Шет тілін оқытуда компьютерді пайдалану
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Комьютерлік технологияларды қолдану
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... 6
1.1 Жаңа ақпараттық технология құралдарын пайдалану
... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2 Оқытуды компьютерлендірудің дидактикалық
негіздері ... ... ... ... ... ... .1 4
1.3 Шет тілін оқытуда компьютерді
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..22
2. Жаңа технологиялардың көмегімен диалог және монолог түрінде сөйлеу
қабілетін
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 32
2.1 Мультимедиялық презентациялар көмегімен шет тілін тез үйрену қабілетін
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
2.2 Интерактивті оқыту және интернет мүмкіндіктері ағылшын тіліне
оқытуда ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..53
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 55
Қосымша
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .57
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Адам іс-әрекетінің әртүрлі салаларында,
сонымен қатар, білім саласында ақпараттық технологиялардың жаңаша
құралдарын қолдану бүгінгі күні үлкен өзектілікке ие болып отыр. Отандық
және шетелдік оқулықтарда білім процессін компьютерлендіру ең өзекті
факторлардың бірі ретінде қарастырылады.
Бүгінгі күні Қазақстан Республикасының білім туралы тұжырымдамасы
ойлы, өнерлі, білімді тұлғаны қалыптастыруға бағытталған және қазіргі білім
жүйесі оқушылардың танымдық белсенділігін дамытатын оқытудың дәстүрлі емес,
белсенді түрін және әдістерін оқу процессіне енгізу бағытында құрылуы тиіс.
Білімді дамыту үшін білім берудің үйреншікті әдісінен оқыту процессінде
оқушылардың пәнге деген қызығушылықтарын арттыратын білім берудің жаңа
белсенді әдісіне көшу керек. Бұл тапсырманы оқыту процессінде тек жаңа
технологияларды қолдану арқылы жүзеге асыруға болады.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында (3 бап)
белгіленгендей, білім беру жүйесін ақпараттандыру, мемлекеттік білім
саясатының негізгі қағидаларын жүзеге асырудың маңызды бір механизмі болып
табылады. Ақпараттық ортаны құруға негізделген білім берудің жаңа жүйесін
қалыптастыру және педагогикалық практикаға жаңа ақпараттық құралдарды,
сонымен қатар, басқа да жаңа технологияларды енгізу білім жүйесін
дамытудағы стратегиялық тапсырма болып саналады.
Қазіргі кезде жаңа білім жүйесі интернеттің пайда болуының арқасында
дамығанын барлығы мойындайды. Көптеген әдіскерлер видеофильм, электрондық
пошта (e-mail), мультимедиялық презентация, анимациялық суреттер және т.б.
көмегімен шетел тілінде монолог және диалог түрінде сөйлеу қабілетін
қалыптастыратын жаттығуларды құрастырумен айналысып жатыр. Ал шетелде
болмай-ақ, сол елдің тілінде сөйлей алу қабілетіне ие болу оңай емес.
Сондықтан, мұғалімнің маңызды тапсырмасының бірі шет тілі сабағында жаңа
технологиялардың түрлі амалдарын қолдана отырып, сөйлеудің шын
ситуацияларын құру болып табылады. Шет тілін үйрету процессінде компьютер
технологияларын қолдану сабақты қызықты жолмен өткізуге көмектеседі.
Мысалы, анимациялық суреттер, видео-көріністер, презентациялар және т.б.
әртүрлі дыбыстар арқылы көрсетіледі. Компьютер мониторындағы көріністер
оқушының іс-қимылының арқасында өзгеріп отырады. Бұл динамикалық және
оқушының бар ойын өзіне бағыттайды, сонымен қатар, оқу процессінде оқушының
белсенділігі оянады. Нәтижесінде, оқушы ақпаратты оңай әрі тез қабылдайды
және оқушының ынтасы мен қызығушылығы жоғарылайды.
ХХI ғасырды қоғамдық ақпараттандыру ғасыры деп жай атамаған.
Компьютер - адам іс-әрекетінің барлық салаларында қолданылады. Дүниежүзілік
қоғамдастықта қоғамдық өмірдің барлық саласын глобальді ақпараттандыру
процессі дамытылуда. Экономикалық жағдай, адам өмірінің сапасы, ұлттық
қауіпсіздік және мемлекеттің дүниежүзілік қоғамдастықтағы рөлі ақпараттық-
технологиялық дамудың және оның даму қарқынының даму дәрежесіне байланысты.
Барлық экономикалық дамыған елдерде және көптеген дамушы елдерде білім беру
жүйесін ақпараттандырудың қарқынды процессі жүріп жатыр. Жалпы білімді
жоғарылату жолдары жасалып жатыр және оқыту процессіне жаңа ақпараттық
технологияларды енгізуге көп қаражат бөлінуде.
Дегенмен, оқыту процессіне компьютерлік технологиялардың қарқынды
енгізілуіне қарамастан, арнайы мультимедиялық оқулықтар және оларды қолдану
техникасы туралы әдістеменің болмауы себепті шет тілін үйрету процессінде
компьютерлендіру жеткілікті дамымаған. Сонымен, ағылшын тілін оқыту
әдістемесінің жеткіліксіз жасалуы, ағылшын тіліне оқытуды компьютер арқылы
ұйымдастыру жолдарын жүзеге асыруды және ізденісті қажет ететін, осы
зерттеу жұмысының маңызды мәселесі (проблемасы) болып табылады. Бұл мәселе
зерттеу жұмысының тақырыбын таңдауға себеп болды: Шет тілін оқытуда
компьютерлік технологияларды қолдану ерекшелігі.
Зерттеу жұмысының мақсаты –Компьютерлік технологияларды қолдану
арқылы шет тіліне үйрету әдісінің тиімділігін (эффектілігін) жоғарылату.
Аталған міндетке жету үшін келесідей тапсырмалар қойылды:
Зерттеу жұмысының міндеттері:
1. Ағылшын тілі сабағында жаңа ақпараттық технологияларды қолданудың
маңыздылығын суреттеу;
2. Компьютерлік технологиялардың бар бағдарламаларын ағылшын тілінде
сөйлеуге, түсінуге үйрету процессінде қолдану мүмкіндіктерін көрсету;
3. Видеофильмдер мен мультимедиялық презентациялар арқылы диалог және
монолог түрінде сөйлеуге үйретудің жаңа нұсқаларын ұсыну.
Зерттеу объектісі – ақпараттық технологияларды қолдану ерекшелігі
арқылы, шет тілін үйретудің әдісі.
Зерттеу құралы – шет тілін үйрету процессіндегі мультимедия мен
видеофильмдер.
Зерттеу процессінде келесідей әдістер қолданылды: шет тілдерін
оқытуға арналған психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді
талдау; ақпараттық технологиялар бағдарламасының мүмкіндіктерін тану;
танып, білген мәліметтерді эксперименттік зерттеу жүргізу мақсатында
педагогикалық практикада қолдану.
Зерттеудегі ғылыми жаңалық:
Шет тілін үйретудегі ақпараттық технологиялардың жаңа мүмкіндіктерін
айқындау;
Білім беру процессінің сапасын жоғарылататын және оқу материалын
қабылдаудың тиімділігін көтеретін, шет тілін үйренуде компьютерлік
технологияларға үйрету әдістерінің жаңа нұсқаларын жасау.
Зерттеу жұмысының теоретикалық маңыздылығы:
Жаңа технологиялардың көмегімен шет тілін үйретудің тиімді жүзеге асырылу
мүмкіндіктерін айқындау.
Зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы:
Видеофильмдер мен мультимедиялық презентациялардың көмегімен шет тілін
тиімді үйрену үшін жасалған әдіс, сөйлеуге үйрету процессінің тиімділігін
арттырады, әрі оқушылардың ынтасы мен қызығушылықтарын оятады және берілген
материалды оңай әрі тез арада игеруге мүмкіндік береді;
Зерттеу кезінде алынған нәтижелер, яғни компьютерлік технологияларды
қолдану үшін жасалған әдістер орта мектептер мен жоғарғы оқу орындарында,
білім беру процессінің сапасын жоғарылату мақсатында қолданылуы мүмкін.
Объект: Ағылшын тілін
үйретудегі жаңа ақпараттық әдістемелері. Тақырыбы: Шет тілін оқытуда
компьютерлік технологияларлы қолдану ерекшелігі.
Зерттеу әдістері: зерттелетін проблемалар жөніндегі ақпараттық
әдебиеттерді зерделеу; психологиялық педагогикалық тәжірибелерді зерделеу
мәселелерінің қырынан зерделеу; педагогикалық бақылау, әңгімелесу,сауал
сұрақ жасау.
Талдау барысындағы материал: шет тілдерін оқытуға арналған
психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттер; отандық және
шетелдік журналдар.
Дипломдық жұмыстың құрылысы:
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған
әдебиеттер тізімінен және қосымша материалдан тұрады.
1.Комьютерлік технологияларды қолдану ерекшеліктері
1.1 Жаңа ақпараттық технология құралдарын пайдалану
Адамзат қызметінің әр түрлі саласында, соның ішінде білім беруде
ақпараттық технологияның аса жаңа құралдарын қолдану көбірек өзекті болып
келеді. Отандық және шетелдік басылымдарда оқу процесін компьютерлендіру
қандай да бір пәнді оқытуды ұйымдастырудың өзекті факторларының бірі
ретінде қарастырылады.
Оқытудағы аса жаңа ақпараттық технологиялар алдыңғы қатарлы
университеттер мен институттардың ғылыми және білім беру потенциалын
белсендірек пайдалануға қашықтан оқыту курстарын құруға ең үздік
оқытушыларды тартуға, үйренушілер аудиториясын кеңейтуге мүмкіндік береді.
Компьютерлік оқыту саласындағы жинақталған бай тәжірибеге қарамастан,
көптеген шет тіл оқытушылары компьютерлік оқыту құрлдарын пайдалану
мүмкіндігіне сақтықпен қарайды.
Электрондық ТОҚ ретінде ДК ерекше сипаттамалық белгілері автоматтылық
және кері байланыстың бар болуы болып табылады. Оқытудың басқа
құралдарымен салыстырғанда ДК дидактикалық артықшылықтары болып табылады:
полифункционалдылық, интерактивтілік, диалогтық өзара әрекеттестік,
жұмыстың ұйымдастырушылық нысандарының мүмкін режимдерінің алуандығы.
Оқыту құралы ретінде компьютер ТОҚ барлық артықшылықтарлы іске асыруға
қабілетті. Сонымен бірге оқыту процесінде компьютерді пайдалану техникалық
құрылғыларға қойылатын талаптармен реттелген, және белгілі бір қағидаларға
сәйкес келуге тиіс. Компьютерлік лингводидактикада ТОҚ пайдаланудың келесі
қағидалары релевантты болып табылады:
• келісімділік;
• қажеттілік;
• ақпараттылық;
• сенімділік;
Келісімділік қағидасы:
Оқыту мазмұнына, мақсаттары мен кезеңдеріне, пайдаланушылардың жастық
ерекшеліктеріне, сондай-ақ қолданылатын оқыту әдістемесіне байланысты ДК
пайдалану жағдайларын нақты анықтауды ұйғарады.
Қажеттілік қағидасы:
ДК-ді, егер бұл қандай да бір параметр бойынша оқу процесінің
тиімділігін арттыруға, атап айтқанда: материалды меңгеру жылдамдығын
жеделдетуге, сөйлеу қызметін белсендіруге, көбірек ұтымды тәсілмен оқу
мақсатына жетуге, оқытушының немесе оқушының жұмысын жеңілдетуге, оқу
уақытын қысқартуға мүмкіндік береді.
Ақпараттылық қағидасы:
ДК пайдаланушыға аса қысқа уақыт ішінде көп ақпарат алуға мүмкіндік
беретіндіктен, оқу процесін анықтамалық - ақпараттық қамтамасыз ету құралы
ретінде компьютердің артықшылықтарын ашады. Оның үстіне, ТОҚ ішінде
компьютер ШТ оқытудың ақпараттық – сөйлеу сипатына бәрінен көбірек сәйкес
келеді.
Сенімділік қағидасы:
Оқыту үшін әрбір компьютерлік бағдарламасын тәжірибелік тексеруді
жүргізу қажеттілігіне,сондай-ақ ДК қолданумен сабаққа ұйымдастырушылық
дайындық кезеңінің барын көрсетеді.
Шет тілдерін үйрету процесінде компьютер бірнеше функцияларды
орындай алады.
Тілдерді үйретуде компьютердің белгіленген функцияларын екі үлкен топқа
біріктіруге болады:
• іске асыру кезінде ДК оқу процесінің қатысушыларының бір рөлін
орындайтын функциялар;
• қызмет құралы ретінде ДК функциялары.
Оқытушы мен оқушының функциялары бір - бірін өзара толықтырады, сондықтан
олардың қызметін компьютерлендіру процестері тығыз өзара байланысты,
үйренуші қызметінің белгілі бір аспектісін боямалайтын компьютерлік
құралдар бір уақытта үйренушінің жұмыс құралы болып табылады. Мысалы,
анықтамалық - ақпараттық жүйелер, бір жағынан, оқытушының ақпараттық
функциясын іске асыратын құралдар ретінде, екінші жағынан, үйренушінің
қызметін ақпараттық қолдау құралы ретінде қарастырылуы мүмкін.
Қызмет құралы ретінде оқытушылар да, үйренушілер де оқытудың
тапсырмаларын орындауды арнайы қарастырмайтын, жалпы белгіленетін басым
түрде компьютерлік құралдарды қолданады. Мұндай құралдарға, ең алдымен,
оқыту процесін техникалық қолдауды қамтамасыз ететін және пайдаланушыларға
оқу материалын таралымдауға, тапсырмаларды ресімдеуге, жаңа мәтіндерді
жасауға жұмыс істеуге мүмкіндік беретін әр түрлі мәтіндік түзетушілер
жатады.
Оқыту процесіне ақпараттық қолдауды солардың көмегімен оқытушылар да,
үйренушілер де оларды қызықтыратын барлық мәселелер бойынша өзекті және
жеткілікті ақпарат ала алатын деректер базасы (ДБ) және Интернет жүйесінің
ақпараттық ресурстары көрсетеді. Үйренушінің қарым - қатынас құралы
ретінде компьютердің функцияларын іске асыру компьютердің негізінде
ақпаратты беруге және алуға мүмкіндік беретін арнайы байланыс
құрылғыларының арқасында мүмкін болды.
Қызмет құралы ретінде компьютердің көмегімен оқытушының қызметін кәсіби
қолдау осы мақсаттар үшін құрылатын арнайы құралдарды қолданумен жүзеге
асырылады. Мұндай құралдарға басым генеративті бағдарламалар мен
сарапшылық жүйелер жатады.
Компьютер шет тілдері оқытушыларына бірнеше көмек көрсете алады.
Келер ұрпақ алдында зор жауапкершілік жүгін арқалап келеміздеген
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың сөзі ұстаз қауымына үлкен тапсырыстарды артып отыр.
Еліміздің болашағы көркейіп, өркениетті елдер қатарына қосылуы, бүгінгі
ұрпақ бейнесімен көрінеді. Дүниежүзілік озық тәжірибеге сүйеніп, жаңа типті
оқыту, яғни әр баланың табиғи қабілетін дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасай
отырып, оны жан жақты дамыту керек. Қазіргі білім беру мазмұны жаңарып,
жаңа көзқарас пайда болып, оқытудың жаңа технологиясы өмірге келді. Яғни
педагогикалық технология ұғымы іс - әрекетімізге кеңінен еніп, қолданылуда.
В.Кларин технология сөзінен қандайда болсын істегі шеберлікті, оқыту
үйретудегі амалдардың жиынтығы - деп, ал педагогикалық технология (тәрбие
технологиясы, қарым - қатынас технологиясы, оқыту технологиясы)
педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолындағы барлық қисынды ілім амалдары
мен әдіснамалық құралдардың жүйелі жиынтығымен жұмыс істеудің реті деп
түсінік берді. Педагогикалық жаңа технология іс әрекетке, оқыту барысында
жүзеге асатын педагогикалық жүйе.Ол дара тұлғаны жетілдіруге,белгілі бір
мақсатқа жету жолында арнайы ықпалды ұйғаруға қажетті байланысқан әдіс
тәсілдер.Ендеше педагогикалық технология оқу тәрбие үрдісінің
шығармашылықпен оқытумен тәрбиенің тиімділігі қамтамасыз ететін жанды
құрамдас бөлігі.Олай болса, технология ақырғы мақсатқа жететін әрекеттер
жүйесі.Жаңа педагогикалық технология баланың жетілген тұлға ретінде дамуы
үшін маңызы зор. Ал осы жаңа технология таратушы, үйретуші, өзінің
шығармашылық еңбегінде жүйелі қолданушы, насихаттаушы ол мұғалім. Жаңаша
ойлай білсең ғана ұстазсың. Сол себептенде жаңа технологияны енгізуші
таратушы тұлғаға үлкен талаптар қойылып отыр.(Қосымшада 1 – кестеден
қараңыз)
М.Горький Мұғалім әрбір алғаш ашатын кілт дегендей мұғалімнің
білімдарлығы, саналылығы, абыройы, беделі оқып отырған шәкіртінен көрінері
сөзсіз. Біздің басты міндетіміз: Егеменді еліміздің жас ұрпағын ойлы да,
іскер, жігерлі де, батыл, білімді, интеллектуалдық деңгейі биік, жан жақты
жетілген азамат етіп тәрбиелеу.
Ұстаздардың алдына қойған міндет оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі
жетілдіру. Әрбір педагогикалық технология жеке тұлғаның өзін - өзі
дамытуға, оның өзіндік шығармашылық қабілеттерін арттыруға қажетті
іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыруға қолайлы жағдай жасауға қажетті
обьективтік әдістемелік мүмкіндіктерді қамтиды.Жаңa технологияны қолдану
мына кезеңдер арқылы іске асады:
I кезең: оқып - үйрену;
II Кезең: меңгеру;
III Кезең: өмірге ендіру:
IV Кезең: дамыту;
Оқыту үйрету арқылы іске асады. Бұл оқытудың маңызы.Оқыту мен тәрбие
- егіз үрдіс.Сондықтан да мұғалім инновациялық технологияны пайдалануға
ықпал ететін көптеген шартты жағдайлрды танып білуі талап
етіледі.(қосымшадағы 2 кестеге қараңыз)
Жаңа педагогикалық технология мақсаты оқытуды ізгілендіру, яғни оқу
құралдары оқушылардың өздігінен танымдық іс әрекетін жүргізе алатындай болу
керек. Жаңа педагогикалық технология түрлері өте көп. Оларды тиімді етіп
пайдалану ұстаз білімділігіне байланысты.
Жаңаша оқытудың негізгі түрлеріне: оқытудың дербес және топтық формасы
жатады.Бұл жерде алға қойылған басты мақсат, оқушыларға деген сенім, өз
ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп, беделі мен идеяларын қалыптастыру,
қадір қасиет сезімін дамыту.
Сонымен жалпылап айтқанда оқу үрдісінде оқушының тұлғасының дамуына
ықпал жасайтын сабақтар үлгісінің бәріне жүктелетін міндеттер жүйесі
төмендегідей:
• Оқушылардың базалық білім, ептілік дағдыларын (білім беру стандарты
бойынша) игеру жүйесін жетілдіру;
• Оқыту үрдісінде оқушылардың теориялық және өнімділік ой құрастыру
әрекеттерін танымдық қабілеттерін белсендіру;
• Оқушылардың танымдық қызығушылығын, оқуға деген мотивін дамыту.
• Оқу материалын игеруде және оқу іс әрекетінде жете ұғынуға талпындыру.
• Белгілі бір мәселе шешуде оқушылардың ынтымақтастығын ұйымдастыру.
• Көбіне оқу жұмысының топтық түрлерін қолдану;
• Оқушылардың өзіндік жұмыстарының ізденісті зерттеу түрлерін
ұйымдастыру;
• Оқу үрдісінде компьютерлік технологияны қолдану;
• Дамытуша оқытуға арналған ойындарды қолдану;
• Жаттығу сабақтарын сапалы ұйымдастыру (коммуникациялық жаттығулар,
зейін, ес, ойлау, т.б.) арналған дамыту жаттығулары;
Осы іс тәжірибелерді жинақтай отырып, оқытудың озық
технологияларын өз сабақтарында пайдалану маңыздылығы ерекше.
Оқытушылар мен үйренушілер үшін қызмет құралы ретінде компьютер ШТ бойынша
оқу процесінде, ең алдымен, ақпараттық және техникалық қолдау алу үшін
қолданылады. Оның үстіне, үйренушілер ДК-ді олардың кәсіби қызмет құралы
ретінде пайдалана алады.
Үйренушінің қызмет құралы ретіндегі компьютердің функциялары оның
фактілерді дәл тіркеу, үлкен көлемді ақпаратты сақтау және беру, деректерді
топтау және статистикалық өңдеу мүмкіндіктеріне негізделген оқытуды
басқаруды оңтайландыру, оқу процесінің тиімділігі мен объективтілігін
арттыру үшін қолдануға мүмкіндік береді:
• ақпараттық қолдау алу;
• оқыту параметрлерін диагностикалау, тіркеу және жүйелендіру;
• оқу материалдарымен жұмыс (іздеу, талдау, іріктеу, құру);
• ұжымдық жұмысты ұйымдастыру; қашықтан оқытуды жүзеге асыру.
Оқу материалдарымен жұмыс кезінде ДК оқытушыға көмектің әр түрлі түрлерін
ұсынады, ол анықтамалық ақпараттық қамтамасыз ету жүйелерін қолдану
есебінен жаңа оқу материалдарын құру кезінде қажетті материалдарды іздеуді
жеңілдетуден ғана емес, сонымен қатар оқыту үшін материалдарды
ресімдеуден, сондай-ақ бұрыннан бар жұмыстарды әзірлеуден тұрады.
Оқу материалдарын автоматты талдау, іріктеу және тиімділігін болжау
компьютерді үйренушінің қызметін ақпараттық қолдау құралы ретінде
қолданудың маңызды бағыттары болып табылады. Оқытушы оқу үшін
материалдарды іріктеуді ғана емес, сонымен қатар мәтіндер мен тұтас оқу
құралдарын талдауды жүргізе алады.
Баспалы оқу материалдарын әзірлеуден басқа қазіргі заманға сай
компьютерлік құралдар оқытушыларға бағдарламалаумен айналыспай, жаңа КОП өз
бетімен құруға мүмкіндік береді. Бұл үшін бірнеше мүмкіндік бар: ашық КОП
деректер базасын түрлендіру және толықтыру, авторлық немесе генеративтік
бағдарламаларлы қолдану. Бұл бағдарламаларды генеративті деп атайды, себебі
олар оқытушы енгізген тілдік материалдан КОП өз бетімен генерациялайды.
Оқытушының генеративті КП жұмысы диалогтық режимде өтеді және сөйлемді
енгізіңіз, ережені енгізіңіз, мәтінді енгізіңіз және басқа сауалдарға
жауаптарға әкеледі. Генерацияланатын КОГТ негізгі түрлеріне жатады:
• көптік таңдау техникасын пайдаланумен тестілер;
• бос орындармен мәтіндер;
• лингвистикалық ойындар (кроссвордтар).
Компьютер шет тілін үйрену кезінде үйренушілерге көмектесе алады.
Үйренушіге қатысты компьютер мыналардың рөлінде болып, көптеген
функцияларды орындай алады:
• оқытушы; сарапшы;
• қызмет бойынша серік;
• қызмет құралы;
• үйренуші.
Оқушылар ДК-ді жұмыстың әр түрлі сатылары мен әр түрлі сапаларында
өзінің жеке қажеттіліктеріне сәйкес қолдана алады. Оқытушы функцияларын
іске асыру мүмкіндіктерінің арқасында, компьютер артта қалушы оқушылардың
білімдеріндегі кемшіліктердің орнын толтыру мақсатымен оқушылардың өзіндік
және үй жұмысы процесінде, тілдік автономды үйрену барысында жиі
қолданылады. Бұл жағдайда арнайы оқу мақсаттарында құрылатын жаттықтырушы
және үйретуші компьютерлік бағдарламалар қолданылады.
Тілді үйрену процесінде компьютер бірнеше мақсат орындай алады.
Компьютердің көмегімен шешуге болатын лингводидактикалық тапсырмалардың әр
түрлі түрлерін, яғни тіл аспектілерін меңгеру, сөйлеу қызметінің әр түрлі
түрлерінде дағдылар мен шеберліктерді қалыптастыру кезінде оқытудың
компьютерлік құралдарын лингводидактикалық мүмкіндіктерін қарастырайық.
ДК көмегімен фонетикаға үйрену кезінде айтуды визуалдау тәсілі жиі
қолданылады. Мысалы ENGOY ENGLISH WITH PROFESSOR HIGGINS.
Грамматикаға үйрету кезінде:
• оқу мен түсініп талдаудың рецептивті грамматикалық дағдыларын
қалыптастыру;
• басым түрде жазбаша сөйлеудің өнімді грамматикалық дағдыларын
қалыптастыру;
• тестілік бағдарламалардың негізінде грамматикалық дағдылардың
қалыптасушылық деңгейін бақылау;
• анықтамалық - ақпараттық қолдау көрсету.
Лексикаға үйрету кезінде:
• оқу мен түсініп талдаудың рецептивті грамматикалық дағдыларын
қалыптастыру;
• басым түрде жазбаша сөйлеудің өнімді грамматикалық дағдыларын
қалыптастыру;
• визуалды көрнекілікті қолданумен тестілік бағдарламалардың және
ойындық компьютерлік бағдарламалардың негізінде грамматикалық
дағдылардың қалыптасушылық деңгейін бақылау;
• үйренушілердің пассивті және потенциалды сөздіктерін кеңейту;
• анықтамалық - ақпараттық қолдау көрсету (автоматты сөздіктер,
синонимдер мен антонимдерді іріктеу бағдарламалары).
Оқуға үйрету кезінде:
• дыбыс әріптік сәйкестіктерді анықтау дағдыларын қалыптастыру;
• дауыстап оқу техникасына үйрету;
• қабылдау өрісі мен талап ету қарқынын түрлендіру, мәтіннің орналасуын
өзгерту секілді тәсілдерді қолдану есебінен оқу техникасы дағдыларын
жетілдіру;
• оқудың рецептивті лексикалық және грамматикалық дағдыларын бекіту;
• мәтіннен әр түрлі мағыналық ақпаратты алу шеберліктерін меңгеру;
• мәтінді талдаудың әр түрлеріне үйрену;
• тілдік қиындықтарды өз бетімен жеңу дағдыларын қалыптастыру;
• тілдік немесе экстралингвистикалық ақпаратты ұсыну арқылы анықтамалық
- ақпараттық қолдау көрсету;
• Оқылған мәтіннің дұрыстығы мен тереңдігін бақылау.
• Талдап түсінуге үйрету кезінде:
• Талдап түсінудің фонетикалық дағдыларын қалыптастыру;
• Тыңдалған мәтінді түсіну дұрыстығын бақылау.
• Айтуға үйрету кезінде:
• Айтудың фонетикалық дағдыларын қалыптастыру;
• Симулятивті- модельдеуші бағдарламалардың негізінде рөлдік ойындарды
пайдаланумен жұпта немесе кішігірім топтарда қарым- қатынасты
ұйымдастыру.
Ауызша сөйлеуге үйрету шетел тілін оқытудың ең қиын аспектісі болып
саналатындықтан ең негізгі мақсат естігенің түсіне білуге үйрету.
Түсінуді тексерудің ең басты бөліктерін біріншіден сурет арқылы,
екіншіден жазбаша жауап беру арқылы жүргізуге болады. Бұл жұмыс түрлері
ауызша жауапқа жатпайды.Ағылшын тілін үйрену үшін мұндай жұмыс түрлері
тыңдап түсінуге қарағанда үлкен роль атқармайды.
Сурет арқылы үйрету кезінде қажетті суретті таңдау алдымен айтылған
фразаға, диалогқа, мәтінге, әңгімеге, одан соң тыңдалған материал мен
суреттегі айырмашылықты табуға (жауапты жазбаша түрде беруге болады)
байланысты болады.Ағылшын тілін аудармасыз түсінудің тағы бір жолы үнтаспа
арқылы әр түрлі бұйрықтар беріп, орындату мүмкіндігі. Оқытушы дұрыс, не
бұрыс екенін қадағалайды. Бұйрықтарды тек бұйрық рай түрінде берумен қатар
әр түрлі нұсқаулар түрінде де беруге болады. Мысалы:’’When Tom walks to the
window, John will write Kale’s name on the blackboard’’. Мұндай бұйрықтар
тыңдаушылардың қызығушылығын тудырады және сөздерді, ағылшын тілінің
грамматикалық формаларын есте сақтауға көмектеседі. Әр түрлі бұйрықтарды
орындау грамматикалық материалды түсіндірумен басталады. Мысалы шартты рай
‘If the student in front of you is a boy take his book, the student in
front of you is a girl give her your book’. Үнтаспаға жазылған мұндай
жаттығулар оқушылардың ағылшын сөзін түсінуіне көп асер етеді. Бұл ойын
түрі сияқты оқушылардың ынтасын арттырады.
Аударуға үйрету кезінде:
• аударудың лексикалық және фонетикалық дағдыларын қалыптастыру;
• аударудың дұрыстығын тексеру;
• мәтіндік түзетушілер мен машиналық аудару жүйелерін қолданумен аудару
мәтіндерін түзету шеберлігін меңгеру;
• анықтамалық - ақпараттық қолдау көрсету;
Жаңа педагогикалық технологиялар оқушының шығармашылық қабілеттерін
арттыруға өз үлесін қосады.
Жаңа технологияны шет тілін үйренуте қолдану төмендегідей кезеңдер арқылы
іске асады:
1. Кезең - оқып үйрету; 3 .Кезең – меңгеру;
2. Кезең - өмірге ендіру; 4. Кезең - дамы
Жаңа технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғы шарттар
қажет:оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу; оқушылардың
сабақтастығын болдырмау; ғылыми әдістемелік, оқыту әдістемелік себептеріне
үнемі талдау жасау.
Компьютердің ШТ бойынша оқу процесінде үйренушінің рөлінде болуы әр
түрлі бағаланады: оларды абсолютты теріске шығарудан ЭЕМ үйренушінің барлық
негізгі және көмекші функциялары берілуі мүмкіндігі туралы пікірге дейін.
Компьютерлік лингводидактика бойынша көптеген мамандар компьютер
үйренушінің бірқатар функцияларын орындай отырып, бірқатар себептер бойынша
ШТ мамандығын толықтай ауыстыра алмайды деген пікірді ұстанады, олардың
ішінде бастылары мыналар болып табылады:
• компьютерде оқытушының тәрбиелеу функцияларымен байланысты оның
қызмет аспектілері толықтай көрінуі мүмкін емес, тілдерді оқытуға
уақтылы коммуникативтік тәсіл кезінде оқытудың мақсаты, ең алдымен,
мәдениаралық өзаратәрекеттестіктің ерекше әлеуметтік нысаны ретінде
шеттілді қарым- қатынас жасу қабілеттілігін дамыту, оны адам-
машиналық өзара әреукеттесу шеңберінде ұдайы өндіру бүгінгі таңда
күмәнді болып көрінеді.
Қазіргі кезеңде соған сәйкес компьютерді оқытушыға қарама - қарсы
қоймай,оны үйренушінің кәсіби қызметін қолдау құралы ретінде қарастырған
жөн тәсіл неғұрлым конструкциялық болып табылады. Қоғам талабына сай шетел
тілдерін оқытуда қойылып жүрген ортақ міндет тілді коммуникативті бағытта
оқыту. Ондағы мақсат оқушыларды қарапайым болса да өз ойларын еркін
жеткізумен ғана шектелмей, өзара тіл табысып, пікір алысуға үйрету, себебі
жалпыға білім беретін орын ол мектеп.
1.2 Оқытуды компьютерлендірудің дидактикалық негіздері
Компьютер адам қызметінің қаруы ретінде. Оқу жұмысын қарқындату мен
жақсартудың маңызды құралы оқытуды компьютерлендіру болуға тиіс. Осыған
байланысты дидактиканың міндеті мұндай қарқындату іс жүзінде мүмкін болатын
жағдайларды анықтау мен қамтамасыз етуден тұрады.
Ең алдымен, компьютер оқыту құралы ретінде маңызды түсінігін анықтап алу
қажет. Еңбек процесінде еңбек құралының көмегімен адам өз қызметімен еңбек
пәнінің алдын ала көзделген өзгерістерін туғызады. Құралдың өзі затты
немесе адамның өзі мен еңбек пәнінің арасында орналастыратын және қойылған
мақсатқа сәйкес бұл затқа оның әсер етуінің көмекшісі болып қызмет ететін
заттардың кешенін ұсынады. Жаңа нәрсенің, компьютер өзімен нені
ұсынатындығын, сондай-ақ оқытуды компьютерлендіру әкеп соғатын
өзгерістердің мәнісін бұл тұрғыдан ғана түсінуге болады.
Бірқатар психологтардың пікірінше, компьютер пайдаланғанда әрбір
адамның білімін жинақтау және пайдалану мүмкіндігін, сондай-ақ тану
мүмкіндіктерін сапалы өзгертетін және артыратын адам қызметінің құралы мен
қаруы болып табылады [4,8-28]. ЭЕМ-ны адам танымының құралы ретінде қолдану
ойлау, мнемониялық (гректік mnemonikon - есте сақтау өнері),
шығармашылық қызметтің жаңа түрлерін анықтауды білдіреді, бұны адамның
психикалық процестерінің тарихи дамуы ретінде қарастыруға болады [5,204].
Адам қызметінің құрылымына жаңа қаруды енгізумен оны қайта құру қаруын
басқару процесі ғалымдарды ертеден қызықтырған. Л.С.Выготский 1930ж. өзінде
қаруды адамның дүрыс- тұрыс процесіне кіргізу ақиқатқа бұл қаруды
қолданумен байланысты жаңа функцияларды және оны басқаруды туғызып, қару
солардың жұмысын істейтін бірқатар тұтастай табиғи процестерді қажет
ететіндігі, психикалық процестердің өтуін және олардың қарқындылығын,
ұзақтығын, жүйелілігін өзгертетіндігі, бір функцияларды екіншілерімен
алмастыратындығы, яғни мінез- құлықтың бүкіл құрылымын қайта жасайтындығы
туралы жазған.
Шамамен сол кезеңде адам қаруы мен жануарлардың көмекші құралдары
арасындағы психологиялық ерекшеліктерді зерттеген П.Я.Гальперин адам
алдында табиғи қасиеттерімен қатар қарудың жаңа объективті ақиқаты ретінде
болатын бекітілген пайдалану тәсілі оны пайдаланудың қоғамдық тәсілін
ұсынатындығын байқаған. Қарулық операциялар жүйесі қоғамның, қоғамдың
өндірістің өнімі, ал қарудың өзі қызметтің белгілі түрінің тасушысы болып
табылады, онда ақиқаттың белгілі бір контексті тіркелген. Қару өзімен
жекелеген адамның алдында қарудың заттық болмысы секілді объективті ақиқат
ретінде болатын өз қолданысының қоғамдық тәсілдерінің таңбасын көтереді .
Қару онымен әрекет жасаудың өз логикасын иеленеді, және қаруды басқару
үшін осы логикаға бағыну қажет. Сонымен, қасықты пайдалануды үйренетін бала
қасыққа мәдени құрал ретінде бекітілген қарулы операциялар жүйесіне
кіргізілу қажет. Бала үйрену басында жасауға тырысатын қолымен қасықты
ұстаудың табиғи тәсілдерін қойыдырып, оны қарулық тәсілдердің талаптарына
бағындыру қажет. Біртіндеп бала қасықты жай қолының ұзартқышы ретінде
пайдалану әрекеттерінен бас тартады, ол қару ұстағышы мен қозғалтқышына
айналады. Адам мен табиғат арасында орналасқан жаңа ақиқат ретіндегі қару,
өзінің бүкіл тарихи және психологиялық маңызындағы қару туындайды. Қасықты
пайдалану барысында ол бала үшін жай қолын ұзартқыш болып табылады,
сондықтан ол ешқашан алмастырмайтын нашар қол болып табылады. Бұл жағдайда
П.Я.Гальперин көрсеткендей, құрал субъект үшін ешқандай жаңа мүмкіндіктерді
ашпайды және бұрыннан бар құралдардың тек вариациясын ұсынады.
Қасық пен компьютер адамзат қызметінің қаруы ретінде өзімен, әрине, әр
түрлі мүмкіндіктерді әкеледі. Алайла олардың қызметті қайта құруға
психологиялық әсерлері мен оларды меңгеру формуласы көп жағынан ұқсас
және мүлдем дерлік ерекшеленбейді. Кез келген құралды меңгерулің негізгі
сызбасы өз әрекеттеріңді бұл құралмен берілетін әрекеттер логикасына
бағындырудан, сосын қызметтің жетістіктерінен жаңа мүмкіндіктер алып, бұл
қызметтің мақсаттары мен міндеттеріне бағындырудан тұрады.
Бірінші кезеңде компьютер соның барысында машинаның жұмысы туралы
білім алынатын, бағдарламалау тілдері зерттелетін, оператордың жұмыс
дағдылары меңгерілетін оқу қызметінің пәні болады. Екінші кезеңде бұл зат
оқу немесе кәсіби тапсырмаларды шешу құралына, адам қызметінің қаруына
айналады. Сонымен, музыкант басында музыкалық сауат пен қандай да бір
аспапта ойын мектебін меңгереді, сосын бұл құралдың көмегімен өзінің көңіл-
күйін, қандай да бір көркем идеяны білдіреді. Заттың бұл құралға, қаруға
көшуі қызметтің дамуы мен адамның ойлауына себепші болады және өзімен
әдеттегі әрекеттерді, олардың түрлері мен тәсілдерін қайта жасауды әкеледі
.
Оқытуды компьютерлендірудің негізгі мәселелері: Компьютер жай
техникалық құрылғы болып табылмайды, ол сәйкес бағдарламалық қамтамасыз
етуді болжайды. Көрсетілген тапсырманы шешу тапсырманың бір бөлігін – ЭЕМ-
ны құрастыру мен өндіруді инженер, ал екіншісін – есептеу машинасының
логикасы мен оқытудың жанды адамзат қызметін ашу логикасы арасындағы саналы
дидактикалық негіздеуді табуға тиіс педагог орындайтындығымен шарттасқан
қиындықтарды жеңумен байланысты. Бүгінгі таңда соңғысы әзірге машиналық
логикалық құрбанға келеді; себебі компьютермен ойдағыдай жұмыс істеу үшін,
жалпыға ортақ компьютерлендірудің жақтастары айтқандай, алгоритмдік
ойлауды меңгеру қажет.
Екінші бір қиындық оқу процесінде қолданылатын кез келген құрал басқа
буындарымен қатар дидактикалық жүйенің тең құқықты құраушыларының бірі ғана
болып табылады: педагогтың мақсаты, мазмұны, нысаны, әдістері және оқушының
қызметі. Барлық бұл буындар өзара байланысты, және олардың біріндегі
өзгеріс барлық басқаларындағы өзгерістерге себепші болады. Жаңа мазмұн
ретінде оны ұйымдастырудың жаңа нысандарын қажет етеді, осылайша жаңа
құрал дидактикалық жүйенің барлық басқа құраушыларын қайта бағдарлауды
болжайды. Сондықтан мектеп сыныбында немесе жоғары оқу орнының
аудиториясында есептеу машинасын немесе дисплейді орнату компьютерлендіріп
болуды емес, оның басталуын – барлық оқыту технологиясын жүйелі қайта
құрудың басын білдіреді.
Ең алдымен, білім субъектілерінің - оқушы мен оқытушының, ұстаз бен
студенттің қызметі түрленеді. Оларға түбегейлі жаңа қарым- қатынастар
құруға, оқу жұмысы құралдарының өзгеруіне және оның мазмұнының ерекшелік
қайта құруына байланысты қызметтің жаңа түрлерін меңгеруге тура келеді.
Білімді компьютерлендірудің негізгі қиындығы оқытушылар мен оқушылардың
компьютерлік сауатты меңгеруінен немесе сыныптарды оқытушы техникамен
қанықтырудан емес, алдындағы осы айтылғаннан тұрады.
Оқытушы функцияларды орындау кезінде компьютер қолданылуы мүмкін үш
негізгі түр бөлінеді: а) жаттықтырғыш ретінде; б) оқытушы үшін белгілі бір
функцияларды орындайтын жаттықтырушы ретінде, және де машина оларды
адамнан да жақсырақ орындауы мүмкін; в) белгілі бір заттың жағдайларды
модельдейтін құрылғы ретінде (имитациялық модельдеу). Компьютердің
мүмкіндіктері үлкен есептеулер жүргізу немесе калькулятор режимінде секілді
оқытуға тән емес функцияға қатысты да кеңінен қолданылады.
Жүйені жаттықтыруды ептіліктер мен дағдыларды жасау мен бекіту үшін
пайдаланған мақсатқа лайықтырақ. Бұл жерде бақылау- жаттықтыру түріндегі
бағдарламалар қолданылады: біртіндеп үйренуші тапсырма кейіннен қойылған
кезде дұрыс жауапқа әкелетін мөлшерленшен ақпаратты алады. Мұндай
бағдарламаларды оқытуды дәстүрлі бағдарламалауға тән түрге жатқызуға
болады. Оқушының тапсырмасы бұйрықтарды қабылдап, оларға жауап беруден,
мұндай оқыту мақсаттары үшін дайын материалды қайталаудан және жаттаудан
тұрады [8, 168]. Мұндай режимде компьютерді қолданған кезде оқушылардың
интеллектуалдық баяулығы байқалады.
Жаттықтыру жүйелерінің ерекшелігі оқытудың мақсаттарын, міндеттері
мен мазмұнын нақты анықтау кезінде бағдарламадан, сол секілді келетін
басқаруды әсерлер қолданылатындығымен анықталады: Оқытушы жүйелер үшін
ақпаратпен мұндай алмасу диалог атауын алды [9,11]. Осылайша,
жаттықтырушы жүйелер нақты уақыт ауқымында ЭЕМ-мен оқушының өзінше
диалогын қарастырады. Кері байланыс бақылау кезінде ғана емес, сонымен
қатар білімді меңгеру процесінде жүзеге асырылады, бұл үйренушіге бұл
процестің барысы туралы объективті деректер береді. Бірақ істің мәнісінде
жаттықтыру жүйелері ЭЕМ-мен диалог жасау мүмкіндіктерімен күшейтілген
оқытуды бағдарламалаудың (тармақталған бағдарламалар) сол идеологиясына
негізделген.
Мұндай диалогтың адамдар арасындағы қарым- қатынас тәсілі ретіндегі
диалогтан айырмашылығын айта кету қажет. Диалог – бұл екі немесе одан артық
адамның бірлескен күш салуларымен тақырыпты, позицияны, көзқарасты дамытуы.
Оймен мұндай бірлескен алмасу траекториясы диалогтың өзінің барысында
тындайтын ойлармен беріледі. Сірә, машинамен диалог мүлдем дерлік мұндай
болып табылмайды. Машиналық бағдарламада ЭЕМ машинасы бастаған процесс сол
бойынша жүретін бағдарламаның тармақтары алдын ала беріледі. Егер үйренуші
басқа тармақтта түсіп кетсе, машина бағдарлама логикасымен қарастырылған
жерге түспегендігін, сәйкесінше, әрекетті қайталап, басқа жүрістен бастау
керектігі туралы реплика шығарады. Дәл осылайша біз телефон нөмірін дұрыс
термей абонент Нөмірді қате тердіңіз деп жауап беретін немесе тұтқаны
қоя салатын кезде болады. Айтпақшы, осы себептен оқытуды жекелендіру
машинаға тармақталған бағдарлама салынғандығынан ғана іске асырылады. Іс
жүзінде керісінше болуға тиіс: әрбір адамның бірегейлігіне байланысты
оқытушы машинада жеке бағдарламалар туындауға тиіс. Бірақ бұл компьютердің
мүмкіндіктерінен басым болып тұр, қалай болғанда да әзірге бүгінгі таңда
осылай.
Әрине, бағдарламашы бағдарламаның белгілі бір жерлерінде берілетін
және қарым- қатынас жағдайын боямалайтын машинаның репликалар жүйесін
қарастыра отырып, дұрыс жасайды. Бірақ нақты диалог болмағандықтан, қарым -
қатынас та жоқ болғандықтан, екеуінің елесі ғана бар. Машинамен, нақтырақ
айтқанда, заңды ақпарат алабымен диалог іс жүзінде болуы мүмкін емес.
Дидактикалық тұрғыдан диалогтық режим не реттіліктің, не берілетін
ақпарат көлемінің түрленуіне ғана келеді. Дайын, машинаның жадысында
бекітілген ақпараттың бағдарлану мүмкіндіктері осымен таусылады.
Диалог, - деп жазады М.В.Иванов, - бұл педагогикалық қарым- қатынаста
іске асырылған заттың диалектикалық қарама- қайшылығы, ал қарама-
қайшылықты тіпті ең заманауи машинаның өзі меңгере алмайды, ол бұған
түбегейлі бейімделмеген.Қарама – қайшылықты
ақпаратты ол екілікпен бағалайды .
Бұл компьютер адам мақсаттарын іске асыру құралының функциясында бола
отырып, шығармашылық процестерін алмастырмайтындығын, оқушылардан оларды
алып қоймайтындығын білдіреді. ЭЕМ интеллектуалдық ойын режимін беретін
оқулық имитациялық модельдеу үшін қолданылатын жағдайлар үшін де әділ,
әйтсе де, нақ осы функцияда компьютердің қолданылуының көбірек
перспективті екендігі даусыз.
Қандай да бір заттың жағдайлардың машиналық үлгілері қолдану бұл
жағдайлардың ертеректе қол жетімсіз қасиеттерін ашады, шешімдер
нұсқауларын іздеу аймағын және олардың деңгейін кеңейтеді.
Пайдаланушы туғызатын мақсаттардың саны артып
келеді, оларды тұжырымдау бірегейлігі байқалады. Жұмыс барысында қызметті
реттеу және бақылау механизмдері қайта құрылады, оны мотивациялау өзгереді.
Бұның бәрі бағдарламашыға оқытушы бағдарламаға үйренушінің жұмысын
жекелендіру мүмкіндіктерін салудың, оқы қызметінің заңдылықтарын ескерудің
қаншалықты сәті түсетіндігімен анықталады.
Жекелендіру деп компьютерлік оқыту артықшылықтарының бірін атайды.
Бұл расында да осылай, жекелендіру қандай да бір оқытушы бағдарламаның
мүмкіндіктерімен шектелген және бағдарламашының уақыты мен күшінің көп
шығындарын қажет етеді. Алайда дербес компьютерлерді кеңінен енгізумен
байланыстыратын жекелендірудің кері жағы да бар. Жекелендіру оқу процесінде
онсыз да тапшы диалогтық қарым- қатынасты тежейді және ЭЕМ-мен диалог
түрінде оның суррогатын болжайды. Іс жүзінде, сөйлеу жағынна белсенді бала
мектепке барған кезде, көбінесе оқытушыны тыңдайды, жауаптық позицияны
иеленеді және сабақ үстінде оны тақтаға шақырған кезде мұғалімнің
ерекше рұқсатымен сөйлейді. Толық оқу жылы ішінде оқушының санаулы ондаған
минут қана сөйлеу мүмкіндігі болатындығы есептеп саналған – көбінесе ол
үндеместен ақпаратты қабылдайды. Ойды қалыптастыру құралы – сөйлеу - іс
жүзінде сөндірілген болып шығады, ал студент болғандар үшін бұл жоғары
мектепте де болады. Үйренушілердің зерттелетін ғылымдар тілінде диалогтық
қарым - қатынасының жеткілікті тәжірибесі болмайды, ал бұнсыз,
психологиялық зерттеулер көрсеткендей, өз бетімен ойлау дамымайды.
Егер диалогтық қарым- қатынас пен өзара әрекеттестіктің бай
мүмкіндіктерімен түрі мен мәнісі жағынан ұжымдық дамудың артықшықытары
турады қам жемей, дербес компьютерлердің көмегімен оқытуды жалпыға ортақ
жекелендіру жолымен баратын болсақ, оқушылардың ойлауды қалыптастыру
мүмкіндігіні өзін өткізіп алуға болады. Әлеуметтік байланыстарлы өрістету
қауіптілігі де, өндірістік және қоғамдық өмірдегі жекелік те ақиқат.
Бұл құбылыстармен тіршілік қызметінің барлық салаларына компьютерлерді
кеңінен ендіретін елдерде көп кездеседі.
Қазіргі заманға сай отандық психолого - педагогикалық ғылымда
әзірленгендерге қарағанда, адамның психикалық дамуы туралы мүлдем өзге
түсініктерге сүйенетін елдерде ЭЕМ-ны ендіру жолдарына жалтақсыз
бағдарлануға болмйды. Компьютердің барлық артықшылықтарын пайдаланып,
шығынды болдырмауға мүмкіндік беретін оқытуға компьютерді енгізу
стратегиясын таңдаудың маңызды көп аспектілі мәселесі туындайды, немесе
олар адамды біліммен және тәжірибелік дағдылармен байытып қан қоймай, оның
адамгершілік бейнесін қалыптастыратын оқу- тәрбиелеу процесінің сапасына
шарасыз теріс әсер етеді.
Біздің елімізде жалпы білім беру және жоғары мектепте оқытудың кең
тәжірибесі көп жағынан түсіндіру- суреттеу тәсілдің теориялық тәсілдеріне
сүйенетіндігін ескеру қажет, оның тұсында оқыту сұлбасы негізгі үш буынға
келеді: материалды баяндау, нығайту және бақылау. Компьютерлік технология
сүйенетін ақпараттық – кибернетикалық тәсіл кезінде істің мәнісі мүлдем
өзгермейді. Оқыту оқушы мен студенттің дисплей экранында ұсынылған таныс
ақпаратпен жұмысының шекті жекелендірілген процесі ретінде болады. Сіре,
бұл теориялық сызбалардың көмегімен мәселелі дәріс және мәселелі сабақ,
семинар, пікір сайыс, іскерлік ойын және ғылыми - зерттеу жұмыс секілді
бүгінгі күннің педагогикалық ақиқатын сипаттау мүмкін емес.
Көп жағдайда мектептерде азырақ кедергі жолымен жүруге тырысады:
оқулықтардың мазмұны мен әр түрлі типтерді бағдарламалау тіліне аударады
және оларды машинаға салады. Бірақ егер материал пәндік, мысалы химиялық
тілде түсініксіз болса, ол компьютерлік тілінде көбірек анық болмайды,
одан да керісінше болады.
Мұндай жағдайларда бағдарлама авторлары ақпаратты қайта өңдеу бойынша
компьютердің аса үлкен мүмкіндіктерінің, оның көлемі мен беру жылдамдығын
арттыру есебінен оқушылардың оқу материалымен жұмысын белсендіруге
тырысады. Әрине, ақпаратты қайта қайта өңдеу бойынша адамның мүмкіндіктері
әлі таусылмаған. Алайда оқушының өзі ақпаратты алудың жекелік маңызын көруі
шартымен ғана ақпараттық жүктемені арттыруға болады. Ал бұл ол материалды
түсініп, алынатын ақпаратты тәжірибелік іс әрекетпен байланыстыратын кезде
ғана болады. Бұл жағдайда ақпарат білімге айналады.
Білім – бұл адамға саналы хабардар әрекеттік мүмкіндіктерін
қамтамасыз ететін, оның санасында объективті ақиқаттың дәлме - дәл
көрінісі. Алайла оқытуда білім адамның нақты объектілермен емес, олардың
байқағыштарымен - оқу пәндерінің мазмұнын, оқу ақпаратты құрайтын
таңбалық жүйелермен жұмысының нәтижесі болып табылады. Ақиқаттың көрінісі
мұндай жүйелерді меңгеру арқылы жүзеге асырылады, және кез келген
оқытудың артықшылығы осыдан тұрады. Оның кемшілігі бұл таңбалық жүйелер
адамға ақиқатқа тәжірибелік қарым- қатынас мүмкіндіктерін жабатындай
болатындығынан тұрады, және осы себептен көптеген үйренушілер білімдерін
тәжірибеде қолдана алмайды.
Компьютерлік оқыту кезінде ақиқаттан қол үзу, ақиқатты дәлме - дәл
емес көрсету қауіп артады, себебі қандай да бір пәндік тілде (физика,
химия, биология және т.б.) ұсынылған мазмұнды ақпарат тағы бір табиғи
тілде, бағдарламалау тілінде көрсетілуге тиіс. Алмастыруды алмастыру
болады, бұл тәжірибеге жақындатпайтын, керісінше, одан қашықтататын
оқушылардың заңды білім алу мүмкіндігін көбейтеді.
Компьютерлендіру тәжірибесі жинақталған елдерде, ең алдымен дамыған
елдерде, зерттеушілер жасаған қорытынды, тапсырма бұл саладағы нақты
жетістіктер ЭЕМ - ны пайдалану дәстүрлі оқыту жүйесін түбегейлі жақсыға
өзгертеді деп болжауға негіз бермейді. Компьютерді әдеттегі оқу процесіне
жай кіргізіп, ол білім беруде революцияны жүзеге асырады деп үміттенуге
болмайды. Компьютер оқытудың жаңа, қуатты құралы ретінде үйлесімді енетін
оқу процесінің тұжырымдамасының өзін өзгерту қажет.
Шетел әдебиетінде компьютерді ендіру әрекеттері білім беру тұжрымдамасына
сүйенетіндігі айтылады, оның негізгі мақсаты индустриалды өндіріс
жағдайларында кәсіби функцияларды орындау үшін қажет білімді, шеберлік пен
дағдыларды жинақтау болып табылады және білімнің ескі тұжырымдамасы оның
талаптарына сәйкес келмейді.
Компьютердің көмегімен жасалатын жағдайлар үйренушінің ойлауын
қалыптастыруға жағдай жасап, оны жүйелік байланыстар мен заңдылықтарды
іздеуге бағдарлауға тиіс. П.Нортон айтқандай, компьютер адамдардың көптен
құбылыстар мен заңдылықтарды ұғынуда көмек көрсететін қуатты құралы болып
табылады, алайда тек жатталған фактілер мен дағдылар жинағын ғана
пайдалатын ақылдың шарасыз құлға айналатындығын есте сақтау қажет.
ЕЭМ мен оның мүмкіндіктері туралы білімді меңгеру, бағдарламалау тілін
игеру, бағдарламалай білу шеберлігінің өзі компьютердің мүмкіндіктерін
іске асыру жолдарындағы тек бірінші қадам болып табылады. Оқушылардың
ойлауын қалыптастыру мен дамыту үшін мүмкіндіктерді қамтамасыз ететін
компьютерлік оқытуды ғана шын тиімді деп санауға болады. Бұнымен қоса
компьютерлік ойлаудың өзінің заңдылықтарын зерттеу қажет. Компьютер секілді
құралдың көмегімен қалыптасатын және әсер ететін ойлау, мысалы, әдеттегі
баспалы мәтіннің немесе техникалық құралдың көмегімен қалыптасқан ойлаудан
бір нәрсемен едәуір ерекшелетіндігі айқын.
Ойлау түсінігі ғана емес, сонымен қатар басқа психикалық функциялар:
қабылдау, жады, эмоциялар және т.б. туралы түсінік те қайта ұғынуға
ұшырайды. Мысалы, ЭЕМ көмегімен оқытудың жаңа технологиялары білу
етістігінің мағынасын едәуір өзгертеді деген пікір бар. Ақпаратты жадыда
жинақтау түсінігі ақпаратқа қол жеткізу мүмкіндігін алу процесінде
өзгереді. Мұндай түсіндірмелермен келіспеуге болады, бірақ олар оқытудың
жаңа, компьютерлік технологиясын енгізу әрекеттерімен ұшырағандығы және
психологтар мен педагогтар адамның қызметінің дамуы мен психикалық
функцияларының ерекшеліктерін зерттеуге тиіс екендігі күдіксіз. Бүкіл
мәселені компьютердің көмегімен алгоритмдік ойлауды қалыптастыруға апаруға
болмайтындығы анық.
Компьютерлік оқытудың өз мазмұны бар. Жоғарыда көрсетілгендей,
компьютерлік оқыту мәселелері компьютерлердің жаппай өндірісіне және
оларлы бұрыннан бар оқу процесіне икемдеуге апарылмайды.Оқу құралының
өзгеруі, сондай-ақ дидактикалық жүйегің кез келген буынындағы өзгерістер
бүкіл бұл жүйені қайта құруға әкеледі. Есептеу техникасын пайдалану
адамның мүмкіндіктерін кеңейтеді, алайда, ол тапсырманы шешу құралы, қаруы
ғана болып табылады, және оны пайдалану өзіндік мақсатқа, сәнге немесе
заңды іс - шараға айналуға тиіс.
Оқу процесін компьютерлендіру мүмкіндігінің өзі адам орындайтын
функциялар техникалық құралдардың көмегімен қалыптасып, дәлме- дәл ұдайы
өндірілетін кезде туындайды. Сондықтан оқу процесін жобалауға көшпес бұрын,
оқытушы оның автоматтандырылған және автоматтандырылмаған бөліктерінің
арасындағы арақатынасты анықтап алуға тиіс. Кейбір әдеби көздер бойынша,
автоматтандырылған режим оқу материалының көлемі жағынан мазмұнның 30%- на
жетуі мүмкін. Бұл деректер оқу пәндерін компьютерлендірудің реттілігін
таңдай алады. Ол бірінші кезекте, мазмұны формалдауға берілетін, қатаң
логико- математикалық аппаратты қолданатындарды қозғайды. Формалданбаған
құраушыларды бір басқа, алгоритмдік емес түрде өрістету керек, бұл
оқытушыдан, мұғалімнен тиісті педагогикалық шеберлікті қажет етеді.
Оқу қызметінің мазмұнын жобалау кезінде оған пәндік саладан білімдер,
сондай-ақ пәндік қызметтің өзі туралы білімдерді қосқанда,оқу пәнінің
мазмұнын меңгеру үшін қажет білімдер кіретіндігін есте сақтау қажет.
Бұнымен қоса, үйретуші бағдарлама қаншалықты көбірек бөлікті қамтыса,
мазмұнның бұл екінші құраушысы соншалықты көбірк мәнге ие болады. Бұл жерде
математика, формалды логика элементтері, оқу тапсырмаларын шешудің
эвристикалық құралдары қажет болуы мүмкін.
Оқытуды компьютерлендіру бұрыннан қалыптасқан оқу процесіне жаңа
құралды жай қосуды білдірмейді. Қазіргі заманға сай психолого-
педагогикалық теорияның негізінде жаңа оқу процесін жобалау қажет. Ал бұл
тапсырма бұрыннан бар оқу пәндері бойынша үйретуші бағдарламаларды
дайындауға қарағанда күрделірек. Ақыр соңында, компьютерлендіру тағдыры
бүкіл оқу- тәрбиелеу процесін педагогикалық және психологиялық
негізделген қайта құруға байланысты болады.
1.3Компьютерді шет тілін оқытуда пайдалану
Жаңа жағдайларда оқытушы дәстүрлі оқу құралдарын ғана емес, сонымен
қатар ақпараттық – коммуникациялық технологияларды пайдалануға тиіс.
Бүкіләлемдік желі, электрондық білім беру ресурстары өз оқушыларының,
сондай-ақ өзінің білімін кеңейткісі келетін оқытушы- пән мұғалімі үшін
жақсы көмекші бола алады .
Оқытушы компьютер үйренушілердің өз бетімен жұмысын ұйымдастыратын және
әсіресе тілдік және сөйлеу материалымен жаттықтыру жұмысы процесінде оны
басқаратын құрал болып табылады. Бұл қолданылатын жаттығулар мен
әдістемелік тәсілдер сипатын анықтайды. Келесілер көбірек жиі
қолданылады:
1. Сұрақ- жауаптық диалог. Үйренушінің жұмыс мәні негіз бен сұлба ретінде
сұрақта жазылған тілдік материалды пайдаланып, компьютерлдік сұрақтарына
тура жауаптар беруден тұрады.
2. Ішінара жауаппен диалог. Компьютерге жауап беру үшін үйренуші
болжанылатын нұсқалар қатарынан біреуін таңдайды.
3. еркін құрастырылатын жауаппен диалог. Мұндай диалогты компьютер
жауаптың дұрыстығын танып, бағалай білуі үшін оның қойған әрбір сұрағына
жауаптарлы барлық мүмкін нұсқаларымен бағдарлама қамтамасыз етеді.
4. Бос орындарды толтыруға жаттығулар. Компьютер үйренушіге бос орындармен
мәтінді немесе ұсыныстар жинағын ұсынады. Шет тіліне аударып, қажетті түрде
қолдану қажет орыс сөздері түріндегі сыбыр ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Комьютерлік технологияларды қолдану
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... 6
1.1 Жаңа ақпараттық технология құралдарын пайдалану
... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2 Оқытуды компьютерлендірудің дидактикалық
негіздері ... ... ... ... ... ... .1 4
1.3 Шет тілін оқытуда компьютерді
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..22
2. Жаңа технологиялардың көмегімен диалог және монолог түрінде сөйлеу
қабілетін
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 32
2.1 Мультимедиялық презентациялар көмегімен шет тілін тез үйрену қабілетін
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
2.2 Интерактивті оқыту және интернет мүмкіндіктері ағылшын тіліне
оқытуда ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..53
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 55
Қосымша
материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .57
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Адам іс-әрекетінің әртүрлі салаларында,
сонымен қатар, білім саласында ақпараттық технологиялардың жаңаша
құралдарын қолдану бүгінгі күні үлкен өзектілікке ие болып отыр. Отандық
және шетелдік оқулықтарда білім процессін компьютерлендіру ең өзекті
факторлардың бірі ретінде қарастырылады.
Бүгінгі күні Қазақстан Республикасының білім туралы тұжырымдамасы
ойлы, өнерлі, білімді тұлғаны қалыптастыруға бағытталған және қазіргі білім
жүйесі оқушылардың танымдық белсенділігін дамытатын оқытудың дәстүрлі емес,
белсенді түрін және әдістерін оқу процессіне енгізу бағытында құрылуы тиіс.
Білімді дамыту үшін білім берудің үйреншікті әдісінен оқыту процессінде
оқушылардың пәнге деген қызығушылықтарын арттыратын білім берудің жаңа
белсенді әдісіне көшу керек. Бұл тапсырманы оқыту процессінде тек жаңа
технологияларды қолдану арқылы жүзеге асыруға болады.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында (3 бап)
белгіленгендей, білім беру жүйесін ақпараттандыру, мемлекеттік білім
саясатының негізгі қағидаларын жүзеге асырудың маңызды бір механизмі болып
табылады. Ақпараттық ортаны құруға негізделген білім берудің жаңа жүйесін
қалыптастыру және педагогикалық практикаға жаңа ақпараттық құралдарды,
сонымен қатар, басқа да жаңа технологияларды енгізу білім жүйесін
дамытудағы стратегиялық тапсырма болып саналады.
Қазіргі кезде жаңа білім жүйесі интернеттің пайда болуының арқасында
дамығанын барлығы мойындайды. Көптеген әдіскерлер видеофильм, электрондық
пошта (e-mail), мультимедиялық презентация, анимациялық суреттер және т.б.
көмегімен шетел тілінде монолог және диалог түрінде сөйлеу қабілетін
қалыптастыратын жаттығуларды құрастырумен айналысып жатыр. Ал шетелде
болмай-ақ, сол елдің тілінде сөйлей алу қабілетіне ие болу оңай емес.
Сондықтан, мұғалімнің маңызды тапсырмасының бірі шет тілі сабағында жаңа
технологиялардың түрлі амалдарын қолдана отырып, сөйлеудің шын
ситуацияларын құру болып табылады. Шет тілін үйрету процессінде компьютер
технологияларын қолдану сабақты қызықты жолмен өткізуге көмектеседі.
Мысалы, анимациялық суреттер, видео-көріністер, презентациялар және т.б.
әртүрлі дыбыстар арқылы көрсетіледі. Компьютер мониторындағы көріністер
оқушының іс-қимылының арқасында өзгеріп отырады. Бұл динамикалық және
оқушының бар ойын өзіне бағыттайды, сонымен қатар, оқу процессінде оқушының
белсенділігі оянады. Нәтижесінде, оқушы ақпаратты оңай әрі тез қабылдайды
және оқушының ынтасы мен қызығушылығы жоғарылайды.
ХХI ғасырды қоғамдық ақпараттандыру ғасыры деп жай атамаған.
Компьютер - адам іс-әрекетінің барлық салаларында қолданылады. Дүниежүзілік
қоғамдастықта қоғамдық өмірдің барлық саласын глобальді ақпараттандыру
процессі дамытылуда. Экономикалық жағдай, адам өмірінің сапасы, ұлттық
қауіпсіздік және мемлекеттің дүниежүзілік қоғамдастықтағы рөлі ақпараттық-
технологиялық дамудың және оның даму қарқынының даму дәрежесіне байланысты.
Барлық экономикалық дамыған елдерде және көптеген дамушы елдерде білім беру
жүйесін ақпараттандырудың қарқынды процессі жүріп жатыр. Жалпы білімді
жоғарылату жолдары жасалып жатыр және оқыту процессіне жаңа ақпараттық
технологияларды енгізуге көп қаражат бөлінуде.
Дегенмен, оқыту процессіне компьютерлік технологиялардың қарқынды
енгізілуіне қарамастан, арнайы мультимедиялық оқулықтар және оларды қолдану
техникасы туралы әдістеменің болмауы себепті шет тілін үйрету процессінде
компьютерлендіру жеткілікті дамымаған. Сонымен, ағылшын тілін оқыту
әдістемесінің жеткіліксіз жасалуы, ағылшын тіліне оқытуды компьютер арқылы
ұйымдастыру жолдарын жүзеге асыруды және ізденісті қажет ететін, осы
зерттеу жұмысының маңызды мәселесі (проблемасы) болып табылады. Бұл мәселе
зерттеу жұмысының тақырыбын таңдауға себеп болды: Шет тілін оқытуда
компьютерлік технологияларды қолдану ерекшелігі.
Зерттеу жұмысының мақсаты –Компьютерлік технологияларды қолдану
арқылы шет тіліне үйрету әдісінің тиімділігін (эффектілігін) жоғарылату.
Аталған міндетке жету үшін келесідей тапсырмалар қойылды:
Зерттеу жұмысының міндеттері:
1. Ағылшын тілі сабағында жаңа ақпараттық технологияларды қолданудың
маңыздылығын суреттеу;
2. Компьютерлік технологиялардың бар бағдарламаларын ағылшын тілінде
сөйлеуге, түсінуге үйрету процессінде қолдану мүмкіндіктерін көрсету;
3. Видеофильмдер мен мультимедиялық презентациялар арқылы диалог және
монолог түрінде сөйлеуге үйретудің жаңа нұсқаларын ұсыну.
Зерттеу объектісі – ақпараттық технологияларды қолдану ерекшелігі
арқылы, шет тілін үйретудің әдісі.
Зерттеу құралы – шет тілін үйрету процессіндегі мультимедия мен
видеофильмдер.
Зерттеу процессінде келесідей әдістер қолданылды: шет тілдерін
оқытуға арналған психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді
талдау; ақпараттық технологиялар бағдарламасының мүмкіндіктерін тану;
танып, білген мәліметтерді эксперименттік зерттеу жүргізу мақсатында
педагогикалық практикада қолдану.
Зерттеудегі ғылыми жаңалық:
Шет тілін үйретудегі ақпараттық технологиялардың жаңа мүмкіндіктерін
айқындау;
Білім беру процессінің сапасын жоғарылататын және оқу материалын
қабылдаудың тиімділігін көтеретін, шет тілін үйренуде компьютерлік
технологияларға үйрету әдістерінің жаңа нұсқаларын жасау.
Зерттеу жұмысының теоретикалық маңыздылығы:
Жаңа технологиялардың көмегімен шет тілін үйретудің тиімді жүзеге асырылу
мүмкіндіктерін айқындау.
Зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы:
Видеофильмдер мен мультимедиялық презентациялардың көмегімен шет тілін
тиімді үйрену үшін жасалған әдіс, сөйлеуге үйрету процессінің тиімділігін
арттырады, әрі оқушылардың ынтасы мен қызығушылықтарын оятады және берілген
материалды оңай әрі тез арада игеруге мүмкіндік береді;
Зерттеу кезінде алынған нәтижелер, яғни компьютерлік технологияларды
қолдану үшін жасалған әдістер орта мектептер мен жоғарғы оқу орындарында,
білім беру процессінің сапасын жоғарылату мақсатында қолданылуы мүмкін.
Объект: Ағылшын тілін
үйретудегі жаңа ақпараттық әдістемелері. Тақырыбы: Шет тілін оқытуда
компьютерлік технологияларлы қолдану ерекшелігі.
Зерттеу әдістері: зерттелетін проблемалар жөніндегі ақпараттық
әдебиеттерді зерделеу; психологиялық педагогикалық тәжірибелерді зерделеу
мәселелерінің қырынан зерделеу; педагогикалық бақылау, әңгімелесу,сауал
сұрақ жасау.
Талдау барысындағы материал: шет тілдерін оқытуға арналған
психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттер; отандық және
шетелдік журналдар.
Дипломдық жұмыстың құрылысы:
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған
әдебиеттер тізімінен және қосымша материалдан тұрады.
1.Комьютерлік технологияларды қолдану ерекшеліктері
1.1 Жаңа ақпараттық технология құралдарын пайдалану
Адамзат қызметінің әр түрлі саласында, соның ішінде білім беруде
ақпараттық технологияның аса жаңа құралдарын қолдану көбірек өзекті болып
келеді. Отандық және шетелдік басылымдарда оқу процесін компьютерлендіру
қандай да бір пәнді оқытуды ұйымдастырудың өзекті факторларының бірі
ретінде қарастырылады.
Оқытудағы аса жаңа ақпараттық технологиялар алдыңғы қатарлы
университеттер мен институттардың ғылыми және білім беру потенциалын
белсендірек пайдалануға қашықтан оқыту курстарын құруға ең үздік
оқытушыларды тартуға, үйренушілер аудиториясын кеңейтуге мүмкіндік береді.
Компьютерлік оқыту саласындағы жинақталған бай тәжірибеге қарамастан,
көптеген шет тіл оқытушылары компьютерлік оқыту құрлдарын пайдалану
мүмкіндігіне сақтықпен қарайды.
Электрондық ТОҚ ретінде ДК ерекше сипаттамалық белгілері автоматтылық
және кері байланыстың бар болуы болып табылады. Оқытудың басқа
құралдарымен салыстырғанда ДК дидактикалық артықшылықтары болып табылады:
полифункционалдылық, интерактивтілік, диалогтық өзара әрекеттестік,
жұмыстың ұйымдастырушылық нысандарының мүмкін режимдерінің алуандығы.
Оқыту құралы ретінде компьютер ТОҚ барлық артықшылықтарлы іске асыруға
қабілетті. Сонымен бірге оқыту процесінде компьютерді пайдалану техникалық
құрылғыларға қойылатын талаптармен реттелген, және белгілі бір қағидаларға
сәйкес келуге тиіс. Компьютерлік лингводидактикада ТОҚ пайдаланудың келесі
қағидалары релевантты болып табылады:
• келісімділік;
• қажеттілік;
• ақпараттылық;
• сенімділік;
Келісімділік қағидасы:
Оқыту мазмұнына, мақсаттары мен кезеңдеріне, пайдаланушылардың жастық
ерекшеліктеріне, сондай-ақ қолданылатын оқыту әдістемесіне байланысты ДК
пайдалану жағдайларын нақты анықтауды ұйғарады.
Қажеттілік қағидасы:
ДК-ді, егер бұл қандай да бір параметр бойынша оқу процесінің
тиімділігін арттыруға, атап айтқанда: материалды меңгеру жылдамдығын
жеделдетуге, сөйлеу қызметін белсендіруге, көбірек ұтымды тәсілмен оқу
мақсатына жетуге, оқытушының немесе оқушының жұмысын жеңілдетуге, оқу
уақытын қысқартуға мүмкіндік береді.
Ақпараттылық қағидасы:
ДК пайдаланушыға аса қысқа уақыт ішінде көп ақпарат алуға мүмкіндік
беретіндіктен, оқу процесін анықтамалық - ақпараттық қамтамасыз ету құралы
ретінде компьютердің артықшылықтарын ашады. Оның үстіне, ТОҚ ішінде
компьютер ШТ оқытудың ақпараттық – сөйлеу сипатына бәрінен көбірек сәйкес
келеді.
Сенімділік қағидасы:
Оқыту үшін әрбір компьютерлік бағдарламасын тәжірибелік тексеруді
жүргізу қажеттілігіне,сондай-ақ ДК қолданумен сабаққа ұйымдастырушылық
дайындық кезеңінің барын көрсетеді.
Шет тілдерін үйрету процесінде компьютер бірнеше функцияларды
орындай алады.
Тілдерді үйретуде компьютердің белгіленген функцияларын екі үлкен топқа
біріктіруге болады:
• іске асыру кезінде ДК оқу процесінің қатысушыларының бір рөлін
орындайтын функциялар;
• қызмет құралы ретінде ДК функциялары.
Оқытушы мен оқушының функциялары бір - бірін өзара толықтырады, сондықтан
олардың қызметін компьютерлендіру процестері тығыз өзара байланысты,
үйренуші қызметінің белгілі бір аспектісін боямалайтын компьютерлік
құралдар бір уақытта үйренушінің жұмыс құралы болып табылады. Мысалы,
анықтамалық - ақпараттық жүйелер, бір жағынан, оқытушының ақпараттық
функциясын іске асыратын құралдар ретінде, екінші жағынан, үйренушінің
қызметін ақпараттық қолдау құралы ретінде қарастырылуы мүмкін.
Қызмет құралы ретінде оқытушылар да, үйренушілер де оқытудың
тапсырмаларын орындауды арнайы қарастырмайтын, жалпы белгіленетін басым
түрде компьютерлік құралдарды қолданады. Мұндай құралдарға, ең алдымен,
оқыту процесін техникалық қолдауды қамтамасыз ететін және пайдаланушыларға
оқу материалын таралымдауға, тапсырмаларды ресімдеуге, жаңа мәтіндерді
жасауға жұмыс істеуге мүмкіндік беретін әр түрлі мәтіндік түзетушілер
жатады.
Оқыту процесіне ақпараттық қолдауды солардың көмегімен оқытушылар да,
үйренушілер де оларды қызықтыратын барлық мәселелер бойынша өзекті және
жеткілікті ақпарат ала алатын деректер базасы (ДБ) және Интернет жүйесінің
ақпараттық ресурстары көрсетеді. Үйренушінің қарым - қатынас құралы
ретінде компьютердің функцияларын іске асыру компьютердің негізінде
ақпаратты беруге және алуға мүмкіндік беретін арнайы байланыс
құрылғыларының арқасында мүмкін болды.
Қызмет құралы ретінде компьютердің көмегімен оқытушының қызметін кәсіби
қолдау осы мақсаттар үшін құрылатын арнайы құралдарды қолданумен жүзеге
асырылады. Мұндай құралдарға басым генеративті бағдарламалар мен
сарапшылық жүйелер жатады.
Компьютер шет тілдері оқытушыларына бірнеше көмек көрсете алады.
Келер ұрпақ алдында зор жауапкершілік жүгін арқалап келеміздеген
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың сөзі ұстаз қауымына үлкен тапсырыстарды артып отыр.
Еліміздің болашағы көркейіп, өркениетті елдер қатарына қосылуы, бүгінгі
ұрпақ бейнесімен көрінеді. Дүниежүзілік озық тәжірибеге сүйеніп, жаңа типті
оқыту, яғни әр баланың табиғи қабілетін дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасай
отырып, оны жан жақты дамыту керек. Қазіргі білім беру мазмұны жаңарып,
жаңа көзқарас пайда болып, оқытудың жаңа технологиясы өмірге келді. Яғни
педагогикалық технология ұғымы іс - әрекетімізге кеңінен еніп, қолданылуда.
В.Кларин технология сөзінен қандайда болсын істегі шеберлікті, оқыту
үйретудегі амалдардың жиынтығы - деп, ал педагогикалық технология (тәрбие
технологиясы, қарым - қатынас технологиясы, оқыту технологиясы)
педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолындағы барлық қисынды ілім амалдары
мен әдіснамалық құралдардың жүйелі жиынтығымен жұмыс істеудің реті деп
түсінік берді. Педагогикалық жаңа технология іс әрекетке, оқыту барысында
жүзеге асатын педагогикалық жүйе.Ол дара тұлғаны жетілдіруге,белгілі бір
мақсатқа жету жолында арнайы ықпалды ұйғаруға қажетті байланысқан әдіс
тәсілдер.Ендеше педагогикалық технология оқу тәрбие үрдісінің
шығармашылықпен оқытумен тәрбиенің тиімділігі қамтамасыз ететін жанды
құрамдас бөлігі.Олай болса, технология ақырғы мақсатқа жететін әрекеттер
жүйесі.Жаңа педагогикалық технология баланың жетілген тұлға ретінде дамуы
үшін маңызы зор. Ал осы жаңа технология таратушы, үйретуші, өзінің
шығармашылық еңбегінде жүйелі қолданушы, насихаттаушы ол мұғалім. Жаңаша
ойлай білсең ғана ұстазсың. Сол себептенде жаңа технологияны енгізуші
таратушы тұлғаға үлкен талаптар қойылып отыр.(Қосымшада 1 – кестеден
қараңыз)
М.Горький Мұғалім әрбір алғаш ашатын кілт дегендей мұғалімнің
білімдарлығы, саналылығы, абыройы, беделі оқып отырған шәкіртінен көрінері
сөзсіз. Біздің басты міндетіміз: Егеменді еліміздің жас ұрпағын ойлы да,
іскер, жігерлі де, батыл, білімді, интеллектуалдық деңгейі биік, жан жақты
жетілген азамат етіп тәрбиелеу.
Ұстаздардың алдына қойған міндет оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі
жетілдіру. Әрбір педагогикалық технология жеке тұлғаның өзін - өзі
дамытуға, оның өзіндік шығармашылық қабілеттерін арттыруға қажетті
іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыруға қолайлы жағдай жасауға қажетті
обьективтік әдістемелік мүмкіндіктерді қамтиды.Жаңa технологияны қолдану
мына кезеңдер арқылы іске асады:
I кезең: оқып - үйрену;
II Кезең: меңгеру;
III Кезең: өмірге ендіру:
IV Кезең: дамыту;
Оқыту үйрету арқылы іске асады. Бұл оқытудың маңызы.Оқыту мен тәрбие
- егіз үрдіс.Сондықтан да мұғалім инновациялық технологияны пайдалануға
ықпал ететін көптеген шартты жағдайлрды танып білуі талап
етіледі.(қосымшадағы 2 кестеге қараңыз)
Жаңа педагогикалық технология мақсаты оқытуды ізгілендіру, яғни оқу
құралдары оқушылардың өздігінен танымдық іс әрекетін жүргізе алатындай болу
керек. Жаңа педагогикалық технология түрлері өте көп. Оларды тиімді етіп
пайдалану ұстаз білімділігіне байланысты.
Жаңаша оқытудың негізгі түрлеріне: оқытудың дербес және топтық формасы
жатады.Бұл жерде алға қойылған басты мақсат, оқушыларға деген сенім, өз
ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп, беделі мен идеяларын қалыптастыру,
қадір қасиет сезімін дамыту.
Сонымен жалпылап айтқанда оқу үрдісінде оқушының тұлғасының дамуына
ықпал жасайтын сабақтар үлгісінің бәріне жүктелетін міндеттер жүйесі
төмендегідей:
• Оқушылардың базалық білім, ептілік дағдыларын (білім беру стандарты
бойынша) игеру жүйесін жетілдіру;
• Оқыту үрдісінде оқушылардың теориялық және өнімділік ой құрастыру
әрекеттерін танымдық қабілеттерін белсендіру;
• Оқушылардың танымдық қызығушылығын, оқуға деген мотивін дамыту.
• Оқу материалын игеруде және оқу іс әрекетінде жете ұғынуға талпындыру.
• Белгілі бір мәселе шешуде оқушылардың ынтымақтастығын ұйымдастыру.
• Көбіне оқу жұмысының топтық түрлерін қолдану;
• Оқушылардың өзіндік жұмыстарының ізденісті зерттеу түрлерін
ұйымдастыру;
• Оқу үрдісінде компьютерлік технологияны қолдану;
• Дамытуша оқытуға арналған ойындарды қолдану;
• Жаттығу сабақтарын сапалы ұйымдастыру (коммуникациялық жаттығулар,
зейін, ес, ойлау, т.б.) арналған дамыту жаттығулары;
Осы іс тәжірибелерді жинақтай отырып, оқытудың озық
технологияларын өз сабақтарында пайдалану маңыздылығы ерекше.
Оқытушылар мен үйренушілер үшін қызмет құралы ретінде компьютер ШТ бойынша
оқу процесінде, ең алдымен, ақпараттық және техникалық қолдау алу үшін
қолданылады. Оның үстіне, үйренушілер ДК-ді олардың кәсіби қызмет құралы
ретінде пайдалана алады.
Үйренушінің қызмет құралы ретіндегі компьютердің функциялары оның
фактілерді дәл тіркеу, үлкен көлемді ақпаратты сақтау және беру, деректерді
топтау және статистикалық өңдеу мүмкіндіктеріне негізделген оқытуды
басқаруды оңтайландыру, оқу процесінің тиімділігі мен объективтілігін
арттыру үшін қолдануға мүмкіндік береді:
• ақпараттық қолдау алу;
• оқыту параметрлерін диагностикалау, тіркеу және жүйелендіру;
• оқу материалдарымен жұмыс (іздеу, талдау, іріктеу, құру);
• ұжымдық жұмысты ұйымдастыру; қашықтан оқытуды жүзеге асыру.
Оқу материалдарымен жұмыс кезінде ДК оқытушыға көмектің әр түрлі түрлерін
ұсынады, ол анықтамалық ақпараттық қамтамасыз ету жүйелерін қолдану
есебінен жаңа оқу материалдарын құру кезінде қажетті материалдарды іздеуді
жеңілдетуден ғана емес, сонымен қатар оқыту үшін материалдарды
ресімдеуден, сондай-ақ бұрыннан бар жұмыстарды әзірлеуден тұрады.
Оқу материалдарын автоматты талдау, іріктеу және тиімділігін болжау
компьютерді үйренушінің қызметін ақпараттық қолдау құралы ретінде
қолданудың маңызды бағыттары болып табылады. Оқытушы оқу үшін
материалдарды іріктеуді ғана емес, сонымен қатар мәтіндер мен тұтас оқу
құралдарын талдауды жүргізе алады.
Баспалы оқу материалдарын әзірлеуден басқа қазіргі заманға сай
компьютерлік құралдар оқытушыларға бағдарламалаумен айналыспай, жаңа КОП өз
бетімен құруға мүмкіндік береді. Бұл үшін бірнеше мүмкіндік бар: ашық КОП
деректер базасын түрлендіру және толықтыру, авторлық немесе генеративтік
бағдарламаларлы қолдану. Бұл бағдарламаларды генеративті деп атайды, себебі
олар оқытушы енгізген тілдік материалдан КОП өз бетімен генерациялайды.
Оқытушының генеративті КП жұмысы диалогтық режимде өтеді және сөйлемді
енгізіңіз, ережені енгізіңіз, мәтінді енгізіңіз және басқа сауалдарға
жауаптарға әкеледі. Генерацияланатын КОГТ негізгі түрлеріне жатады:
• көптік таңдау техникасын пайдаланумен тестілер;
• бос орындармен мәтіндер;
• лингвистикалық ойындар (кроссвордтар).
Компьютер шет тілін үйрену кезінде үйренушілерге көмектесе алады.
Үйренушіге қатысты компьютер мыналардың рөлінде болып, көптеген
функцияларды орындай алады:
• оқытушы; сарапшы;
• қызмет бойынша серік;
• қызмет құралы;
• үйренуші.
Оқушылар ДК-ді жұмыстың әр түрлі сатылары мен әр түрлі сапаларында
өзінің жеке қажеттіліктеріне сәйкес қолдана алады. Оқытушы функцияларын
іске асыру мүмкіндіктерінің арқасында, компьютер артта қалушы оқушылардың
білімдеріндегі кемшіліктердің орнын толтыру мақсатымен оқушылардың өзіндік
және үй жұмысы процесінде, тілдік автономды үйрену барысында жиі
қолданылады. Бұл жағдайда арнайы оқу мақсаттарында құрылатын жаттықтырушы
және үйретуші компьютерлік бағдарламалар қолданылады.
Тілді үйрену процесінде компьютер бірнеше мақсат орындай алады.
Компьютердің көмегімен шешуге болатын лингводидактикалық тапсырмалардың әр
түрлі түрлерін, яғни тіл аспектілерін меңгеру, сөйлеу қызметінің әр түрлі
түрлерінде дағдылар мен шеберліктерді қалыптастыру кезінде оқытудың
компьютерлік құралдарын лингводидактикалық мүмкіндіктерін қарастырайық.
ДК көмегімен фонетикаға үйрену кезінде айтуды визуалдау тәсілі жиі
қолданылады. Мысалы ENGOY ENGLISH WITH PROFESSOR HIGGINS.
Грамматикаға үйрету кезінде:
• оқу мен түсініп талдаудың рецептивті грамматикалық дағдыларын
қалыптастыру;
• басым түрде жазбаша сөйлеудің өнімді грамматикалық дағдыларын
қалыптастыру;
• тестілік бағдарламалардың негізінде грамматикалық дағдылардың
қалыптасушылық деңгейін бақылау;
• анықтамалық - ақпараттық қолдау көрсету.
Лексикаға үйрету кезінде:
• оқу мен түсініп талдаудың рецептивті грамматикалық дағдыларын
қалыптастыру;
• басым түрде жазбаша сөйлеудің өнімді грамматикалық дағдыларын
қалыптастыру;
• визуалды көрнекілікті қолданумен тестілік бағдарламалардың және
ойындық компьютерлік бағдарламалардың негізінде грамматикалық
дағдылардың қалыптасушылық деңгейін бақылау;
• үйренушілердің пассивті және потенциалды сөздіктерін кеңейту;
• анықтамалық - ақпараттық қолдау көрсету (автоматты сөздіктер,
синонимдер мен антонимдерді іріктеу бағдарламалары).
Оқуға үйрету кезінде:
• дыбыс әріптік сәйкестіктерді анықтау дағдыларын қалыптастыру;
• дауыстап оқу техникасына үйрету;
• қабылдау өрісі мен талап ету қарқынын түрлендіру, мәтіннің орналасуын
өзгерту секілді тәсілдерді қолдану есебінен оқу техникасы дағдыларын
жетілдіру;
• оқудың рецептивті лексикалық және грамматикалық дағдыларын бекіту;
• мәтіннен әр түрлі мағыналық ақпаратты алу шеберліктерін меңгеру;
• мәтінді талдаудың әр түрлеріне үйрену;
• тілдік қиындықтарды өз бетімен жеңу дағдыларын қалыптастыру;
• тілдік немесе экстралингвистикалық ақпаратты ұсыну арқылы анықтамалық
- ақпараттық қолдау көрсету;
• Оқылған мәтіннің дұрыстығы мен тереңдігін бақылау.
• Талдап түсінуге үйрету кезінде:
• Талдап түсінудің фонетикалық дағдыларын қалыптастыру;
• Тыңдалған мәтінді түсіну дұрыстығын бақылау.
• Айтуға үйрету кезінде:
• Айтудың фонетикалық дағдыларын қалыптастыру;
• Симулятивті- модельдеуші бағдарламалардың негізінде рөлдік ойындарды
пайдаланумен жұпта немесе кішігірім топтарда қарым- қатынасты
ұйымдастыру.
Ауызша сөйлеуге үйрету шетел тілін оқытудың ең қиын аспектісі болып
саналатындықтан ең негізгі мақсат естігенің түсіне білуге үйрету.
Түсінуді тексерудің ең басты бөліктерін біріншіден сурет арқылы,
екіншіден жазбаша жауап беру арқылы жүргізуге болады. Бұл жұмыс түрлері
ауызша жауапқа жатпайды.Ағылшын тілін үйрену үшін мұндай жұмыс түрлері
тыңдап түсінуге қарағанда үлкен роль атқармайды.
Сурет арқылы үйрету кезінде қажетті суретті таңдау алдымен айтылған
фразаға, диалогқа, мәтінге, әңгімеге, одан соң тыңдалған материал мен
суреттегі айырмашылықты табуға (жауапты жазбаша түрде беруге болады)
байланысты болады.Ағылшын тілін аудармасыз түсінудің тағы бір жолы үнтаспа
арқылы әр түрлі бұйрықтар беріп, орындату мүмкіндігі. Оқытушы дұрыс, не
бұрыс екенін қадағалайды. Бұйрықтарды тек бұйрық рай түрінде берумен қатар
әр түрлі нұсқаулар түрінде де беруге болады. Мысалы:’’When Tom walks to the
window, John will write Kale’s name on the blackboard’’. Мұндай бұйрықтар
тыңдаушылардың қызығушылығын тудырады және сөздерді, ағылшын тілінің
грамматикалық формаларын есте сақтауға көмектеседі. Әр түрлі бұйрықтарды
орындау грамматикалық материалды түсіндірумен басталады. Мысалы шартты рай
‘If the student in front of you is a boy take his book, the student in
front of you is a girl give her your book’. Үнтаспаға жазылған мұндай
жаттығулар оқушылардың ағылшын сөзін түсінуіне көп асер етеді. Бұл ойын
түрі сияқты оқушылардың ынтасын арттырады.
Аударуға үйрету кезінде:
• аударудың лексикалық және фонетикалық дағдыларын қалыптастыру;
• аударудың дұрыстығын тексеру;
• мәтіндік түзетушілер мен машиналық аудару жүйелерін қолданумен аудару
мәтіндерін түзету шеберлігін меңгеру;
• анықтамалық - ақпараттық қолдау көрсету;
Жаңа педагогикалық технологиялар оқушының шығармашылық қабілеттерін
арттыруға өз үлесін қосады.
Жаңа технологияны шет тілін үйренуте қолдану төмендегідей кезеңдер арқылы
іске асады:
1. Кезең - оқып үйрету; 3 .Кезең – меңгеру;
2. Кезең - өмірге ендіру; 4. Кезең - дамы
Жаңа технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғы шарттар
қажет:оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу; оқушылардың
сабақтастығын болдырмау; ғылыми әдістемелік, оқыту әдістемелік себептеріне
үнемі талдау жасау.
Компьютердің ШТ бойынша оқу процесінде үйренушінің рөлінде болуы әр
түрлі бағаланады: оларды абсолютты теріске шығарудан ЭЕМ үйренушінің барлық
негізгі және көмекші функциялары берілуі мүмкіндігі туралы пікірге дейін.
Компьютерлік лингводидактика бойынша көптеген мамандар компьютер
үйренушінің бірқатар функцияларын орындай отырып, бірқатар себептер бойынша
ШТ мамандығын толықтай ауыстыра алмайды деген пікірді ұстанады, олардың
ішінде бастылары мыналар болып табылады:
• компьютерде оқытушының тәрбиелеу функцияларымен байланысты оның
қызмет аспектілері толықтай көрінуі мүмкін емес, тілдерді оқытуға
уақтылы коммуникативтік тәсіл кезінде оқытудың мақсаты, ең алдымен,
мәдениаралық өзаратәрекеттестіктің ерекше әлеуметтік нысаны ретінде
шеттілді қарым- қатынас жасу қабілеттілігін дамыту, оны адам-
машиналық өзара әреукеттесу шеңберінде ұдайы өндіру бүгінгі таңда
күмәнді болып көрінеді.
Қазіргі кезеңде соған сәйкес компьютерді оқытушыға қарама - қарсы
қоймай,оны үйренушінің кәсіби қызметін қолдау құралы ретінде қарастырған
жөн тәсіл неғұрлым конструкциялық болып табылады. Қоғам талабына сай шетел
тілдерін оқытуда қойылып жүрген ортақ міндет тілді коммуникативті бағытта
оқыту. Ондағы мақсат оқушыларды қарапайым болса да өз ойларын еркін
жеткізумен ғана шектелмей, өзара тіл табысып, пікір алысуға үйрету, себебі
жалпыға білім беретін орын ол мектеп.
1.2 Оқытуды компьютерлендірудің дидактикалық негіздері
Компьютер адам қызметінің қаруы ретінде. Оқу жұмысын қарқындату мен
жақсартудың маңызды құралы оқытуды компьютерлендіру болуға тиіс. Осыған
байланысты дидактиканың міндеті мұндай қарқындату іс жүзінде мүмкін болатын
жағдайларды анықтау мен қамтамасыз етуден тұрады.
Ең алдымен, компьютер оқыту құралы ретінде маңызды түсінігін анықтап алу
қажет. Еңбек процесінде еңбек құралының көмегімен адам өз қызметімен еңбек
пәнінің алдын ала көзделген өзгерістерін туғызады. Құралдың өзі затты
немесе адамның өзі мен еңбек пәнінің арасында орналастыратын және қойылған
мақсатқа сәйкес бұл затқа оның әсер етуінің көмекшісі болып қызмет ететін
заттардың кешенін ұсынады. Жаңа нәрсенің, компьютер өзімен нені
ұсынатындығын, сондай-ақ оқытуды компьютерлендіру әкеп соғатын
өзгерістердің мәнісін бұл тұрғыдан ғана түсінуге болады.
Бірқатар психологтардың пікірінше, компьютер пайдаланғанда әрбір
адамның білімін жинақтау және пайдалану мүмкіндігін, сондай-ақ тану
мүмкіндіктерін сапалы өзгертетін және артыратын адам қызметінің құралы мен
қаруы болып табылады [4,8-28]. ЭЕМ-ны адам танымының құралы ретінде қолдану
ойлау, мнемониялық (гректік mnemonikon - есте сақтау өнері),
шығармашылық қызметтің жаңа түрлерін анықтауды білдіреді, бұны адамның
психикалық процестерінің тарихи дамуы ретінде қарастыруға болады [5,204].
Адам қызметінің құрылымына жаңа қаруды енгізумен оны қайта құру қаруын
басқару процесі ғалымдарды ертеден қызықтырған. Л.С.Выготский 1930ж. өзінде
қаруды адамның дүрыс- тұрыс процесіне кіргізу ақиқатқа бұл қаруды
қолданумен байланысты жаңа функцияларды және оны басқаруды туғызып, қару
солардың жұмысын істейтін бірқатар тұтастай табиғи процестерді қажет
ететіндігі, психикалық процестердің өтуін және олардың қарқындылығын,
ұзақтығын, жүйелілігін өзгертетіндігі, бір функцияларды екіншілерімен
алмастыратындығы, яғни мінез- құлықтың бүкіл құрылымын қайта жасайтындығы
туралы жазған.
Шамамен сол кезеңде адам қаруы мен жануарлардың көмекші құралдары
арасындағы психологиялық ерекшеліктерді зерттеген П.Я.Гальперин адам
алдында табиғи қасиеттерімен қатар қарудың жаңа объективті ақиқаты ретінде
болатын бекітілген пайдалану тәсілі оны пайдаланудың қоғамдық тәсілін
ұсынатындығын байқаған. Қарулық операциялар жүйесі қоғамның, қоғамдың
өндірістің өнімі, ал қарудың өзі қызметтің белгілі түрінің тасушысы болып
табылады, онда ақиқаттың белгілі бір контексті тіркелген. Қару өзімен
жекелеген адамның алдында қарудың заттық болмысы секілді объективті ақиқат
ретінде болатын өз қолданысының қоғамдық тәсілдерінің таңбасын көтереді .
Қару онымен әрекет жасаудың өз логикасын иеленеді, және қаруды басқару
үшін осы логикаға бағыну қажет. Сонымен, қасықты пайдалануды үйренетін бала
қасыққа мәдени құрал ретінде бекітілген қарулы операциялар жүйесіне
кіргізілу қажет. Бала үйрену басында жасауға тырысатын қолымен қасықты
ұстаудың табиғи тәсілдерін қойыдырып, оны қарулық тәсілдердің талаптарына
бағындыру қажет. Біртіндеп бала қасықты жай қолының ұзартқышы ретінде
пайдалану әрекеттерінен бас тартады, ол қару ұстағышы мен қозғалтқышына
айналады. Адам мен табиғат арасында орналасқан жаңа ақиқат ретіндегі қару,
өзінің бүкіл тарихи және психологиялық маңызындағы қару туындайды. Қасықты
пайдалану барысында ол бала үшін жай қолын ұзартқыш болып табылады,
сондықтан ол ешқашан алмастырмайтын нашар қол болып табылады. Бұл жағдайда
П.Я.Гальперин көрсеткендей, құрал субъект үшін ешқандай жаңа мүмкіндіктерді
ашпайды және бұрыннан бар құралдардың тек вариациясын ұсынады.
Қасық пен компьютер адамзат қызметінің қаруы ретінде өзімен, әрине, әр
түрлі мүмкіндіктерді әкеледі. Алайла олардың қызметті қайта құруға
психологиялық әсерлері мен оларды меңгеру формуласы көп жағынан ұқсас
және мүлдем дерлік ерекшеленбейді. Кез келген құралды меңгерулің негізгі
сызбасы өз әрекеттеріңді бұл құралмен берілетін әрекеттер логикасына
бағындырудан, сосын қызметтің жетістіктерінен жаңа мүмкіндіктер алып, бұл
қызметтің мақсаттары мен міндеттеріне бағындырудан тұрады.
Бірінші кезеңде компьютер соның барысында машинаның жұмысы туралы
білім алынатын, бағдарламалау тілдері зерттелетін, оператордың жұмыс
дағдылары меңгерілетін оқу қызметінің пәні болады. Екінші кезеңде бұл зат
оқу немесе кәсіби тапсырмаларды шешу құралына, адам қызметінің қаруына
айналады. Сонымен, музыкант басында музыкалық сауат пен қандай да бір
аспапта ойын мектебін меңгереді, сосын бұл құралдың көмегімен өзінің көңіл-
күйін, қандай да бір көркем идеяны білдіреді. Заттың бұл құралға, қаруға
көшуі қызметтің дамуы мен адамның ойлауына себепші болады және өзімен
әдеттегі әрекеттерді, олардың түрлері мен тәсілдерін қайта жасауды әкеледі
.
Оқытуды компьютерлендірудің негізгі мәселелері: Компьютер жай
техникалық құрылғы болып табылмайды, ол сәйкес бағдарламалық қамтамасыз
етуді болжайды. Көрсетілген тапсырманы шешу тапсырманың бір бөлігін – ЭЕМ-
ны құрастыру мен өндіруді инженер, ал екіншісін – есептеу машинасының
логикасы мен оқытудың жанды адамзат қызметін ашу логикасы арасындағы саналы
дидактикалық негіздеуді табуға тиіс педагог орындайтындығымен шарттасқан
қиындықтарды жеңумен байланысты. Бүгінгі таңда соңғысы әзірге машиналық
логикалық құрбанға келеді; себебі компьютермен ойдағыдай жұмыс істеу үшін,
жалпыға ортақ компьютерлендірудің жақтастары айтқандай, алгоритмдік
ойлауды меңгеру қажет.
Екінші бір қиындық оқу процесінде қолданылатын кез келген құрал басқа
буындарымен қатар дидактикалық жүйенің тең құқықты құраушыларының бірі ғана
болып табылады: педагогтың мақсаты, мазмұны, нысаны, әдістері және оқушының
қызметі. Барлық бұл буындар өзара байланысты, және олардың біріндегі
өзгеріс барлық басқаларындағы өзгерістерге себепші болады. Жаңа мазмұн
ретінде оны ұйымдастырудың жаңа нысандарын қажет етеді, осылайша жаңа
құрал дидактикалық жүйенің барлық басқа құраушыларын қайта бағдарлауды
болжайды. Сондықтан мектеп сыныбында немесе жоғары оқу орнының
аудиториясында есептеу машинасын немесе дисплейді орнату компьютерлендіріп
болуды емес, оның басталуын – барлық оқыту технологиясын жүйелі қайта
құрудың басын білдіреді.
Ең алдымен, білім субъектілерінің - оқушы мен оқытушының, ұстаз бен
студенттің қызметі түрленеді. Оларға түбегейлі жаңа қарым- қатынастар
құруға, оқу жұмысы құралдарының өзгеруіне және оның мазмұнының ерекшелік
қайта құруына байланысты қызметтің жаңа түрлерін меңгеруге тура келеді.
Білімді компьютерлендірудің негізгі қиындығы оқытушылар мен оқушылардың
компьютерлік сауатты меңгеруінен немесе сыныптарды оқытушы техникамен
қанықтырудан емес, алдындағы осы айтылғаннан тұрады.
Оқытушы функцияларды орындау кезінде компьютер қолданылуы мүмкін үш
негізгі түр бөлінеді: а) жаттықтырғыш ретінде; б) оқытушы үшін белгілі бір
функцияларды орындайтын жаттықтырушы ретінде, және де машина оларды
адамнан да жақсырақ орындауы мүмкін; в) белгілі бір заттың жағдайларды
модельдейтін құрылғы ретінде (имитациялық модельдеу). Компьютердің
мүмкіндіктері үлкен есептеулер жүргізу немесе калькулятор режимінде секілді
оқытуға тән емес функцияға қатысты да кеңінен қолданылады.
Жүйені жаттықтыруды ептіліктер мен дағдыларды жасау мен бекіту үшін
пайдаланған мақсатқа лайықтырақ. Бұл жерде бақылау- жаттықтыру түріндегі
бағдарламалар қолданылады: біртіндеп үйренуші тапсырма кейіннен қойылған
кезде дұрыс жауапқа әкелетін мөлшерленшен ақпаратты алады. Мұндай
бағдарламаларды оқытуды дәстүрлі бағдарламалауға тән түрге жатқызуға
болады. Оқушының тапсырмасы бұйрықтарды қабылдап, оларға жауап беруден,
мұндай оқыту мақсаттары үшін дайын материалды қайталаудан және жаттаудан
тұрады [8, 168]. Мұндай режимде компьютерді қолданған кезде оқушылардың
интеллектуалдық баяулығы байқалады.
Жаттықтыру жүйелерінің ерекшелігі оқытудың мақсаттарын, міндеттері
мен мазмұнын нақты анықтау кезінде бағдарламадан, сол секілді келетін
басқаруды әсерлер қолданылатындығымен анықталады: Оқытушы жүйелер үшін
ақпаратпен мұндай алмасу диалог атауын алды [9,11]. Осылайша,
жаттықтырушы жүйелер нақты уақыт ауқымында ЭЕМ-мен оқушының өзінше
диалогын қарастырады. Кері байланыс бақылау кезінде ғана емес, сонымен
қатар білімді меңгеру процесінде жүзеге асырылады, бұл үйренушіге бұл
процестің барысы туралы объективті деректер береді. Бірақ істің мәнісінде
жаттықтыру жүйелері ЭЕМ-мен диалог жасау мүмкіндіктерімен күшейтілген
оқытуды бағдарламалаудың (тармақталған бағдарламалар) сол идеологиясына
негізделген.
Мұндай диалогтың адамдар арасындағы қарым- қатынас тәсілі ретіндегі
диалогтан айырмашылығын айта кету қажет. Диалог – бұл екі немесе одан артық
адамның бірлескен күш салуларымен тақырыпты, позицияны, көзқарасты дамытуы.
Оймен мұндай бірлескен алмасу траекториясы диалогтың өзінің барысында
тындайтын ойлармен беріледі. Сірә, машинамен диалог мүлдем дерлік мұндай
болып табылмайды. Машиналық бағдарламада ЭЕМ машинасы бастаған процесс сол
бойынша жүретін бағдарламаның тармақтары алдын ала беріледі. Егер үйренуші
басқа тармақтта түсіп кетсе, машина бағдарлама логикасымен қарастырылған
жерге түспегендігін, сәйкесінше, әрекетті қайталап, басқа жүрістен бастау
керектігі туралы реплика шығарады. Дәл осылайша біз телефон нөмірін дұрыс
термей абонент Нөмірді қате тердіңіз деп жауап беретін немесе тұтқаны
қоя салатын кезде болады. Айтпақшы, осы себептен оқытуды жекелендіру
машинаға тармақталған бағдарлама салынғандығынан ғана іске асырылады. Іс
жүзінде керісінше болуға тиіс: әрбір адамның бірегейлігіне байланысты
оқытушы машинада жеке бағдарламалар туындауға тиіс. Бірақ бұл компьютердің
мүмкіндіктерінен басым болып тұр, қалай болғанда да әзірге бүгінгі таңда
осылай.
Әрине, бағдарламашы бағдарламаның белгілі бір жерлерінде берілетін
және қарым- қатынас жағдайын боямалайтын машинаның репликалар жүйесін
қарастыра отырып, дұрыс жасайды. Бірақ нақты диалог болмағандықтан, қарым -
қатынас та жоқ болғандықтан, екеуінің елесі ғана бар. Машинамен, нақтырақ
айтқанда, заңды ақпарат алабымен диалог іс жүзінде болуы мүмкін емес.
Дидактикалық тұрғыдан диалогтық режим не реттіліктің, не берілетін
ақпарат көлемінің түрленуіне ғана келеді. Дайын, машинаның жадысында
бекітілген ақпараттың бағдарлану мүмкіндіктері осымен таусылады.
Диалог, - деп жазады М.В.Иванов, - бұл педагогикалық қарым- қатынаста
іске асырылған заттың диалектикалық қарама- қайшылығы, ал қарама-
қайшылықты тіпті ең заманауи машинаның өзі меңгере алмайды, ол бұған
түбегейлі бейімделмеген.Қарама – қайшылықты
ақпаратты ол екілікпен бағалайды .
Бұл компьютер адам мақсаттарын іске асыру құралының функциясында бола
отырып, шығармашылық процестерін алмастырмайтындығын, оқушылардан оларды
алып қоймайтындығын білдіреді. ЭЕМ интеллектуалдық ойын режимін беретін
оқулық имитациялық модельдеу үшін қолданылатын жағдайлар үшін де әділ,
әйтсе де, нақ осы функцияда компьютердің қолданылуының көбірек
перспективті екендігі даусыз.
Қандай да бір заттың жағдайлардың машиналық үлгілері қолдану бұл
жағдайлардың ертеректе қол жетімсіз қасиеттерін ашады, шешімдер
нұсқауларын іздеу аймағын және олардың деңгейін кеңейтеді.
Пайдаланушы туғызатын мақсаттардың саны артып
келеді, оларды тұжырымдау бірегейлігі байқалады. Жұмыс барысында қызметті
реттеу және бақылау механизмдері қайта құрылады, оны мотивациялау өзгереді.
Бұның бәрі бағдарламашыға оқытушы бағдарламаға үйренушінің жұмысын
жекелендіру мүмкіндіктерін салудың, оқы қызметінің заңдылықтарын ескерудің
қаншалықты сәті түсетіндігімен анықталады.
Жекелендіру деп компьютерлік оқыту артықшылықтарының бірін атайды.
Бұл расында да осылай, жекелендіру қандай да бір оқытушы бағдарламаның
мүмкіндіктерімен шектелген және бағдарламашының уақыты мен күшінің көп
шығындарын қажет етеді. Алайда дербес компьютерлерді кеңінен енгізумен
байланыстыратын жекелендірудің кері жағы да бар. Жекелендіру оқу процесінде
онсыз да тапшы диалогтық қарым- қатынасты тежейді және ЭЕМ-мен диалог
түрінде оның суррогатын болжайды. Іс жүзінде, сөйлеу жағынна белсенді бала
мектепке барған кезде, көбінесе оқытушыны тыңдайды, жауаптық позицияны
иеленеді және сабақ үстінде оны тақтаға шақырған кезде мұғалімнің
ерекше рұқсатымен сөйлейді. Толық оқу жылы ішінде оқушының санаулы ондаған
минут қана сөйлеу мүмкіндігі болатындығы есептеп саналған – көбінесе ол
үндеместен ақпаратты қабылдайды. Ойды қалыптастыру құралы – сөйлеу - іс
жүзінде сөндірілген болып шығады, ал студент болғандар үшін бұл жоғары
мектепте де болады. Үйренушілердің зерттелетін ғылымдар тілінде диалогтық
қарым - қатынасының жеткілікті тәжірибесі болмайды, ал бұнсыз,
психологиялық зерттеулер көрсеткендей, өз бетімен ойлау дамымайды.
Егер диалогтық қарым- қатынас пен өзара әрекеттестіктің бай
мүмкіндіктерімен түрі мен мәнісі жағынан ұжымдық дамудың артықшықытары
турады қам жемей, дербес компьютерлердің көмегімен оқытуды жалпыға ортақ
жекелендіру жолымен баратын болсақ, оқушылардың ойлауды қалыптастыру
мүмкіндігіні өзін өткізіп алуға болады. Әлеуметтік байланыстарлы өрістету
қауіптілігі де, өндірістік және қоғамдық өмірдегі жекелік те ақиқат.
Бұл құбылыстармен тіршілік қызметінің барлық салаларына компьютерлерді
кеңінен ендіретін елдерде көп кездеседі.
Қазіргі заманға сай отандық психолого - педагогикалық ғылымда
әзірленгендерге қарағанда, адамның психикалық дамуы туралы мүлдем өзге
түсініктерге сүйенетін елдерде ЭЕМ-ны ендіру жолдарына жалтақсыз
бағдарлануға болмйды. Компьютердің барлық артықшылықтарын пайдаланып,
шығынды болдырмауға мүмкіндік беретін оқытуға компьютерді енгізу
стратегиясын таңдаудың маңызды көп аспектілі мәселесі туындайды, немесе
олар адамды біліммен және тәжірибелік дағдылармен байытып қан қоймай, оның
адамгершілік бейнесін қалыптастыратын оқу- тәрбиелеу процесінің сапасына
шарасыз теріс әсер етеді.
Біздің елімізде жалпы білім беру және жоғары мектепте оқытудың кең
тәжірибесі көп жағынан түсіндіру- суреттеу тәсілдің теориялық тәсілдеріне
сүйенетіндігін ескеру қажет, оның тұсында оқыту сұлбасы негізгі үш буынға
келеді: материалды баяндау, нығайту және бақылау. Компьютерлік технология
сүйенетін ақпараттық – кибернетикалық тәсіл кезінде істің мәнісі мүлдем
өзгермейді. Оқыту оқушы мен студенттің дисплей экранында ұсынылған таныс
ақпаратпен жұмысының шекті жекелендірілген процесі ретінде болады. Сіре,
бұл теориялық сызбалардың көмегімен мәселелі дәріс және мәселелі сабақ,
семинар, пікір сайыс, іскерлік ойын және ғылыми - зерттеу жұмыс секілді
бүгінгі күннің педагогикалық ақиқатын сипаттау мүмкін емес.
Көп жағдайда мектептерде азырақ кедергі жолымен жүруге тырысады:
оқулықтардың мазмұны мен әр түрлі типтерді бағдарламалау тіліне аударады
және оларды машинаға салады. Бірақ егер материал пәндік, мысалы химиялық
тілде түсініксіз болса, ол компьютерлік тілінде көбірек анық болмайды,
одан да керісінше болады.
Мұндай жағдайларда бағдарлама авторлары ақпаратты қайта өңдеу бойынша
компьютердің аса үлкен мүмкіндіктерінің, оның көлемі мен беру жылдамдығын
арттыру есебінен оқушылардың оқу материалымен жұмысын белсендіруге
тырысады. Әрине, ақпаратты қайта қайта өңдеу бойынша адамның мүмкіндіктері
әлі таусылмаған. Алайда оқушының өзі ақпаратты алудың жекелік маңызын көруі
шартымен ғана ақпараттық жүктемені арттыруға болады. Ал бұл ол материалды
түсініп, алынатын ақпаратты тәжірибелік іс әрекетпен байланыстыратын кезде
ғана болады. Бұл жағдайда ақпарат білімге айналады.
Білім – бұл адамға саналы хабардар әрекеттік мүмкіндіктерін
қамтамасыз ететін, оның санасында объективті ақиқаттың дәлме - дәл
көрінісі. Алайла оқытуда білім адамның нақты объектілермен емес, олардың
байқағыштарымен - оқу пәндерінің мазмұнын, оқу ақпаратты құрайтын
таңбалық жүйелермен жұмысының нәтижесі болып табылады. Ақиқаттың көрінісі
мұндай жүйелерді меңгеру арқылы жүзеге асырылады, және кез келген
оқытудың артықшылығы осыдан тұрады. Оның кемшілігі бұл таңбалық жүйелер
адамға ақиқатқа тәжірибелік қарым- қатынас мүмкіндіктерін жабатындай
болатындығынан тұрады, және осы себептен көптеген үйренушілер білімдерін
тәжірибеде қолдана алмайды.
Компьютерлік оқыту кезінде ақиқаттан қол үзу, ақиқатты дәлме - дәл
емес көрсету қауіп артады, себебі қандай да бір пәндік тілде (физика,
химия, биология және т.б.) ұсынылған мазмұнды ақпарат тағы бір табиғи
тілде, бағдарламалау тілінде көрсетілуге тиіс. Алмастыруды алмастыру
болады, бұл тәжірибеге жақындатпайтын, керісінше, одан қашықтататын
оқушылардың заңды білім алу мүмкіндігін көбейтеді.
Компьютерлендіру тәжірибесі жинақталған елдерде, ең алдымен дамыған
елдерде, зерттеушілер жасаған қорытынды, тапсырма бұл саладағы нақты
жетістіктер ЭЕМ - ны пайдалану дәстүрлі оқыту жүйесін түбегейлі жақсыға
өзгертеді деп болжауға негіз бермейді. Компьютерді әдеттегі оқу процесіне
жай кіргізіп, ол білім беруде революцияны жүзеге асырады деп үміттенуге
болмайды. Компьютер оқытудың жаңа, қуатты құралы ретінде үйлесімді енетін
оқу процесінің тұжырымдамасының өзін өзгерту қажет.
Шетел әдебиетінде компьютерді ендіру әрекеттері білім беру тұжрымдамасына
сүйенетіндігі айтылады, оның негізгі мақсаты индустриалды өндіріс
жағдайларында кәсіби функцияларды орындау үшін қажет білімді, шеберлік пен
дағдыларды жинақтау болып табылады және білімнің ескі тұжырымдамасы оның
талаптарына сәйкес келмейді.
Компьютердің көмегімен жасалатын жағдайлар үйренушінің ойлауын
қалыптастыруға жағдай жасап, оны жүйелік байланыстар мен заңдылықтарды
іздеуге бағдарлауға тиіс. П.Нортон айтқандай, компьютер адамдардың көптен
құбылыстар мен заңдылықтарды ұғынуда көмек көрсететін қуатты құралы болып
табылады, алайда тек жатталған фактілер мен дағдылар жинағын ғана
пайдалатын ақылдың шарасыз құлға айналатындығын есте сақтау қажет.
ЕЭМ мен оның мүмкіндіктері туралы білімді меңгеру, бағдарламалау тілін
игеру, бағдарламалай білу шеберлігінің өзі компьютердің мүмкіндіктерін
іске асыру жолдарындағы тек бірінші қадам болып табылады. Оқушылардың
ойлауын қалыптастыру мен дамыту үшін мүмкіндіктерді қамтамасыз ететін
компьютерлік оқытуды ғана шын тиімді деп санауға болады. Бұнымен қоса
компьютерлік ойлаудың өзінің заңдылықтарын зерттеу қажет. Компьютер секілді
құралдың көмегімен қалыптасатын және әсер ететін ойлау, мысалы, әдеттегі
баспалы мәтіннің немесе техникалық құралдың көмегімен қалыптасқан ойлаудан
бір нәрсемен едәуір ерекшелетіндігі айқын.
Ойлау түсінігі ғана емес, сонымен қатар басқа психикалық функциялар:
қабылдау, жады, эмоциялар және т.б. туралы түсінік те қайта ұғынуға
ұшырайды. Мысалы, ЭЕМ көмегімен оқытудың жаңа технологиялары білу
етістігінің мағынасын едәуір өзгертеді деген пікір бар. Ақпаратты жадыда
жинақтау түсінігі ақпаратқа қол жеткізу мүмкіндігін алу процесінде
өзгереді. Мұндай түсіндірмелермен келіспеуге болады, бірақ олар оқытудың
жаңа, компьютерлік технологиясын енгізу әрекеттерімен ұшырағандығы және
психологтар мен педагогтар адамның қызметінің дамуы мен психикалық
функцияларының ерекшеліктерін зерттеуге тиіс екендігі күдіксіз. Бүкіл
мәселені компьютердің көмегімен алгоритмдік ойлауды қалыптастыруға апаруға
болмайтындығы анық.
Компьютерлік оқытудың өз мазмұны бар. Жоғарыда көрсетілгендей,
компьютерлік оқыту мәселелері компьютерлердің жаппай өндірісіне және
оларлы бұрыннан бар оқу процесіне икемдеуге апарылмайды.Оқу құралының
өзгеруі, сондай-ақ дидактикалық жүйегің кез келген буынындағы өзгерістер
бүкіл бұл жүйені қайта құруға әкеледі. Есептеу техникасын пайдалану
адамның мүмкіндіктерін кеңейтеді, алайда, ол тапсырманы шешу құралы, қаруы
ғана болып табылады, және оны пайдалану өзіндік мақсатқа, сәнге немесе
заңды іс - шараға айналуға тиіс.
Оқу процесін компьютерлендіру мүмкіндігінің өзі адам орындайтын
функциялар техникалық құралдардың көмегімен қалыптасып, дәлме- дәл ұдайы
өндірілетін кезде туындайды. Сондықтан оқу процесін жобалауға көшпес бұрын,
оқытушы оның автоматтандырылған және автоматтандырылмаған бөліктерінің
арасындағы арақатынасты анықтап алуға тиіс. Кейбір әдеби көздер бойынша,
автоматтандырылған режим оқу материалының көлемі жағынан мазмұнның 30%- на
жетуі мүмкін. Бұл деректер оқу пәндерін компьютерлендірудің реттілігін
таңдай алады. Ол бірінші кезекте, мазмұны формалдауға берілетін, қатаң
логико- математикалық аппаратты қолданатындарды қозғайды. Формалданбаған
құраушыларды бір басқа, алгоритмдік емес түрде өрістету керек, бұл
оқытушыдан, мұғалімнен тиісті педагогикалық шеберлікті қажет етеді.
Оқу қызметінің мазмұнын жобалау кезінде оған пәндік саладан білімдер,
сондай-ақ пәндік қызметтің өзі туралы білімдерді қосқанда,оқу пәнінің
мазмұнын меңгеру үшін қажет білімдер кіретіндігін есте сақтау қажет.
Бұнымен қоса, үйретуші бағдарлама қаншалықты көбірек бөлікті қамтыса,
мазмұнның бұл екінші құраушысы соншалықты көбірк мәнге ие болады. Бұл жерде
математика, формалды логика элементтері, оқу тапсырмаларын шешудің
эвристикалық құралдары қажет болуы мүмкін.
Оқытуды компьютерлендіру бұрыннан қалыптасқан оқу процесіне жаңа
құралды жай қосуды білдірмейді. Қазіргі заманға сай психолого-
педагогикалық теорияның негізінде жаңа оқу процесін жобалау қажет. Ал бұл
тапсырма бұрыннан бар оқу пәндері бойынша үйретуші бағдарламаларды
дайындауға қарағанда күрделірек. Ақыр соңында, компьютерлендіру тағдыры
бүкіл оқу- тәрбиелеу процесін педагогикалық және психологиялық
негізделген қайта құруға байланысты болады.
1.3Компьютерді шет тілін оқытуда пайдалану
Жаңа жағдайларда оқытушы дәстүрлі оқу құралдарын ғана емес, сонымен
қатар ақпараттық – коммуникациялық технологияларды пайдалануға тиіс.
Бүкіләлемдік желі, электрондық білім беру ресурстары өз оқушыларының,
сондай-ақ өзінің білімін кеңейткісі келетін оқытушы- пән мұғалімі үшін
жақсы көмекші бола алады .
Оқытушы компьютер үйренушілердің өз бетімен жұмысын ұйымдастыратын және
әсіресе тілдік және сөйлеу материалымен жаттықтыру жұмысы процесінде оны
басқаратын құрал болып табылады. Бұл қолданылатын жаттығулар мен
әдістемелік тәсілдер сипатын анықтайды. Келесілер көбірек жиі
қолданылады:
1. Сұрақ- жауаптық диалог. Үйренушінің жұмыс мәні негіз бен сұлба ретінде
сұрақта жазылған тілдік материалды пайдаланып, компьютерлдік сұрақтарына
тура жауаптар беруден тұрады.
2. Ішінара жауаппен диалог. Компьютерге жауап беру үшін үйренуші
болжанылатын нұсқалар қатарынан біреуін таңдайды.
3. еркін құрастырылатын жауаппен диалог. Мұндай диалогты компьютер
жауаптың дұрыстығын танып, бағалай білуі үшін оның қойған әрбір сұрағына
жауаптарлы барлық мүмкін нұсқаларымен бағдарлама қамтамасыз етеді.
4. Бос орындарды толтыруға жаттығулар. Компьютер үйренушіге бос орындармен
мәтінді немесе ұсыныстар жинағын ұсынады. Шет тіліне аударып, қажетті түрде
қолдану қажет орыс сөздері түріндегі сыбыр ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz