Программа жұмысын басқару операторлары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 49 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

1-тарау. C++ программалау тілі және электрондық оқулықтарды жасау технологиясы

С++ программалау тілінің ортасы

1. 1. 1. Си тілінде жазылған программаның құрылымы.

1. 1. 2. С++ программалау тілінің негізгі операторлары.

1. 1. 3. Си тілінде жиымдарды пайдалану.

2. 1. Электрондық оқулықтарды жасау технологиясы және оларға

қойылатын талаптар

2-тарау. С++ программалау тілін оқытудың электрондық құралын жасау және пайдалану

2. 1 С++ программалау тілінің лабораториялық жұмыстары

2. 2 Электрондық құралын жасау және пайдалану әдістемесі.

Қорытынды. 71

Қолданылған әдебиеттер . . . 72

ҚОСЫМША

Кіріспе

Си программалау тілі 70 жылдары жүйелік программалау тілі ретінде пайда болды. Си тілін құру барысында процедуралық, құрылымдық программалау және жүйелік программалауға мүмкіндік беретін программалау тілін алу есебі алға қойылды. Мұндай тіл Ассемблер программалау тілімен тең түсіп, күрделі программалар құруға мүмкіндік берді. Операциялық жүйелер және Си тілінің компиляторлары Си программалау тілінде жазылды. Си тілін практикада қолдану барысында кемшіліктері анықтала бастады, сондай бір кемшілігі, құрылған программадағы айнымалылардың типтерін шектемеді.

Си негізінде 80 жылдары Си ++ тілі құрастырылды. Си++ тілінің негізі Си бола отырып, объектілі бағытталған программалау тілімен толықтырылды. Жұмыс істеуге мүмкіндігі бар нұсқасы 1983 жылы шықты. 1989 жылы Dos операциялық жүйесіне арналған Turbo C++ программалау тілі және Си++ компиляторы құрастырылды. 1992 жылы Dos және Windows операциялық жүйесіне арналған Borland С++ жүйесі жарық көрді. 1997 жылы 16 разрядты және 32 разрядты Windows операциялық жүйесіне арналған С++ компиляторы мен BorlandС 5. 0 тілі құрастырылды.

Си және С++ тіліндегі программа бір немесе бірнеше файлдардан тұрып, жеке дара аударылды(транслироватся) . Аудару нәтижесі байланыс редакторы көмегімен орындалатын (exe) файлға біріктірілді.

Жай уақытта программаның файлдарын тақырыптар файлдары және программалық файлдар арқылы ажыратады. Тақырыптар файлдары . h типінде болып, мысалы studio. h мәліметтер шамаларының сипаттамасы және функциялардың түп нұсқасы сақталады. Программалық файлдарда функциялардың сипаттамасы, тұрақтылар, айнымалылар сақталып, файлдар кеңейтілуі . с немесе . срр түрінде болады.

Бұл жұмыста С++ тілінің құрылымы, жұмыс істеу принцпі және электрондық оқулығының жасау жолдары баяндалады.

Дипломдық жұмыс екі тараудан тұрады. Бірінші тарауда C++ программалау тілі және электрондық оқулықтарды жасау технологиясына көңіл бөлінген.

Екінші тарауда С++ программалау тілін оқытудың электрондық құралын жасау және пайдалану жолдары қарастырылған. Бұл тарауда жалпы С++ программалау тіліне арналған лабораториялық жұмыстары қарастырылған.

1-тарау. C++ программалау тілі және электрондық оқулықтарды жасау технологиясы

С++ программалау тілінің ортасы

Алгоритмдерді ЭЕМ-ге түсінікті мәтін ретінде жазуға арналған қарапайым жасанды тіл программалу тілдері деп аталады. Әрбір ЭЕМ-нің өзінің машиналық программалау тілі болады, оны командалар тілі немесе кодтар тілі дейді. ЭЕМ тек өз ана тілінде, я. ни машиналық тілдеижазылған программаларды ғана орындай алады. Алайда, машина тілінде программа жазу өте тек екілік жүйедегі кодтардан тұрады және әр машинада әртүрлі машиналық тіл қолданылады.

Программа жазуды жеңілдіту үшін математикалық формулаларды кеңінен қолданатын, ағылшын тілінің негізінде жасалған алгоритмдік тілдер Бейсик, Паскаль, Фортран, Си, т. б. кеңінен қолданылады. Алгоритмдік немесе программалу тілі - жазу ережелері қарапайым жасанды тіл. Оның машина тілдерінен айырмашылығы - табиғи ағылшын тілі негізге алынып, кең тараған математикалық таңбалармен толықтырылып жасалған. Сондықтан алгоритмдік тілдерде программа жасау адамдарға әрі жеңіл, әрі ыңғайлы болып келеді. Алгоритмдік тілдер автоматты түрде ЭЕМ-нің көмегімен аудармашы программалар арқылы машиналық тілге көшіріледі.

Алгоритмдік тілді машина тіліне тікелей аударатын үлкен программаларды транслятор деп атайды. Алгоритмдік тілдерді пайдалану программалауды жеңілдете отырып, ЭЕМ-де есеп шығару процесін оңайлатады, алайда онда есеп шығару уақыты аздап көбейеді.

Си тілінде жазылған программаның құрылымы.

Кез-келген программа бір немесе бірнеше функциялардан тұрады. Олар программа құруға керекті негізгі модульдер болып табылады. Кез келген программаның жазылған алғашқы мәтіні бастапқы код деп аталады. Оны біріктірген программалау ортасында теріп, сонан соң компилятор арқылы машиналық кодқа түрлендіріп орындаймыз.

Келесі суретте Си программасының жалпы құрылымы көрсетілген.

Сонымен, Си программасы бірнеше функциялардан құралады және олардың біреуі міндетті түрде main() болуы керек.

Қарапайым программаның мысалын қарастырайық.

#include<stdio. h>/*енгізу-шығару директивасы*/

#include<math. h>/*математикалық функциялар директивасы*/

main() /*басты функцияны қолдану*/

{

int a, b, c; /*бүтін айнымалыларды сипаттау*/

float p, s; /*нақты айнымалыларды сипаттау*/

printf("kabyrga engiz:) ;

scanf("%d%d%d", &a, &b, &c) ;

p=(a+b+c) /2;

s=sqrt(p*(p-a) *(p-b) *(p-c) ) ;

printf("a=%f", s) ;

Си тілінің қарапайым элементтері

СИ тілінің символдарын бес топқа бөлуге болады.

1. Тілдегі түйінді сөздер мен идентификаторларды құрастыру үшін қолданылатын символдар Бұл топқа ағылшын алфавитінің бас және кіші әріптері мен астын сызу символы кіреді. Басқа Паскаль, Бейсик тілдеріндегі тәрізді бір символды өрнектеу үшін қолданылатын бас әріп пен кіші әріп бірдей болып саналмайды.

2. Қазақ (орыс) алфавитінің бас және кіші әріптері мен араб цифрлар сө тіркестері мен түсініктеме мәтін жазуда пайдаланылады.

3. Операциялар таңбалары, айыру белгілері, қатынас таңбалары және арнайы символдар.

4. Басқару және айыру символдары. Бұл топқа: босорын, табуляция символы, жаңа жолға көшу, жаңа бетке көшу таңбалары жатады.

5. Көрсетілгендерден басқа Си тілінде басқару тізбектері деп аталатын мәліметтер енгізу мен шығаруда қолданылатын арнайы символдар тіркесі бар. Басқару тізбектері кері бөлу сызықшасы белгісінен басталатын латын әріптері мен цифрлар тізбегінен тұрады.

Тұрақты немесе константа деп программаның орындалу барысында мәндері өзгеріссіз қалатын шамаларды айтады.

Анықтамалар деп программаның орындалу барысында әртүрлі мәндерді қабылдай алатын шамаларды айтады. Әрбір айнымалы мен константа программа алдында сипатталуы тиіс.

Атау-идентификатор программаны және программадағы тұрақтыларды, типтерді, айнымалыларды, функцияларды, файлдарды және тағы басқаларды белгілеп жазу үшін қажет. Идентификаторлар тұрақтыларды, айнымалыларды, олардың түрлерін, функцияларды, программаларды, файлдарды, және т. б. программа объектілерін белгілеу үшін қолданылады.

Идентификатор - латын әрпінен басталып, әріптер мен цифрлардан тұратын тізбек.

Қолданылатын негізгі тптерге мыналар жатады:

Char short int long float double

Түйінді сөздер - мағынасы алдын ала анықталған идентификаторлар, олардың саны шектеулі. Тұтынушы айнымалы, констант, өз функциялары аттарында тілдің түйінді сөздерін пайдаланбауы тиіс, олар тек өз мағынасында ғана қолданылады.

Бірсыпыра түйінді сөздер тізімін келтірейік.

auto double int struct break else long switch

unsigned default for signed union do if sizeof

volatile continue enum short while

СИ тіліндегі мәліметтер типтері

Мұнда мәліметтердің бірнеше негізгі типтері қолданылады.

Олар:

char - символдық, яғни таңбалық тип
short - қысқа бүтін сан
int - бүтін сан типі
long - екі еселенген бүтін сан
unsigned - таңбасыз бүтін сан
float - нақты сан типі, яғни жылжымалы нүктелі сан
double - екі еселенген нақты сан типі
long double - ұзартылған, әрі екі еселенген нақты сан типі

Алғашқы төрт тип бүтін сандарды сипаттау үшін қолданылады. Төмендегі кестеде әртүрлі типтердің ұзындықтары көрсетілген.

Тип: Тип

Размер памяти в байтах: Размер памяти в байтах

Диапазон значений: Диапазон значений

Тип: char

Размер памяти в байтах: 1

Диапазон значений: от -128 до 127

Тип: int

Размер памяти в байтах: Для IBM XT, AT, SX, DX 2

Диапазон значений:

Тип: short

Размер памяти в байтах: 2

Диапазон значений: от -32768 до 32767

Тип: long

Размер памяти в байтах: 4

Диапазон значений: от -2 147 483 648 до 2 147 483 647

Тип: unsigned shar

Размер памяти в байтах: 1

Диапазон значений: oт 0 до 255

Тип: unsigned int

Размер памяти в байтах: Для IBM XT, AT, SX, DX 2

Диапазон значений:

Тип: unsigned short

Размер памяти в байтах: 2

Диапазон значений: от 0 до 65535

Тип: unsigned long

Размер памяти в байтах: 4

Диапазон значений: от 0 до 4 294 967 295

Бүтін сан түріндегі мәліметтерді сипаттау

Int бүтін сандар типі.

Int типін стандарт бекітпеген, ол компьютерге немесе компиляторға байланысты өзгеріп отырады. 16-разрядты процессорде ол 2 байт, ал 32-разрядтысында - 4 байт.

Айнымалыларды сипаттау кезінде бүтін тұрақтылар - константалар мәндерін де көрсетуге болады. Мысалы:

іnt k=0; (бір ғана сан сипатталған және оған мән берілген)

іnt k1, k3=0; (біреуі сипатталған, екіншісіне мән берілген)

Unsigned типі int, long, short түйінді сөздерімен сипатталатын типтердің модификаторы ретінде қолданылады:

unsigned int n;

unsigned int b;

int c; (signed int c ) ;

unsigned d; (unsigned int d ) ;

signed f; (signed int f ) .

Символдық тіркестер.

Си тілінде символдық тіркестерді сипаттау үшігн арнайы тип жоқ, олар көбінесе char типтегі элементтерден тұратын жиым ретінде қарастырылады. Жолдық немесе символдық тіркестер ЭЕМ жадында көршілес ұяшықтарда сақталады да, олардың соңында ‘\o’ символы тұрады. Символдар тіркесінің ұзындығын анықтау үшін strlen() функциясы қолданылады.

#define - символдарды немесе солардан тұратын константаларды анықтау мақсатында қолданылады. Мысалы:

#define NULL ‘\o’

#define VNAME «КазНПУ»

Float және double жылжымалы нүктелі нақты сандар типтері.

Нақты сандар компьютерде 2 бөліктен - дәреже мен мантиссадан тұрады. IBM PC компьютерлерінде float типінің ені - 4 байт, оның бір разряды - сан таңбасы, 7 разряды - дәреже, 24 бит - мантисса.

Егер double типі аты алдында long сөзі тұрса, онда оған 10 байт орын беріледі.

Программалау практикасында көбінесе жылжымалы күктелі нақты сандар пайдаланылады.

Double типті сандар екі еселенген дәлдікпен 64 бит арқылы өрнектеледі. Double типінің ені - 8 байт, 1 бит - таңба, 11 бит - дәреже және 52 разряд - мантисса. Мантисса ені - санның дәлдігін, ал дәреже ені - оның диапозонын анықтайды.

float f, a, b;

double x, y;

Printf және scanf функциялары.

Си тілінде сыртқы ортамен мәліметтер алмасу <studio. h> енгізу-шығару функциялары кітапханасын пайдалану арқылы орындалады. Ол тақырып файлы ретінде былай жазылады:

#include<studio. h>

printf() функциясы мәліметтерді экранға шығару үшін қолданылады. Оның жалпы жазылу түрі:

printf (<формат тіркесі>, <аргументтер тізімі>) ;

(<формат тіркесі> - қостырнақшамен (») шектеліп, аргументтердің қалай бейнеленетінін көрсетіп тұрады, экранға шығару алдында барлық аргументтер формат спецификациясына сәйкес түрлендіріледі, спецификация % символымен басталады және мәліметтер типін, оларды түрлендіру тәсілін көрсететін бір әріп жазылады. Объектілер ретінде айнымалылар, константалар, өрнектер қолданылуы мүмкін. Мысалы:

printf(“Пи санының мәні = %f\n”, pi) .

Формат тіркесінде мыналар болады:

Мәтін ретінде шығарылатын символдар тіркесі;
Түрлендіру спецификациялары;
Басқару символдары.

Әрбір аргументке өз спецификациясы сәйкес келуі тиіс, олар:

%d - бүтін ондық сан шығарылуы тиіс

%i - бүтін ондық сан шығарылуы тиіс

%f - жылжымалы нүктелі нақты ондық сан жазылып шығады

%e - жылжымалы нүктелі экспоненциалды сан шығарылады

%E - жоғарыдағы сияқты, тек е орнына Е шығарылады

%c - бір символ шығарылуы тиіс

%s - символдар тіркесі шығарылуы тиіс

%g - нақты сан, сан ұзындығына қарай %e немесе %f қолданыла алады

%u - таңбасыз ондық бүтін сан жазылып шығады

%o - таңбасыз бүтін сегіздік сан шығады

%x - таңбасыз бүтін он алтылық сан шығады

\n - келесі жаңа жолға көшуді атқаратын басқару символы.

Scanf() енгізу функциясы жоғарыда қарастырылған түрлендіру спецификациясының көбін пайдаланады.

scanf (<формат тіркесі>, <аргументтер тізімі>) . Аргументтер ретінде адрес нұсқаушылары пайдаланылады. Мысалы:

scanf (“%d%f”, &x, &y) .

1. 1. 2. С++ программалау тілінің негізгі операторлары

Арифметикалық операциялар символдар арқылы жазылады. Си тілінде мынадай операциялар бар:

* - көбейту, / - бөлу, % - модуль бойынша бөлу, + - қосу, -азайту.

Модуль бойынша бөлу бүтін санды бүтін санға бөлген кедергі қалдықты анықтайды. Мысалы 20%3=2.

Меншіктеу операторы символдар арқылы жазылады. Кез келген ; таңбасымен аяқталатын өрнек меншіктеу операторы болып табылады. Өрнектің бір түріне бос оператор жатады,

ол жай ; операторы.

Си тілінде меншіктеу операторының бірнеше түрі бар. Жалпы меншіктеу операторының бірнеше түрі бар. Жалпы меншіктеу операторының жазылу форматы мынандай болады:

<айнымалы> = <айнымалы> <операция> <өрнек>; Мұны Си тілінде қысқаша былай жазуға болады:

<айнымалы> <операция> = <өрнек>;

Төменде бірнеше мысал келтірілген.

a=a+b; 🡪 a+=b; a=a*b; 🡪 a*=b;

a=a-b; 🡪 a-=b; a=a/b; 🡪 a/=b;

Арттыру немесе кеміту (инкремент және декремент) операциялары ++ және - түрінде жазылады. Бұлар кез клген операндтың мәндерін бірге арттыруға немесе кемітуге мүмкіндік береді.

Инкремент, яғни арттыру операциясы (++) және декремент (--) кеміту операциясы айнымалы мәнін бірге арттырады немесе кемітеді. Олар айнымалы мәнін өзгертеді, яғни жасырын түрдегі меншіктеу амалы болып табылады. Кейде олар жеке оператор түрінде жазылады:

i++; ++i;

Бұл екеуі де мынадай амалмен бірдей болып саналады

i=i+1;

Бұл екеуін өрнектерде жиі қолданылады. Мысалы:

sum=sum+x* --i;

Құрама оператор бірнеше операторды жүйелік жақшаға алып біріктіру үшін қолданылады. Ол шартты және циклдік операторларда жиі қолданылады. Мысалы:

#include<studio. h

#include<conio. h>

main()

{

int a=5, b=6, c=7, d;

clrscr() ;

d=(a++ - (--b) ) + (c - a--) ;

printf(“d=%i a=%d”, d, a) ;

getch() ;

}

Программа жұмысын басқару операторлары.

Программа жұмысын басқару операторлары программаның басқарушы конструкциясы деп аталады. Олар:

Құрама операторлар
Таңдау операторлары
Цикл операторлары
Көшу операторлары

Құрама операторларға жай құрама операторлар және блоктар жатады. Екеуі де жүйелі жақшаға алынып жазылады. Блокта жай құрама операторларға қарағанда, айнымалыларды сипаттау жолдары болады. Мысалы:

{ n++;

summa+=n;

}

{

int n=0;

n++;

summa+=n;

}

Қатынас операциялары. Қатынас операциялары екі мәнді салыстыру үшін қолданылады. Си тіліндегі қатынас операциясының тізбегі мынадай: = =, !=, <, <=, >, >=.

Егер қарастырылатын қатынас нәтижесі ақиқат болса, шарттық өрнектің мәні 0-ге тең болады. Қатынас операциясының приоритеті арифметикалық операцияларға қарағанда, төмен және меншіктеу операторымен салыстырғанда жоғары болады. Ал қатынас операцияларын приоритеттеріне сәйкес етіп екі топқа бөлуге болады. Мұнда соңғы 4 операцияның приоритеті 1-ші және 2-ші операциялар приоритетімен салыстырғанда жоғары болады.

Логикалық операторлар. Екі немесе бірнеше шарттық өрнектерді біріктіру үшін логикалық операторлар қолданылады. Си тілінде келесі логикалық операторлар бар:

және (&&) операциясы
немесе () операциясы
терістеу !(not) oперациясы.

Таңдау операторлары - бұлар шартты оператор және ауыстырғыш.

Шартты оператор.

Шартты операторлардың орындалу схемасы мен жалпы

іf (шарт)

1-оператор;

еlse

2-оператор;

Мұнда жақшадағы шарт түріндегі өрнек ақиқат болса, 1-оператор орындалады, әйтпесе 2-оператор атқарылады. Операторлар қарапайым немесе құрама болып жазылады. Оператордың қысқаша жазылу түрі

іf (шарт)

1-оператор;

Кейде қабаттасқан шартты операторлар кездеседі, мысалы:

іf (шарт)

1-оператор;

еlse

2-оператор;

еlse

3-оператор;

Мұнда егер 1-ші шарт ақиқат болса, 1-оператор орындалады, егер 1-шарт жалған болып, 2-ші шарт ақиқат болса, 2-оператор орындалады, ал 1-ші шарт және 2-шарт жалған болса, 3-оператор атқарылады.

Бос оператор мен құрама оператор.

Си тілінің барлық операторлары шартты түрде келесі категорияларға бөлінуі мүмкін:

Шартты операторлары
Цикл операторлары
өту операторлары
басқа да операторлар

Бос оператор ; таңбасынан тұрады. Бұл оператор орындалған кезде ешқандай әрекет орындалмайды. Ол негізінен келесі жағдайларда қолданылады:

do, for, while, if операторларында
фигуралық жақшаны белгілеген кезде

Мысал:

int main ( )

{

{ if ( . . . ) goto a;

{ . . .

}

a:; }

return 0;

}

Құрама оператор фигуралық жақшаға алынған бірнеше оператор мен хабарламадана тұрады.

int main ()

{

int q, b;

double t, d;

if ( . . . )

{

int e, g;

double f, q;

}

return (0) ;

}

Switch көп нұсқалы таңдау операторы.

Программада кездесетін бірнеше нұсқаның бірін таңдап алу керек болған жағдайда, switch ауыстырғыш операторы қолданылады. Оператордың орындалу схемасы келесі сүретте көрсетілген:

Switch <бүтін типті өрнек>;

{

сase белгі 1: операторлар;

сase белгі 2: операторлар;

[Default: операторлар]

}

Мұнда switch сөзінен кейінгі өрнек мәні есептеледі, ол бүтін санды типте болуы тиіс. Сол мән case сөздерінен кейін жазылған константалар мәнімен салыстырылады. Егер олардың біріне тең болса, сол жақ орындалады, жол соңында көшу операторы болмаса, келесі жолдар толық орындалады. Ал бір жолды орындап болған соң, switch операторынан шығу үшін break операторы қолданылады. Егер switch сөзінен кейінгі өрнек мәні ешбір константамен сәйкес келмесе, онда default сөзінен кейінгі операторлар атқарылады. Кейде default сөзі болмауы да мүмкін.

1- мысал:

int i=2;

switch (i)

{

case 1: i += 2;

case 2: i *= 3;

case 0: i /= 2;

case 4: i -= 5;

default:

2- мысал:

char ZNAC;

int x, y, z;

switch (ZNAC)

{

case '+': x = y + z; break;

case '-': x = y - z; break;

case '*': x = y * z; break;

case '/': x = u / z; break;

default : ;

}

3- мысал:

switch (a)

{

case 1: b=c; break;

case 2:

switch (d)

{ case 0: f=s; break;

case 1: f=9; break;

case 2: f-=9; break;

}

case 3: b-=c; break;

Цикл операторлары .

For операторы айнымалы ретінде берілген цикл парамтрінің алғашқы, соңғы мәні мен өзгерту қадамы белгілі болғанда, соған сәйкес бір немесе бірнеше операторларды қайталап орындау кезінде қолданылады. Бұл оператор параметрлі цикл операторы немесе арифметикалық цикл деп аталады.

Парамтрлі циклдің орындалу схемасы:

Мысал:

int main()

{ int top, bot;

char string[100], temp;

for ( top=0, bot=100 ; top < bot ; top++, bot--)

{ temp=string[top] ;

string[bot] =temp;

}

return 0;

}

While операторы. Орындалу саны алдын ала белгісіз болатын циклдер құру кезінде шарттары алдын ала немесе соңынан тексерілетін екі цикл түрі бар. Шарты алдын ала тексерілетін цикл операторының орындалу схемасы келесі суретте көрсетілген:

Мысал:

өрнек-1;

while (өрнек-2)

{ денесі

өрнек-3;

}

3. do . . . while цикл операторы. Шарты соңынан тексерілетін do while циклінің орындалу схемасы келесі суретте көрсетілген.

Мысал:

int i, j, k;

. . .

i=0; j=0; k=0;

do { i++;

j--;

while (a[k] < i) k++;

}

while (i<30 && j<-30) ;

1. 1. 3. Си тілінде жиымдарды пайдалану

Жиым немесе массив - бір типтегі элементтердің реттелген жиыны. Олар бір атаумен - идентификатормен аталады да, индексті айнымалы ұғымына сәйкес келеді. Мысалы, мынадай тізбек

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.