Жол картасының іске асыру
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1.Қазақстанның стратегиялық дамуындағы Жол картасы бағдарламасының мәні
мен маңызы
1.1Жол картасы бағдарламасының қаржы дағдарысындағы маңыздылығы
1.2 Дағдарыстан шығудағы Қазақстанның көш басшы бағдарламасының негізгі
бағыттары және ерекшеліктері
1.3 Жол картасы бағдарламасы аясында жүргізіліп жатқан іс – шаралардың
тұрақтылықты қамтамасыз етуге әсері
2. Ғимарат-Тараз ЖШС-ң өндірістік-шаруашылық қызметін
техника-экономикалық талдау
2.1 Ғимарат – Тараз ЖШС- ң жалпы сипаттамасы
2.2 Ғимарат – Тараз ЖШС- ң басқару құрылымы
2.3 Кәсіпорынның өнім өндіруі мен қызмет көрсетуін талдау
2.4 Кәсіпорынның еңбек ресурстарының пайдалану тиімділігін талдау
2.5 Өнім өндіру мен өткізуге жұмсалған шығындарды талдау
2.6 Кәсіпорынның пайдасы мен рентабельділігін талдау
2.7 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау
3. Кәсіпорынның экономикалық дағдарыстан шығу жолдарын қарастыру
3.1 Бетон торабының ерітіндісін өндіріске енгізу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Соңғы жылдары біздің республикамыздың стратегиялық қадамдарында біршама
өзгерістер орын алды. Соңғы жылдардағы экономикалық салаларды қолдауға
байланысты қабылданған реформаларға қарамастан қазіргі уақытта бұл
салаларда көп мәселелер тұр, олардың күрделілігіне қарамастан тез арада
тиімді шешімдер табу өте маңызды мәселе. Кәдімгі экономикалық климат құру
және экономика салаларын көтеруге қабілетті механизмді жасау қазіргі таңда
Жол картасы бағдарламасы шеңберінде қолға алынып өз шешімін тауып жатыр.
Байтақ жер, еңбек және энергетикалық потенциалға ие мемлекет әлі де
болса азық-түлік қауіпсіздігін жоғалту шегінде тұрғанын мойындау керек. ДСҰ
– ға кіру алдында тұрған мемлекеттің бірден –бір қояр талабы жоғары
сападағы өнімдер арқылы дүние жүзілік саудада өз орнын белгілеу. Біздің
республикамыздағы қазіргі мүмкіншіліктерімізбен бұл дәрежеге қол жеткізу
қиындау жағдай екендігі анық. Осы уақытқа дейін және қазіргі қаржылық
дағдарыс таңдарындада экономикалық салалар бағалық диспаритеттің қатаң
шырмауында және пайдасыз сала болып есептеліп отыр. Мұндай жағдай біздің
елде ғана емес, басқа көптеген алыс жақын шет елдердеде орын алғандықтан,
көп мемлекеттерде мәселелелі салалар датациялы шаруашылық болып отырғаны
бәрімізге белгілі. Осы жағдайдан шығу үшін өндірістің маусымдылығын,
капиталдың баяу айналымын көтеріңкі табиғи қауіп-қатерді, азық-түлік
импортының өсуіне әсер етуші шетел мемлекеттерінің протекционизімін
ескеруші экономикалық салалары өнімдерін өндірушілерді несиелеудің тиімді
механизмін құру қажеттілігі артуда. Ауыл шаруашылығы өнімдерінің ішінде
атап айтсақ азық түлік тауарларының әрбір түрі бойынша шет елдерден келген
импорт үлесі өте жоғары, осыған орай біздің халық шаруашылығы үшін әртүрлі
меншік формасындағы кәсіпорындардың материалды-техникалық базасын
жаңартудың әдеттегідей емес дамыту әдісін сонымен қатар қаржылық құралдарын
іздеу және енгізу керектігі анық. Сондықтан да ауыл шаруашылығын
қаржыландыру берілген саланы қолдаудың маңызды құралдарының бірі болып
табылады.
Экономикалық салаларды дамыту ел басы жолдауымен қолға алынып отырған,
өз уақытында тиімді басталған шара екені түсінікті. Ендігі мәселе дамыған
мемлекеттердің тәжірибелерін пайдалана отырып, өзіміздің ресурстық
потенциалымызды дұрыс пайдалану арқылы соңғы нәтиже демек дүние жүзілік
стандарттарға сай, сапалы дайын өнімді (ауыл шаруашылығы өнімі) шығару.
Әрине бір-бірімен тығыз байланысты факторларды бір жүйе ретінде
қарастыруымыз қажет. Нарықтық экономика жағдайында экономикалық салаларының
ресурстық потенциалының даму жолдарын және ғылыми моделін құру қажеттілігі
туып отыр.
Әлемді шарпыған қаржылық дағдарыс кезінде мемлекеттің даму жолын
айқындайтын Жол картасы бағдарламасының ролі өте зор және қазіргі таңда
кешуілдетпей айналысатын актуалды мәселелердің негізгісі.
Зерттелген тақырыптағы мәселелердің теориялық және практикалық
негіздері отандық экономикалық сала экономистерінің бірқатар жұмыстарының
арқасында жүргізілді. Атап айтсақ С.А. Абдильдин, Л.И. Абдильдина, Г.У.
Ақымбекова, К.М. Белгібаев, А.Д. Дүйсенбаев, Т.И. Есполов, А.А. Сатыбалдин,
Н.М. Мамыров, К.А. Сагадиев, А.Б. Молдашев және тағы басқа отандық ірі
экономистердің жұмыстары пайдаланылды. Отандық ғалымдардың жұмыстарымен
қатар жақын шет елдерден В.В. Леоненко, В.А. Матусевич, А.И. Панченко, В.Д.
Ганчарова және тағы басқаларының ғылыми жұмыстары қолданылды.
Қазақстан мемлекеті үшін маңызды болып тұрғанда осы сала зерттеушілері
жұмыстарының тоқтамауымен қатар ол оданда күределене түсіп әлі талай
тұрақтылыққа жетелер туындылар әкелуі анық. Жоғарыда атап өткенімдей
экономикалық салала тауар өндірушілері дүние жүзілік стандарттарға жете
алмауда, міне осы үшін ұлттық өнімдерді дамыту мәселелері ертеңгі күннің
емес жедел шешімін табу керек болған бүгінгі күннің мәселелері.
Экономикалық көз – қараспен әрбір қиындық туғызған мәселелерді
алдымен диагностикалау, туындау себептерін анықтау тек содан кейін ғана
белгілі тиімді нәтижелерге қол жеткізу жолдарын анықтау.
Қойылған мақсатқа жету барысында төмендегідей мәселелерді шешу
қажеттілігі туындады:
- ҚР –да экономикалық салалар рольін және ерекшеліктерін анықтау;
- экономикалық салалар тауар өндірушілерінің проблемаларын
диагностикалау;
- ҚР–да экономикалық салалар дамытудың теориялық және метотодологиялық
негіздерін анықтау;
- экономикалық салаларда жүргізіліп жатқан экономикалық механизмдерге
зерттеу жүргізу;
- қаржылық қолдаудың тиімді жақтарын зерттеу;
- кластерлі дамытудың теориялық негіздерімен танысу;
- тауар сапасын жоғарылатудың ерекшеліктерін талдау;
- экономикалық салалар тиімділігн арттыруға байланысты нақты ұсыныстар
дайындау.
Ғылыми көзқарастар мен пікірлердің негізіне классикалық ғалымдардың
еңбектері, монографиялық зерттеулер, мақалалар алынды. Деректік материалдар
ретінде мемлекеттік басқару буындарының шешімдері, қаулылары, статистикалық
көрсеткіштері, хабарламалары, заң актілері жүйелілік принціптеріне
негізделініп, пайдаланылды.
Зерттеуде ұсынылған ұсыныстар мен шаралар Республикамыздың барлық
өңірлерінде және жекелей Жамбыл облысында өнімдерінің көлемімен қоса
сапасын арттыруға өз септігін тигізері анық.
Жоғарыда атап кеткеніміздей ДСҰ-ға кіру бәсекелестік қабілеті жоғары
тауарларсыз өте тиімсіз. Дипломдық жұмыста осы тауар сапасын жоғарылату
және өнім көлемін арттыруға байланысты жүргізілген нақты шаралар ұсынылған.
Жалпы, дағдарысты еңсерудің қазақстандық жолы, яғни үдемелі
өнеркәсіптік даму, ірі халықаралық қаржы құралдарын қатыстыра отырып,
көліктік-транзиттік инфрақұрылымды арттыру шаралары дамудың орнықтылығын
айқындап қана қоймайды, кең ауқымда жұмыспен қамту мәселесін де орынды
шешеді. Бүгінге дейін атқарылған жұмыстар соның айғағы.
2010 жылы Жол картасы шеңберінде 3 мыңға жуық инвестициялық жобалар
жүзеге асады. Бұл туралы бүгін ҚР Парламенті Мәжілісінде өткен Үкімет
сағатында ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Гүлшара
Әбдіхалықова мәлім етт.
Халықты еңбекпен қамту 2010 жылғы Үкіметтің басым бағыттарының бірі
болып қала береді. Осы мақсатта Жол картасын жүзеге асыру жөніндегі
жұмыстар да жалғасады. Бүгінгі таңда инвестициялық жобалардың тізбесі,
азаматтарды еңбекпен қамту үшін жұмыс орындарын құру жөніндегі негізгі
тапсырмалар және олармен байланысты қаржы шығыстары анықталды. Соған
сәйкес, инвестициялық жобалардың жалпы саны шамамен 3 мыңды құрайды. Ал
республикалық бюджеттен қарастырылған қаржыландыру көлемі 82 млрд. теңгені
құраса, 43,2 млрд. теңге бойынша қаржыландыру жергілікті бюджеттен жүзеге
асады, деді министр.
Оның айтуынша, бағдарлама аясында жөндеу жұмыстарында 130 мың жұмыс
орнын құру жоспарлануда.
АСТАНА. Желтоқсанның 29-ы. ҚазАқпарат Ернұр Ақанбай - Премьер-Министр
Кәрім Мәсімовтің пікірінше, Жол картасы 2009 жылдың ең табысты
бағдарламаларының бірі болды. Ол бұл пікірін бүгін Үкімет отырысында айтты,
деп хабарлайды ҚазАқпарат.
Мен мынаны айтқым келеді: Мемлекет басшысы Жол картасы
бағдарламасына өте жоғары баға берді. Менің ойымша, бұл 2009 жылдың табысты
бағдарламаларының бірі болды, деді отырыста Үкімет басшысы.
Оның айтуынша, аталмыш бағдарлама әлемдік экономикалық қаржылық
дағдарыстың ықпалын азайтуға жағдай жасады. Менің ойымша, министрлер,
Үкімет мүшелері, әкімдіктер, шаруашылық субъектілері, кәсіпкерлер,
жергілікті жердегі адамдардың жұмыла істеген жұмыстарының арқасында көп
жағдайда ықтимал проблемаларды азайтуға мүмкіндік туды. Сондықтан біз 2009
жылдың оң және теріс тәжірибелерін ескере отырып, 2010 жылы да Жол
картасы бағдарламасын жалғастыратын боламыз, деді Премьер-Министр.
1. ҚАЗАҚСТАННЫҢ СТРАТЕГИЯЛЫҚ ДАМУЫНДАҒЫ ЖОЛ КАРТАСЫ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ
МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ
1.1 Жол картасы бағдарламасының қаржы дағдарысындағы маңыздылығы
Қазiр бүкiл әлем жұртшылығы экономикалық дағдарыстың қиындықтарын
бастан өткеруде.
Мемлекет дағдарыстың алдын алудың барлық шараларын жасауда. Ұлттық
қордан бөлiнген ауқымды қаражат қазiр отандық экономиканың кiдiрiссiз жұмыс
iстеуiне қызмет ете бастады.
Бiз iшкi және сыртқы конъюнктураны жiтi қадағалап, еш кiдiрiссiз
табанды шараларды қолға алудамыз. Нақ сондықтан да жаһандық азық-түлiк
дағдарысы бiз үшiн ұлттық апатқа айналған жоқ.
Бiрақ бүгiнде бүкiл әлемдiк экономиканы дiңкелетiп үлгерген
экономикалық дағдарыс бiздiң берiктiгiмiздi сынаққа салуда.
Дағдарыс бiзге сырттан келдi. Оның көздерi елдiң iшiнде емес, әлемдiк
экономиканың сәйкессiздiгiнде жатыр.
Дағдарысты болдырмау және бәрiн алдын ала көздеу мүмкiн емес едi.
Оны еңсеруге әлемнiң жетекшi экономикалары қазiрдiң өзiнде 10
триллионнан астам АҚШ долларын, яғни бүкiл әлемдiк IЖӨ-нiң iс жүзiнде 15
пайызын жұмсады. Бiрақ та ахуал жақсы жаққа қарай әлi өзгеретiн емес.
Дағдарыс өз ауқымына дәйектiлiкпен Америка континентiн, Еуропа мен
Азияны тартты.
Бүкiл жағдайға қарағанда, ол ұзаққа созылады. Талдамашылар айтқанындай,
әлемдiк экономика өз құлдырауында әлi шыңырау түбiне жеткен жоқ.
Әлемде болып жатқан үдерiстерге өз көзқарасымды мен өзiмнiң
"Дағдарыстан шығу кiлтi" атты мақаламда баяндадым. Оған түрлiше қарауға
болар, бiрақ та бiз, қазақстандықтар, осынау дағдарыстан шығудың жалпы
iзденiсiне өз ойымызды қостық. Дағдарыс қатардағы емес, одан шығудың
нұсқалары мүлдем әртүрлi болуы тиiс.
Мен осынау жаһандық дағдарыстан кейiн әлемдiк қаржы жүйесi, бәлкiм,
мемлекеттердi саяси басқаруда өзгеретiнiне сенiмдiмiн. Көпшiлiк экономиканы
"қолмен басқару" қажеттiгiне келiп отыр, ал реттеу осы дағдарыстан шығудың
аса маңызды iсiне айналуда.
Сондықтан да тереңде түбегейлi көзқарас әлемдiк қоғамдастықта әлемдiк
нарықтық экономиканың келесi бұрылыстарында бiздi қауiпсiздендiру жолын
табуға көмектеседi.
Сондықтан мен ұсынған түбегейлi шаралар әлемдiк қоғамдастықта
талқыланатын болады.
Менiң ұсынысым - бұл жаһандық проблемаларды шешу iзденiсiне қосқан
үлесiм.
Бiрақ та бүгiнгi нақтылық мынадай, әлемдегi iскерлiк белсендiлiктiң
қысылуы мұнай мен металға деген сұраныстың төмендеуiне соқтырды. Ал бұлар -
Қазақстан экспортының негiзi.
Бiр жылда мұнай бағасы 4 есе дерлiк, металл бағасы 2 есе дерлiк құлап
түстi.
Бiздiң негiзгi сауда-саттық әрiптестерiмiз әрi жақын көршiлерiмiз -
Ресей мен Украина өздерiнiң ұлттық валюталарын 40-45 пайызға
құнсыздандырды. Сондықтан да бiз өзiмiздiң тауар өндiрушiлерiмiздiң мүддесi
тұрғысынан теңгенiң құнсыздануына баруға мәжбүр болдық. Өйтпесек
қазақстандық өнiм өзiнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн жоғалтар едi. Бiз елдiң
алтын-валюта резервiн жұмсауды жалғастыра берер едiк.
Бiз әлемдiк қауымдастықтағы өз ұстанымымызды сақтаймыз.
Ұлттық қорды құра отырып, бiз қорланудың мақсатты саясатын жүргiздiк.
Бұл қорды құру керек пе, әлде қаржыны баршаға аз-аздап үлестiремiз бе
дегенге орай қаншама талас жүргенiн сiздер жақсы бiлесiздер. Қазiргiдей
бюджетке алымдар 20 %-ға төмендеген кезде зейнатақы және жалақы төлеумен не
iстер едi?
Жақсы уақытта осы қорды құра отырып, бiз дұрыс iстедiк. Өзiнiң ертеңгi
күнi туралы ойлайтын мемлекеттер осылай iстеуге тиiс.
Сол арқылы бiз осы тұрпатты сiлкiнiстер мүмкiндiгiнiң алдындағы
экономикамыздың берiктiк қорын қамтамасыз еттiк.
Өмiрге қабiлеттi және икемдi экономика жасау үшiн бiз дәйектiлiкпен
күрделi құрылымдық реформаларды жүргiзiп, экспорттық әлеуеттi ұлғайттық
және әртараптандыруды бастап кеттiк.
Нақ сондықтан да бүгiнде бiздiң айтарлықтай мүмкiндiгiмiз бар және
ойластырылған әрi тиiмдi дағдарысқа қарсы саясат жүргiзуге жағдайымыз
жетедi.
Көптеген мемлекеттердiң пайда болған жаһандық дағдарысқа жауап берген
шарасы ынталандырушы экономикалық шаралар пакетiн қабылдау болды.
Қазақстан әлемдiк экономиканың өскелең турбуленттiлiгiне жедел үн
қатқан және алдын алу шараларын iске асыруға кiрiскен әлемдегi алғашқы
мемлекеттердiң бiрi болды.
Иә, жаңа қаражат қажет. Осы мақсатта дәстүрлi түрде Ұлттық қорға
есептелiп келген шикiзаттық сектордың табыстарын 2009-2010 жылдары жаңа
жоспарды жүзеге асыруға жұмсау дұрыс болады деп санаймын. Тұтастай алғанда
бұл Ұлттық қордан бекiтiлiп қойылған трансферттерге қосымша шамамен 600
миллиард теңгенi құрайды.
Бұл - уақытша, бiрақ та қажеттi шара. Бұл ретте бiз қазiргi сәтте бар
елдiң жалпы резервiнiң сол көлемiн, яғни 47 миллиард американ долларын
сақтаймыз. Бұл бiзге осы дағдарыс жалғасқан жағдайда тұрақтылыққа деген
сенiмдiлiк бередi.
Қаражаттың басқа бiр көзi - бұл бюджеттiң барлық шығындық баптары
бойынша қатаң үнемдеу жене аса қатал қаржы тәртiбi. Осыны ескере отырып
Үкiметке республикалық бюджет шығындарын оңтайландыруды және апта сайынғы
мониторинг режимiнде бюджеттiк қаражаттың жұмсалуын жiтi бақылауды
тапсырамын. Осыған сондай-ақ бiздiң депутаттарды да шақырамын.
Қауырт өсу кезеңiнде үйреншiктi болып кеткен ысырапқорлық ойлы
тұтынумен және үнемдеумен ауыстырылуы тиiс. Ашығын айтайық, бiзге ақша
пайда болған осы жылдары сұраныс көбейiп, штаттар қампиып кеттi және
iссапарлар саны, әрқилы ауқымды мәдениет күндерiн өткiзу ұлғая түстi. Осы
мәселеде баршаның ойланғаны керек.
Қаржы тәртiбiн бұзушыларға дағдарыс уақытының заңы бойынша қатал
сұраныс қойылуы тиiс. Барлық басым емес шығындар - әкiмшiлiк, инвестициялық
және басқа шығындар - нөлге теңестiрiлуi тиiс. Бұл жергiлiктi бюджеттерге
де қатысты.
Босаған қаражат бiзге, ең алдымен, қазақстандықтардың еңбекпен қамтылу
стратегиясын iске асыру мүмкiндiгiн бередi. Ол бiзге дағдарыс ауыртпалығын
еңсеруге ғана көмектесiп қоймайды, сонымен бiрге дағдарыстан кейiнгi
уақытта экономиканың тиiмдi дамуын қамтамасыз етедi. Ол әрбiр қазақстандық
отбасына жаңа мүмкiндiктер беруi тиiс.
Жұмыс орындарының жеткiлiктiлiгi Үкiмет мүшелерi мен әрбiр әкiмнiң
Қазақстан экономикасының тұрлаулы дамуын қамтамасыз етуге қабiлеттiлiгi
айқындалатын негiзгi көрсеткiш болуы тиiс.
Әрбiр әкiм, әр министр апта iшiнде қанша жұмыс орнының қысқарғанын және
жергiлiктi орындарда қаншасын ашқанымызды бiлуi тиiс. Нақ осы тұрлаулы
дамудың негiзi болып табылады.
Өңiрлiк жұмыспен қамтылуды және кадрлардың қайта даярлануын қамтамасыз
ету үшiн мен Үкiметке кем дегенде 140 миллиард теңге бөлудi тапсырамын.
Жергiлiктi бюджеттерден де жұмыспен қамту стратегиясын бiрлесе
қаржыландыруға ресурстар бөлiнуi тиiс.
Жұмысынан айырылғандар үшiн жаңа жұмыс орындарын құратын боламыз. Бiз
кем дегенде 350 мың қазақстандықты жұмыспен қамтамасыз ете аламыз, бұл
қазiргi қоғамдық жұмыстарды есептемегенде.
Бiзде еңбек рыногын дамыту үшiн мүмкiндiктер бар, оларды ойлап табу
керек емес. Нақ осыған бiз қосымша бөлiнген қаражатты жұмсаймыз.
Бiрiншiден, бұл коммуналдық желiлердi қайта жарақтандыру және
жаңғырту. Бұл - сумен қамтамасыз ету, жылумен қамтамасыз ету, энергетика
мен кәрiз сулардың нысандары мен желiлерi.
Үкiметке әкiмдермен бiрлесiп осы мақсатқа кететiн қажеттi шығындарды
анықтауды, жұмыстарды қаржыландыруды ғана емес, сонымен бiрге бюджеттен
бөлiнген әрбiр теңгенiң пайдаланылуын қатаң бақылауды тапсырамын.
Бұл көзге көрiнбейтiн жұмыс, бiрақ та бiзге оны бәрiбiр iстеуге тура
келедi. Ол - болашақ дамудың негiзi. Бұл қалалар мен жергiлiктi орындарда
орасан көп жаңа жұмыс орындарын ашудың мүмкiндiгi. Бiз халқымыздың сатып
алу қабiлетiн арттырамыз. Егер парасатпен жұмыс iстей бiлсек, босаған
адамдарды жаңа мамандықтарға үйрету керек.
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты әлдеқашан-ақ ретке келтiру керек
едi. Келiңiздер, қазiр осымен айналысайық.
Екiншiден, бұл жергiлiктi мәндегi автомобиль жолдарын салу, қайта
жарақтандыру және жөндеу, сондай-ақ әлеуметтiк инфрақұрылымды, ең алдымен
мектептер мен ауруханаларды жаңарту.
Бұл ендi ӘКК-лердiң мiндетi, олар халықтың барынша жұмыспен қамтылуын
қамтамасыз етуге мiндеттi. Мәселенiң қаржылық жағы - Үкiмет пен әкiмдердiң
құзырында.
Бiз қазiр халықпен келiсiп, тура айтуға тиiспiз: құрылысы басталған
мектептер мен ауруханаларды салып бiтiремiз. Жағдай осылай болып
тұрғандықтан, бiз жаңаларын кейiнге қалдыра тұрамыз, алайда қаражатты
қолданыстағы мектептердi, ауруханаларды, медициналық пункттердi жөндеуге
жұмсаймыз. Осылай жұмыс орындарын да құрамыз.
Сондай-ақ, бiз салуды белгiлеген магистралдық автомобиль және темiр
жолдарын да тоқтата тұруға тура келедi. Мұның орнына ақшаны облыс
орталықтарының, қалалардың төңiрегiндегi жолдарды, ауданаралық жолдарды
ретке келтiруге жұмсаймыз. Осылайша бiз тылымызды бекiте түсемiз.
Үшiншiден, әрбiр нақты елдi мекендегi жергiлiктi мәндегi нысандар.
Бұл жергiлiктi билiктiң шешуi бойынша жолдарды, клубтарды немесе басқа
нысандарды абаттандыру мен көгалдандыру, жөндеу. Бұл мақсаттарға атаулы
трансферттер бөлiнуi тиiс.
Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары ретiнде аудандық мәслихаттарға
қаражат бөлiнуi тиiс. Жұмыспен қамтудың жергiлiктi проблемалары мен
мәселелерiн шешу үшiн бұл қаражатты қайда жұмсау керектiгiн олардың өздерi
шешетiн болсын.
Бұл жұмыстың тиiмдiлiгi үшiн дербес жауапкершiлiктi тұтастай әкiмдерге
жүктеймiн.
Аталған барлық жобаларды iске асыру үшiн бiз жергiлiктi өндiрiсшiлердiң
әлеуетiн барынша пайдалануға тиiспiз. Егер қажеттi өндiрiстер бүгiнде жоқ
болса, оларды құру керек, мұның өзi бизнес үшiн жаңа мүмкiндiктер ашады.
Бiз Тәуелсiздiгiмiздiң 20 жылдығының қарсаңында тұрмыз. Осы датаға орай
бүкiл Қазақстанда кең ауқымды жұмыс өрiстеуi керек. Бұл бiздiң ұрпағымыз
үшiн, бiздiң халқымыз үшiн ұмытылмас жылдар. Қазақ ұлтының және бүкiл
Қазақстанның тарихында мұндай кезең болған емес.
Осының барлығына тереземiз тең, керегемiз кең ел болғанның арқасында
қол жеткiздiк, ел ретiнде, қазақ ретiнде, мемлекет ретiнде мұндайлық
сәулелi күннiң басымызға тәуелсiздiктiң арқасында ғана қонғанын бiздiң
ұрпақ ұмытпақ емес. Ел шежiресiндегi ерекше бұл белеске бiз барынша
дайындықпен баруымыз керек. Қазiрден бастап әр ауылдың кем-кетiгiн қалпына
келтiрiп, көгалдандырып, жолдарымызды жөндеп, үйлерiмiздiң iшi-сыртын
әрлесек, елдiң де көңiлi көтерiле түседi.
Сондықтан бұл жұмысты бiз қазiрден бастауға тиiспiз. Әр ауыл әкiмiне
шамамен 50-100 миллион теңгедей аздап ақша бөлсек, олар аудандық
мәслихаттардың бақылауымен қандай да бiр қиындық көрiп жатқан тұрғындарға
қажеттi мәселелердi шешер едi, шағын несиелер берер едi.
Осылайша бiз жұмыспен қамтылу мәселесiн шешiп қана қоймаймыз, сонымен
бiрге бiздiң елiмiзде жаңа өндiрiстердiң пайда болуы үшiн ынталандыру
жасаймыз.
Төртiншiден, бұл әлеуметтiк жұмыс орындарын кеңейту және жастар
практикасын ұйымдастыру.
Халықты жұмыспен қамту туралы қолданыстағы Заң бiзге бюджет қаражатын
осы мақсатқа пайдалануға мүмкiндiк бередi. 2008 жылы 13 мыңнан астам адам
осы бағдарламалар бойынша өз мүмкiндiктерiн iске асырды.
Бiздiң бүгiнгi мiндетiмiз - қазiргi бар бағдарламалардың аясын
кеңейту.
Осы мақсатқа қосымша 8,6 миллиард теңге бөлудi тапсырамын. Сонда бiз
96 мыңға жуық адамды жұмыспен қамтамасыз етемiз.
Осымен бiр мезгiлде бiз Әлеуметтiк сақтандырудың мемлекеттiк қорынан
жұмыссыздығы бойынша жәрдемақы төлеудiң барынша ұзақ мерзiмiн 4-тен 6 айға
дейiн ұлғайтуға тиiспiз.
Әлемдiк дағдарыс жағдайында бiздiң жұмыспен қамту стратегиямыз
кадрларды қайта үйрету және қайта даярлау жөнiндегi толық ауқымды жұмысқа
бағытталған.
Үкiметке әкiмдермен бiрлесiп қазiргi бар оқу орындарының базасында
мамандарды қайта даярлауды ұйымдастыруды тапсырамын.
Бiздiң адамдарымыз оқып-үйренуге тиiс, бүкiл әлемде адамдар өмiр бойы
оқумен өтедi. Мына жағдайда қайта оқуға, сөйтiп бүгiн қажет болып отырған
мамандықты игеруге мүмкiндiк те бар, қажеттiлiк те бар.
Бiз қазiр барлық iрi құрылыс кәсiпорындарын адамдарды басқа
мамандықтарға оқыту үшiн қарыз бөлуге мiндеттеймiз. Барлық жерде осылай
болуға тиiс. Егер Үкiмет пен әкiмдер жұмысты ойдағыдай ұйымдастыра алса,
адамдар оқуға отырады да, жаңа мамандықтарды игерiп алып кетедi.
Кадрларды қайта даярлау және қайта оқыту жөнiндегi жүйелiк жұмыс
мынадай мақсаттарды көздеуi тиiс:
- Жаңа мамандық бойынша жұмыс iстегiсi келетiн әрбiр адамның оқу
мүмкiндiгi болуы тиiс.
- Экономиканың еңбек ресурстарына деген болашақ сұраныстарын, ең
алдымен, ауыл шаруашылығында қамтамасыз ету.
- Шетелдiк жұмысшыларды отандық кадрлармен бiртiндеп алмастыру. Бiз
оларды жартылай қысқартып, өз адамдарымызбен алмастырмақпыз.
Сонымен қатар әлемдiк дағдарысқа, бiз бастан кешiп жатқан кезеңнiң
қиындықтарына қарамастан, бiз олардың шешiлуiне ғана шоғырланып қоя
алмаймыз. Бiздiң болашағымыз экономиканың одан әрi жаңғыртылуы мен базалық
инфрақұрылымның дамуына байланысты.
Бiз қолданыстағы перспективалық инвестициялық жобаларды қаржыландыру
және iске асыруды жалғастырамыз.
Ең алдымен бұл мұнай өңдеу зауыттарын жаңғырту.
Бiзде мұнай өңдейтiн үш зауыт бар, сөйтсе де әлi күнге жанармай сатып
аламыз, авиация керосинiмен де қамтамасыз етiлмегенбiз. Ендi қазiр бұл
iспен айналысу керек.
Бiз осы мұнай өнiмдерiне деген iшкi сұранысты бiртiндеп толық
қамтамасыз етуге тиiспiз.
Бiз Атырауда мұнай-химия кешенiн салуды жалғастырамыз. Мойнақ ГЭС-iнiң
құрылысын биыл аяқтаймыз, Екiбастұз 1-ГРЭС-iн кеңейту және қайта
жарақтандыру жөнiндегi жұмысты жалғастырамыз. Ол жерде сегiз блоктың орнына
төрт блок жұмыс iстеп тұр. Бұл дайын, шығынды қажет етпейтiн электр қуаты.
Екiбастұз 2-ГРЭС-iнiң үшiншi энергия блогын салу жұмысын жалғастырамыз,
биыл Балқаш ЖЭС-iн салуды бастаймыз.
Бiздiң жоспарларымызда "Бейнеу-Бозой-Ақбұлақ" магистралдық газ
құбырын салу, "Батыс Еуропа-Батыс Қытай" автожолының транзиттiк дәлiзiн
қайта жарақтандыру бар. Биыл бiз дайындық жұмысын қолға аламыз. Онда 5 мың
адам жұмыс iстейтiн болады, ал 2010-2012 жылдары 50 мың адамға дейiн
жетедi.
Мұның өзi Қазақстанды Еуропадан Азияға жетiп жататын көлiк дәлiзiне
айналдыратын күретамыр болады.
Бiз электровоздар, жолаушы және жүк вагондары, жол битумдары өндiрiсiн,
химия өнеркәсiбiн ұйымдастыруға кiрiстiк.
Агроөнеркәсiптiк кешен туралы айрықша айтқым келедi, оның дамуы
арқасында бiз бiр мезгiлде елiмiз үшiн аса маңызды екi мiндеттi - азық-
түлiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудi және экспортты әртараптандыруды
шешемiз.
Сондықтан да бiз тауарлы - сүт фермаларын, құс фабрикаларын, мал
бордақылау алаңдарын ұйымдастыру мен дамыту, тамшылап суаруды қолдану
арқылы жемiс-көкөнiс дақылдары өндiрiсiн ұйымдастыру, ауылшаруашылық
техникаларын жинау жөнiндегi өндiрiстердi құру, ет өңдеу өндiрiсiн дамыту,
биязы жүндi қайта өңдеу, қазақстандық астық экспортының инфрақұрылымы және
оны терең қайта өңдеу секiлдi экспортқа бағдарланған өндiрiстердi дамыту
жөнiндегi инвестициялық жобаларды қаржыландыруды жалғастыруға шешiм
қабылдадық.
Құрылыс үшiн басқа да маңызды жобаларды қарастыру керек. Бұл Көксарай
су қоймасын, басқа да iрi ирригациялық нысандарды салуды жалғастыру.
Бiздiң бағалауымыз бойынша, экспорттық мамандандыру перспективада 500
мыңнан астам жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкiндiк берiп, таяудағы бес
жылда IЖӨ-нiң қосымша өсiмiнiң 8 пайызға жуығын қамтамасыз етедi.
Осылайша, өзiмiздiң стратегиялық таңдаумен жүрiп, бiз экономиканың
нақты бәсекеге қабiлеттi болатын, сыртқы рыноктарда өз орнымызды табатын
секторларында жұмысты дәйектiлiкпен жалғастырудамыз.
Қазiргi қиындықтар - бұл бiздiң үлесiмiзге тиген алғашқы сынақ емес.
Өтпелi кезеңнiң аса ауыр дағдарысын бiз 90-шы жылдардың басында
еңсердiк.
Ол кезде экономиканың құлап түсуi 60 пайызға жетiп, инфляция жылына
мыңдаған пайыздармен есептелетiн.
Азияның қаржы рыноктары туындатқан екiншi әлемдiк дағдарысты бiз 90-шы
жылдардың аяғында еңсердiк. Мұнай бағасы онда бiр баррель үшiн 9 долларға
дейiн төмендедi. Бiз зейнетақы мен жалақыны төлей алмадық. Ол қиындықтарды
да бiз еңсердiк.
Уақыт өтедi, содан кейiн бiз осы дағдарысты да еңсергенiмiз туралы
айтатын боламыз. Қалыптасқан жағдайдан объективтi шығындармен, бiрақ та
жаңа өсуге әзiр болып шығатын барлық мүмкiндiктер бiздiң қолымызда.
Дағдарыстар қайталанатын болады, ал бiздiң мақсат - оны басқаруды
үйрену. Әзiрге бiзде бұл орындалуда.
Бүгiнде бiз өз күштерiмiз бен ресурстарымызды қайта топтастыруға
мәжбүрмiз және бiз мұны сыртқы жағдайлардың ықпалымен iстеудемiз. Алайда
бұл бiз өз бағытымызды өзгерттi дегендi тiптi де бiлдiрмейдi. Ол бағыт 2030
жылға дейiнгi елдiң Даму стратегиясында анықталған. Өмiр түзетулерiн
енгiзуде. Бiрақ та атап көрсеткiм келедi, ол бұрынғысынша қалып отыр.
Барша қазақстандықтардың өркендеуi, қауiпсiздiгi мен әл-ауқатының
жақсаруы бiздiң мемлекетiмiз үшiн аса маңызды үш тұғырлы мiндет болып қала
бередi.
Бiзде дағдарысқа қарсы жоспар бар, мемлекеттiк резервтен жеткiлiктi
қаражат бөлiнген. Тұтастай Үкiмет және Премьер-Министр, мемлекеттiк
органдардың басшылары, әкiмдер дағдарыстан шығу жөнiндегi белгiленген
шаралардың орындалуына тiкелей жауапты болады.
Бүгiнгi проблемалар және бiздiң оларды қалай шешiп жатқанымыз -
кемелдiктiң және бiздiң қоғамымыз бен мемлекетiмiздiң тұрақтылығының
сынағы. Бiз бұл сынақты тапсырамыз деп ойлаймын. Бiзге өз дамуымыздың жаңа
кезеңiне кiруге және бiздiң жетiстiктерiмiздi еселеуге тура келедi. Мұны да
орындайтынымызға сенiмдiмiн.
Белгiлеген мақсаттарға қол жеткiзу үшiн бiздiң халқымыздың
топтасқандығы қажет.
Сондықтан да барша қазақстандықтарға аталған шараларды жүзеге асыруға
кiрiсуге, еңбекқорлық пен табандылық танытуға, ұсынақты болуға,
жақындарына, көмекке мұқтаж адамдарға көмектесуге және қамқорлық жасауға
шақырамын.
Үкiметпен және жергiлiктi органдармен бiрлесiп адамдардың нақты
проблемаларын шешу, дағдарысқа қарсы шаралардың iске асырылуын, осы
мақсаттарға бөлiнген бюджеттiк қаражаттың жұмсалуын айрықша бақылауға алу
керек.
Қазақстан халқы Ассамблеясына, барлық саяси күштерге сөз арнаймын.
Қазiр халық туралы кiмнiң шын мәнiнде ойлайтыны, ал кiмнiң - ойламайтыны
сөзбен емес, iсте тексерiледi.
Келiңiздер, планета тарихындағы аса қатал дағдарысты еңсеру жолында
бiрiгейiк!
Ел дамуының жаңа кезеңiнiң табыстары көп ретте бiздiң iс-қимылымыз бен
қабылдаған шешiмдерiмiзге байланысты болады.
Бiзде қажеттi ресурстар, әлемдiк дағдарыс қыспағына төтеп беретiн
тәжiрибе бар. Бiзде айқын дағдарысқа қарсы бағдарлама бар. Қойылған
мақсаттардың бәрiне қол жеткiзуге болады!
Бiз барлық қиындықты еңсеретiнiмiзге және Қазақстанымызды күштi,
өркендi және әлемде құрметтелетiн мемлекетке айналдыратынымызға сенiмдiмiн!
Қиындық атаулыны жеңетiн бiр-ақ күш бар, ол - бiрлiк. Елiңдi, жерiңдi
қорғау үшiн бiрлiк қаншалықты кажет болса, тәуелсiздiк жемiстерiн, бүгiнгi
қол жеткен табыстарымызды сақтап қалу үшiн де ол сондай қажет.
Ел басына күн туған нелер бiр қилы замандарда да халқымызды ұлт
ретiнде сақтап қалған осы ынтымағы мен бiрлiгi емес пе едi?
"Мың өлiп, мың тiрiлген" қазақ халқы кеңес дәуiрiндегi басқа түскен
үлкен нәубет жылдарында да өзiнiң елдiгiн ыңтымақ пен бiрлiктiң арқасында
сақтай бiлдi. Тәуелсiздiктiң алғашқы жылдарында өзге республикаларда
қантөгiстер мен қақтығыстар болып жатқанда, татулық пен бiрлiктiң арқасында
жас мемлекетiмiздi жасақтап, өтпелi кезеңнен шығынсыз өттiк емес пе?
Бүгiнгiдей қиын-қыстау кезiнде мен туған халқымның ынтымақ пен
ауызбiршiлiк танытарына сенемiн.
Сiздер өздерiңiз бас болып өзге де отандас ағайындарға ұйтқы
болыңыздар. Әрдайым кеңдiк пен кемеңгерлiк, сабырлылық пен iскерлiк
көрсетiңiздер. (Дағдарыстан – дамуға Қазақстан Республикасының Президентi
Н.Ә.Назарбаевтың халыққа Жолдауы, Астана қ., 2009 жылғы 6 наурыз)
Ел –басының жоғарыда келтірілген жолдауына қосымша дағдарыстан дамуға,
дамудан жаңаруға жобасы аясында Жол картасы бағдарламасы туындады.
Жол картасы бойынша жұмыспен қамту биылғы басымдықтың да бірі болып
қалады
Дағдарыс туындаған кезеңнен бері дүние елдерінің басты проблемасы
жұмыссыздықпен күреске ауғаны белгілі. 2010 жылы да бұл өзекті проблема күн
тәртібіндегі бірінші мәселелердің қатарында қала берері анық. Үлкен
ұйымдар, беделді халықаралық сарапшылық топтар барыс жылын дағдарыстан
кейінгі үмітті жыл ретінде қарастыра келгенімен де, басты қауіптің бір ұшы
тағы сол жұмыссыздыққа кеп тіреледі.
Экономикаға жан біте бастайды деп болжанғанымен де, алдағы уақытта
дамуға бірден секірудің мүмкін еместігі айқын аңғарылады, ендеше жылдағы
көп түйіннің бірі жұмыссыздықтың өсуі мәселесі нақты шараларды жалғастырып,
күшейте түсуді талап ететіні сөзсіз. Жұмыссыздық белең алса, қоғамды
тұрақсыздық жайлайды. Бұған мысал келтірудің қажеті шамалы.
Халықаралық еңбек ұйымының есебіне сүйенсек, соңғы жылдары әлем бойынша
жұмыссыздық мәселесі тым қордаланып кеткен. Егер 2008 жылы әлемде
жұмыссыздар 190 миллион болса, 2009 жылы бұлардың саны шамамен 240-250
миллионды құраған. Бұл көрсеткіштің өзі осындай деректерді жинай бастаған
1991 жылдан бергі ең жоғары деңгей екен. Ал дағдарыс салқыны қайтпай, тіпті
қайтқанымен одан оңалу ұзақтығы созыла берсе, жыл сайын еңбек рыногын 45
миллион адам жұмыссыз ретінде толықтырып отыратын көрінеді. Тіпті бұндай
жұмыссыздықтың үдерісі бойынша оларды жұмысқа орналастыру үшін 2009 жылдан
2015 жыл аралығындағы кезеңде әлемде 300 млн.-ға жуық жаңа жұмыс орындарын
құру қажет етіледі екен. Сондықтан халықаралық сарапшылар алдағы 2010-2011
жылдары да әлем елдері бойынша жұмыссыздық санының артуынан қауіптенеді,
сонымен күреске үндейді. Атап айтқанда, былтырғы қарашаның басындағы Үлкен
жиырмалық (G20) тобының қабылдаған қорытынды коммюникесінде экономикалық
және қаржылық орнықтылықтың қалпына келуі ынталандыру шараларына
байланысты, ал жұмыссыздық әлі де осы бағыттағы негізгі проблемалардың бірі
болып қала береді, деп көрсеткен болатын.
Әрине, мемлекеттер, халықаралық қауымдастық дағдарыспен бірігіп, қарым-
қатынастарды арттыра отырып күресу қажеттігіне тоқайласты, әрі бұның
нәтижелі болатынына да көз жеткізіп келеді. Дегенмен, әрбір мемлекет ішкі
нарығын қорғау, азық-түлік қауіпсіздігін арттыру секілді мәселелермен
қатар, жұмыссыздықпен күрес тәсілін өз алдына ұстанады.
Сондай тәсілде Қазақстан Үкіметінің Жол картасы өз тиімділігін
көрсетті. Бұл тұрғыда ҚР Премьері Кәрім Мәсімов жылды қорытындылау жиынында
: Егер 2009 жылдың нәтижелері жайлы айтатын болсақ, халықты ішкі жалпы
өнімнің өсімі соншалықты қызықтырмайды. Адамдарды ең алдымен жұмысы бар ма,
жоқ па осы мәселе алаңдатады. Менің ойымша, 2009 жылдың ең үлкен
жетістіктерінің бірі, Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша Үкіметтің
әкімдіктермен бірлесіп атқарған күш-жігерінің арқасында жұмыссыздық
бақылауда болды. Біз ірі кәсіпорындармен жұмыс орындарын қысқартпау туралы
келісімге келдік. Таза нарықта бұл дұрыс емес те шығар. Алайда олар
толыққанды жұмыс аптасын сақтады, нәтижесінде жаппай қысқартуды көргеніміз
жоқ, деген болатын.
Ресми деректерге қарасақ, жұмыспен қамту және кадрларды қайта даярлау
стратегиясы болып табылатын былтырғы Жол картасы бағдарламасы аясында
мыңдаған жұмыс орны құрылып, кадрлар қайта оқытылып, даярланды. Мемлекет
басшысының қолдауымен сәтті жүргізілген аталмыш бағдарламаның тиімділігін
халық сезді. Жол картасының инвестициялық жобалары бойынша 2009 жылы 167
млрд. тан астам теңге игерілген. 5 мың 221 жоба іске асқан. 258 мыңнан
астам жұмыс орындары құрылып, бұнда 248 мыңға тарта халық жұмыспен
қамтылған. Әлеуметтік жұмыс орындарына халықтың нысаналы топтарынан 120 мың
адам тартылып, ол бойынша 7,6 млрд. теңге игерілді. Республика бойынша 98,5
мың кадрлар қайта даярлықтан өтсе, бұның 66,1 мыңы дайындықты аяқтап, 38
мыңы жұмысқа тұрыпты. Жалпы, 2009 жыл басында үрейлі болған проблема
шешімін тапты, қазақстандық еңбек нарығында жағымсыз тенденция жағадан
алған жоқ.
Дегенмен, бүгінгі жағдайда еңбек нарығын қалыпты сақтап тұрудың
маңыздылығы зор болып отыр. Өңірлерде белсенділік қажет етіледі. Сол
себептен де Мемлекет басшысы тікелей желі барысындағы сұхбатта жұрт
көңілінен шыққан Жол картасының жалғасатынын, оның салалары да
ауқымданатындығын айтқан болатын. Яғни, биылғы жылы бағдарламаның негізгі
ауаны өзгеріп, оны жергілікті жердің өндірісін дамытуға да бұру
қарастырылады. Нәтижесінде, Жол картасы аясында алдағы күндері өңірлерде
өндірістер ашылып, тұрақты жұмыс орындарын ашу шаралары қамтылады деген
сөз.
Дегенмен, бүгінгі жағдайда еңбек нарығын қалыпты сақтап тұрудың
маңыздылығы зор болып отыр. Өңірлерде белсенділік қажет етіледі. Сол
себептен де Мемлекет басшысы тікелей желі барысындағы сұхбатта жұрт
көңілінен шыққан Жол картасының жалғасатынын, оның салалары да
ауқымданатындығын айтқан болатын. Яғни, биылғы жылы бағдарламаның негізгі
ауаны өзгеріп, оны жергілікті жердің өндірісін дамытуға да бұру
қарастырылады. Нәтижесінде, Жол картасы аясында алдағы күндері өңірлерде
өндірістер ашылып, тұрақты жұмыс орындарын ашу шаралары қамтылады деген
сөз.
Сонымен бірге, үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасын
жүргізу де үлкен жұмыс күшін топтастырады. Бұнда жұмыс күші ғана емес,
жоғары білікті мамандар да қажет етіледі. Мәселен, 2010 жылы осы бағытта
134 жобаны аяқтау жоспарланған. 8 млрд. теңгеден астам инвестиция
жұмсалатын бұл жобалардың құрылысының өзіне 16 мың 500 адам жұмылдырылады
екен. Ал бұл нысандар іске қосылса 17 мыңға тарта жаңа жұмыс орындары
құрылады. Бұдан бөлек, бағдарламаның екінші бағыты бойынша 51 жобаға
құрылыс жұмыстарын биылғы жылы бастау жоспарланып отыр. Бұған 100 мыңға
жуық жұмысшы тартылмақ. (Батыс Еуропа-Батыс Қытай - 50 мың, Газ химиялық
кешені - 12 мың, Балқаш жылу электр стансысы - 8 мың, Бейнеу - Бозой -
Ақбұлақ - 4 мың). Аталған инвестициялық жобаларға 3,9 трлн. теңге
инвестициялау қарастырылған.
1.2 Дағдарыстан шығудағы Қазақстанның көш басшы бағдарламасының
негізгі бағыттары және ерекшеліктері
Жалпы, дағдарысты еңсерудің қазақстандық жолы, яғни үдемелі
өнеркәсіптік даму, ірі халықаралық қаржы құралдарын қатыстыра отырып,
көліктік-транзиттік инфрақұрылымды арттыру шаралары дамудың орнықтылығын
айқындап қана қоймайды, кең ауқымда жұмыспен қамту мәселесін де орынды
шешеді. Бүгінге дейін атқарылған жұмыстар соның айғағы.
2010 жылы Жол картасы шеңберінде 3 мыңға жуық инвестициялық жобалар
жүзеге асады. Бұл туралы бүгін ҚР Парламенті Мәжілісінде өткен Үкімет
сағатында ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Гүлшара
Әбдіхалықова мәлім етті.
Халықты еңбекпен қамту 2010 жылғы Үкіметтің басым бағыттарының бірі
болып қала береді. Осы мақсатта Жол картасын жүзеге асыру жөніндегі
жұмыстар да жалғасады. Бүгінгі таңда инвестициялық жобалардың тізбесі,
азаматтарды еңбекпен қамту үшін жұмыс орындарын құру жөніндегі негізгі
тапсырмалар және олармен байланысты қаржы шығыстары анықталды. Соған
сәйкес, инвестициялық жобалардың жалпы саны шамамен 3 мыңды құрайды. Ал
республикалық бюджеттен қарастырылған қаржыландыру көлемі 82 млрд. теңгені
құраса, 43,2 млрд. теңге бойынша қаржыландыру жергілікті бюджеттен жүзеге
асады, деді министр.
Оның айтуынша, бағдарлама аясында жөндеу жұмыстарында 130 мың жұмыс
орнын құру жоспарлануда.
АСТАНА. Желтоқсанның 29-ы. ҚазАқпарат Ернұр Ақанбай - Премьер-Министр
Кәрім Мәсімовтің пікірінше, Жол картасы 2009 жылдың ең табысты
бағдарламаларының бірі болды. Ол бұл пікірін бүгін Үкімет отырысында айтты,
деп хабарлайды ҚазАқпарат.
Мен мынаны айтқым келеді: Мемлекет басшысы Жол картасы
бағдарламасына өте жоғары баға берді. Менің ойымша, бұл 2009 жылдың табысты
бағдарламаларының бірі болды, деді отырыста Үкімет басшысы.
Оның айтуынша, аталмыш бағдарлама әлемдік экономикалық қаржылық
дағдарыстың ықпалын азайтуға жағдай жасады. Менің ойымша, министрлер,
Үкімет мүшелері, әкімдіктер, шаруашылық субъектілері, кәсіпкерлер,
жергілікті жердегі адамдардың жұмыла істеген жұмыстарының арқасында көп
жағдайда ықтимал проблемаларды азайтуға мүмкіндік туды. Сондықтан біз 2009
жылдың оң және теріс тәжірибелерін ескере отырып, 2010 жылы да Жол
картасы бағдарламасын жалғастыратын боламыз, деді Премьер-Министр.
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Гүлшара Әбдіхалықованың
айтуынша, 2009 жылы Жол картасы бағдарламасын жүзеге асыруға
республикалық және жергілікті бюджет есебінен 191,5 млрд. теңге бөлінді.
Оның 167 млрд. теңгесі игерілген. 5221 жоба бойынша жөндеу жұмыстары
аяқталған. 258 мың жұмыс орны құрылып, 248 мың адам жұмысқа
орналастырылған.
Келесі кестеде біз аталған бағдарлама бойынша іске асырылуы жоспарланып
отырған іс –шаралар тізбесін көрсетсек.
Кесте 1– Жол картасы бағдарламасының негізгі бағыттары
РІс – шараның атауы Жауапты Аяқтау Орындалу
с орындаушылар нысаны мерзімі
№
1 2 3 4 5
1.1. Жол картасын іске асыру тетіктері
1 Жұмыспен қамту, қызметкерлердіңҚР Үкіметі, ҚР Үкіметі,2009 жыл
ықтимал босатылу картасын облыстар, облыстар сәуір
әзірлеу және экономикалық ЖҚӘББ (жинақ),әкімдерінің
қызмет түрлері (салалар) КӨБ, АШБ, ҚБ, аппараты
бойынша жаңа жұмыс орындарын ББ, ДБ, МБ, ММ есеп
құруға қажеттілігін анықтау. ТТҚБ, ЭКШБ,
ЖКАЖБ, ТДШСБ
2 Республикалық және Жергілікті ҚР Үкіметі, ҚР Үкіметі,2009 жыл
бюджеттердің шығыстарын облыстар, ЭБЖБоблыстар наурыз
оңтайландыру және оларды әкімдерінің
Мемлекет басшының 2009 жылғы 6 аппараты
наурызындағы Қазақстан халқына ММ есеп
Жолдауын іске асыру жөніндегі
ҚР Үкіметінің іс – қимыл
жоспарының (Жол картасының)
(бұдан әрі Жол картасы) іс –
шараларын бірлесіп
қаржыландыруға қайта жіберу.
3 Жол картасы іс - шараларын ЭБЖБ ҚР Үкіметі,2009 жыл
облыстық және жергілікті облыстар наурыз
бюджеттер тарапынан бірлесіп әкімдерінің
қаржыландыру өлшемдерін аппараты
(облыстық және жергілікті ММ есеп
бюджеттер арасындағы бірлесіп
қаржыландырудың
үйлесімділігінің шекті мәндерін
әзірлеу.
4 Жол картасын іске асыру үшін ҚР Үкіметі, Іс-шара 2009 жыл
кадрлар даярлау мен қайта облыстар,ББ сәуір
даярлау жоспарын әзірлеу. (жинақ),
5 Отандық өндірушілерден сатып КӨБ (жинақ), Сатып алу 2009 жыл
алудың жиынтық жоспарын және ҚБ, ЭБЖБ, жоспары сәуір
Жол картасын іске асыру үшін ЖКАЖБ, ӘКК
отандық өндірісті дамыту (келісім
жөніндегі іс – шаралар жоспарынбойынша)
қалыптастыру
6 Жол картасының іске асыру ҚР Үкіметі, ҚР Үкіметі, 2009 жыл
тиімділігінің көрсеткіштерін облыстар, облыстар сәуір
айқындау ЭБЖБ (жинақ),әкімдерінің
ЖҚӘББ, ББ, аппараты
ЖКАЖБ, ҚБ, ММ ақпарат
ЭКШБ,
аудандар
7 Жол картасын іске асыруды ІСБ, ҚР Медиа-жоспар2009 жыл
облыстық және жергілікті Үкіметі, сәуір
деңгейлерде ақпараттық облыс
қолдаудың медиа – жоспарын әкімдері
әзірлеу
8 Жол картасының іске асырылу ҚР Үкіметі, ҚР Үкіметі, Ай сайын
барысы туралы есептерді облыстар облыстар 25-не
жариялау әкімдері, әкімдерінің дейін
ІСБ, ЖҚҮӘББ, аппараты
ББ, аудандар ММ ақпарат
әкімдері
9 ҚР Үкіметі сайтында Жол ҚР Үкіметі ҚР Үкіметі, 2009 жыл
картасын іске асыру мәселелері облыстар наурыз
бойынша арнайы бөлім ашу әкімдерінің
аппараты
ММ ақпарат
1.2. Тұрғын үй – коммуналдық шаруашылық жүйесін (сумен жабдықтау және
кәріз, жылумен жабдықтау, электрмен жабдықтау) қайта жаңарту және дамыту
10Тұрғын үй – коммуналдық ҚР Үкіметі, ЖҚҮӘББ, 2009 жыл
шаруашылық объектілерін облыстар ЭБЖБ, сәуір
жөндеуге, қайта жаңартуға және әкімдері, ақпарат
дамытуға қажеттіліктерді ЭКШБ(жинақ),
айқындау аудандар
әкімдері
11Кәсіптер мен мамандықтардың ҚР Үкіметі, ББ және 2009 жыл
ірілендірілген топтары бойынша облыстар, ЖҚҮӘББ сәуір
тұрғын үй – коммуналдық ЭКШБ (жинақ) ақпарат
шаруашылық объектілерін қайта
жаңарту және дамыту үшін еңбек
ресурстарына және кадрларды
қайта даярлауға қажеттіліктерді
айқындау және оларды даярлау
және қайта даярлау
12Аудандар мен Қызылорда қаласы ҚР Үкіметі, КӨБ ақпарат 2009 жыл
бойынша тұрғын үй коммуналдық облыстар сәуір
шаруашылық объектілерін қайта әкімдері,
жаңарту және дамыту үшін ЭКШБ,
тауарларға, жұмыстарға және
қызметтерге қажеттіліктерді
айқындау және оларды отандық
өндірушілерден сатып алу
жоспары бойынша, сондай-ақ
отандық өндірісті дамыту
жөніндегі іс-шаралар жоспары
бойынша ұсыныстар енгізу
1.3. Мектептерді, ауруханаларды және басқа да әлеуметтік объектілерді
жөндеу және жылыту.
13Жөндеу қажет ететін ҚР Үкіметі, ЭБЖБ, ЖҚӘББ 2009 жыл
мектептерді, ауруханаларды, облыстар ақпарат сәуір
және басқа әлеуметтік әкімдері,
объектілерді, нақты ББ, ДБ, АШБ,
объектілерді айқындау. ҚБ, аудандар
әкімдері
14Мектептерді, ауруханаларды жәнеББ, ДБ, АШБ, ББ, ЖҚӘББ 2009 жыл
басқа да әлеуметтік ҚБ, ақпарат сәуір
объектілерді жөндеу үшін
кәсіптер мен мамандықтардың
ірілендірілген топтары бойынша
еңбек ресурстарына және
кадрларды қайта даярлауға
қажеттіліктерді айқындау мен
оларды даярлау және қайта
даярлау жоспары бойынша
ұсыныстар енгізу.
15Мектептерді, ауруханаларды жәнеҚР Үкіметі, КӨБ ақпарат2009 жыл
басқа да әлеуметтік облыстар сәуір
объектілерді жөндеу үшін әкімдері,
тауарларға, жұмыстарға, ББ, ДБ,
қызметтерге қажеттіліктерді аудандар
айқындау және оларды отандық әкімдері
өндірушілерден сатып алу
жоспары бойынша, сондай ақ
отандық өндірісті дамыту
жөніндегі іс-шаралар жоспары
бойынша ұсыныстар енгізу
1.4. Республикалық және жергілікті маңызы бар жолдарды жөндеу, қайта
жаңарту және салу.
16Жалпы пайдаланылатын автомобильҚР Үкіметі, ЭБЖБ, ЖҚҮӘББ2009 жыл
жолдарды жөндеуді, қайта облыстар ақпарат сәуір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1.Қазақстанның стратегиялық дамуындағы Жол картасы бағдарламасының мәні
мен маңызы
1.1Жол картасы бағдарламасының қаржы дағдарысындағы маңыздылығы
1.2 Дағдарыстан шығудағы Қазақстанның көш басшы бағдарламасының негізгі
бағыттары және ерекшеліктері
1.3 Жол картасы бағдарламасы аясында жүргізіліп жатқан іс – шаралардың
тұрақтылықты қамтамасыз етуге әсері
2. Ғимарат-Тараз ЖШС-ң өндірістік-шаруашылық қызметін
техника-экономикалық талдау
2.1 Ғимарат – Тараз ЖШС- ң жалпы сипаттамасы
2.2 Ғимарат – Тараз ЖШС- ң басқару құрылымы
2.3 Кәсіпорынның өнім өндіруі мен қызмет көрсетуін талдау
2.4 Кәсіпорынның еңбек ресурстарының пайдалану тиімділігін талдау
2.5 Өнім өндіру мен өткізуге жұмсалған шығындарды талдау
2.6 Кәсіпорынның пайдасы мен рентабельділігін талдау
2.7 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау
3. Кәсіпорынның экономикалық дағдарыстан шығу жолдарын қарастыру
3.1 Бетон торабының ерітіндісін өндіріске енгізу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Соңғы жылдары біздің республикамыздың стратегиялық қадамдарында біршама
өзгерістер орын алды. Соңғы жылдардағы экономикалық салаларды қолдауға
байланысты қабылданған реформаларға қарамастан қазіргі уақытта бұл
салаларда көп мәселелер тұр, олардың күрделілігіне қарамастан тез арада
тиімді шешімдер табу өте маңызды мәселе. Кәдімгі экономикалық климат құру
және экономика салаларын көтеруге қабілетті механизмді жасау қазіргі таңда
Жол картасы бағдарламасы шеңберінде қолға алынып өз шешімін тауып жатыр.
Байтақ жер, еңбек және энергетикалық потенциалға ие мемлекет әлі де
болса азық-түлік қауіпсіздігін жоғалту шегінде тұрғанын мойындау керек. ДСҰ
– ға кіру алдында тұрған мемлекеттің бірден –бір қояр талабы жоғары
сападағы өнімдер арқылы дүние жүзілік саудада өз орнын белгілеу. Біздің
республикамыздағы қазіргі мүмкіншіліктерімізбен бұл дәрежеге қол жеткізу
қиындау жағдай екендігі анық. Осы уақытқа дейін және қазіргі қаржылық
дағдарыс таңдарындада экономикалық салалар бағалық диспаритеттің қатаң
шырмауында және пайдасыз сала болып есептеліп отыр. Мұндай жағдай біздің
елде ғана емес, басқа көптеген алыс жақын шет елдердеде орын алғандықтан,
көп мемлекеттерде мәселелелі салалар датациялы шаруашылық болып отырғаны
бәрімізге белгілі. Осы жағдайдан шығу үшін өндірістің маусымдылығын,
капиталдың баяу айналымын көтеріңкі табиғи қауіп-қатерді, азық-түлік
импортының өсуіне әсер етуші шетел мемлекеттерінің протекционизімін
ескеруші экономикалық салалары өнімдерін өндірушілерді несиелеудің тиімді
механизмін құру қажеттілігі артуда. Ауыл шаруашылығы өнімдерінің ішінде
атап айтсақ азық түлік тауарларының әрбір түрі бойынша шет елдерден келген
импорт үлесі өте жоғары, осыған орай біздің халық шаруашылығы үшін әртүрлі
меншік формасындағы кәсіпорындардың материалды-техникалық базасын
жаңартудың әдеттегідей емес дамыту әдісін сонымен қатар қаржылық құралдарын
іздеу және енгізу керектігі анық. Сондықтан да ауыл шаруашылығын
қаржыландыру берілген саланы қолдаудың маңызды құралдарының бірі болып
табылады.
Экономикалық салаларды дамыту ел басы жолдауымен қолға алынып отырған,
өз уақытында тиімді басталған шара екені түсінікті. Ендігі мәселе дамыған
мемлекеттердің тәжірибелерін пайдалана отырып, өзіміздің ресурстық
потенциалымызды дұрыс пайдалану арқылы соңғы нәтиже демек дүние жүзілік
стандарттарға сай, сапалы дайын өнімді (ауыл шаруашылығы өнімі) шығару.
Әрине бір-бірімен тығыз байланысты факторларды бір жүйе ретінде
қарастыруымыз қажет. Нарықтық экономика жағдайында экономикалық салаларының
ресурстық потенциалының даму жолдарын және ғылыми моделін құру қажеттілігі
туып отыр.
Әлемді шарпыған қаржылық дағдарыс кезінде мемлекеттің даму жолын
айқындайтын Жол картасы бағдарламасының ролі өте зор және қазіргі таңда
кешуілдетпей айналысатын актуалды мәселелердің негізгісі.
Зерттелген тақырыптағы мәселелердің теориялық және практикалық
негіздері отандық экономикалық сала экономистерінің бірқатар жұмыстарының
арқасында жүргізілді. Атап айтсақ С.А. Абдильдин, Л.И. Абдильдина, Г.У.
Ақымбекова, К.М. Белгібаев, А.Д. Дүйсенбаев, Т.И. Есполов, А.А. Сатыбалдин,
Н.М. Мамыров, К.А. Сагадиев, А.Б. Молдашев және тағы басқа отандық ірі
экономистердің жұмыстары пайдаланылды. Отандық ғалымдардың жұмыстарымен
қатар жақын шет елдерден В.В. Леоненко, В.А. Матусевич, А.И. Панченко, В.Д.
Ганчарова және тағы басқаларының ғылыми жұмыстары қолданылды.
Қазақстан мемлекеті үшін маңызды болып тұрғанда осы сала зерттеушілері
жұмыстарының тоқтамауымен қатар ол оданда күределене түсіп әлі талай
тұрақтылыққа жетелер туындылар әкелуі анық. Жоғарыда атап өткенімдей
экономикалық салала тауар өндірушілері дүние жүзілік стандарттарға жете
алмауда, міне осы үшін ұлттық өнімдерді дамыту мәселелері ертеңгі күннің
емес жедел шешімін табу керек болған бүгінгі күннің мәселелері.
Экономикалық көз – қараспен әрбір қиындық туғызған мәселелерді
алдымен диагностикалау, туындау себептерін анықтау тек содан кейін ғана
белгілі тиімді нәтижелерге қол жеткізу жолдарын анықтау.
Қойылған мақсатқа жету барысында төмендегідей мәселелерді шешу
қажеттілігі туындады:
- ҚР –да экономикалық салалар рольін және ерекшеліктерін анықтау;
- экономикалық салалар тауар өндірушілерінің проблемаларын
диагностикалау;
- ҚР–да экономикалық салалар дамытудың теориялық және метотодологиялық
негіздерін анықтау;
- экономикалық салаларда жүргізіліп жатқан экономикалық механизмдерге
зерттеу жүргізу;
- қаржылық қолдаудың тиімді жақтарын зерттеу;
- кластерлі дамытудың теориялық негіздерімен танысу;
- тауар сапасын жоғарылатудың ерекшеліктерін талдау;
- экономикалық салалар тиімділігн арттыруға байланысты нақты ұсыныстар
дайындау.
Ғылыми көзқарастар мен пікірлердің негізіне классикалық ғалымдардың
еңбектері, монографиялық зерттеулер, мақалалар алынды. Деректік материалдар
ретінде мемлекеттік басқару буындарының шешімдері, қаулылары, статистикалық
көрсеткіштері, хабарламалары, заң актілері жүйелілік принціптеріне
негізделініп, пайдаланылды.
Зерттеуде ұсынылған ұсыныстар мен шаралар Республикамыздың барлық
өңірлерінде және жекелей Жамбыл облысында өнімдерінің көлемімен қоса
сапасын арттыруға өз септігін тигізері анық.
Жоғарыда атап кеткеніміздей ДСҰ-ға кіру бәсекелестік қабілеті жоғары
тауарларсыз өте тиімсіз. Дипломдық жұмыста осы тауар сапасын жоғарылату
және өнім көлемін арттыруға байланысты жүргізілген нақты шаралар ұсынылған.
Жалпы, дағдарысты еңсерудің қазақстандық жолы, яғни үдемелі
өнеркәсіптік даму, ірі халықаралық қаржы құралдарын қатыстыра отырып,
көліктік-транзиттік инфрақұрылымды арттыру шаралары дамудың орнықтылығын
айқындап қана қоймайды, кең ауқымда жұмыспен қамту мәселесін де орынды
шешеді. Бүгінге дейін атқарылған жұмыстар соның айғағы.
2010 жылы Жол картасы шеңберінде 3 мыңға жуық инвестициялық жобалар
жүзеге асады. Бұл туралы бүгін ҚР Парламенті Мәжілісінде өткен Үкімет
сағатында ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Гүлшара
Әбдіхалықова мәлім етт.
Халықты еңбекпен қамту 2010 жылғы Үкіметтің басым бағыттарының бірі
болып қала береді. Осы мақсатта Жол картасын жүзеге асыру жөніндегі
жұмыстар да жалғасады. Бүгінгі таңда инвестициялық жобалардың тізбесі,
азаматтарды еңбекпен қамту үшін жұмыс орындарын құру жөніндегі негізгі
тапсырмалар және олармен байланысты қаржы шығыстары анықталды. Соған
сәйкес, инвестициялық жобалардың жалпы саны шамамен 3 мыңды құрайды. Ал
республикалық бюджеттен қарастырылған қаржыландыру көлемі 82 млрд. теңгені
құраса, 43,2 млрд. теңге бойынша қаржыландыру жергілікті бюджеттен жүзеге
асады, деді министр.
Оның айтуынша, бағдарлама аясында жөндеу жұмыстарында 130 мың жұмыс
орнын құру жоспарлануда.
АСТАНА. Желтоқсанның 29-ы. ҚазАқпарат Ернұр Ақанбай - Премьер-Министр
Кәрім Мәсімовтің пікірінше, Жол картасы 2009 жылдың ең табысты
бағдарламаларының бірі болды. Ол бұл пікірін бүгін Үкімет отырысында айтты,
деп хабарлайды ҚазАқпарат.
Мен мынаны айтқым келеді: Мемлекет басшысы Жол картасы
бағдарламасына өте жоғары баға берді. Менің ойымша, бұл 2009 жылдың табысты
бағдарламаларының бірі болды, деді отырыста Үкімет басшысы.
Оның айтуынша, аталмыш бағдарлама әлемдік экономикалық қаржылық
дағдарыстың ықпалын азайтуға жағдай жасады. Менің ойымша, министрлер,
Үкімет мүшелері, әкімдіктер, шаруашылық субъектілері, кәсіпкерлер,
жергілікті жердегі адамдардың жұмыла істеген жұмыстарының арқасында көп
жағдайда ықтимал проблемаларды азайтуға мүмкіндік туды. Сондықтан біз 2009
жылдың оң және теріс тәжірибелерін ескере отырып, 2010 жылы да Жол
картасы бағдарламасын жалғастыратын боламыз, деді Премьер-Министр.
1. ҚАЗАҚСТАННЫҢ СТРАТЕГИЯЛЫҚ ДАМУЫНДАҒЫ ЖОЛ КАРТАСЫ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ
МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ
1.1 Жол картасы бағдарламасының қаржы дағдарысындағы маңыздылығы
Қазiр бүкiл әлем жұртшылығы экономикалық дағдарыстың қиындықтарын
бастан өткеруде.
Мемлекет дағдарыстың алдын алудың барлық шараларын жасауда. Ұлттық
қордан бөлiнген ауқымды қаражат қазiр отандық экономиканың кiдiрiссiз жұмыс
iстеуiне қызмет ете бастады.
Бiз iшкi және сыртқы конъюнктураны жiтi қадағалап, еш кiдiрiссiз
табанды шараларды қолға алудамыз. Нақ сондықтан да жаһандық азық-түлiк
дағдарысы бiз үшiн ұлттық апатқа айналған жоқ.
Бiрақ бүгiнде бүкiл әлемдiк экономиканы дiңкелетiп үлгерген
экономикалық дағдарыс бiздiң берiктiгiмiздi сынаққа салуда.
Дағдарыс бiзге сырттан келдi. Оның көздерi елдiң iшiнде емес, әлемдiк
экономиканың сәйкессiздiгiнде жатыр.
Дағдарысты болдырмау және бәрiн алдын ала көздеу мүмкiн емес едi.
Оны еңсеруге әлемнiң жетекшi экономикалары қазiрдiң өзiнде 10
триллионнан астам АҚШ долларын, яғни бүкiл әлемдiк IЖӨ-нiң iс жүзiнде 15
пайызын жұмсады. Бiрақ та ахуал жақсы жаққа қарай әлi өзгеретiн емес.
Дағдарыс өз ауқымына дәйектiлiкпен Америка континентiн, Еуропа мен
Азияны тартты.
Бүкiл жағдайға қарағанда, ол ұзаққа созылады. Талдамашылар айтқанындай,
әлемдiк экономика өз құлдырауында әлi шыңырау түбiне жеткен жоқ.
Әлемде болып жатқан үдерiстерге өз көзқарасымды мен өзiмнiң
"Дағдарыстан шығу кiлтi" атты мақаламда баяндадым. Оған түрлiше қарауға
болар, бiрақ та бiз, қазақстандықтар, осынау дағдарыстан шығудың жалпы
iзденiсiне өз ойымызды қостық. Дағдарыс қатардағы емес, одан шығудың
нұсқалары мүлдем әртүрлi болуы тиiс.
Мен осынау жаһандық дағдарыстан кейiн әлемдiк қаржы жүйесi, бәлкiм,
мемлекеттердi саяси басқаруда өзгеретiнiне сенiмдiмiн. Көпшiлiк экономиканы
"қолмен басқару" қажеттiгiне келiп отыр, ал реттеу осы дағдарыстан шығудың
аса маңызды iсiне айналуда.
Сондықтан да тереңде түбегейлi көзқарас әлемдiк қоғамдастықта әлемдiк
нарықтық экономиканың келесi бұрылыстарында бiздi қауiпсiздендiру жолын
табуға көмектеседi.
Сондықтан мен ұсынған түбегейлi шаралар әлемдiк қоғамдастықта
талқыланатын болады.
Менiң ұсынысым - бұл жаһандық проблемаларды шешу iзденiсiне қосқан
үлесiм.
Бiрақ та бүгiнгi нақтылық мынадай, әлемдегi iскерлiк белсендiлiктiң
қысылуы мұнай мен металға деген сұраныстың төмендеуiне соқтырды. Ал бұлар -
Қазақстан экспортының негiзi.
Бiр жылда мұнай бағасы 4 есе дерлiк, металл бағасы 2 есе дерлiк құлап
түстi.
Бiздiң негiзгi сауда-саттық әрiптестерiмiз әрi жақын көршiлерiмiз -
Ресей мен Украина өздерiнiң ұлттық валюталарын 40-45 пайызға
құнсыздандырды. Сондықтан да бiз өзiмiздiң тауар өндiрушiлерiмiздiң мүддесi
тұрғысынан теңгенiң құнсыздануына баруға мәжбүр болдық. Өйтпесек
қазақстандық өнiм өзiнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн жоғалтар едi. Бiз елдiң
алтын-валюта резервiн жұмсауды жалғастыра берер едiк.
Бiз әлемдiк қауымдастықтағы өз ұстанымымызды сақтаймыз.
Ұлттық қорды құра отырып, бiз қорланудың мақсатты саясатын жүргiздiк.
Бұл қорды құру керек пе, әлде қаржыны баршаға аз-аздап үлестiремiз бе
дегенге орай қаншама талас жүргенiн сiздер жақсы бiлесiздер. Қазiргiдей
бюджетке алымдар 20 %-ға төмендеген кезде зейнатақы және жалақы төлеумен не
iстер едi?
Жақсы уақытта осы қорды құра отырып, бiз дұрыс iстедiк. Өзiнiң ертеңгi
күнi туралы ойлайтын мемлекеттер осылай iстеуге тиiс.
Сол арқылы бiз осы тұрпатты сiлкiнiстер мүмкiндiгiнiң алдындағы
экономикамыздың берiктiк қорын қамтамасыз еттiк.
Өмiрге қабiлеттi және икемдi экономика жасау үшiн бiз дәйектiлiкпен
күрделi құрылымдық реформаларды жүргiзiп, экспорттық әлеуеттi ұлғайттық
және әртараптандыруды бастап кеттiк.
Нақ сондықтан да бүгiнде бiздiң айтарлықтай мүмкiндiгiмiз бар және
ойластырылған әрi тиiмдi дағдарысқа қарсы саясат жүргiзуге жағдайымыз
жетедi.
Көптеген мемлекеттердiң пайда болған жаһандық дағдарысқа жауап берген
шарасы ынталандырушы экономикалық шаралар пакетiн қабылдау болды.
Қазақстан әлемдiк экономиканың өскелең турбуленттiлiгiне жедел үн
қатқан және алдын алу шараларын iске асыруға кiрiскен әлемдегi алғашқы
мемлекеттердiң бiрi болды.
Иә, жаңа қаражат қажет. Осы мақсатта дәстүрлi түрде Ұлттық қорға
есептелiп келген шикiзаттық сектордың табыстарын 2009-2010 жылдары жаңа
жоспарды жүзеге асыруға жұмсау дұрыс болады деп санаймын. Тұтастай алғанда
бұл Ұлттық қордан бекiтiлiп қойылған трансферттерге қосымша шамамен 600
миллиард теңгенi құрайды.
Бұл - уақытша, бiрақ та қажеттi шара. Бұл ретте бiз қазiргi сәтте бар
елдiң жалпы резервiнiң сол көлемiн, яғни 47 миллиард американ долларын
сақтаймыз. Бұл бiзге осы дағдарыс жалғасқан жағдайда тұрақтылыққа деген
сенiмдiлiк бередi.
Қаражаттың басқа бiр көзi - бұл бюджеттiң барлық шығындық баптары
бойынша қатаң үнемдеу жене аса қатал қаржы тәртiбi. Осыны ескере отырып
Үкiметке республикалық бюджет шығындарын оңтайландыруды және апта сайынғы
мониторинг режимiнде бюджеттiк қаражаттың жұмсалуын жiтi бақылауды
тапсырамын. Осыған сондай-ақ бiздiң депутаттарды да шақырамын.
Қауырт өсу кезеңiнде үйреншiктi болып кеткен ысырапқорлық ойлы
тұтынумен және үнемдеумен ауыстырылуы тиiс. Ашығын айтайық, бiзге ақша
пайда болған осы жылдары сұраныс көбейiп, штаттар қампиып кеттi және
iссапарлар саны, әрқилы ауқымды мәдениет күндерiн өткiзу ұлғая түстi. Осы
мәселеде баршаның ойланғаны керек.
Қаржы тәртiбiн бұзушыларға дағдарыс уақытының заңы бойынша қатал
сұраныс қойылуы тиiс. Барлық басым емес шығындар - әкiмшiлiк, инвестициялық
және басқа шығындар - нөлге теңестiрiлуi тиiс. Бұл жергiлiктi бюджеттерге
де қатысты.
Босаған қаражат бiзге, ең алдымен, қазақстандықтардың еңбекпен қамтылу
стратегиясын iске асыру мүмкiндiгiн бередi. Ол бiзге дағдарыс ауыртпалығын
еңсеруге ғана көмектесiп қоймайды, сонымен бiрге дағдарыстан кейiнгi
уақытта экономиканың тиiмдi дамуын қамтамасыз етедi. Ол әрбiр қазақстандық
отбасына жаңа мүмкiндiктер беруi тиiс.
Жұмыс орындарының жеткiлiктiлiгi Үкiмет мүшелерi мен әрбiр әкiмнiң
Қазақстан экономикасының тұрлаулы дамуын қамтамасыз етуге қабiлеттiлiгi
айқындалатын негiзгi көрсеткiш болуы тиiс.
Әрбiр әкiм, әр министр апта iшiнде қанша жұмыс орнының қысқарғанын және
жергiлiктi орындарда қаншасын ашқанымызды бiлуi тиiс. Нақ осы тұрлаулы
дамудың негiзi болып табылады.
Өңiрлiк жұмыспен қамтылуды және кадрлардың қайта даярлануын қамтамасыз
ету үшiн мен Үкiметке кем дегенде 140 миллиард теңге бөлудi тапсырамын.
Жергiлiктi бюджеттерден де жұмыспен қамту стратегиясын бiрлесе
қаржыландыруға ресурстар бөлiнуi тиiс.
Жұмысынан айырылғандар үшiн жаңа жұмыс орындарын құратын боламыз. Бiз
кем дегенде 350 мың қазақстандықты жұмыспен қамтамасыз ете аламыз, бұл
қазiргi қоғамдық жұмыстарды есептемегенде.
Бiзде еңбек рыногын дамыту үшiн мүмкiндiктер бар, оларды ойлап табу
керек емес. Нақ осыған бiз қосымша бөлiнген қаражатты жұмсаймыз.
Бiрiншiден, бұл коммуналдық желiлердi қайта жарақтандыру және
жаңғырту. Бұл - сумен қамтамасыз ету, жылумен қамтамасыз ету, энергетика
мен кәрiз сулардың нысандары мен желiлерi.
Үкiметке әкiмдермен бiрлесiп осы мақсатқа кететiн қажеттi шығындарды
анықтауды, жұмыстарды қаржыландыруды ғана емес, сонымен бiрге бюджеттен
бөлiнген әрбiр теңгенiң пайдаланылуын қатаң бақылауды тапсырамын.
Бұл көзге көрiнбейтiн жұмыс, бiрақ та бiзге оны бәрiбiр iстеуге тура
келедi. Ол - болашақ дамудың негiзi. Бұл қалалар мен жергiлiктi орындарда
орасан көп жаңа жұмыс орындарын ашудың мүмкiндiгi. Бiз халқымыздың сатып
алу қабiлетiн арттырамыз. Егер парасатпен жұмыс iстей бiлсек, босаған
адамдарды жаңа мамандықтарға үйрету керек.
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты әлдеқашан-ақ ретке келтiру керек
едi. Келiңiздер, қазiр осымен айналысайық.
Екiншiден, бұл жергiлiктi мәндегi автомобиль жолдарын салу, қайта
жарақтандыру және жөндеу, сондай-ақ әлеуметтiк инфрақұрылымды, ең алдымен
мектептер мен ауруханаларды жаңарту.
Бұл ендi ӘКК-лердiң мiндетi, олар халықтың барынша жұмыспен қамтылуын
қамтамасыз етуге мiндеттi. Мәселенiң қаржылық жағы - Үкiмет пен әкiмдердiң
құзырында.
Бiз қазiр халықпен келiсiп, тура айтуға тиiспiз: құрылысы басталған
мектептер мен ауруханаларды салып бiтiремiз. Жағдай осылай болып
тұрғандықтан, бiз жаңаларын кейiнге қалдыра тұрамыз, алайда қаражатты
қолданыстағы мектептердi, ауруханаларды, медициналық пункттердi жөндеуге
жұмсаймыз. Осылай жұмыс орындарын да құрамыз.
Сондай-ақ, бiз салуды белгiлеген магистралдық автомобиль және темiр
жолдарын да тоқтата тұруға тура келедi. Мұның орнына ақшаны облыс
орталықтарының, қалалардың төңiрегiндегi жолдарды, ауданаралық жолдарды
ретке келтiруге жұмсаймыз. Осылайша бiз тылымызды бекiте түсемiз.
Үшiншiден, әрбiр нақты елдi мекендегi жергiлiктi мәндегi нысандар.
Бұл жергiлiктi билiктiң шешуi бойынша жолдарды, клубтарды немесе басқа
нысандарды абаттандыру мен көгалдандыру, жөндеу. Бұл мақсаттарға атаулы
трансферттер бөлiнуi тиiс.
Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары ретiнде аудандық мәслихаттарға
қаражат бөлiнуi тиiс. Жұмыспен қамтудың жергiлiктi проблемалары мен
мәселелерiн шешу үшiн бұл қаражатты қайда жұмсау керектiгiн олардың өздерi
шешетiн болсын.
Бұл жұмыстың тиiмдiлiгi үшiн дербес жауапкершiлiктi тұтастай әкiмдерге
жүктеймiн.
Аталған барлық жобаларды iске асыру үшiн бiз жергiлiктi өндiрiсшiлердiң
әлеуетiн барынша пайдалануға тиiспiз. Егер қажеттi өндiрiстер бүгiнде жоқ
болса, оларды құру керек, мұның өзi бизнес үшiн жаңа мүмкiндiктер ашады.
Бiз Тәуелсiздiгiмiздiң 20 жылдығының қарсаңында тұрмыз. Осы датаға орай
бүкiл Қазақстанда кең ауқымды жұмыс өрiстеуi керек. Бұл бiздiң ұрпағымыз
үшiн, бiздiң халқымыз үшiн ұмытылмас жылдар. Қазақ ұлтының және бүкiл
Қазақстанның тарихында мұндай кезең болған емес.
Осының барлығына тереземiз тең, керегемiз кең ел болғанның арқасында
қол жеткiздiк, ел ретiнде, қазақ ретiнде, мемлекет ретiнде мұндайлық
сәулелi күннiң басымызға тәуелсiздiктiң арқасында ғана қонғанын бiздiң
ұрпақ ұмытпақ емес. Ел шежiресiндегi ерекше бұл белеске бiз барынша
дайындықпен баруымыз керек. Қазiрден бастап әр ауылдың кем-кетiгiн қалпына
келтiрiп, көгалдандырып, жолдарымызды жөндеп, үйлерiмiздiң iшi-сыртын
әрлесек, елдiң де көңiлi көтерiле түседi.
Сондықтан бұл жұмысты бiз қазiрден бастауға тиiспiз. Әр ауыл әкiмiне
шамамен 50-100 миллион теңгедей аздап ақша бөлсек, олар аудандық
мәслихаттардың бақылауымен қандай да бiр қиындық көрiп жатқан тұрғындарға
қажеттi мәселелердi шешер едi, шағын несиелер берер едi.
Осылайша бiз жұмыспен қамтылу мәселесiн шешiп қана қоймаймыз, сонымен
бiрге бiздiң елiмiзде жаңа өндiрiстердiң пайда болуы үшiн ынталандыру
жасаймыз.
Төртiншiден, бұл әлеуметтiк жұмыс орындарын кеңейту және жастар
практикасын ұйымдастыру.
Халықты жұмыспен қамту туралы қолданыстағы Заң бiзге бюджет қаражатын
осы мақсатқа пайдалануға мүмкiндiк бередi. 2008 жылы 13 мыңнан астам адам
осы бағдарламалар бойынша өз мүмкiндiктерiн iске асырды.
Бiздiң бүгiнгi мiндетiмiз - қазiргi бар бағдарламалардың аясын
кеңейту.
Осы мақсатқа қосымша 8,6 миллиард теңге бөлудi тапсырамын. Сонда бiз
96 мыңға жуық адамды жұмыспен қамтамасыз етемiз.
Осымен бiр мезгiлде бiз Әлеуметтiк сақтандырудың мемлекеттiк қорынан
жұмыссыздығы бойынша жәрдемақы төлеудiң барынша ұзақ мерзiмiн 4-тен 6 айға
дейiн ұлғайтуға тиiспiз.
Әлемдiк дағдарыс жағдайында бiздiң жұмыспен қамту стратегиямыз
кадрларды қайта үйрету және қайта даярлау жөнiндегi толық ауқымды жұмысқа
бағытталған.
Үкiметке әкiмдермен бiрлесiп қазiргi бар оқу орындарының базасында
мамандарды қайта даярлауды ұйымдастыруды тапсырамын.
Бiздiң адамдарымыз оқып-үйренуге тиiс, бүкiл әлемде адамдар өмiр бойы
оқумен өтедi. Мына жағдайда қайта оқуға, сөйтiп бүгiн қажет болып отырған
мамандықты игеруге мүмкiндiк те бар, қажеттiлiк те бар.
Бiз қазiр барлық iрi құрылыс кәсiпорындарын адамдарды басқа
мамандықтарға оқыту үшiн қарыз бөлуге мiндеттеймiз. Барлық жерде осылай
болуға тиiс. Егер Үкiмет пен әкiмдер жұмысты ойдағыдай ұйымдастыра алса,
адамдар оқуға отырады да, жаңа мамандықтарды игерiп алып кетедi.
Кадрларды қайта даярлау және қайта оқыту жөнiндегi жүйелiк жұмыс
мынадай мақсаттарды көздеуi тиiс:
- Жаңа мамандық бойынша жұмыс iстегiсi келетiн әрбiр адамның оқу
мүмкiндiгi болуы тиiс.
- Экономиканың еңбек ресурстарына деген болашақ сұраныстарын, ең
алдымен, ауыл шаруашылығында қамтамасыз ету.
- Шетелдiк жұмысшыларды отандық кадрлармен бiртiндеп алмастыру. Бiз
оларды жартылай қысқартып, өз адамдарымызбен алмастырмақпыз.
Сонымен қатар әлемдiк дағдарысқа, бiз бастан кешiп жатқан кезеңнiң
қиындықтарына қарамастан, бiз олардың шешiлуiне ғана шоғырланып қоя
алмаймыз. Бiздiң болашағымыз экономиканың одан әрi жаңғыртылуы мен базалық
инфрақұрылымның дамуына байланысты.
Бiз қолданыстағы перспективалық инвестициялық жобаларды қаржыландыру
және iске асыруды жалғастырамыз.
Ең алдымен бұл мұнай өңдеу зауыттарын жаңғырту.
Бiзде мұнай өңдейтiн үш зауыт бар, сөйтсе де әлi күнге жанармай сатып
аламыз, авиация керосинiмен де қамтамасыз етiлмегенбiз. Ендi қазiр бұл
iспен айналысу керек.
Бiз осы мұнай өнiмдерiне деген iшкi сұранысты бiртiндеп толық
қамтамасыз етуге тиiспiз.
Бiз Атырауда мұнай-химия кешенiн салуды жалғастырамыз. Мойнақ ГЭС-iнiң
құрылысын биыл аяқтаймыз, Екiбастұз 1-ГРЭС-iн кеңейту және қайта
жарақтандыру жөнiндегi жұмысты жалғастырамыз. Ол жерде сегiз блоктың орнына
төрт блок жұмыс iстеп тұр. Бұл дайын, шығынды қажет етпейтiн электр қуаты.
Екiбастұз 2-ГРЭС-iнiң үшiншi энергия блогын салу жұмысын жалғастырамыз,
биыл Балқаш ЖЭС-iн салуды бастаймыз.
Бiздiң жоспарларымызда "Бейнеу-Бозой-Ақбұлақ" магистралдық газ
құбырын салу, "Батыс Еуропа-Батыс Қытай" автожолының транзиттiк дәлiзiн
қайта жарақтандыру бар. Биыл бiз дайындық жұмысын қолға аламыз. Онда 5 мың
адам жұмыс iстейтiн болады, ал 2010-2012 жылдары 50 мың адамға дейiн
жетедi.
Мұның өзi Қазақстанды Еуропадан Азияға жетiп жататын көлiк дәлiзiне
айналдыратын күретамыр болады.
Бiз электровоздар, жолаушы және жүк вагондары, жол битумдары өндiрiсiн,
химия өнеркәсiбiн ұйымдастыруға кiрiстiк.
Агроөнеркәсiптiк кешен туралы айрықша айтқым келедi, оның дамуы
арқасында бiз бiр мезгiлде елiмiз үшiн аса маңызды екi мiндеттi - азық-
түлiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудi және экспортты әртараптандыруды
шешемiз.
Сондықтан да бiз тауарлы - сүт фермаларын, құс фабрикаларын, мал
бордақылау алаңдарын ұйымдастыру мен дамыту, тамшылап суаруды қолдану
арқылы жемiс-көкөнiс дақылдары өндiрiсiн ұйымдастыру, ауылшаруашылық
техникаларын жинау жөнiндегi өндiрiстердi құру, ет өңдеу өндiрiсiн дамыту,
биязы жүндi қайта өңдеу, қазақстандық астық экспортының инфрақұрылымы және
оны терең қайта өңдеу секiлдi экспортқа бағдарланған өндiрiстердi дамыту
жөнiндегi инвестициялық жобаларды қаржыландыруды жалғастыруға шешiм
қабылдадық.
Құрылыс үшiн басқа да маңызды жобаларды қарастыру керек. Бұл Көксарай
су қоймасын, басқа да iрi ирригациялық нысандарды салуды жалғастыру.
Бiздiң бағалауымыз бойынша, экспорттық мамандандыру перспективада 500
мыңнан астам жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкiндiк берiп, таяудағы бес
жылда IЖӨ-нiң қосымша өсiмiнiң 8 пайызға жуығын қамтамасыз етедi.
Осылайша, өзiмiздiң стратегиялық таңдаумен жүрiп, бiз экономиканың
нақты бәсекеге қабiлеттi болатын, сыртқы рыноктарда өз орнымызды табатын
секторларында жұмысты дәйектiлiкпен жалғастырудамыз.
Қазiргi қиындықтар - бұл бiздiң үлесiмiзге тиген алғашқы сынақ емес.
Өтпелi кезеңнiң аса ауыр дағдарысын бiз 90-шы жылдардың басында
еңсердiк.
Ол кезде экономиканың құлап түсуi 60 пайызға жетiп, инфляция жылына
мыңдаған пайыздармен есептелетiн.
Азияның қаржы рыноктары туындатқан екiншi әлемдiк дағдарысты бiз 90-шы
жылдардың аяғында еңсердiк. Мұнай бағасы онда бiр баррель үшiн 9 долларға
дейiн төмендедi. Бiз зейнетақы мен жалақыны төлей алмадық. Ол қиындықтарды
да бiз еңсердiк.
Уақыт өтедi, содан кейiн бiз осы дағдарысты да еңсергенiмiз туралы
айтатын боламыз. Қалыптасқан жағдайдан объективтi шығындармен, бiрақ та
жаңа өсуге әзiр болып шығатын барлық мүмкiндiктер бiздiң қолымызда.
Дағдарыстар қайталанатын болады, ал бiздiң мақсат - оны басқаруды
үйрену. Әзiрге бiзде бұл орындалуда.
Бүгiнде бiз өз күштерiмiз бен ресурстарымызды қайта топтастыруға
мәжбүрмiз және бiз мұны сыртқы жағдайлардың ықпалымен iстеудемiз. Алайда
бұл бiз өз бағытымызды өзгерттi дегендi тiптi де бiлдiрмейдi. Ол бағыт 2030
жылға дейiнгi елдiң Даму стратегиясында анықталған. Өмiр түзетулерiн
енгiзуде. Бiрақ та атап көрсеткiм келедi, ол бұрынғысынша қалып отыр.
Барша қазақстандықтардың өркендеуi, қауiпсiздiгi мен әл-ауқатының
жақсаруы бiздiң мемлекетiмiз үшiн аса маңызды үш тұғырлы мiндет болып қала
бередi.
Бiзде дағдарысқа қарсы жоспар бар, мемлекеттiк резервтен жеткiлiктi
қаражат бөлiнген. Тұтастай Үкiмет және Премьер-Министр, мемлекеттiк
органдардың басшылары, әкiмдер дағдарыстан шығу жөнiндегi белгiленген
шаралардың орындалуына тiкелей жауапты болады.
Бүгiнгi проблемалар және бiздiң оларды қалай шешiп жатқанымыз -
кемелдiктiң және бiздiң қоғамымыз бен мемлекетiмiздiң тұрақтылығының
сынағы. Бiз бұл сынақты тапсырамыз деп ойлаймын. Бiзге өз дамуымыздың жаңа
кезеңiне кiруге және бiздiң жетiстiктерiмiздi еселеуге тура келедi. Мұны да
орындайтынымызға сенiмдiмiн.
Белгiлеген мақсаттарға қол жеткiзу үшiн бiздiң халқымыздың
топтасқандығы қажет.
Сондықтан да барша қазақстандықтарға аталған шараларды жүзеге асыруға
кiрiсуге, еңбекқорлық пен табандылық танытуға, ұсынақты болуға,
жақындарына, көмекке мұқтаж адамдарға көмектесуге және қамқорлық жасауға
шақырамын.
Үкiметпен және жергiлiктi органдармен бiрлесiп адамдардың нақты
проблемаларын шешу, дағдарысқа қарсы шаралардың iске асырылуын, осы
мақсаттарға бөлiнген бюджеттiк қаражаттың жұмсалуын айрықша бақылауға алу
керек.
Қазақстан халқы Ассамблеясына, барлық саяси күштерге сөз арнаймын.
Қазiр халық туралы кiмнiң шын мәнiнде ойлайтыны, ал кiмнiң - ойламайтыны
сөзбен емес, iсте тексерiледi.
Келiңiздер, планета тарихындағы аса қатал дағдарысты еңсеру жолында
бiрiгейiк!
Ел дамуының жаңа кезеңiнiң табыстары көп ретте бiздiң iс-қимылымыз бен
қабылдаған шешiмдерiмiзге байланысты болады.
Бiзде қажеттi ресурстар, әлемдiк дағдарыс қыспағына төтеп беретiн
тәжiрибе бар. Бiзде айқын дағдарысқа қарсы бағдарлама бар. Қойылған
мақсаттардың бәрiне қол жеткiзуге болады!
Бiз барлық қиындықты еңсеретiнiмiзге және Қазақстанымызды күштi,
өркендi және әлемде құрметтелетiн мемлекетке айналдыратынымызға сенiмдiмiн!
Қиындық атаулыны жеңетiн бiр-ақ күш бар, ол - бiрлiк. Елiңдi, жерiңдi
қорғау үшiн бiрлiк қаншалықты кажет болса, тәуелсiздiк жемiстерiн, бүгiнгi
қол жеткен табыстарымызды сақтап қалу үшiн де ол сондай қажет.
Ел басына күн туған нелер бiр қилы замандарда да халқымызды ұлт
ретiнде сақтап қалған осы ынтымағы мен бiрлiгi емес пе едi?
"Мың өлiп, мың тiрiлген" қазақ халқы кеңес дәуiрiндегi басқа түскен
үлкен нәубет жылдарында да өзiнiң елдiгiн ыңтымақ пен бiрлiктiң арқасында
сақтай бiлдi. Тәуелсiздiктiң алғашқы жылдарында өзге республикаларда
қантөгiстер мен қақтығыстар болып жатқанда, татулық пен бiрлiктiң арқасында
жас мемлекетiмiздi жасақтап, өтпелi кезеңнен шығынсыз өттiк емес пе?
Бүгiнгiдей қиын-қыстау кезiнде мен туған халқымның ынтымақ пен
ауызбiршiлiк танытарына сенемiн.
Сiздер өздерiңiз бас болып өзге де отандас ағайындарға ұйтқы
болыңыздар. Әрдайым кеңдiк пен кемеңгерлiк, сабырлылық пен iскерлiк
көрсетiңiздер. (Дағдарыстан – дамуға Қазақстан Республикасының Президентi
Н.Ә.Назарбаевтың халыққа Жолдауы, Астана қ., 2009 жылғы 6 наурыз)
Ел –басының жоғарыда келтірілген жолдауына қосымша дағдарыстан дамуға,
дамудан жаңаруға жобасы аясында Жол картасы бағдарламасы туындады.
Жол картасы бойынша жұмыспен қамту биылғы басымдықтың да бірі болып
қалады
Дағдарыс туындаған кезеңнен бері дүние елдерінің басты проблемасы
жұмыссыздықпен күреске ауғаны белгілі. 2010 жылы да бұл өзекті проблема күн
тәртібіндегі бірінші мәселелердің қатарында қала берері анық. Үлкен
ұйымдар, беделді халықаралық сарапшылық топтар барыс жылын дағдарыстан
кейінгі үмітті жыл ретінде қарастыра келгенімен де, басты қауіптің бір ұшы
тағы сол жұмыссыздыққа кеп тіреледі.
Экономикаға жан біте бастайды деп болжанғанымен де, алдағы уақытта
дамуға бірден секірудің мүмкін еместігі айқын аңғарылады, ендеше жылдағы
көп түйіннің бірі жұмыссыздықтың өсуі мәселесі нақты шараларды жалғастырып,
күшейте түсуді талап ететіні сөзсіз. Жұмыссыздық белең алса, қоғамды
тұрақсыздық жайлайды. Бұған мысал келтірудің қажеті шамалы.
Халықаралық еңбек ұйымының есебіне сүйенсек, соңғы жылдары әлем бойынша
жұмыссыздық мәселесі тым қордаланып кеткен. Егер 2008 жылы әлемде
жұмыссыздар 190 миллион болса, 2009 жылы бұлардың саны шамамен 240-250
миллионды құраған. Бұл көрсеткіштің өзі осындай деректерді жинай бастаған
1991 жылдан бергі ең жоғары деңгей екен. Ал дағдарыс салқыны қайтпай, тіпті
қайтқанымен одан оңалу ұзақтығы созыла берсе, жыл сайын еңбек рыногын 45
миллион адам жұмыссыз ретінде толықтырып отыратын көрінеді. Тіпті бұндай
жұмыссыздықтың үдерісі бойынша оларды жұмысқа орналастыру үшін 2009 жылдан
2015 жыл аралығындағы кезеңде әлемде 300 млн.-ға жуық жаңа жұмыс орындарын
құру қажет етіледі екен. Сондықтан халықаралық сарапшылар алдағы 2010-2011
жылдары да әлем елдері бойынша жұмыссыздық санының артуынан қауіптенеді,
сонымен күреске үндейді. Атап айтқанда, былтырғы қарашаның басындағы Үлкен
жиырмалық (G20) тобының қабылдаған қорытынды коммюникесінде экономикалық
және қаржылық орнықтылықтың қалпына келуі ынталандыру шараларына
байланысты, ал жұмыссыздық әлі де осы бағыттағы негізгі проблемалардың бірі
болып қала береді, деп көрсеткен болатын.
Әрине, мемлекеттер, халықаралық қауымдастық дағдарыспен бірігіп, қарым-
қатынастарды арттыра отырып күресу қажеттігіне тоқайласты, әрі бұның
нәтижелі болатынына да көз жеткізіп келеді. Дегенмен, әрбір мемлекет ішкі
нарығын қорғау, азық-түлік қауіпсіздігін арттыру секілді мәселелермен
қатар, жұмыссыздықпен күрес тәсілін өз алдына ұстанады.
Сондай тәсілде Қазақстан Үкіметінің Жол картасы өз тиімділігін
көрсетті. Бұл тұрғыда ҚР Премьері Кәрім Мәсімов жылды қорытындылау жиынында
: Егер 2009 жылдың нәтижелері жайлы айтатын болсақ, халықты ішкі жалпы
өнімнің өсімі соншалықты қызықтырмайды. Адамдарды ең алдымен жұмысы бар ма,
жоқ па осы мәселе алаңдатады. Менің ойымша, 2009 жылдың ең үлкен
жетістіктерінің бірі, Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша Үкіметтің
әкімдіктермен бірлесіп атқарған күш-жігерінің арқасында жұмыссыздық
бақылауда болды. Біз ірі кәсіпорындармен жұмыс орындарын қысқартпау туралы
келісімге келдік. Таза нарықта бұл дұрыс емес те шығар. Алайда олар
толыққанды жұмыс аптасын сақтады, нәтижесінде жаппай қысқартуды көргеніміз
жоқ, деген болатын.
Ресми деректерге қарасақ, жұмыспен қамту және кадрларды қайта даярлау
стратегиясы болып табылатын былтырғы Жол картасы бағдарламасы аясында
мыңдаған жұмыс орны құрылып, кадрлар қайта оқытылып, даярланды. Мемлекет
басшысының қолдауымен сәтті жүргізілген аталмыш бағдарламаның тиімділігін
халық сезді. Жол картасының инвестициялық жобалары бойынша 2009 жылы 167
млрд. тан астам теңге игерілген. 5 мың 221 жоба іске асқан. 258 мыңнан
астам жұмыс орындары құрылып, бұнда 248 мыңға тарта халық жұмыспен
қамтылған. Әлеуметтік жұмыс орындарына халықтың нысаналы топтарынан 120 мың
адам тартылып, ол бойынша 7,6 млрд. теңге игерілді. Республика бойынша 98,5
мың кадрлар қайта даярлықтан өтсе, бұның 66,1 мыңы дайындықты аяқтап, 38
мыңы жұмысқа тұрыпты. Жалпы, 2009 жыл басында үрейлі болған проблема
шешімін тапты, қазақстандық еңбек нарығында жағымсыз тенденция жағадан
алған жоқ.
Дегенмен, бүгінгі жағдайда еңбек нарығын қалыпты сақтап тұрудың
маңыздылығы зор болып отыр. Өңірлерде белсенділік қажет етіледі. Сол
себептен де Мемлекет басшысы тікелей желі барысындағы сұхбатта жұрт
көңілінен шыққан Жол картасының жалғасатынын, оның салалары да
ауқымданатындығын айтқан болатын. Яғни, биылғы жылы бағдарламаның негізгі
ауаны өзгеріп, оны жергілікті жердің өндірісін дамытуға да бұру
қарастырылады. Нәтижесінде, Жол картасы аясында алдағы күндері өңірлерде
өндірістер ашылып, тұрақты жұмыс орындарын ашу шаралары қамтылады деген
сөз.
Дегенмен, бүгінгі жағдайда еңбек нарығын қалыпты сақтап тұрудың
маңыздылығы зор болып отыр. Өңірлерде белсенділік қажет етіледі. Сол
себептен де Мемлекет басшысы тікелей желі барысындағы сұхбатта жұрт
көңілінен шыққан Жол картасының жалғасатынын, оның салалары да
ауқымданатындығын айтқан болатын. Яғни, биылғы жылы бағдарламаның негізгі
ауаны өзгеріп, оны жергілікті жердің өндірісін дамытуға да бұру
қарастырылады. Нәтижесінде, Жол картасы аясында алдағы күндері өңірлерде
өндірістер ашылып, тұрақты жұмыс орындарын ашу шаралары қамтылады деген
сөз.
Сонымен бірге, үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасын
жүргізу де үлкен жұмыс күшін топтастырады. Бұнда жұмыс күші ғана емес,
жоғары білікті мамандар да қажет етіледі. Мәселен, 2010 жылы осы бағытта
134 жобаны аяқтау жоспарланған. 8 млрд. теңгеден астам инвестиция
жұмсалатын бұл жобалардың құрылысының өзіне 16 мың 500 адам жұмылдырылады
екен. Ал бұл нысандар іске қосылса 17 мыңға тарта жаңа жұмыс орындары
құрылады. Бұдан бөлек, бағдарламаның екінші бағыты бойынша 51 жобаға
құрылыс жұмыстарын биылғы жылы бастау жоспарланып отыр. Бұған 100 мыңға
жуық жұмысшы тартылмақ. (Батыс Еуропа-Батыс Қытай - 50 мың, Газ химиялық
кешені - 12 мың, Балқаш жылу электр стансысы - 8 мың, Бейнеу - Бозой -
Ақбұлақ - 4 мың). Аталған инвестициялық жобаларға 3,9 трлн. теңге
инвестициялау қарастырылған.
1.2 Дағдарыстан шығудағы Қазақстанның көш басшы бағдарламасының
негізгі бағыттары және ерекшеліктері
Жалпы, дағдарысты еңсерудің қазақстандық жолы, яғни үдемелі
өнеркәсіптік даму, ірі халықаралық қаржы құралдарын қатыстыра отырып,
көліктік-транзиттік инфрақұрылымды арттыру шаралары дамудың орнықтылығын
айқындап қана қоймайды, кең ауқымда жұмыспен қамту мәселесін де орынды
шешеді. Бүгінге дейін атқарылған жұмыстар соның айғағы.
2010 жылы Жол картасы шеңберінде 3 мыңға жуық инвестициялық жобалар
жүзеге асады. Бұл туралы бүгін ҚР Парламенті Мәжілісінде өткен Үкімет
сағатында ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Гүлшара
Әбдіхалықова мәлім етті.
Халықты еңбекпен қамту 2010 жылғы Үкіметтің басым бағыттарының бірі
болып қала береді. Осы мақсатта Жол картасын жүзеге асыру жөніндегі
жұмыстар да жалғасады. Бүгінгі таңда инвестициялық жобалардың тізбесі,
азаматтарды еңбекпен қамту үшін жұмыс орындарын құру жөніндегі негізгі
тапсырмалар және олармен байланысты қаржы шығыстары анықталды. Соған
сәйкес, инвестициялық жобалардың жалпы саны шамамен 3 мыңды құрайды. Ал
республикалық бюджеттен қарастырылған қаржыландыру көлемі 82 млрд. теңгені
құраса, 43,2 млрд. теңге бойынша қаржыландыру жергілікті бюджеттен жүзеге
асады, деді министр.
Оның айтуынша, бағдарлама аясында жөндеу жұмыстарында 130 мың жұмыс
орнын құру жоспарлануда.
АСТАНА. Желтоқсанның 29-ы. ҚазАқпарат Ернұр Ақанбай - Премьер-Министр
Кәрім Мәсімовтің пікірінше, Жол картасы 2009 жылдың ең табысты
бағдарламаларының бірі болды. Ол бұл пікірін бүгін Үкімет отырысында айтты,
деп хабарлайды ҚазАқпарат.
Мен мынаны айтқым келеді: Мемлекет басшысы Жол картасы
бағдарламасына өте жоғары баға берді. Менің ойымша, бұл 2009 жылдың табысты
бағдарламаларының бірі болды, деді отырыста Үкімет басшысы.
Оның айтуынша, аталмыш бағдарлама әлемдік экономикалық қаржылық
дағдарыстың ықпалын азайтуға жағдай жасады. Менің ойымша, министрлер,
Үкімет мүшелері, әкімдіктер, шаруашылық субъектілері, кәсіпкерлер,
жергілікті жердегі адамдардың жұмыла істеген жұмыстарының арқасында көп
жағдайда ықтимал проблемаларды азайтуға мүмкіндік туды. Сондықтан біз 2009
жылдың оң және теріс тәжірибелерін ескере отырып, 2010 жылы да Жол
картасы бағдарламасын жалғастыратын боламыз, деді Премьер-Министр.
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Гүлшара Әбдіхалықованың
айтуынша, 2009 жылы Жол картасы бағдарламасын жүзеге асыруға
республикалық және жергілікті бюджет есебінен 191,5 млрд. теңге бөлінді.
Оның 167 млрд. теңгесі игерілген. 5221 жоба бойынша жөндеу жұмыстары
аяқталған. 258 мың жұмыс орны құрылып, 248 мың адам жұмысқа
орналастырылған.
Келесі кестеде біз аталған бағдарлама бойынша іске асырылуы жоспарланып
отырған іс –шаралар тізбесін көрсетсек.
Кесте 1– Жол картасы бағдарламасының негізгі бағыттары
РІс – шараның атауы Жауапты Аяқтау Орындалу
с орындаушылар нысаны мерзімі
№
1 2 3 4 5
1.1. Жол картасын іске асыру тетіктері
1 Жұмыспен қамту, қызметкерлердіңҚР Үкіметі, ҚР Үкіметі,2009 жыл
ықтимал босатылу картасын облыстар, облыстар сәуір
әзірлеу және экономикалық ЖҚӘББ (жинақ),әкімдерінің
қызмет түрлері (салалар) КӨБ, АШБ, ҚБ, аппараты
бойынша жаңа жұмыс орындарын ББ, ДБ, МБ, ММ есеп
құруға қажеттілігін анықтау. ТТҚБ, ЭКШБ,
ЖКАЖБ, ТДШСБ
2 Республикалық және Жергілікті ҚР Үкіметі, ҚР Үкіметі,2009 жыл
бюджеттердің шығыстарын облыстар, ЭБЖБоблыстар наурыз
оңтайландыру және оларды әкімдерінің
Мемлекет басшының 2009 жылғы 6 аппараты
наурызындағы Қазақстан халқына ММ есеп
Жолдауын іске асыру жөніндегі
ҚР Үкіметінің іс – қимыл
жоспарының (Жол картасының)
(бұдан әрі Жол картасы) іс –
шараларын бірлесіп
қаржыландыруға қайта жіберу.
3 Жол картасы іс - шараларын ЭБЖБ ҚР Үкіметі,2009 жыл
облыстық және жергілікті облыстар наурыз
бюджеттер тарапынан бірлесіп әкімдерінің
қаржыландыру өлшемдерін аппараты
(облыстық және жергілікті ММ есеп
бюджеттер арасындағы бірлесіп
қаржыландырудың
үйлесімділігінің шекті мәндерін
әзірлеу.
4 Жол картасын іске асыру үшін ҚР Үкіметі, Іс-шара 2009 жыл
кадрлар даярлау мен қайта облыстар,ББ сәуір
даярлау жоспарын әзірлеу. (жинақ),
5 Отандық өндірушілерден сатып КӨБ (жинақ), Сатып алу 2009 жыл
алудың жиынтық жоспарын және ҚБ, ЭБЖБ, жоспары сәуір
Жол картасын іске асыру үшін ЖКАЖБ, ӘКК
отандық өндірісті дамыту (келісім
жөніндегі іс – шаралар жоспарынбойынша)
қалыптастыру
6 Жол картасының іске асыру ҚР Үкіметі, ҚР Үкіметі, 2009 жыл
тиімділігінің көрсеткіштерін облыстар, облыстар сәуір
айқындау ЭБЖБ (жинақ),әкімдерінің
ЖҚӘББ, ББ, аппараты
ЖКАЖБ, ҚБ, ММ ақпарат
ЭКШБ,
аудандар
7 Жол картасын іске асыруды ІСБ, ҚР Медиа-жоспар2009 жыл
облыстық және жергілікті Үкіметі, сәуір
деңгейлерде ақпараттық облыс
қолдаудың медиа – жоспарын әкімдері
әзірлеу
8 Жол картасының іске асырылу ҚР Үкіметі, ҚР Үкіметі, Ай сайын
барысы туралы есептерді облыстар облыстар 25-не
жариялау әкімдері, әкімдерінің дейін
ІСБ, ЖҚҮӘББ, аппараты
ББ, аудандар ММ ақпарат
әкімдері
9 ҚР Үкіметі сайтында Жол ҚР Үкіметі ҚР Үкіметі, 2009 жыл
картасын іске асыру мәселелері облыстар наурыз
бойынша арнайы бөлім ашу әкімдерінің
аппараты
ММ ақпарат
1.2. Тұрғын үй – коммуналдық шаруашылық жүйесін (сумен жабдықтау және
кәріз, жылумен жабдықтау, электрмен жабдықтау) қайта жаңарту және дамыту
10Тұрғын үй – коммуналдық ҚР Үкіметі, ЖҚҮӘББ, 2009 жыл
шаруашылық объектілерін облыстар ЭБЖБ, сәуір
жөндеуге, қайта жаңартуға және әкімдері, ақпарат
дамытуға қажеттіліктерді ЭКШБ(жинақ),
айқындау аудандар
әкімдері
11Кәсіптер мен мамандықтардың ҚР Үкіметі, ББ және 2009 жыл
ірілендірілген топтары бойынша облыстар, ЖҚҮӘББ сәуір
тұрғын үй – коммуналдық ЭКШБ (жинақ) ақпарат
шаруашылық объектілерін қайта
жаңарту және дамыту үшін еңбек
ресурстарына және кадрларды
қайта даярлауға қажеттіліктерді
айқындау және оларды даярлау
және қайта даярлау
12Аудандар мен Қызылорда қаласы ҚР Үкіметі, КӨБ ақпарат 2009 жыл
бойынша тұрғын үй коммуналдық облыстар сәуір
шаруашылық объектілерін қайта әкімдері,
жаңарту және дамыту үшін ЭКШБ,
тауарларға, жұмыстарға және
қызметтерге қажеттіліктерді
айқындау және оларды отандық
өндірушілерден сатып алу
жоспары бойынша, сондай-ақ
отандық өндірісті дамыту
жөніндегі іс-шаралар жоспары
бойынша ұсыныстар енгізу
1.3. Мектептерді, ауруханаларды және басқа да әлеуметтік объектілерді
жөндеу және жылыту.
13Жөндеу қажет ететін ҚР Үкіметі, ЭБЖБ, ЖҚӘББ 2009 жыл
мектептерді, ауруханаларды, облыстар ақпарат сәуір
және басқа әлеуметтік әкімдері,
объектілерді, нақты ББ, ДБ, АШБ,
объектілерді айқындау. ҚБ, аудандар
әкімдері
14Мектептерді, ауруханаларды жәнеББ, ДБ, АШБ, ББ, ЖҚӘББ 2009 жыл
басқа да әлеуметтік ҚБ, ақпарат сәуір
объектілерді жөндеу үшін
кәсіптер мен мамандықтардың
ірілендірілген топтары бойынша
еңбек ресурстарына және
кадрларды қайта даярлауға
қажеттіліктерді айқындау мен
оларды даярлау және қайта
даярлау жоспары бойынша
ұсыныстар енгізу.
15Мектептерді, ауруханаларды жәнеҚР Үкіметі, КӨБ ақпарат2009 жыл
басқа да әлеуметтік облыстар сәуір
объектілерді жөндеу үшін әкімдері,
тауарларға, жұмыстарға, ББ, ДБ,
қызметтерге қажеттіліктерді аудандар
айқындау және оларды отандық әкімдері
өндірушілерден сатып алу
жоспары бойынша, сондай ақ
отандық өндірісті дамыту
жөніндегі іс-шаралар жоспары
бойынша ұсыныстар енгізу
1.4. Республикалық және жергілікті маңызы бар жолдарды жөндеу, қайта
жаңарту және салу.
16Жалпы пайдаланылатын автомобильҚР Үкіметі, ЭБЖБ, ЖҚҮӘББ2009 жыл
жолдарды жөндеуді, қайта облыстар ақпарат сәуір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz