Жергілікті мемлекеттік басқару түсінігі

Мазмұны

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасындағы әкімшілік реформалардың басымдылықты бағыттары мемлекеттік басқаруды орталықсыздандыру және муниципалдық басқару жүйесін қалыптастыру болып табылады. Мемлекеттік басқаруды орталықсыздандыру және муниципалдық басқаруды дамытумен барлық экономикалық жүйенің толық қызмет етуі, елдің тұрақты әлеуметтік - экономикалық жағдайы байланысты.

Кез-келген қазіргі заманғы демократиялық мемлекет тым болмаса муниципалдық басқару әдісіне кепілдік бермесе немесе оның бар екенін мойындамаса, экономикалық және әлеуметтік үдерістердің тиімді басқарылуын қамтамасыз ете алмайды. Себебі, басқару саласы аса күрделі және көпқырлы, сондықтан қоғамдық дамудың барлық мәселелерін тек орталықтан шешу қиындық туғызады. Сондықтан, басқару қызметінің тиімділігін арттыру үшін өкілеттіліктің бір бөлігін тұрғындардың ортақ мүддесі тұрғысынан алып қарағанда оңтайлы нәтижеге қол жеткізеді деуге болатын басқару деңгейіне берген ұтымды және бұл нағыз демократияға жеткізер жолдың бірі.

Қазіргі уақытта белсенді түрде бірінші мәселе ретінде мемлекеттік басқаруды орталықсыздандыру және муниципалдық басқаруды дамыту мәселелері алға қойылып отыр. Жергілікті мәселелерді шешудің бір қадамы 2001 жылы экспериментті түрде ауыл әкімдерін және 2006 жылы аудан және облыстық мәндегі қала әкімдерін сайлау болып табылды.

Бүгінгі таңда бұл жағдай Елбасының елдің негізгі Заңына жаңартулар енгізуімен түбірінен қайта өзгерді. Қазақстан кең көлемді территорияны иеленеді, осыған байланысты еліміздің аймақтары табиғи байлықтарының қалыптасуына, климаттық жағдайларына және т. б. негізделген әртүрлі экономикалық әлеуетке ие. Сонымен қатар аймақтар демографиялық, этникалық және тарихи ерекшеліктері бойынша бөлінеді. Әсер ету механизмдерінің орталықтандырылған стандартты жинағымен басқара, жоғарыда аталған факторларды ескере, мемлекет еліміздің барлық аймақтарының қажеттіліктерін бірдей деңгейде оптималды қанағаттандыра алмайды. Осыған байланысты мемлекеттік басқару деңгейлері арасында өкілеттіліктерді бөлу қажеттігі туындайды.

Бүгінгі таңда әрекет ететін жергілікті мемлекеттік басқару - ауыл, ауылдық округтер, аудандық мәндегі қалалар деңгейіндегі әкімдер институты - жеткілікті тиімді емес, өйткені жоғарыда тұрған әкімдер мен үкіметке күшті тәуелділікте тұр. Соған байланысты олардың қызметі негізінен халықтың мүддесін қанағаттандыру мен экономикалық жинақтылыққа емес, ал жоғары тұрған органдардың бұйрығын орындауға бағытталған. Қалыптасқан жағдайдан шығу жолы муниципалдық басқару жүйесін енгізу болып табылады.

Мемлекеттік басқарудың тиімді жүйесіне жаңа талаптар мемлекеттік басқару жағдайын зерттеу, сонымен қатар мемлекеттік басқару жүйесі ретінде ғана емес, сонымен бірге ҚР-дағы муниципалдық басқару жүйесі ретінде ғылыми негізделген үлгіні жасау қажеттігін негіздейді. Бұған байланысты мемлекеттік басқаруды реформалау және муниципалдық басқаруды дамыту мәселелерін зерттеу облысындағы теориялық - әдістемелік және қолданбалы зерттеулердің ролі өседі. Жоғарыда аталғандар дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігін негіздейді.

Диплом жұмысының мақсаты - Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік-муниципалдық басқарудың қалыптасуының теориялық аспектілерін қарастыра отырып, оның органдарының жай-күйі мен даму болашағын зерттеу және бюджетаралық қатынастардың ұйымдастырушылық-әдіснамалық негіздері мен тәжірибесін зерттеу негізінде оны жетілдіру жөнінде ұсыныстар жасау болып табылады.

Осы мақсатқа сай жұмыста келесі негізгі міндеттер қойылды:

• мемлекеттік билікті орталықсыздандыру қажеттігін және муниципалдық басқару жүйесін енгізуді негіздеу;
• бюджетарлық қатынастарды қалыптастыру принциптері мен әдістеріне сипаттама беру;
• ҚР-дағы муниципалдық басқару жүйесін шет мемлекеттермен салыстырмалы талдау;
• муниципалдық басқару жүйесін жетілдіру мақсатында мәслихаттардың рөлін көтеру бағыттарын анықтау;
• мемлекеттік-муниципалдық басқару органдарының өзара әрекет етуін жетілдіру мақсатында түсімдер мен шығындардың бюджет деңгейлері арасында бөлінуін саралау;
• бюджетарлық қатынастарды реттеуді жетілдіру жолдарын ұсыну.

Зерттеу пәні - муниципалдық басқару органдарының бюджетаралық қатынастарға қатысты құзыреттерін жүзеге асыру барысында орындайтын функциялары мен қолданатын әдістері.

Зерттеу объектісі - Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік- муниципалдық басқару органдары.

Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан және қорытындылар мен қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Жұмыс 17 кесте мен 4 суретті қамтиды.

Бірінші бөлімде мемлекеттік-муниципалдық басқару мәселелерінің теориялық негіздері қарастырылып, орталықсыздандыру мәселелерімен қатар бюджетаралық қатынастарға сипаттама берілді.

Жұмыстың екінші бөлімі мемлекеттік-муниципалдық басқару органдарының жай-күйін талдауға арналды. Бұл бөлімде зерттеу объектісі ретінде алынған муниципалдық басқару органдарының қызметі мен Қазақстандағы бюджетарлық қатынастардың жүзеге асу барысы талданды.

Үшінші бөлімде муниципалдық басқару органдарының даму болашағы, олардың қызметін жетілдірудің бағыттары мен жолдары, сонымен қатар бюджетаралық қатынастарды реттеудің негізгі бағыттары ұсынылды.

Дипломдық жұмыстың қорытынды бөлімінде қарастырылып отырған мәселеге қатысты тұжырымдар мен ұсыныстар берілді.

1 Мемлекеттік-муниципалдық басқару және бюджетаралық қатынастардың теориялық негіздері

1. 1 Мемлекеттік басқаруды орталықсыздандыру муниципалдық басқаруды дамыту негізі ретінде

Қазақстан Республикасында тәуелсіздік алған 19 жыл ішінде экономиканы дамыту және қоғамды демократиялауды нарықтық жолға қою бойынша реформалар жүргізілді. Тәуелсіз мемлекет ретінде Қазақстанның алғашғы жылдарында басымдылықты көңіл мемлекеттілікті бекіту, күшейтуге, халықаралық аренада орын алуға, әлеуметтік-экономикалық сферда реформалар жүргізуге аударылды. Дамудың қазіргі кезеңінде, яғни тәуелсіздіктің жалпы ұлттық негізі құрастырылған кезде басымдылықты тапсырмалардың бірі жергілікті мемлекеттік басқару және жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін реформалау, яғни мемлекетік басқаруды орталықсыздандыру болып табылады.

Соңғы оңдаған жылдар бойында ұдайы зерттеулер жүргізіліп, мемлекеттік басқарудың нәтижелі модельдері мен құрылымдары іздестірілуде. Көптеген елдерде жүргізілген эксперименттердің нәтижесінде халықты басқарудың төмендегі деңгейлері бөліп көрсетіле бастады:

• мемлекеттік басқару (федералдық немесе республикалық деңгейде) ;
• жергілікті мемлекеттік басқару (әкімшілік-аумақтық құрылымның жоғары буындары деңгейінде) ;
• аумақтық өзін-өзі басқару (төменгі әкімшілік-аумақтық бөлініс деңгейінде) [1] .

Мемлекеттік басқаруды бұлай жіктеу ғаламдану жағдайында азаматтар мен қоғам істерін жария басқару жүйесінің әлеуметтік нәтижелілігін арттыру, бұл жүйеде демократияны тереңдету қажеттілігінен туындаған. Мемлекеттік басқарудың жаңа тұжырымдамаларының авторлары мұндай құрылымды жаңа жағдайда - ғаламдану жағдайында мемлекеттік басқарудың орталық органдары негізінен елдің сыртқы байланыстарын реттеумен шұғылданып, сол арқылы мемлекеттік басқарудың ішкі міндеттерін ойдағыдай орындау үшін қолайлы сыртқы жағдай жасауға тиіс екендігімен ақтайды. Бұл деңгей сондай-ақ мемлекеттік басқару жөніндегі заңдарды қалыптастырып, жетілдіру ісіне жәрдемдесуге, салалық және басқа мемлекеттік бағдарламалар қабылдауға, ұлттық компанияларды және негізгі мемлекеттік ресурстарды басқаруға және басқа перспективалық мәселелерді шешуге тиіс.

Жергілікті мемлекеттік басқару жүйесі - орталық пен әкімшілік аумақтар арасында құзырлар ара жігін ажырату нәтижесі. Әдетте жергілікті мемлекеттік басқару органдары мемлекеттік басқарудың орталық салалық органдарының агенті ретінде қимылдап, қоғамдық стандартқа сәйкес халыққа іс жүзінде барлық кызметті көрсетеді.

Жергілікті мемлекеттік басқару деңгейінде статистикалық есеп, азаматтардың жекелеген категорияларына нақты көмек көрсету, ұйымдық-реттеушілік, ұйымдық-рұқсатетушілік, ұйымдық-бақылаушылық процедуралар, сондай-ақ әртүрлі субъектілердің әкімшілік және шаруашылық дауларын құқық негізінде шешу жүзеге асырылады.

Азаматтардың жергілікті өзін-өзі басқару 18 ғасырда пайда болды. Қазіргі кезде жергілікті өзін-өзі басқару, біріншіден, төте және өкілдікті демократияның пошымы жеке бір әкімшілік ауқымында саяси құқықтармен бостандықтарды іске асыру пошымы деп қарастырылады. Жергілікті өзін-өзі басқару мемлекеттік басқарудың барлық буындарына азаматтардың қатысуын жоққа шығармайтынын атап өту дұрыс. Екіншіден, жергілікті өзін-өзі басқару мемлекеттік басқаруды толықтыру құралы ретінде қажет, ол аумақ істерін көпшілік болып басқару жүйесінде азаматтардың пікірі мен мүддесінің барынша ескерілуін қамтамасыз етуге тиіс. ТМД Парламентаралық Ассамблеяның 1994 жылғы 29 қазанда қабылданған арнайы Декларациясында «жергілікті өзін-өзі басқару Достастық мемлекеттерінің мемлекеттік және қоғамдық өмірін демократиялық жолмен ұйымдастырудың қажетті элементі болып табылады» деп көрсетілген.

Қазақстан егемендігін алғаннан бері көптеген институционалдық сипаты бар мәселелермен кездесті. Қазақстан жағдайы халықаралық қатынастар субъектісі ретінде республикадан халықаралық кеңістікте өз орнын табуға көмектесетін саяси және экономикалық теңестіруді талап етуде. Осыған байланысты мемлекет құрылысының өзі аса маңызды. Осы тұсынан келсек те, демократиялық дамудың ең маңызды мәселелерінің бірін қарастыру қажет болды, дәлірек айтсақ - транзитті қоғам жағдайында билік органдарын орталықсыздандыру мәселесі. Осыған байланысты орталықсыздандыру мәселесіне теориялық қорытынды беру, әлеуметтік субъектілер мен институттар арасындағы қарым-қатынасты Қазақстанның саяси жүйесіне қолайлы болатындай етіп жасау маңызды. Қазіргі кезде еліміздің әлеуметтік-экономикалық, саяси, мәдени өміріндегі алғышарттар пайда болды және олар билік органдарын орталықсыздандырудың негізі бола алады [2] . Орталықсыздандыру түсінігіне көптеген анықтамалар бар. Соның ең басты екеуін келтіруге болады.

1. Орталықсыздандыру - басқару функцияларын орталықтан жергілікті билік органдарына беру, жоғары тұрған органдарындың есебінен төменгі билік органдарының өкілеттіліктерін кеңейту.
2. Орталықсыздандыру - орталықтандыруға қарама-қарсы басқару жүйесі, яғни жергілікті әкімшілік органдар мен қоғамдық өзін-өзі басқару мекемелерінің билік өкілдіктерін кеңейту [3] .

Орталықсыздандыру түсінігінің әртүрлі анықтамасымен бірге оның әртүрлі нысандары бар. Мемлекеттік басқаруды орталықсыздандыру екі жақты сипатқа ие. Осыған байланысты Қазақтан Республикасының стратегиялық жоспарлау бойынша агенттігі мемлекеттік қызметті орталықсыздандыру концепциясының жобасында мемлекеттік басқаруды орталықсыздандырудың екі нысанының - деконцентарция және деволюцияның бар екенін атап өтті. Деконцентрация деп иерархиялық басқару жүйесінің күшін сақтай отырып, мемлекеттік биліктің басқару функцияларын осы жүйесі бойынша төменгі билік органдарына берумен байланысты процесті айтады. Оны «әкімшілік орталықсыздандыру» деп те атайды. Деконцентрация басқарудың әкімшілік астарына да қатысты және оның орталық және орталық емес басқару органдары арасында функцияларды иерархиялық бөлуді қайта қалыптастыру сияқты мақсаттары бар. Орталықсыздандыру саяси жағынан (саяси орталықсыздандыру) келсе, ол шешім қабылдау құқығын жергілікті басқару органдарына беруді білдіреді. Бұл құқықтық жүзеге асуы жергілікті басқарудың актісін білдіреді. Деволюция (міндеттерді табыстау) жергілікті өзін-өзі басқару органдарына шешім қабылдауға және дербес қаржылық, басқарушылық іс-әрекет жүргізуге құқық беруді білдіреді. Осылайша, орталықсыздандыру үрдісінің үш сатысын былай да сипаттауға болады. [4]

Cурет 1 - Орталықсыздандыру процесінің үш сатысы

Сонымен, жергілікті үкімет іс-әрекетінің дербестігін қамтамасыз ететін шарттар қатарын былай кескіндеуге болады:

1. Саяси автономия, яғни мемлекеттің құрылымына тәуелсіз, жергілікті қауымдастықтың өкілетті органдарын тікелей жалпылама таңдау арқылы сайлау. Атқарушы органды өздерінің сайлауы арқылы қалыптастырады, ол өзінің функциясын орындауда орталықтың тәуелсіз құқығына ие болуы мүмкін.
2. Құқықтық автономия - заңмен бекітілген және биліктің басқа деңгейлерімен табысталған өз өкілдіктерін дербес жүзеге асыру құқығы.
3. Әкімшілік автономия, билік деңгейлері тарапынан иерархиялық бағыныштылықтан еркін (демократиялық орталықтандыру қағидасынан бас тарту - төменгінің жоғары тұрған органға бағыныштылығы) .
4. Қаржылық автономия - жергілікті мәселелер шешуге қажетті қаржы ресурстарының қолма-қолдығын және оларды пайдалану мүмкіндіктері мен олардың қозғалысын басқаруды (орналастыруды, бөлуді) білдіреді.

Қазіргі ғылымы мен техникасы, ақпараты мен пікір алмасу үрдісі қарқынды дамып келе жатқан қоғамда мемлекеттік басқаруды орталықсыздандырудың маңызы арта түсуде. 2007 жылдың 28 ақпанындағы Парламент палаталарының бірлескен отырысында жария етілген Президенттің Қазақстан халқына дәстүрлі Жолдауында демократия, жергілікті басқаруды жетілдіру мәселелері жан-жақты көрініс тапты. Онда еліміздегі демократияландыру және тиімді басқару мәселелері қозғалды. Соның ішінде жергілікті өкілетті органдарды дамыту, мәслихаттарды күшейтіп, өкілеттігін кеңейту және уақыт өте келе мәслихаттардың жергілікті өзін-өзі басқаруды қалыптастырудың негізіне айналуы атап өтілді. Жергілікті өкілетті органдары - мәслихат. "Жергілікті мемлекеттік басқару туралы" Заң бойынша мәслихаттардың өкілеттіктеріне төмендегілер жатқызылады:

• аумақтың жоспарын, экономикалық және әлеуметтік даму бағдарламаларын, жергілікті бюджетті, оның атқарылуы туралы есепті бекіту;
• қоршаған ортаны қорғау бойынша бағдарламаларды бекіту;
• әкім ұсынған әкімшілік-аумақтық бірлікті басқару сызбасын бекіту;
• әкімнің ұсынысы бойынша әкиматтың жеке құрамын маслихат сиссиясының шешімімен келісу;
• атқарушы органдар жетекшілерінің есептерін қарау, маслихат шешімін орындамаған ұйымдардың, мемлекеттік басқару органдарының лауазымды тұлғаларын жауапкершілікке тарту бойынша сәйкес органдарға ұсыныс беру;
• ҚР заңдарына сәйкес азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету өкілеттіктерін іске асыру;
• ҚР әкімшілік құқық бұзушылық Кодексіне сәйкес тәртіпті бекіту;
• жергілікті бюджеттің, жоспарларының, экономикалық және әлеуметтік даму бағдарламаларының орындалуына бақылау;
• маслихаттың тұрақты комиссиясын және басқа да органдарын құру, олардың қызметтерінің есептерін тыңдау және т. б. ;
• халықты еңбекпен қамту және кедейшілікпен күресу бағдарламасын бекіту;
• ведомствоаралық сипаттағы мәселелер бойынша акимат жанынан консультативтік-кеңестің жеке құрамын әкімнің ұсынысымен бекіту;
• ҚР Жер заңдары бойынша жер қатынастарын реттеуді жүзеге асыру;
• ҚР Конституциялық нормаларын, заңдарын, Президенттің актілерін, ҚР Үкіметінің нормативтік құқықтық актілерін орындауға қатысу [5] .

Мәслихат өзінің өкілетін сессияда (сессия жылына 4 рет өткізіледі), өзінің тұрақты комиссиясы, маслихат сессиясының төрағасы, депутаттар, маслихат хатшысы арқылы жүзеге асырады.

Президенттік бақылауды тікелей президент өзі немесе оның әкімшілігі жүзеге асырады. Президент облыс, Астана мен Алматы қалаларының әкімдерін сәйкес мәслихаттың ұсынысы бойынша тағайындайды.

Логика бойынша әкім толықтай Үкіметке жауапты болуы керек, себебі ол жергілікті атқарушы органның жетекшісі, дегенмен әкім Президенттің тапсырмасын орындауға міндетті. Иерархиялық емес, бәсекелестік бағыныштылық пайда болады, бірақ Президенттің алдындағы жауапкершілік басымырақ.

Президент барлық деңгейдегі әкімдердің жұмыстарына бақылау жасай алмайды, бақылаусыз оларды жұмыстан босатуға болмайды. Облыстарға бекітілген мемлекеттік инспекторлар бар, бірақ барлық деңгейдегі әкімдерге бақылау жасау мүмкін емес. Сондықтан Президенттің де, Үкіметтің де алдынан жауапкершілік төмендеуі мүмкін, сол себепті әкім Үкіметтің алдында жауап береді, ал Үкімет әкімдер үшін Президенттің алдында жауапты.

Жергілікті басқару органдарының қызметтеріне парламенттің бақылауы заң бойынша қарастырылмаған. Бас прокурордың ұсынысы бойынша Сенат мерзіміне дейін маслихаттардың өкілеттеріне тоқтатуға құқығы бар.

Үкімет конституциялық өкілеті шеңберінде заңдардың орындалуына бақылау жасауды жүзеге асырады. Әділет министрлігі мен оның аумақтардағы органдары жергілікті органдардың актілерін тіркейді. Атқарушы орган тігінен бағынышты.

Маслихаттардың тігінен бағынышты болмағандығы, олардың бір-бірінен қызметтері алшақтатылғандықты білдірмейді. Жоғары тұрған маслихат шешімі төменгі тұрғандардың орындауына міндетті болғанымен, оның төменгі органның өкілетіне араласуға құқығы жоқ. Төменгі тұрған маслихат заңсыз шешім қабылдаса да, оны жоғары тұрғаны маслихат жоя алмайды, оны тек сот тәртібі арқылы жүзеге асыруға болады.

Маслихаттардың тұрақты комиссияларының ешқандай бақылау жасау функциялары жоқ. Белгілі бір әкімшілік-аумақтық бірлікке жалпы бақылауды жергілікті маслихат пен акимат жүзеге асырады.

Қазақстанда жергілікті билікті ұйымдастырудың Конституциялық үлгісі өкілетті орталықтандырылған бақылауды сақтауды қарастырады. Бүгінгі таңда биліктің жергілікті органдардың функциялдық құрылымы аймақтарда әртүрлі және әкімшілік-территориялық басшылық ауысқан сайын өзгереді. Кейбір аймақтарда обылыстық орталық денгейіндегі жеке қалалық звенолар қалалықпен біріктірілген, аудандық органдар обылыстық атқарушы органға бағынышты. Осыған байланысты қызмет көрсетуге жауапкершілік аудандық (қалалық) звено құзіретіне қалса, ал қаржыландыру сәйкесінше атқаруды бақылау мен басшылық обылыс орталығында жүзеге асырады, екеулік бағынушылық жүйесі туындайды.

Жоспарлаудағы және шығындық өкілеттіліктерді жүзеге асырудағы, сәйкесінше шешім қабылдаудағы биліктің аудандық (қалалық) денгейінің жеткіліксіз дербестігі барлық мемлекеттік қызыметті жүзеге асырудың сапасы мен тиімділігінде көрінуде.

Жергілікті басқару денгейлері бойынша коммуналды меншікті шектеу мәселесі шешілген. Коммуналды меншікті иелену мәселелері мемлекетті басқарудың жергілікті органдары үшін маңызды болып табылады. Қазіргі кезеңде обылыстық аудандық және ауылдықтарда коммуналды меншікті әділетті бөлу жоқ.

Ал меншік бюджетпен қоса мемлекеттік басқарудың барлық денгейлерінің қызметі болып табылады. Жергілікті жерлерде мемлекетік қызметті жүзеге асыру тиімділігі әлеуметтік инфрақұрылым объектілері бойынша меншік сиптына байланысты.

Биліктің аудандық, қалалық (аудандық мәндегі) денгейі де мемлекеттік басқарудың дұрыс иниституттары мен механизмдері жоқ. Қазақстан мемлекетінің ауылды жерлерінде 6, 5 млн. көп адам тұрады, бірақ бұл денгейінде басқару белгілі бір вакумінде ғана көрінеді - жергілікті басқару органдары құрастырылмаған әкімшілік-территариялық әкімдер шаруашылық және экономикалық салаларда шешім қабылдауда дербестікке ие емес.

Бүгінгі таңда республикада көптеген аудандар бюджеттің табысты бөлігіне түсімдердің жеткілікті денгейін қамтамасыз ете алмайды. Мемлекеттік басқару негізінде орталықсыздандыруға басқарудың осы денгейінде мемлекеттік басқарудың жетілген иниституттарын кезеңдеп қалыптастыру қажет.

Жоғарыдағы аталған мәселелерді ескере отырып, алдағы орта мерзімді кезеңде мемлекетімізде мемлекеттік басқару жүйесін ары қарай жетілдіру бойынша шаралар мемлекеттік қызметтер құрамын оптималдауға және мемлекеттік басқарудың барлық денгейлері арасында оларды тиімді бөлуге сонымен бірге жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін қалыптастыруға бағытталған.

Осыған байланысты мемекетік құрылыс пен мемлекетік басқарудың тиімділігін көтеруде осы кезеңде мемекетік қызметерді орталықсыздандыру және мемлкеттік басқаруды демократизациялау мәселелері туып отыр.

Кеңінен таралған теориялық бағыттардың авторларына сәйкес аймақтық басқарудың үш үлгісін көрсетуге болады олар:

• «Орталықсыздандырылған аймақтық менеждемент» үлгісі территориялық дербестігін күшейтуге бағытталған аймақтың өзін-өзі басқару нысанындағы орталықсыздандырумен байланысты. Осыған қарай берілген бағыттың аймақтық басқару процесстерін өсіру болып табылады.
• Аймақты кеңістікті басқарудың екінші үлгісі «орталықтандырылған аймақтақ менеджмент» - олардың өндірістік процесстері орталықтандырылған реттеу басымдылығына бағытталған бағытқа сәйкес келеді. Сондықтан территорияның әлеуметік-экономикалық мәселелерін шешеу орталықтан жүргізіледі.
• «баланысты кеңістікті менеджмент» үлгісі орталықсыздандыру мен орталықтың рационалды сәйкестігіне негізделеді және кеңістікті ұйымның тұрақты қызмен етуіне әкелетін әлеуметтік және экономиклық мүделерін тепе-теңдіңдікту дамытуды ұсындады [6] .

Мемлекеттік басқаруда орталықсыздандыру екі жақты сипатқа ие. Осыған байланысты Қазақтан Республикасының стратегиялық жоспарлау бойынша агенттік мемлекеттік қызметті орталықсыздандыру концепциясының жобасында мемлекеттік басқаруды орталықсыздандырудың екі құрамасының; деконцентарция және деволюцияның бар екенін ескеріп өтті [7] .

Осылайша мемлекттік басқаруды орталықсыздандыру мемлекеттік биліктің звенолары арасындағы қызметтерді қайта бөлумен байланысты мемлекеттік басқару жүйесін ары қарай реформалау ғана емес, сонымен қатар жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін негіздеу мен дамытуды білдіреді.

1. 2 Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік-муниципалдық басқару жүйесінің қалыптасуының теориялық аспектілері

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс