмайтын болса, оның салдарлары үлкен ауыртпалықтарға алып келуі әбден мүмкін.

Ядролық қаруды таратпау саласындағы бүгінгі ахуал көңілдегіден көп төмен жатыр . Ядролық қаруды таратпау жөніндегі келісім (ЯҚТШ) өзіне артқан сенімді ақтай алмай отыр. Өйткені, ол асимметриялы болып табылады және ядролық қаруы жоқ елдерге қатысты санкцияларды ғана қарастырады. Ол МАГАТЭ мен БҰҰ-ның мемлекеттердің ядролық нысандарға халықаралық инспекторлардың жіберілуінен ауытқу фактілеріне нақты да түсінікті ықпал ету тетіктеріне ие емес. Ақыр аяғында ЯҚТШ өзінің қатысушыларына қол қоюшылар қатарынан ешқандай салдарсыз шығып кетуіне мүмкіндік береді. Осы жағдайлардың барлығы келісімнің тиімділігі мен нақтылығын әлсіретіп отыр [1, 652б. ] .

Сондықтан, ЯҚТШ-нің әмбебап режімін нығайтуға және бекемдеуге ықпал ете отырып, Қазақстан сонымен бір мезгілде ядролық қаруды таратпаудың жалпыға ортақ горизонтальды және вертикальды жаңа да әмбебап келісімін жасау идеясын алға тартты. Аталған құжат “қосарланған стандарттарды” қолданбауға кепілдік беруі тиіс. Сонымен қатар, тараптардың нақты міндеттемелерін және оның ережелерін бұзғандарға санкция қолдану тетіктерін қарастыруы қажет.

Сонымен бірге, біз таратпау режімін бекемдеу жолында маңызды кезең бола алатын әскери мақсаттағы тұтандырушы материалдарға тыйым салу жөніндегі келісімді тезірек қабылдау қажеттігіне сенімдіміз.

Әлемде бүгінде тұтандырушы материалдар екі мың тонна төңірегінде артық жинақталғанын қаперге сала кеткеннің артықтығы жоқ. Олар әскер жүйесінде пайдаланылып отырған жоқ, бірақ ядролық жарылғыш құрылғылар дайындауға әбден жарайды [1, 653б. ] .

Ядролық қару - жалпы адамзаттың соры десек, ядролық полигондар -20 ғасырдағы ең ауыр қасіреті болды. Өйткені, атомдық ядролық жарылыстар бүкіл бір аймақтың қоршаған ортасы мен табиғи генофонына, адамдардың геніне әсер етіп, қалыпты мөлшерден әлдеқайда жоғары радиоактивті заттар мен рентген сәулелері тіршілік атаулыға қауіп-қатер әкеліп, өте зиянды радионуклидтер тірі клеткаларға генетикалық өзгерістер туғызды. Бұған дейін жеті атасына шейін қыз алыспай, қан тазалығын сақтап келген елдің топырағында түрінен адам қорқатын құбыжық нәрестелер дүниеге келе бастады. Әлемнің көптеген аймақтарында ересектер ауруы мен балалар өлімінің саны көбейіп, жалпы өмір сүру жасының ұзақтығы қысқарды. Сол кездегі белгілі оқымыстылар мен саясатшылардың, қоғам қайраткерлері мен ғалымдардың пікірлері бойынша экологиялық жағдай күрделі нүктесіне, ең жоғарғы деңгейіне жеткен [2] .

Қазақстанның бұл орайдағы қадамдары халықаралық ахуалды оңды өзгертуге және Ядролық қаруды таратпау туралы шартты жүзеге асыру ісіне қосылатын нақ-ты үлес болмақ. Өйткені, біздің экономикалық жағынан қуатты және саяси салмағы бар еліміз алғашқы болып ядролық қарудан өз еркімен бас тартты. Бұл акті арқылы Қазақстан халық-аралық қоғамдастыққа өзінің сыртқы саясатының ашықтығын, зомбылықтан және әскери қауіптен бейбітшілікті жақтайтынынын көрсетті.
Баршаға белгілі, қазақ жері жарты ғасыр бойы осы алапат қарудың сұмдығын басынан кешірді. Қазақстан аумағында 456 ядролық және термоядролық жарылыстар жасалды, бұл ядролық зарядтардың жиынтық қуаты 1945 жылы Хиросимаға тасталған атом бомбасының қуатынан 2, 5 мың есе асып түседі. Елу жылға таяу уақыт қазақ жерін дүр сілкіндірген ядролық сынақтар халықтың денсаулығына және қоршаған ортаға орасан зор зиян келтірді. Мамандардың бағалауынша, топырақтың өнімді әлеуетін қайтадан қалпына келтіру үшін кемінде 300 жыл уақыт қажет көрінеді.

Қазақстан тәуелсіздік алған сәтте әлемдегі ең ірі ядролық держава болуға мүмкіндігі бар еді, өйткені, республикада қуаты жағынан әлемдегі төртінші ядролық арсенал мұраға қалған болатын. Қазақстанда құрлықаралық баллистикалық зымырандарға арналған 1216 оқтұмсық және ауыр бомбардирлердің зарядтары, жаппай қырып-жоятын заманауи құрал-жабдықтармен жарақтанған ядролық стратегиялық күштер кешені болды. Ядролық арсеналда сонымен қатар 1400 ядролық оқтұмсықты стратегиялық 104 Р-36М зымырандары сақадай сай тұрды. Қазақстанда, сонымен қатар, құрлықаралық зымырандарды ұшыратын 148 шахталық қондырғылар шоғырланды, сондай-ақ, ауыр МБР СС-18 оқ-зарядтардың үштен бірі, Байқоңыр ғарыш айлағында баллистикалық зымырандарды сынақтан өткізетін маңызды нысандар жұмыс істеп тұрды. Сонымен қатар, Қазақстанда өз ядролық қаруын жасауға қажетті барлық ғылыми-зерттеу, өндіру және өндіріс инфрақұрылымы болды [2] .

Осы ретте Қазақстанның халықаралық аренада ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі саясатын, әлемдегі ядролық қауіпсіздік мәселесін зерттеу, баға беру қазіргі ядролық қарама -қайшылық орын алып отырған заманда өзекті екендігі сөзсіз және жан - жақты зерттеуді қажет ететін мәселелердің бірі деп пайымдауға негіз бар.

Зерттеудің мақсаты: қазіргі өркениеттегі әлемдік проблеммалардың бірі ядролық қауіпсіздік мәселесіне қатысты Қазақстанның ұстанымы мен бағытын, саясатын зерделеу.

Зерттеудің міндеттері: Дипломдық жұмыстың мақсатына байланысты, келесідей міндеттер айқындалды:

Ядролық қарудың пайда болу себебін анықтау және ХХ ғарсырда қарулану үдерісін талдау;
Екінші дүниежүзілік соғыстың аяқталуы және ядролық қарудың пайда болу үдерісін жүйелі түрде сипаттау;
Қазақстанның ядролық қаруға қатысты ұстанымы мен бағытын талдау; Қазақстанның ядролық қаруды таратпау жолындағы ұсыныстары мен саясатын жан - жақты ашып көрсету;
Ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жолындағы жүзеге асырылып жатқан шараларды талдау;
Қазіргі кездегі ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің нәтижесін қорытындылау және болашағын болжау;

Зерттеудің объектісі: Ғаламдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде Қазақстанның ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жолындағы саясаты.

Зерттеу пәні: Әлемдік ядролық қауіпсіздік саясаты мен Кеңес Одағынан бастап қазіргі уақытқа дейін ядролық қауіпсіздіктің экономикалық, экологиялық, құқықтық мәселелері және Қазақстан ұстанымы.

Зерттеудің деректік негізінде аталған зерттеудің мақсаты мен міндетін жүзеге асыру үшін барлық мемлекеттерге ортақ жалпыға бірдей ядролық қарусыз әлем декларациясы, 1968 жылғы Ядролық қаруды таратпау туралы Шарт, 1981 жылғы ядролық зілзалалдарды болдырмау жөніндегі декларация, 1986 жылғы ядролық немесе радияциялық апат жағдайы кезіндегі көмек көрсету конвенциясы, 1994 жылғы ядролық қауіпсіздік жөніндегі конвенция, 1997 жылғы ядролық зақым үшін азаматтық жауапкершілік жөніндегі Вена конвенциясы мен БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің 1540 қарары сонымен қатар, Ядролық терроризм актiлерiмен күрес туралы халықаралық конвенция, 2006 жылғы Орталық Азия аймағын ядролық қарусыз аймақ деп жариялаған Шарт қарастырылды.

Тақырыптың зерттелу деңгейі: Әлемдегі ядролық қауіпсіздік мәселесі қазіргі халықаралық қатынастағы ең өзекті мәселе болып тұрғандықтан қазақстан ғылымында біршама зерттеліп келеді. Тақырып бойынша зерттеу жүргізу барысында ең алдымен ядролық қауіпсіздік бағытында тынбай сындарлы саясат жүргізіп келе жатқан Елбасының еңбектерінің маңызы зор болды. Н. Ә. Назарбаевтың «Сындарлы он жыл», «Ғасырлар тоғысында», «Бейбітшілік кіндігі» атты еңбектері мен баспасөзде жарық көрген мақалалары зертеу жүргізуде деректік негіз болды десек артық емес. Бұл еңбектерде Қазақстанның ел қауіпсіздігі үшін ядролық қарудан бас тартып, ядролық қарусыз әлем құру жолындағы ұстанымдары мен саясаты айқындалған. Сонымен қатар К. Тоқаевтың еңбектерінің де ядролық қауіпсіздік мәселелсін толық ашып көрсетуге себеп болды. А. Арыстанбекова, Е. Ертысбаев т. б. еңбектерінің де ядролық қауіпсіздік жолындағы Қазақстанның саясатын ашып көрсетуге көмегі болды.

Қазіргі кезеңдегі ядролық қаруларды қысқарту және ядролық терроризмді болдырмау, қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері бойынша қазақстандық зерттеушілердің, атап айтқанда Қ. Көпжасаров, С. Ахметов, М. Қыдырұлы, С. Әмірбек ұлы т. б. мақалалары кеңнен қолданылды.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері: Дипломдық жұмысты жазу барысында құжаттарды зерттеу, талдау және салыстыру, қорытындылау әдістері пайдаланылды. Ядролық қауіпсіздік мәселесін талдауда атақты саяси тұлғалардың еңбектері, жазған мақалалары қарастырылып, олардың көзқарастары мен ұстанымдары ескеріліп, когнитивті әдіс қолданылды.

Тәжірибелік маңыздылығы: Зерттеліп отырған тақырып бүгінгі күннің өзекті мәселесі болғандықтан, зерттеудің нәтижелері мен қорытындылары қазіргі кездегі халықаралық қатынастар мамандары мен саясаттанушылар үшін кең қолданыстық маңызға ие.

Жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. Ядролық қарудың пайда болуы және ХХ ғасырдағы жанталаса қарулану үдерісі

1. 1 Екінші дүниежүзілік соғыстың аяқталуы және ядролық қарулану үдерісі

Әлем ғасырдың екі ғаламат оқиғасының - ядролық қаруды игеру мен космостық кеңістікке шығу секілді тарихи оқиғалардың куәсі. Ол ұлы державалар үшін қуаныш болса, халқы үшін қасірет еді.

Кейінгі жарты ғасыр бойы әлем өміріне қауіп төндіріп келе жатқан ядролық қарудың көзін құрту барлық халықтардың арманы болып отыр. Жойқын қаруды 1945 жылы бірінші болып сынаған да, сонан соң жауына қарсы жұмсаған да АҚШ еді. Бірақ атом бомбасына АҚШ-тың монополиясы көпке созылмады. КСРО-ның да қол жетіп, екі мемлекет арасында жанталаса қарулану жолында егес-бәсеке басталып жүре берді. Осы мақсатта атқарылмаған іс қалмады. Ең алдымен, сынақ полигонын дамытуға мән берілді. Оған қоса, осы саладағы жұмыстар тек құпия түрде жүргізілді. Бұрынғы Кеңес Одағының ядролық жиынтығына 700 000 тұрғыны бар 10 жабық ядролық қала қараған екен. Ол салада 1 млн. астам жұмысшылар қызмет атқарған[3] .

Деректерге сүйенсек, әлемде 2044 ядролық жарылыс өткізіліпті, оның 513-і атмосферада. Соның 52, 7 проценті АҚШ-та, 35 проценті бұрынғы КСРО-да, 8, 8 проценті Францияда, 2 проценті Ұлыбританияда және 1, 6 проценті Қытайдың Қазақстанмен шектес Лобнор полигонында болған. 1975 жылы жердің астында ядролық қаруға сынау жасалып, 1960жылдан бастап уран алу жұмыстары жүргізілген. Жарылыстан кейін жердің бетінде ойдым-ойдымдар пайда болған. Ядролық қарудың жасалуы ХХ ғасырдағы ядролық физиканың дамуымен байланысты болды. ХХ ғасырдың 40-жылдарының бас кезінде АҚШ ғалымдарының тобы ядролық жарылысты жүзеге асырудың физика қағидаларын дайындады. Егер халықаралық қоғамдастық ядролық қаруға ие мемлекеттер ауқымының кеңеюіне қарсы саяси күш-жігер таныта алмайтын болса, оның салдарлары үлкен ауыртпалықтарға алып келуі әбден мүмкін.

АҚШ өз ядролық қаруын 40-шы жылдардың соңында өсiп жетiлдiре бастап, 50-шi жылдардың басында Еуропаға Сталин әскерлерiнiң шабуылына КСРОға қарсы жауапқа ядролық қаруды қолдануды ойлады. Олар демек, ұлғаймалы ядролық баяулатуды бұл тұжырымдамаларды бастапқы мiне тәубеге келдi. Және тек қана КСРОға өз ядролық қаруын жасаған болғандасы сонан соң американдықтар ядролық баяулатуды түсiну екпiн тарлау қайта орнықтырды бұл АҚШтағы ядролық шабуылдың сақтап қалуын аспабы және олардың одақтастары. Бұл турасында басқа елдер, онда және олардың көпшiлiктерi ол дасы ұлғаймалы ядролық баяулату үшiн ядролық қару бастапқы құрды. Мысалы, Франция және Ұлыбритания өз ядролық қаруы ядролық қаруды қолдануы бар кеңес одағының шабуылын баяулату үшiн сол үшiн емес жасады, бiрақ тек қана кәдiмгi құралдардың қолдануы бар шабуылын баяулату үшiн әлi және сол үшiн. Ұлғаймалы ядролық баяулату үшiн демек бастапқы. Сол тәрiздi Израильге жатады. Израиль өз ядролық қаруын жасады, өйткенi ол араб мемлекеттерi белдеулейдi және ол болады жүрiсте кезектi таяу шығыс соғыстың жоюын қырлағанда және өзiн жоюға мүмкiндiк бермеу үшiн ядролық қару қолдандыра алғанда момент басталатынын қорықты. Және сондықтан Израиль ұлғаймалы баяулату үшiн өз ядролық қаруы бастапқы қолданды, тар баяулату үшiн емес. Ұлғаймалы баяулату айла бiр жасырын жұмбағады, өйткенi ол бiрiншi ядролық соққы ойлайды. Соғыс мүмкiн демеуге шақырылған ядролық баяулату мұндай ахуалдарда демек ядролық соғысты керiсiнше шешедi, бiрiншi соққы өйткенi ойлайды [3] .

Елдің ядролық бағдарламасын іске асыру 1954 жылы Францияның Вьетнамдағы жеңілісінен кейін басталған. 1958 жылғы маусымда Шарль де Голль билікке келгеннен кейін АҚШ-тың одақтастық кепілдіктеріне күмән келтіріп, атом бомбасын өз беттерімен жасауға кіріскен.

Африкадағы Алжир елінің аумағына орналасқан Регган оазисінде 1957жы-лы үш жылдың ішінде 10 мың адам тұратын қалашық және ғылыми-зерттеу кешені салынған. Құрылыс 100 млрд. франкке түскен. Алғашқы сынақ осы полигонда 1960 жылғы 13 ақпанда жасалған. Кейіннен Париждегі орталық билікке қарсы көтерілген француз бүлікшілерінің қолына атом қаруы түспесін деп, 1961 жылғы сәуірде сынақ алаңын жаруға тура келген. Сөйтіп Алжирдің оңтүстік бөлігінен алғашқы полигоннан 560 шақырым жердегі Хоггар гранитті үстіртінде екінші полигон салынып, ол 1966 жылға дейін пайдаланылған. Мұнда 13 жарылыс жасалған. 1962 жылы Алжир тәуелсіздік алған соң полигонды жаңа орынға, Муруроа атолына көшіруге тура келген. КСРО, АҚШ пен Ұлыбритания 1990-1992 жылдардан бастап ядролық сынақтарға жариялаған мораторийге Франция 1996 жылы ғана қосылған. Сөйтіп, 1960-1996 жылдарда Сахарада және Полинезияда барлығы 210 ядролық сынақ жүргізген, соның 181-і Муруроада жасалған.

Франция 1996 жылы жерде орналасқан ортақ қашықтықтағы баллистикалық зымырандардан және жерде орналасқан тактикалық ядролық қарулардан бас тартты. Болашақта бұл ел сүңгуір қайықтардың баллистикалық зымырандарын ғана сақтап қалмақ. Қазіргі кезде сүңгуір қайықтардағы 384 стратегиялық оқтұмсықтардан басқа авиациялық тактикалық ядролық қарудың 80 бірлігі бар[4] .

Британия үшiн Жаңа старт құжат ол көлеңкеленген (оппозиция партиясының мүшесiмен яғни, дайын оның өкiметке партиясының кiрiстiң жағдайында үкiметтегi тиiстi орын алу) сыртқы iстер министр болғанда мерзiмге Р. Кук iстеп шығылған өтiнiштiң ертелеуiнен кейiн пайда болды. Бұл өтiнiштер бағдарламаны тұрды ядролық қаруды таратпау туралы шарт күшiнiң мерзiмдi ұзартуын арнаулы сұраққа лейбористiк үкiмет 1995 жылдың конференциясындағы нью-йоргiнде көрсетуi керек болатын он пункт. Британия үшiн Жаңа старт құжат болатын бағдарламаларға жағдайларға қосымша ретiнде он пункт келесi шараларға кiрiсуге ұсынды:

- ((Nuclear Weapons Register ), БҰҰ-ның құзырымен бар болар еді) ядролық қару-жарақтардың тізілімі өз қорларының ұшырайтын тексеруінде туралы жариялау тиісті ядролық қарумен жариялау тиісті ие болатын елдер ядролық қару-жарақтарының тізілімінің жасалуы;

- аймақтық аймақтар еркін (Ұлыбритания қауіпсіздігінің мүдделеріне лейборист білдіретін пікірге сәйкес мұндай аймақтарды жасауды мадақтауы қызмет көрсетеді оған жаратпау өрнек емес) ядролық қарулардан жасау;

- (ядролық қаруға ие болатын елдердің әрқайсысыларының қарусыздануына сөйлеуші күштерінің сүйемелдеуін мақсатпен бұл елдің шарасы ядролық қаруды таратпау туралы VI келісімшартының бап шығатын өз міндеттемелерінің орындауы үшін іске асыратын туралы жүйелі баяндамаларды БҰҰ Бас хатшысына ұсыну) БҰҰ ұсынатын қарусызданулар туралы жүйелі баяндамаларды әзірлеу және өткізу [4] .

Соңғы парламенттiк Ұлыбритания таңдауларының жағдайынан ядролық сынауларды тегiс қамтитын тыйым туралы келiсiм шартын бекiттi және ағылшын үкiметiнiң ұстанымындағы өрлеудiң бөлiнетiн (Fissile Materials Cut - Convention Оff) материалдарының өндiрiсiнiң тоқтатылуы туралы конвенцияның қатынасында дегенмен 1998 жылдың сәуiрiндегi өз бекiту грамоталары сақтауға тапсырғаны осыған дейiн байқалмады.

Ядролық Үндістан доктринасы жұмбақты бiр есептен болады. Барлық талпыныстар неткенмен көп емес Үндістан бойынша жиырма артық жылдармен бойыда ядролық мәртебеден ядролық зарядтың 1974 бiрiншi жылындағы сынауынан кейiн iркiлетiн себеп түсiне алды 1998 Үндістан жылында ядролық қаруы бар мемлекет болуға ресми шешкен түсiндiру. Керiсiнше, сынағыштық жиi үндi халық партиясының керiтартпа ұлтшылдығының сол кезде коалициялық үкiмет басшылық еткен саясаты бар 1998 жылының ядролық сынауларын өткiзулердi ұластырады. Ядролық потенциалдың жасауы үшiн мүмкiндiк дегенмен 1974 жылда, И. Ганди, үндi ұлттық конгрессiнiң партияның жетекшiсiнiң басқарудың егделерi Индиямен әлi салған. - жылданың соңында 1980-шiсi Р. Гандидың басшылығымен партиялар сонымен бiрге жатқан бiрiншi ядролық бомбаны жасалды. Ендiгәрi ядролық потенциалға әртүрлi саяси партия танысқан келесi үкiметтердiң сол үндi ұлттық конгрессiнен бiртiндеп дамыды. Үндістан мен Қытайдың әсерлесуi ядролық көршiсi бар қатынас тексеруге көрсетедi. Аналитиктер осы арақатынастарды маңыздылықты жиi мақұлдай алмау. Үндістан бәсекелестiгi және Қытай терең түбiрлерi болады, көпшiлiгiнде ұқсас Үндістан қатынастары және Пәкістан. Өздерi бар Қытай сол Үндістандағы Яосы таратуды дәлелдеген алғашқы фактор болды. Күдiк және сенiмсiздiк, дәл осылай сонымен қатар шекаралардың бас шешiлмеген мәселелерi 1962 жылдың соғыстарынан кейiн аман сақталды. Уақыты бар шекарада кернеулi қатынастар азды. Ең үлкен егес 1986 1987 жылда 2003 жылдағы солтүстiк-шығыс Индия және сол облыстасында Самдуронгтi Жазықтықта байқалды, бiрақ тағы басқа жағдайлар бұл саяси келiссөздердiң кернеулi қатынастарынан кейiн асылданды. Шекаралардың мәселесi және Индия қатынасы және Қытайдың ядролық және ракета Пәкістан бағдарламаларының Қытай қолдау шақырылған Индия абыржуы шешiлмегенге қарамастан едәуiр жақсарды, сауда әсiресе кеңейтудiң арқасында [5] .

Қарумен де, кәдiмгi тағайындаудың айтарлықтай аса басым түсетiн күштерiмен де Пәкістан билеушi топтарын стратегиялық ниетке сәйкес, мақсат тұттың бұл елiнiң ядролық бағдарламасы жақтан бас тарихи жаудың әскери-саяси байбаламын бейтарап қалдырсын - Индия, орналасқан қырылысу. Бұл, қатысудан тысқары ядролық қару-жарақ қоймасының исламабадында бұл елдiң халықаралық мәртебесi, бауырлас ислам мемлекеттерiнiң арасында объективтi түрде жоғарылатады. Саяси Пәкістан басқаруын өзгерiссiз асты сызылады: бұл елiнiң ядролық доктринасы өздiң өз тууiнен тек қана бiрiккен бағытталғандықты алады. Пәкістандық ядролық бағдарламаның тарихи басымен салдармен мемлекет және Халық Бангладеш республикасының оның бұрынғы шығыс бөлiгiнiң аумағындағы бiлiмiн ыдыратуға алған Индияға қарсы соғыстағы ұтылу iзiнше сол Омға күштердi Индия баяулатуы туралы саяси шешiм қабылдауында 1972 жылдың қаңтары санауға қабылдаған. Ядролық Пәкістан бағдарламасы жағдай жасайтын импульс 1974 жылдағы атом Индия зарядының сынауы осыдан кейiн алды, 1970-шi жылдардың екiншi жартысында қиын жағдай кадир Әбдiл көпшiлiгiнде қызметке қатысты оның дамытуларын түбегейлi үдеу байқалды. Шеткiсi Германияда жаратылыстану-ғылыми бiлiм алды, уранның сөндiруiнiң технологияларымен жақын танысқандығынан Нидерландтардағы өз теориялық бiлiмдерi және жаттығу дағдылары кешiрек тереңдеттi. А. К. ханды 1975 жылда Пәкістанға қайтып келдi, жыл ендi уранның сөндiруi бойынша белсендi жұмыстар елде кейiн басталды. Батыс сарапшыларының бағалары бойынша, Батыс сарапшыларын бекiтетiн Ядролық Пәкістан бағдарламасы Сауд аравиямен жартылай қаржыландырады; соңғысы Пәкістандық қару-жарақ қоймасын қарайды бұл Иранға қарсы ядролық қалқан. Қару-жарақ қоймасы нақ сол, жуық шамамен бағалар бойынша, мақсаттарға немесе орташа алыстықтың зымырандарымен жеткiзе алатын 60-100 ядролық боезарядтардан немесе американдық өндiрiс F-16ның ұшақтарында құрастырады тұрады. Өздерiнiң боезарядтары және олардың жеткiзуiн құрал елдiң барлық аумағы, топырақтармен күштi сақталатын олар арналған бытыратып орналастырған [5] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.