Программа жұмысын басқару операторлары
Кіріспе
1-тарау. C++ программалау тілі және электрондық оқулықтарды жасау
технологиясы
1. С++ программалау тілінің ортасы
1.1.1. Си тілінде жазылған программаның құрылымы.
1.1.2. С++ программалау тілінің негізгі операторлары.
1.1.3. Си тілінде жиымдарды пайдалану.
2.1. Электрондық оқулықтарды жасау технологиясы және оларға
қойылатын талаптар
2-тарау. С++ программалау тілін оқытудың электрондық құралын жасау және
пайдалану
2.1 С++ программалау тілінің лабораториялық жұмыстары
2.2 Электрондық құралын жасау және пайдалану әдістемесі.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. .71
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 72
ҚОСЫМША
Кіріспе
Си программалау тілі 70 жылдары жүйелік программалау тілі ретінде пайда
болды. Си тілін құру барысында процедуралық, құрылымдық программалау және
жүйелік программалауға мүмкіндік беретін программалау тілін алу есебі алға
қойылды. Мұндай тіл Ассемблер программалау тілімен тең түсіп, күрделі
программалар құруға мүмкіндік берді. Операциялық жүйелер және Си тілінің
компиляторлары Си программалау тілінде жазылды. Си тілін практикада қолдану
барысында кемшіліктері анықтала бастады, сондай бір кемшілігі, құрылған
программадағы айнымалылардың типтерін шектемеді.
Си негізінде 80 жылдары Си ++ тілі құрастырылды. Си++ тілінің негізі Си
бола отырып, объектілі бағытталған программалау тілімен толықтырылды. Жұмыс
істеуге мүмкіндігі бар нұсқасы 1983 жылы шықты. 1989 жылы Dos операциялық
жүйесіне арналған Turbo C++ программалау тілі және Си++ компиляторы
құрастырылды. 1992 жылы Dos және Windows операциялық жүйесіне арналған
Borland С++ жүйесі жарық көрді. 1997 жылы 16 разрядты және 32 разрядты
Windows операциялық жүйесіне арналған С++ компиляторы мен BorlandС 5.0
тілі құрастырылды.
Си және С++ тіліндегі программа бір немесе бірнеше файлдардан тұрып, жеке
дара аударылды(транслироватся). Аудару нәтижесі байланыс редакторы
көмегімен орындалатын (exe) файлға біріктірілді.
Жай уақытта программаның файлдарын тақырыптар файлдары және программалық
файлдар арқылы ажыратады. Тақырыптар файлдары .h типінде болып, мысалы
studio.h мәліметтер шамаларының сипаттамасы және функциялардың түп нұсқасы
сақталады. Программалық файлдарда функциялардың сипаттамасы, тұрақтылар,
айнымалылар сақталып, файлдар кеңейтілуі .с немесе .срр түрінде болады.
Бұл жұмыста С++ тілінің құрылымы, жұмыс істеу принцпі және
электрондық оқулығының жасау жолдары баяндалады.
Дипломдық жұмыс екі тараудан тұрады. Бірінші тарауда C++
программалау тілі және электрондық оқулықтарды жасау технологиясына көңіл
бөлінген.
Екінші тарауда С++ программалау тілін оқытудың электрондық құралын
жасау және пайдалану жолдары қарастырылған. Бұл тарауда жалпы С++
программалау тіліне арналған лабораториялық жұмыстары қарастырылған.
1-тарау. C++ программалау тілі және электрондық оқулықтарды жасау
технологиясы
2. С++ программалау тілінің ортасы
Алгоритмдерді ЭЕМ-ге түсінікті мәтін ретінде жазуға арналған қарапайым
жасанды тіл программалу тілдері деп аталады. Әрбір ЭЕМ-нің өзінің машиналық
программалау тілі болады, оны командалар тілі немесе кодтар тілі дейді. ЭЕМ
тек өз ана тілінде, я.ни машиналық тілдеижазылған программаларды ғана
орындай алады. Алайда, машина тілінде программа жазу өте тек екілік
жүйедегі кодтардан тұрады және әр машинада әртүрлі машиналық тіл
қолданылады.
Программа жазуды жеңілдіту үшін математикалық формулаларды кеңінен
қолданатын, ағылшын тілінің негізінде жасалған алгоритмдік тілдер Бейсик,
Паскаль, Фортран, Си, т.б. кеңінен қолданылады. Алгоритмдік немесе
программалу тілі – жазу ережелері қарапайым жасанды тіл. Оның машина
тілдерінен айырмашылығы – табиғи ағылшын тілі негізге алынып, кең тараған
математикалық таңбалармен толықтырылып жасалған. Сондықтан алгоритмдік
тілдерде программа жасау адамдарға әрі жеңіл, әрі ыңғайлы болып келеді.
Алгоритмдік тілдер автоматты түрде ЭЕМ-нің көмегімен аудармашы программалар
арқылы машиналық тілге көшіріледі.
Алгоритмдік тілді машина тіліне тікелей аударатын үлкен
программаларды транслятор деп атайды. Алгоритмдік тілдерді пайдалану
программалауды жеңілдете отырып, ЭЕМ-де есеп шығару процесін оңайлатады,
алайда онда есеп шығару уақыты аздап көбейеді.
1. Си тілінде жазылған программаның құрылымы.
Кез-келген программа бір немесе бірнеше функциялардан тұрады. Олар
программа құруға керекті негізгі модульдер болып табылады. Кез келген
программаның жазылған алғашқы мәтіні бастапқы код деп аталады. Оны
біріктірген программалау ортасында теріп, сонан соң компилятор арқылы
машиналық кодқа түрлендіріп орындаймыз.
Келесі суретте Си программасының жалпы құрылымы көрсетілген.
Сонымен, Си программасы бірнеше функциялардан құралады және олардың
біреуі міндетті түрде main() болуы керек.
Қарапайым программаның мысалын қарастырайық.
#includestdio.h*енгізу-шығару директивасы*
#includemath.h*математикалық функциялар директивасы*
main()*басты функцияны қолдану*
{
int a,b,c;*бүтін айнымалыларды сипаттау*
float p,s;*нақты айнымалыларды сипаттау*
printf("kabyrga engiz:);
scanf("%d%d%d",&a,&b,&c);
p=(a+b+c)2;
s=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c));
printf("a=%f",s);
Си тілінің қарапайым элементтері
СИ тілінің символдарын бес топқа бөлуге болады.
1.Тілдегі түйінді сөздер мен идентификаторларды құрастыру үшін қолданылатын
символдар Бұл топқа ағылшын алфавитінің бас және кіші әріптері мен астын
сызу символы кіреді. Басқа Паскаль, Бейсик тілдеріндегі тәрізді бір
символды өрнектеу үшін қолданылатын бас әріп пен кіші әріп бірдей болып
саналмайды.
2. Қазақ (орыс) алфавитінің бас және кіші әріптері мен араб цифрлар сө
тіркестері мен түсініктеме мәтін жазуда пайдаланылады.
3. Операциялар таңбалары, айыру белгілері, қатынас таңбалары және арнайы
символдар.
4. Басқару және айыру символдары. Бұл топқа: босорын, табуляция символы,
жаңа жолға көшу, жаңа бетке көшу таңбалары жатады.
5.Көрсетілгендерден басқа Си тілінде басқару тізбектері деп аталатын
мәліметтер енгізу мен шығаруда қолданылатын арнайы символдар тіркесі бар.
Басқару тізбектері кері бөлу сызықшасы белгісінен басталатын латын әріптері
мен цифрлар тізбегінен тұрады.
Тұрақты немесе константа деп программаның орындалу барысында мәндері
өзгеріссіз қалатын шамаларды айтады.
Анықтамалар деп программаның орындалу барысында әртүрлі мәндерді
қабылдай алатын шамаларды айтады. Әрбір айнымалы мен константа программа
алдында сипатталуы тиіс.
Атау-идентификатор программаны және программадағы тұрақтыларды,
типтерді, айнымалыларды, функцияларды, файлдарды және тағы басқаларды
белгілеп жазу үшін қажет. Идентификаторлар тұрақтыларды, айнымалыларды,
олардың түрлерін, функцияларды, программаларды, файлдарды, және т.б.
программа объектілерін белгілеу үшін қолданылады.
Идентификатор – латын әрпінен басталып, әріптер мен цифрлардан
тұратын тізбек.
Қолданылатын негізгі тптерге мыналар жатады:
Char short int long float
double
Түйінді сөздер – мағынасы алдын ала анықталған идентификаторлар,
олардың саны шектеулі. Тұтынушы айнымалы, констант, өз функциялары
аттарында тілдің түйінді сөздерін пайдаланбауы тиіс, олар тек өз
мағынасында ғана қолданылады.
Бірсыпыра түйінді сөздер тізімін келтірейік.
auto double int struct break else long switch
register tupedef char extern return void case float
unsigned default for signed union do if sizeof
volatile continue enum short while
СИ тіліндегі мәліметтер типтері
Мұнда мәліметтердің бірнеше негізгі типтері қолданылады.
Олар:
✓ char – символдық, яғни таңбалық тип
✓ short – қысқа бүтін сан
✓ int – бүтін сан типі
✓ long – екі еселенген бүтін сан
✓ unsigned – таңбасыз бүтін сан
✓ float – нақты сан типі, яғни жылжымалы нүктелі сан
✓ double – екі еселенген нақты сан типі
✓ long double – ұзартылған, әрі екі еселенген нақты сан типі
Алғашқы төрт тип бүтін сандарды сипаттау үшін қолданылады. Төмендегі
кестеде әртүрлі типтердің ұзындықтары көрсетілген.
Тип Размер памяти в байтах Диапазон значений
char 1 от -128 до 127
int Для IBM XT,AT,SX,DX 2
short 2 от -32768 до 32767
long 4 от -2 147 483 648 до 2 147 483
647
unsigned 1 oт 0 до 255
shar
unsigned intДля IBM XT,AT,SX,DX 2
unsigned 2 от 0 до 65535
short
unsigned 4 от 0 до 4 294 967 295
long
Бүтін сан түріндегі мәліметтерді сипаттау
Int бүтін сандар типі.
Int типін стандарт бекітпеген, ол компьютерге немесе компиляторға
байланысты өзгеріп отырады. 16-разрядты процессорде ол 2 байт, ал 32-
разрядтысында – 4 байт.
Айнымалыларды сипаттау кезінде бүтін тұрақтылар – константалар
мәндерін де көрсетуге болады. Мысалы:
іnt k=0; (бір ғана сан сипатталған және оған мән берілген)
іnt k1,k3=0; (біреуі сипатталған, екіншісіне мән берілген)
Unsigned типі int, long, short түйінді сөздерімен сипатталатын типтердің
модификаторы ретінде қолданылады:
unsigned int n;
unsigned int b;
int c; (signed int c );
unsigned d; (unsigned int d );
signed f; (signed int f ).
Символдық тіркестер.
Си тілінде символдық тіркестерді сипаттау үшігн арнайы тип жоқ, олар
көбінесе char типтегі элементтерден тұратын жиым ретінде қарастырылады.
Жолдық немесе символдық тіркестер ЭЕМ жадында көршілес ұяшықтарда сақталады
да, олардың соңында ‘\o’ символы тұрады. Символдар тіркесінің ұзындығын
анықтау үшін strlen() функциясы қолданылады.
#define – символдарды немесе солардан тұратын константаларды анықтау
мақсатында қолданылады. Мысалы:
#define NULL ‘\o’
#define VNAME КазНПУ
Float және double жылжымалы нүктелі нақты сандар типтері.
Нақты сандар компьютерде 2 бөліктен – дәреже мен мантиссадан тұрады.
IBM PC компьютерлерінде float типінің ені – 4 байт, оның бір разряды – сан
таңбасы, 7 разряды – дәреже, 24 бит – мантисса.
Егер double типі аты алдында long сөзі тұрса, онда оған 10 байт
орын беріледі.
Программалау практикасында көбінесе жылжымалы күктелі нақты сандар
пайдаланылады.
Double типті сандар екі еселенген дәлдікпен 64 бит арқылы өрнектеледі.
Double типінің ені – 8 байт, 1 бит – таңба, 11 бит – дәреже және 52 разряд
– мантисса. Мантисса ені – санның дәлдігін, ал дәреже ені – оның диапозонын
анықтайды.
float f, a, b;
double x,y;
Printf және scanf функциялары.
Си тілінде сыртқы ортамен мәліметтер алмасу studio.h енгізу-шығару
функциялары кітапханасын пайдалану арқылы орындалады. Ол тақырып файлы
ретінде былай жазылады:
#includestudio.h
printf() функциясы мәліметтерді экранға шығару үшін қолданылады. Оның
жалпы жазылу түрі:
printf (формат тіркесі, аргументтер тізімі);
(формат тіркесі - қостырнақшамен () шектеліп, аргументтердің қалай
бейнеленетінін көрсетіп тұрады, экранға шығару алдында барлық аргументтер
формат спецификациясына сәйкес түрлендіріледі, спецификация % символымен
басталады және мәліметтер типін, оларды түрлендіру тәсілін көрсететін бір
әріп жазылады. Объектілер ретінде айнымалылар, константалар, өрнектер
қолданылуы мүмкін. Мысалы:
printf(“Пи санының мәні = %f\n”, pi).
Формат тіркесінде мыналар болады:
1) Мәтін ретінде шығарылатын символдар тіркесі;
2) Түрлендіру спецификациялары;
3) Басқару символдары.
Әрбір аргументке өз спецификациясы сәйкес келуі тиіс, олар:
%d – бүтін ондық сан шығарылуы тиіс
%i – бүтін ондық сан шығарылуы тиіс
%f – жылжымалы нүктелі нақты ондық сан жазылып шығады
%e – жылжымалы нүктелі экспоненциалды сан шығарылады
%E – жоғарыдағы сияқты, тек е орнына Е шығарылады
%c – бір символ шығарылуы тиіс
%s – символдар тіркесі шығарылуы тиіс
%g – нақты сан, сан ұзындығына қарай %e немесе %f қолданыла алады
%u – таңбасыз ондық бүтін сан жазылып шығады
%o – таңбасыз бүтін сегіздік сан шығады
%x – таңбасыз бүтін он алтылық сан шығады
\n – келесі жаңа жолға көшуді атқаратын басқару символы.
Scanf() енгізу функциясы жоғарыда қарастырылған түрлендіру
спецификациясының көбін пайдаланады.
scanf (формат тіркесі, аргументтер тізімі). Аргументтер ретінде адрес
нұсқаушылары пайдаланылады. Мысалы:
scanf (“%d%f”, &x,&y).
1.1.2. С++ программалау тілінің негізгі операторлары
Арифметикалық операциялар символдар арқылы жазылады. Си тілінде
мынадай операциялар бар:
* - көбейту, - бөлу, % - модуль бойынша бөлу, + - қосу, -
-азайту.
Модуль бойынша бөлу бүтін санды бүтін санға бөлген кедергі қалдықты
анықтайды. Мысалы 20%3=2.
Меншіктеу операторы символдар арқылы жазылады. Кез келген ;
таңбасымен аяқталатын өрнек меншіктеу операторы болып табылады. Өрнектің
бір түріне бос оператор жатады,
ол жай ; операторы.
Си тілінде меншіктеу операторының бірнеше түрі бар. Жалпы меншіктеу
операторының бірнеше түрі бар. Жалпы меншіктеу операторының жазылу форматы
мынандай болады:
айнымалы = айнымалы операция өрнек; Мұны Си тілінде қысқаша
былай жазуға болады:
айнымалы операция = өрнек;
Төменде бірнеше мысал келтірілген.
a=a+b; ( a+=b; a=a*b; ( a*=b;
a=a-b; ( a-=b; a=ab; ( a=b;
Арттыру немесе кеміту (инкремент және декремент) операциялары ++ және -
- түрінде жазылады. Бұлар кез клген операндтың мәндерін бірге арттыруға
немесе кемітуге мүмкіндік береді.
Инкремент, яғни арттыру операциясы (++) және декремент (--) кеміту
операциясы айнымалы мәнін бірге арттырады немесе кемітеді. Олар айнымалы
мәнін өзгертеді, яғни жасырын түрдегі меншіктеу амалы болып табылады.
Кейде олар жеке оператор түрінде жазылады:
i++; ++i;
Бұл екеуі де мынадай амалмен бірдей болып саналады
i=i+1;
Бұл екеуін өрнектерде жиі қолданылады. Мысалы:
sum=sum+x* --i;
Құрама оператор бірнеше операторды жүйелік жақшаға алып біріктіру үшін
қолданылады. Ол шартты және циклдік операторларда жиі қолданылады. Мысалы:
#includestudio.h
#includeconio.h
main()
{
int a=5, b=6, c=7, d;
clrscr();
d=(a++ - (--b)) + (c – a--);
printf(“d=%i a=%d”, d,a);
getch();
}
Программа жұмысын басқару операторлары.
Программа жұмысын басқару операторлары программаның басқарушы
конструкциясы деп аталады. Олар:
• Құрама операторлар
• Таңдау операторлары
• Цикл операторлары
• Көшу операторлары
Құрама операторларға жай құрама операторлар және блоктар жатады. Екеуі де
жүйелі жақшаға алынып жазылады. Блокта жай құрама операторларға қарағанда,
айнымалыларды сипаттау жолдары болады. Мысалы:
{ n++;
summa+=n;
}
{
int n=0;
n++;
summa+=n;
}
Қатынас операциялары. Қатынас операциялары екі мәнді салыстыру үшін
қолданылады. Си тіліндегі қатынас операциясының тізбегі мынадай: = =, !=,
, =, , =.
Егер қарастырылатын қатынас нәтижесі ақиқат болса, шарттық өрнектің мәні 0-
ге тең болады. Қатынас операциясының приоритеті арифметикалық операцияларға
қарағанда, төмен және меншіктеу операторымен салыстырғанда жоғары болады.
Ал қатынас операцияларын приоритеттеріне сәйкес етіп екі топқа бөлуге
болады. Мұнда соңғы 4 операцияның приоритеті 1-ші және 2-ші операциялар
приоритетімен салыстырғанда жоғары болады.
Логикалық операторлар. Екі немесе бірнеше шарттық өрнектерді
біріктіру үшін логикалық операторлар қолданылады. Си тілінде келесі
логикалық операторлар бар:
1. және (&&) операциясы
2. немесе () операциясы
3. терістеу !(not) oперациясы.
Таңдау операторлары – бұлар шартты оператор және ауыстырғыш.
Шартты оператор.
Шартты операторлардың орындалу схемасы мен жалпы
іf (шарт)
1-оператор;
еlse
2-оператор;
Мұнда жақшадағы шарт түріндегі өрнек ақиқат болса, 1-оператор
орындалады, әйтпесе 2-оператор атқарылады. Операторлар қарапайым немесе
құрама болып жазылады. Оператордың қысқаша жазылу түрі
іf (шарт)
1-оператор;
Кейде қабаттасқан шартты операторлар кездеседі, мысалы:
іf (шарт)
1-оператор;
еlse
2-оператор;
еlse
3-оператор;
Мұнда егер 1-ші шарт ақиқат болса, 1-оператор орындалады, егер 1-шарт
жалған болып, 2-ші шарт ақиқат болса, 2-оператор орындалады, ал 1-ші шарт
және 2-шарт жалған болса, 3-оператор атқарылады.
Бос оператор мен құрама оператор.
Си тілінің барлық операторлары шартты түрде келесі категорияларға
бөлінуі мүмкін:
• Шартты операторлары
• Цикл операторлары
• өту операторлары
• басқа да операторлар
Бос оператор ; таңбасынан тұрады. Бұл оператор орындалған кезде
ешқандай әрекет орындалмайды. Ол негізінен келесі жағдайларда қолданылады:
- do, for, while, if операторларында
- фигуралық жақшаны белгілеген кезде
Мысал:
int main ( )
{
:
{ if (...) goto a;
{ ...
}
a:; }
return 0;
}
Құрама оператор фигуралық жақшаға алынған бірнеше оператор мен
хабарламадана тұрады.
int main ()
{
int q,b;
double t,d;
:
if (...)
{
int e,g;
double f,q;
:
}
:
return (0);
}
Switch көп нұсқалы таңдау операторы.
Программада кездесетін бірнеше нұсқаның бірін таңдап алу керек болған
жағдайда, switch ауыстырғыш операторы қолданылады. Оператордың орындалу
схемасы келесі сүретте көрсетілген:
Switch бүтін типті өрнек;
{
сase белгі 1: операторлар;
сase белгі 2: операторлар;
... ... ... ... ... ..
[Default: операторлар]
}
Мұнда switch сөзінен кейінгі өрнек мәні есептеледі, ол бүтін санды
типте болуы тиіс. Сол мән case сөздерінен кейін жазылған константалар
мәнімен салыстырылады. Егер олардың біріне тең болса, сол жақ орындалады,
жол соңында көшу операторы болмаса, келесі жолдар толық орындалады. Ал бір
жолды орындап болған соң, switch операторынан шығу үшін break операторы
қолданылады. Егер switch сөзінен кейінгі өрнек мәні ешбір константамен
сәйкес келмесе, онда default сөзінен кейінгі операторлар атқарылады.
Кейде default сөзі болмауы да мүмкін.
1- мысал:
int i=2;
switch (i)
{
case 1: i += 2;
case 2: i *= 3;
case 0: i = 2;
case 4: i -= 5;
default:
2- мысал:
char ZNAC;
int x,y,z;
switch (ZNAC)
{
case '+': x = y + z; break;
case '-': x = y - z; break;
case '*': x = y * z; break;
case '': x = u z; break;
default : ;
}
3- мысал:
:
switch (a)
{
case 1: b=c; break;
case 2:
switch (d)
{ case 0: f=s; break;
case 1: f=9; break;
case 2: f-=9; break;
}
case 3: b-=c; break;
:
Цикл операторлары.
For операторы айнымалы ретінде берілген цикл парамтрінің алғашқы,
соңғы мәні мен өзгерту қадамы белгілі болғанда, соған сәйкес бір немесе
бірнеше операторларды қайталап орындау кезінде қолданылады. Бұл оператор
параметрлі цикл операторы немесе арифметикалық цикл деп аталады.
Парамтрлі циклдің орындалу схемасы:
Мысал:
int main()
{ int top, bot;
char string[100], temp;
for ( top=0, bot=100 ; top bot ; top++, bot--)
{ temp=string[top];
string[bot]=temp;
}
return 0;
}
While операторы. Орындалу саны алдын ала белгісіз болатын циклдер құру
кезінде шарттары алдын ала немесе соңынан тексерілетін екі цикл түрі бар.
Шарты алдын ала тексерілетін цикл операторының орындалу схемасы келесі
суретте көрсетілген:
Мысал:
өрнек-1;
while (өрнек-2)
{ денесі
өрнек-3;
}
3. do ... while цикл операторы. Шарты соңынан тексерілетін do while
циклінің орындалу схемасы келесі суретте көрсетілген.
Мысал:
int i,j,k;
...
i=0; j=0; k=0;
do { i++;
j--;
while (a[k] i) k++;
}
while (i30 && j-30);
1.1.3. Си тілінде жиымдарды пайдалану
Жиым немесе массив — бір типтегі элементтердің реттелген жиыны. Олар
бір атаумен - идентификатормен аталады да, индексті айнымалы ұғымына сәйкес
келеді. Мысалы, мынадай тізбек
0 1 1 2 3 5 8 13 21
Фибоначчи тізбегінің 9 элементін қүрайды (алғашқы екі санды тандап алып,
келесі санды алдыңгы екеуін қосу жолымен алады). Ал мынау өзіне жэне бірге
бөлінетін жай сандар тізбегінің алғашқы 7 элементі:
1 3 5 7 11 13 17
Осындай бір текті тізбектерді жиым турінде Си тілінде сипаттап, оған
бастапқы мән беріп инициалдау ушін былай жазамыз:
int fib[8]={0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21}; немесе
int fib[]={O, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21}; деп
көрсетеміз. мүндағы fib - жиым аты, оның элементтерінің типі int, ал ені,
яғни ұзындығы - 9, жиым элементтерінің индекстері О-ден бастап немірленеді,
сол себепті 9 элемент 8 индекспен көрсетіледі. Мәндері толык көрсетілсе,
индексті жазбаса да болады. Ал былай болса,
int fib[8]={0, 1, 2, 3}; қалғанэлементтеріОболып саналады.
n=10; k=2; fib[n-k] = {O, 1, 2, 3}; деседеболады.
Жоғарыдағы тізбектің 7-ші элементін бір бүтін айнымалыға меншіктеу үшін
былай жазамыз.
int a = fib[6]; a = 8
Жиымды сипаттау кезінде оның ені нақты санмен көрсетіледі, мыс, a [ 2 0 ] ,
a [ n ] деп жазу үшін алдын ала #define n 20
жолыкөрсетіледінемесе const n=20; болыпжазылады.
Жиым элементтерін енгізу немесе оларды түрлендіру үшін цикл операторлары
қолданылады. Төменде 10 элементі бар жиымды О-ден 9-ға дейінгі сандармен
толтырып, сонан кейін оларды кері бағытта экранға шығару мысалы
керсетілген: main () {
int ia[10];
int index;
for (index = 0; index 10; index ++)
ia[index] = index;
for (index = 9; index =0; index --)
printf(" %i", ia[index]);
Си тілінде жиымды жиымға бірден теңестіруге болмайды, мысалы, a0, a\, аъ
... , а9 және c0, c,, с2, ... , с9жиымдары үшін a = c деп жазуға рұқсат
етілмейді. Олардың элементтерін цикл ішінде бір-біріне біртіндеп теңестіру
керек.
Мысалы, мынадай цикл жазылуы тиіс:
int a[9], c[9];
for (int i=0; i9; ++i) a[i]=c[i];
Си тілінде кездейсоқ сандарды пайдалану
Си тілінде кездейсоқ сандар беретін функциялар бар. int rand() -
0..RANDJVFAX=32767 аралығынанкезкелген кездейсоқ бүтін сан береді.
Aлint random(n) О..паралығынанкезкелгенкездейсок бүтін сан береді.
Бүл функцияларды пайдалану stdlib. h файлы арқылы орын-далады.
Мысалы:
a[n] жиымына кездейсоқ сандар енгізу
#includeconio.h
#includestdio.h
#includestdlib.h
void main()
int a[100];
int n ;
n)
printf("\nEnter the size of array:
scanf("%i",&n);
for(int I=0;In;I++)
{a[I]=rand()%100-50;
printf(" %i ", a[I]);}
getch();
Жиымды өңдеу есептерінің түрлері (кластары)
Жиымды өңдеу есептері көбінесе бірыңғайланған терт турге
Полінеді. 1) Есептердің 1 -түріне жиым элементтерінің барлығын немесе
көрсе-
тілгендерін бірдей бір тәсілмен өңдеу есептері жатады. ') Есептердің
2-түріне (класына) жиым элементтерінің орналасу
реттілігін өзгерту тэсілдері жатады
3) Есептердің З-класына бірнеше жиымдарды катар өңдеу немесе бір
жиымның ішкі элементтерін бірнеше топқа бөліп жеке-жеке өңдеу
тэсілдері жатады. Жиымдар бір тэсілмен - синхронды өңделеді
немесе эр түрлі тәсілмен - асинхронды түрде өңделеді.
4) Есептердің 4-класына жиымның берілген санға тең бірінші
элементін табу, яғни іздеу есептері жатады.
1-турдегі есептер
есеп. Жиымның ең үлкен элементін анъщтау керек. максимум табу
#includeconio.h
#includestdio.h
#includestdlib.h
void main()
int a[100];
int n;
printf("\nEnter the size of array:", n);
scanf("%i",&n);
for(int I=O;In;I++)
{ a[I]=rand()%100-50;
printf(" %i ", a[I]);
}
int max=a[0];
for(1=1;In;I++)
if (a[I]max) max=a[I];
printf("\nMax= %i", max);
getch();
есеп. Жиымның жүп индексті элементтері қосындысын анықтау.
I* 0, 2, 4... индексті элементтер қосындысын табу * #includeconio.h
#includestdio.h
#includestdlib.h
void main()
{
int a[100];
int n ;
printf("\nEnter the size of array:", n);
scanf("%i",&n);
for(int I=O;In;I++) {
a[I]=rand()%100-50;
printf(" %i ", a[I]); }
int Sum=0;
for(I=0;In;I+=2)
Sum+=a[I];
printf("\nSum= %i ", Sum);
getch () ; }
Соңгы циклді басқаша да құрастыруға болады:
Екінші тәсіл
for(I=0;In;I++)
if(I%2==0)
Sum+=a[I];
printf("\nSum= %i ", Sum);
Жиын ішіндегі екі элементтің бір-бірімен орнын ауыстыру үшін к.осымша
тағы бір айнымалы керек болады. Мысалы, a[I] және a[J] •лементтерінің орнын
ауыстыру үшін қосымша R айнымалысы керек: R=a[I]; a[I]=a[J]; a[J]:=R;
ecen Жиым элементтерін кері багытта ориаластыру. for(int i=0, j=n-l;
ij; i++, j~-) {int r=a[i]; a[i]=a[j]; a[j]=r;}
Жиымның катар тұрған екі элементін: 1 және 2, 3 және 4, 5 ie 6, т.с.с.
элементтерін бір-бірімен орын ауыстыру for(int i=0;in-l;i+=2) {int
r=a[i]; a[i]=a[i+l]; a[i+l]=r;}
Жиым элементтерін k орынга солга (оңға) ығыстыру, яғни i жылжыту.
int k,i,t,r;
printf("k = ");
skanf("%d",&k);
for(t=0;tk;t++)
{ r=a[0];
for(int i=0; in-l; i++)
a[i]=a[i+l]; a[n-l]=r;
Жиымдарды синхронды түрде ендеуде жиымдар элементін карас-тыру кезінде
индекстер бірдей қадамға өзгереді. Мысалы, бүтін сан-дардан құралған n
элементтерден тұратын 2 жиым берілген делік. Жаңа c жиымы мынадай формула
арқылы алынады: c[I]=a[I]+b[I].
for (int 1=0; In; I++) c[I]=a[I]+b[I];
Жиымдарды асинхрондық өндеу кезінде эр жиым индексі өз ретті-лігімен
өзгеріп отырады.
ecen. Бүтін сандардан кұралған жиымдағы теріс элементтердің
барлығын оның бас жағына орналастыру керек.
int b[10] ;
int i,j=O; for(i=0;in;i++)
if(a[i]O){b[j]=a[i];j++;}
for(i=0;in;i++)
if(a[i]=O){b[j]=a[i];j++;}
for(i=0;in;i++)
printf (" %d ", b[I]);
ecen. Жиымның барлық жұп элементтерін жою керек.
int b[10];
int i,j=O;
for(i=0;in;i++)
if(a[i]%2!=0){
b[j]=a[i];j++;
}
for(i=0;ij;i++)
printf (" %d ", b[I]);
printf ("\n");
4-класс есептері
Іздеу есептерінде берілген шартқа сэйкес келетін элементті іздеп табу
керек. Ол үшін жиым элементтерін біртіндеп тізбектей қарасты-рып отырып
шартты тексеріп шығу қажет. Осылай ету барысында циклден шығудың екі жолы
бар:
керекті элемент табылғаннан кейін;
жиым элементтері тегіс қаралып шықты, керекті элемент табыл-
мады.
ecen. Берілген k санына тең жиымның алгашцы элементін табу.
int k ;
printf("\nK=");
scanf("%i",&k);
int ок=0;элемент табылғанытабылмағаны белгісі
int i,nom;
for(i=O;in;i++)
if(a[i]==k) {okc=l;nom=i;break;} if(ok==l) printf(("\nnom=",nom) ;
else printf("\nk-pa тең элеменш жоқ!");
Жиымды сұрыптау (іріктеу, реттеу)
Сүрыптау - берілген собъектілер жиынын (сандарды) үсынылған реттілікпен
қайта теріп орнгаластыру процесі.
Жиымдарды сұрыптау жылдамдығы әр түрлі болады. Қарапайым сүрыптау тәсілдері
n*n рет салыстыруды керек етеді, мүндагы n -жиым элементтері саны;
ал жылдам сүрыптау тәсілі n*ln(n) рет салыстыруды кажет етеді.
Карапайым тэсілдер түсінуге жеңіл, ейткені алгоритмі түсінікті. Күрщелі
тэсілдер аз әрекетгер санын керек еткенмен, операциялары
күрделірек болады, сондықтан элеменггер саны аз жиылідарға қарапашым
тәсілдерді колданған дүрыс. Қарапайым тэсілдер 3 тапқа бөлінеді: жай таңдау
жолымеін сұрыптау; жай енгізу тәсілімеЕі сүрыптау; жай алмастыру тәсщімен
сұрыптау. Жай таңдау жолымен ісурыптау
Жиымның ең кіші элементі анықталады да, ол бірінші элементпен орын
ауыстырады. Қалған эдементтермен де осы тэсіл қайталанады.
44 55 12 42 94 18
миншмум
int i,min,n_min,j; for(i=0;in-l;i++) {
min=a[i];n_min=i; минимумды іздеу
for(j=i+l;jn;j++)
if(a[j]min)
{ min=a[j];n_min=j; }
a[n_min]=a[i]; алмастыру
a[i]=min;}
Жай енгізу (кірістіру) тәсілімен сұрыптау
Жиым элементтері екіге - бастапқы тізбекке және дайын тізбекке иолінеді.
Әрбір адымда 1=2: нөмірінен бастап, бастапкы берілген тіз-ііскген І-ші
элемент алынады да, ол дайын тізбектің керекті жеріне .ірііішастырылады.
Мұнан кейін І-ге 1 косылады да, сол әрекеттер i .нііаланады.
44 55 12 42 94
18
дайьга тізбек бастапқы тізбек
Керекті орынды іздеу кезінде оң жактағы келесі элементпен орын ауыстыру
қарастырылады, яғни таңдалып алынған элемент сүрыптал-ғандардың J=I-1
нөмірінен басталатын кезекті элемеитімен салысты-рылады. Егер таңдалып
алынған элемент а[І]-ден артық болса, онда ол сүрыпталғандар ішіне
қосылады, әйтпесе a[J] бір орынға ығысады да, тандалған элемент
сұрыпталғандар ішіндегі келесі элементпен салыс-тырылады.
2.1. Электрондық оқулықтарды жасау технологиясы және оларға
қойылатын талаптар
Бiз оқулықтың сыртқы құрылымын қарастыратын боламыз. Оқулықтың
сапалылығы тақырыптық мазмұнның баяндалуымен анықталады. Егер аталған
оқулық бойынша үйренушi сынақ немесе емтихан тапсыратын болса, онда оның
мазмұндық материалы келесi үш түрде өрнектелетiн болады:
1. материалдың мәтiн, сурет, график, кескiн, кесте және т.б. түрлерде
баяндалуы. Ол оның дәстүрлi оқулықтан ерекшелiгiн көрсетедi.
2. материалдың кескiн түрiнде баяндалуы – оқулық мазмұнының графиктiк-
мәтiндiк түрде бейнеленуi. Онда оқу материалының негiзгi идеясын
айқындайтын үзiндiлерiн оқушының меңгеруiне ыңғайлы етiп, графиктiк
түрде бейнелеу.
3. Өзiндiк тексерудiң (өзiндiк бақылаудың) тестiлiк жүйесi. Онда оқу
материалын қаншалықты деңгейде меңгергенiн айқындайтын сұрақтар мен
тапсырмалар берiледi.
Материалдың мұндай түрде бейнеленуi оқушының есте сақтау қабiлетiнiң
дамуына және өткен материалды ұмытпай, оны дамытуына игi әсерiн тигiзедi.
Ал ендi электрондық оқулықтың құрылымдық элементтерiне жан-жақты
тоқталайық:
- сыртқы бетi;
- титульдық экран;
- мазмұны;
- аннотация;
- оқу материалының толық баяндалуы (кескiндер, кестелер, графиктер,
бейнелер);
- оқу материалының қысқаша мазмұны (кескiн курс түрiнде берiлуi);
- қосымша әдебиеттер (оның тiзiмiн ғана емес, мәтiндердi де енгiзу
қажет);
- өзiндiк бiлiмдi тексеру жүйесi;
- өзiндiк бақылау жүйесi;
- мәтiндiк үзiндiлердi iздеу функциясы;
- авторлар тiзiмi;
- терминдiк сөздер;
- оқулықтың элементтерiн басқару бойынша анықтамалық жүйе;
- оқулықпен жұмысты басқару жүйесi.
Әрбiр құрылымдық элементке жеке-жеке тоқталып, сипаттама берейiк:
Сыртқы бетi түрлi-түстi бояулармен боялып, эстетикалық тұрғыдан әдемi
безендiрiлуi қажет. Ол үшiн графиктiк қойылымдар мен түстер қолданылады.
Оқулықты көрмеге қою мақсатында анимациялық құбылыстармен безендiрiлуi
қажет.
Титульдық экран. Онда оқулықтың атауы, жоғарғы бiлiм мекемелерi (мысалы,
Қазақстан Республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi), авторлық құқық,
оқулықтан лицензиядан өткен белгiсi, баспаға тапсырылған күнi, оқулық
авторларының мекемелерi туралы ақпараттар жазылады.
Мазмұны. Ол оқулықтың негiзгi құрылымдық элементтерiнiң қатарына енедi.
Оқулық мазмұнының негiзгi құрылымдық бөлiктерiн шағын түрде үйренушiнiң
оқуына жеңiл болатындай етiп көрсету қажет.
Электрондық оқулықты жасақтаушылар алдына мынадай мәселелер қойылады:
неден бастау керек? электрондық оқулықтың типi қалай таңдалады? оны құрудың
негiзгi мақсаты қандай? оқулықтың бөлiмдерiн үйренушiнi ынталандыру
бағытында қалай таңдап алуға болады? оқулықтың сценарийiн қалай жазуға
болады? оның құрылымдық мазмұнын қалай құруға болады? электрондық оқулықпен
оқытуда үйренушiнiң қызметiн қалай ұйымдастыруға болады? оқытудың
нәтижелерiн қалай бақылауға болады? электрондық оқулықты құруды қалай
сипаттауға болады? және т.б.
Электрондық оқулықтың құрамына қойылатын талаптар
ЭОБ-ның құрамына: титул, тақырыптама, мазмұны, утилиталар, көмекшi
және құжаттама енгiзiлу керек.
3.2.1 Титулда ЭОБ-ның шығу мәліметтері орналасады. Шығу мәліметтеріне
қойылатын талапта сәйкес тарауда келтірілген.
3.2.2 Тақырптамада ЭОБ-ның құрылымы мен барлық семантикалық оқу
бірліктерінің аттары көрсетілуі керек.
3.2.3 Мазмұнда ЭОБ-ның мақсаттары және есептеріне қатысты және сол
арқылы бiлiмдердiң қорытынды бақылауын өткізуге қажет барлық оқу материалы
берілуі керек. Оқу материалы ғылыми терминологияны пайдаланып түсінікті,
дәл, толық және қарамақайшылықсыз жазылуы керек.
3.2.4 Утилиттер пайдаланушыларды тіркеу, статистикалық деректерді
шығару, мазмұнды қарау, оқу траекториясын анықтау және сонымен оқыту,
ағымдағы, аралық, белестік және қорытынды тестілеуді жүргізу үшін арналған.
3.2.5 Көмекшi элементi ЭОБ-ның жұмысын басқару бойынша ақпарат және
ЭОБ-ның iске қосылу моментiнен бастап іске қосылуын қамту керек.
БIЛIМ БЕРУ ЖҮЙЕСIН АҚПАРАТТАНДЫРУДЫ ДАМЫТУДАҒЫ ТҰЖЫРЫМДАМАЛЫҚ
КӨЗҚАРАСТАР
Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мақсаты Қазақстан
Республикасында бiртұтас бiлiмдiк ақпараттық ортаны құру болып табылады.
Олай болса, бiлiм беру саласында жаңа ақпараттық технологияны пайдалануға,
Қазақстан Республикасындағы ақпараттық кеңiстiктi әлемдiк бiлiм беру
кеңiстiгiмен сабақтастыруға мүмкiндiк бередi
Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мiндеттерi:
- ақпараттық және телекоммуникациялық техникалық құралдармен
қамтамасыз ету;
- бiлiм берудi ақпараттандыру бойынша практикалық шараларды анықтап,
жүзеге асыру;
- оқу-тәрбие процесiне жаңа ақпараттық технологияны енгiзудi
қамтамасыз ету бойынша ғылыми-iзденушiлiк және оқу-әдiстемелiк
жұмыстарын жүргiзу;
- мектеп пәндерi бойынша жасақталатын жалпыға мiндеттi бiлiм
стандарттарының және оқу-әдiстемелiк кешендерiнiң мазмұнын ақпараттық
технологияны пайдалану мүмкiндiктерiмен жетiлдiру бiлiм берудi
басқаруда ақпараттық жүйенi құру;
- бiлiм беру мекемелерiнiң қызметкерлерi үшiн программалық-техникалық
құралдарды қамтамасыз ету және мультимедиялық программаларды,
электрондық оқулықтарды жасақтау;
- педагог кадрларды жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн
пайдалана бiлуге дайындау және жүйелi түрде бiлiктiлiктерiн көтеру.
Бiлiм берудi ақпараттандырудың қағидалары:
- қоғамның әрбiр мүшесi үшiн алынатын бiлiмдер мен мәлiметтердiң
түсiнiктiлiгi ;
- жеке тұлғаның интеллектуальдық және шығармашылық қабiлеттерiн дамыту;
- бiлiм мен тәрбиенiң бiрiздiлiгi;
- жалпы компьютерлiк сауаттылық;
- оқыту мен тәрбиелеудiң жылдамдығы (интенсификация).
Нәтижелер:
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану арқылы бiлiмнiң сапасын көтеру;
- жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды енгiзу
арқылы бiлiм беру мазмұнын жаңарту;
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану саласы бойынша оқушылардың
мамандыққа баулу механизмiн құру;
- бiздiң елiмiздегi және шет елдердегi жинақталған ақпараттық
ресурстарға жедел ену;
- мультимедиялық электрондық оқулықтарды, виртуальдық лабораторияларды
және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
- отандық бiлiм беру жүйелерiн бiртұтас әлемдiк ақпараттық бiлiмдiк
кеңiстiкке ену арқылы сабақтастыру;
- бiлiм берудiң телекоммуникациялық желiлерiн құру;
- республиканың бiлiм беру мекемелерiн басқарудың бiртұтас ақпараттық
желiсiн құруға негiздеп, бiлiм берудiң басқару салаларының
ақпараттық желiсiн құру.
Бiлiм берудi ақпараттандыруды дамыту индикаторлары:
I. нормативтiк-құқықтық қамтамасыз ету;
1. Орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк бағдарламасы
(ҚР Президентiнiң № 3645 өкiмiмен 1997 жылы 22 қыркүйекте бекiтiлген)
2. Қазақстан Республикасы бастауыш және орта кәсiптiк оқу мекемелерiн
ақпараттандыру бағдарламасы (ҚР Үкiметiнiң № 616 қаулысымен 2001 жылдың 10-
мамырында бекiтiлген)
3. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 6 тамыздағы
№ 1037 қаулысымен қабылданған “Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн
ақпараттандырудың 2002-2004 жылдарға арналған тұжырымдамасы”
II. Оқу жоспары және бағдарламасы;
1998 жылы “Информатика 7-11”, “Информатика 8-11”, “Информатика 10-11” оқу
бағдарламалары;
2001, 2003 жылдар “Информатика -7” оқу бағдарламасы
III. Аппараттық және техникалық жағынан қамтамасыз ету;
Жаңа типтi компьютерлермен қамтамасыз етiлдi (1998-2001жж)
IҮ. Программалық жағынан қамтамасыз ету;
Қолданбалы программалық құралдар (үйрету программалары, жаттықтырушы, ойын,
бақылау (тест) программалары), электрондық оқулықтар, виртуальды
лабораториялар (физика, химия)
Ү. Мамандармен қамтамасыз ету;
Кезеңдер бойынша мамандардың ақпараттық мәдениетiн қалыптастыру: I-кезең
“Ақпараттық технология негiздерi” (компьютермен жұмыс жасау технологиясы –
36 сағат)
II-кезең “Электрондық оқулықтармен жұмыс жасау технологиясы” – 36 сағат
III-кезең “Интернет-технология. Web-сайтты құру технологиясы” – 36 сағат
IҮ-кезең “Жаңа қолданбалы программалық құралдардың мүмкiндiгiн шығармашылық
бағытқа пайдалану технологиясы” – 72 сағат
ҮI. Глобальды коммуникациялық құралдар.
Интернетке қосылу арқылы әлемдiк бiлiмдiк кеңiстiкке шығу. Қашықтықтан
оқыту формасына көшу.
АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ МҮМКІНДІКТЕРІН ҚОЛДАНУДЫҢ
ҚЫСҚАША МАЗМҰНЫ
Негiзгi ұғымдар
1. Мемлекеттiк ақпараттық саясат – ақпараттық қоғам жағдайында түрлi
қызмет салаларын ақпараттандыру және бiртұтас әлемдiк ақпараттық
кеңiстiкке енудi қалыптастыруға бағытталған құжаттардың мемлекеттiк
органдарда бекiтiлiп, жүзеге асыру механизмдерiн реттеу.
2. Бiлiм берудi ақпараттандыру - бiлiм беру саласының теориясы мен
практикасына жаңа ақпараттық технологияны жан-жақты пайдалану және
оқыту мен тәрбиелеудiң психологиялық-педагогикалық мақсаттарын жүзеге
асыратындай жағдайда оның мүмкiндiктерiн қолдану процесi.
3. Ақпараттық кеңiстiк - белгiлi бiр ереже мен қағидаға негiзделiп
ақпараттық субъектiлердiң өзара әрекетiн және ақпараттық
тұтынушылардың қызметiн толығымен қанағаттандыруды қамтамасыз ететiн
ақпараттық ресурстар мен жүйелер және телекоммуникациялық жүйелер мен
желiлердiң жиынтығы.
4. Ақпараттық ресурстар – ақпараттық жүйелердегi жекелеген құжаттардың
немесе құжаттар жиынтығы (кiтапханалардағы, архивтердегi, деректер
қорындағы және басқа да ақпараттық жүйелердегi).
5. Ақпараттық жүйе - ақпараттық процестердi жүзеге асыратын ақпараттық
технологиядағы реттелген құжаттар мен бiрнеше құжаттар жиынтығы.
6. Ақпараттық процестер – ақпаратты жинау, өңдеу, алу, сақтау, iздеу
және тарату процестерi.
7. Ақпараттық орта – ақпараттық процестермен қарым-қатынас кезiнде пайда
болатын ақпараттық ресурстар мен жүйелердiң жиынтығы.
8. Ақпараттық процестер субъектiсi – ақпараттық ресурстар иегерi және
меншiгi ретiнде ақпараттық процестерге қатысушы жеке және заңды
тұлғалар, ақпаратты қолданушылар, басқарудың инфрақұрылымына
қатысушылар.
9. Ақпараттық процестер объектiсi – ақпараттық ресурстар мен жүйелер,
технологиялар мен оларды қамтамасыз ету құралдары.
10. WWW (World Wide Web) – гипермәтiн құрылғысы көмегiмен мультимедиялық
құрылғыларға өту мүмкiндiгi мен iздеу навигациялар жүйесi.
11. Гипермәтiн – басқа мәтiндермен байланысты жүзеге асыру мәтiнi.
Технологиялық өңдеудің мултимедиялық автоматтандыруды оқыту жүйесі
Қолданудың жаңа информациялық технологиясы (ЖИТ), соңғы компютерлерді
қолдану тәсілі, телекомуникасиялық техника, мултимедия тәсілі, оқыту
жүйесінде өзгертулер енгізеді, оқыту жүйесінде өзгерістерге алып келеді.
Жаңа ЭҮМК ның математикалық білімі техналогиялық модулді оқыту әсерінен
қалын түсінігі. Матиматиктер үшін ЖИТ оқу құралы болып табылады, және де
кәіпқой құралы болып есептеледі.
Таспаны кеңейтудін информациялық жүйесіне ену, технологияны жүйемен
дамыту, ұжымға жаңа шарттар әрдайым сөйлесу арқылы ұстаздар мен
студеттердін телекомуникациалық каналы. Бастапқы информациялық оқыту
жүйесінің жоғалту мүмкіндігін оқыту порцесіне қосылуын кейде оны өңдеу
күндігі оқу бөліміне жаңа оқу құрал ретінде және жаңа оқыту құрал ретінде
қолдану қажет. Бұл пәнде оқу жүйесінде қолдану тікелей программаны қиындата
түсуін қажет етуші құрал болып табылады. Бірден бір қиындықтарды тудыратын
әр бір КОП ұйымдастырады, ұйткені бір адамға білім алу жүйесі қиындық
туғызады.
Бұл білім алу жүйесі қиындық туғызады. Білім алу жүйесі
програмистін, қамтамасыздандырудын барлық жүйесін қолдану жұмысы ЖИТ
қажетті дизйнды дайындау саласында, видео таспа мен дыбыс жүйесіндегі
жұмыс. Мұндай ұжымда метадалогия структуризация және білім алу ақпаратын
жобалауды білетін, педогогика және писихология негізімен таныс, электронды
ақпаратты қолдана алатын білікті білімді маман болуі қажет. Бүдан басқа
автордың курсымен програмистін тобына дизайнер кіруі қажет және де
програманы дайындаушы болуы қажет. Педогогикамен психалогия саласындағы
маман оператордын жұмысының мултимедиялық қойылымдары.
Екі сонғы маман бір мезгілде әр түрлі әзірлеуші топпен жұмыс істейд
Жедел (кеңістіктегі және уақыт ішіндегі кедергілерді жеңу, өзекті тың
ақпарат алу, жедел кері байланыс);
Ақпараттық (арнайы салалардағы білім ауқымының кол жетімділдігі
артады, тұтынушыға интерактивті веб-арналардьң көмегімен жеткізіледі;
телеконференцияларда, жөнелту тізімдерінде және интернет желісін басқа да
кұралдарында жарияланады);
Коммуникациялау (бір-бірімен электр желілерінің көмегімен жедел
байланысатын оқуға қатысушылардың окушылардың, педагогтардың, мамандардың
саны өседі; интернет сабақтарды. жобаларды, олимпиадаларды өткізуге
қойылатын шектеулер алынады.);
2-тарау. С++ программалау тілін оқытудың электрондық құралын жасау және
пайдалану
2.1 С++ программалау тілінің лабораториялық жұмыстары
№ 1 зертханалық жұмыс
Тақырыбы: Сызықтық алгоритмдер.
Жұмыстың мақсатты: Сызықтық алгоритмдерге программа құруға үйрету.
Теориялық түсініктеме:
Printf және scanf функциялары
printf(формат тіркесі,аргументтер тізімі);
scanf("%d%f", &x,&y);
Математикалық функциялар Си тілінде жазылуы
sqrt(x)
x fabs(x)
ex exp(x)
xy pow(x,y)
ln(x) log(x)
lg10(x) log10(x)
sin(x) sin(x)
cos(x) cos(x)
tg(x) tan(x)
arcsin(x) asin(x)
arccos(x) acos(x)
arctg(x) atan(x)
arctg(xy) atan2(x,y)
sh(x)=12 (ex-e-x) sinh(x)
ch(x)=12 (ex+e-x) cosh(x)
tgh(x) tanh(x)
x-ті y-ке бөлгендегі қалдық fmod(x,y)
1-мысал.
* Герон формуласын пайдалану *
#include conio.h * экранмен жұмыс істеуді іске қосу *
#include stdio.h * енгізу-шығару әрекеттерін іске қосу *
#include math.h * математикалық функцияларды пайдалану *
main() * басты функция *
{
float a,b,c,p,s; * нақты айнымалыларды сипаттау *
clrscr(); * экранды тазалау *
printf("\n үшбұрыш қабырғалары ұзындығын енгізіңіз: \n");
scanf("%f%f%f",&a,&b,&c);
p=(a+b+c)2;
s=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c));
printf("Үшбұрыш ауданы s=%f\n", s);
}
2-мысал.
#include iostream.h
void func(char lit)
{coutendllit;}
int main (void)
{void (*pf)(char);
void(&ref)(char)=func;
func(‘A’);
pf=func;
(*pf)(‘B’);
ref(‘C’);
return 0;
}
Лабораториялық жұмыс бойынша қорыту сұрақтары:
1. Оператор дегеніміз не?
2. Паскаль тілінің алфавитіне қандай символдар кіреді?
3. Мәндерді енгізі (шығару) үшін қандай операторларды пайдаланамыз?
4. Бүтін, нақты айнымалыларды сипаттап, оларды енгізетін операторларды
жазыңыз.
5. Меншіктеу операторы.
Тапсырмалар:
1. Кубтың қабырғаларының ұзындығы берілген. Оның көлемі мен қабырғасының
бетінің ауданын табыңдар.
2. Екі нақты сан берілген. Осы сандардың абсолют шамасының арифметикалық
және геометриялық ортасын табыңыздар.
3. Тікбұрышты үшбұрыштың катеттері берілген. Оның гипотенузасы мен ауданын
табыңыздар.
4. Үшбұрыштың төбелерінің координатасы берілген. Үшбұрыштың периметірі мен
ауданын табыңыздар.
5. Теңбүйірлі үшбұрыштың жақтары берілген№ Үшбұрыштың ауданын табыңыздар.
6. Берілген a, d, n мәндері бойынша арифметикалық прогрессияның
мүшелерінің қосындысын табыңыздар
a, a + d, ... , a + ( n – 1 )d
7. x1, y1 және x2, y2 координаталарымен берілген нүктелердің ара
қашықтығын табыңыздар.
8. Тікбұрышты үшбұрыштың гипотенузасы мен катеті берілген. Оның екінші
катеті мен оған іштей сызылған шеңбердің радиусын табыңыздар.
9. Нақты x саны берілген. Тек көбейту, қосу және азайту амалдарын қолданып
2x4 – 3x3 + 4x2 – 5x + 6 есептеңіз. 4 көбейту, 4 қосу және 4 азайту
амалын қолдануға болады.
10. Бір бірінен r арақашықтықта орналасқан, массалары m1 және m2 екі дене
арасындағы F тартылыс күшін анықтаңыздар.
№ 2 зертханалық жұмыс
Тақырыбы: Тармақталу алгоритмдері.
Жұмыстың мақсатты: Тармақталу алгоритімдеріне программа құруға үйрету.
Теориялық түсініктеме:
Меншіктеу операторы. V=A;
y=5*x+sqrt(7*x+3);
Дөңгелек жақша ішіндегі кез келген меншіктеу операторы осы меншіктеу
нәтижесі болатын белгілі бір мәні бар өрнек болып табылады. Мысалы:
((S=13+12)=30) өрнегінің мәні ақиқат болады.
Құрылымды операторлар (блоктар). құрылымды операторлар екі немесе одан
да көп жүйелі жақшалармен біріккен операторларды береді; оларды тағы да
“блоктар” деп атайды. құрылымды операторлар шартты және цикл
операторларында болады.
Басқарушы структуралар. Нұсқаларды таңдау. If, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1-тарау. C++ программалау тілі және электрондық оқулықтарды жасау
технологиясы
1. С++ программалау тілінің ортасы
1.1.1. Си тілінде жазылған программаның құрылымы.
1.1.2. С++ программалау тілінің негізгі операторлары.
1.1.3. Си тілінде жиымдарды пайдалану.
2.1. Электрондық оқулықтарды жасау технологиясы және оларға
қойылатын талаптар
2-тарау. С++ программалау тілін оқытудың электрондық құралын жасау және
пайдалану
2.1 С++ программалау тілінің лабораториялық жұмыстары
2.2 Электрондық құралын жасау және пайдалану әдістемесі.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. .71
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 72
ҚОСЫМША
Кіріспе
Си программалау тілі 70 жылдары жүйелік программалау тілі ретінде пайда
болды. Си тілін құру барысында процедуралық, құрылымдық программалау және
жүйелік программалауға мүмкіндік беретін программалау тілін алу есебі алға
қойылды. Мұндай тіл Ассемблер программалау тілімен тең түсіп, күрделі
программалар құруға мүмкіндік берді. Операциялық жүйелер және Си тілінің
компиляторлары Си программалау тілінде жазылды. Си тілін практикада қолдану
барысында кемшіліктері анықтала бастады, сондай бір кемшілігі, құрылған
программадағы айнымалылардың типтерін шектемеді.
Си негізінде 80 жылдары Си ++ тілі құрастырылды. Си++ тілінің негізі Си
бола отырып, объектілі бағытталған программалау тілімен толықтырылды. Жұмыс
істеуге мүмкіндігі бар нұсқасы 1983 жылы шықты. 1989 жылы Dos операциялық
жүйесіне арналған Turbo C++ программалау тілі және Си++ компиляторы
құрастырылды. 1992 жылы Dos және Windows операциялық жүйесіне арналған
Borland С++ жүйесі жарық көрді. 1997 жылы 16 разрядты және 32 разрядты
Windows операциялық жүйесіне арналған С++ компиляторы мен BorlandС 5.0
тілі құрастырылды.
Си және С++ тіліндегі программа бір немесе бірнеше файлдардан тұрып, жеке
дара аударылды(транслироватся). Аудару нәтижесі байланыс редакторы
көмегімен орындалатын (exe) файлға біріктірілді.
Жай уақытта программаның файлдарын тақырыптар файлдары және программалық
файлдар арқылы ажыратады. Тақырыптар файлдары .h типінде болып, мысалы
studio.h мәліметтер шамаларының сипаттамасы және функциялардың түп нұсқасы
сақталады. Программалық файлдарда функциялардың сипаттамасы, тұрақтылар,
айнымалылар сақталып, файлдар кеңейтілуі .с немесе .срр түрінде болады.
Бұл жұмыста С++ тілінің құрылымы, жұмыс істеу принцпі және
электрондық оқулығының жасау жолдары баяндалады.
Дипломдық жұмыс екі тараудан тұрады. Бірінші тарауда C++
программалау тілі және электрондық оқулықтарды жасау технологиясына көңіл
бөлінген.
Екінші тарауда С++ программалау тілін оқытудың электрондық құралын
жасау және пайдалану жолдары қарастырылған. Бұл тарауда жалпы С++
программалау тіліне арналған лабораториялық жұмыстары қарастырылған.
1-тарау. C++ программалау тілі және электрондық оқулықтарды жасау
технологиясы
2. С++ программалау тілінің ортасы
Алгоритмдерді ЭЕМ-ге түсінікті мәтін ретінде жазуға арналған қарапайым
жасанды тіл программалу тілдері деп аталады. Әрбір ЭЕМ-нің өзінің машиналық
программалау тілі болады, оны командалар тілі немесе кодтар тілі дейді. ЭЕМ
тек өз ана тілінде, я.ни машиналық тілдеижазылған программаларды ғана
орындай алады. Алайда, машина тілінде программа жазу өте тек екілік
жүйедегі кодтардан тұрады және әр машинада әртүрлі машиналық тіл
қолданылады.
Программа жазуды жеңілдіту үшін математикалық формулаларды кеңінен
қолданатын, ағылшын тілінің негізінде жасалған алгоритмдік тілдер Бейсик,
Паскаль, Фортран, Си, т.б. кеңінен қолданылады. Алгоритмдік немесе
программалу тілі – жазу ережелері қарапайым жасанды тіл. Оның машина
тілдерінен айырмашылығы – табиғи ағылшын тілі негізге алынып, кең тараған
математикалық таңбалармен толықтырылып жасалған. Сондықтан алгоритмдік
тілдерде программа жасау адамдарға әрі жеңіл, әрі ыңғайлы болып келеді.
Алгоритмдік тілдер автоматты түрде ЭЕМ-нің көмегімен аудармашы программалар
арқылы машиналық тілге көшіріледі.
Алгоритмдік тілді машина тіліне тікелей аударатын үлкен
программаларды транслятор деп атайды. Алгоритмдік тілдерді пайдалану
программалауды жеңілдете отырып, ЭЕМ-де есеп шығару процесін оңайлатады,
алайда онда есеп шығару уақыты аздап көбейеді.
1. Си тілінде жазылған программаның құрылымы.
Кез-келген программа бір немесе бірнеше функциялардан тұрады. Олар
программа құруға керекті негізгі модульдер болып табылады. Кез келген
программаның жазылған алғашқы мәтіні бастапқы код деп аталады. Оны
біріктірген программалау ортасында теріп, сонан соң компилятор арқылы
машиналық кодқа түрлендіріп орындаймыз.
Келесі суретте Си программасының жалпы құрылымы көрсетілген.
Сонымен, Си программасы бірнеше функциялардан құралады және олардың
біреуі міндетті түрде main() болуы керек.
Қарапайым программаның мысалын қарастырайық.
#includestdio.h*енгізу-шығару директивасы*
#includemath.h*математикалық функциялар директивасы*
main()*басты функцияны қолдану*
{
int a,b,c;*бүтін айнымалыларды сипаттау*
float p,s;*нақты айнымалыларды сипаттау*
printf("kabyrga engiz:);
scanf("%d%d%d",&a,&b,&c);
p=(a+b+c)2;
s=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c));
printf("a=%f",s);
Си тілінің қарапайым элементтері
СИ тілінің символдарын бес топқа бөлуге болады.
1.Тілдегі түйінді сөздер мен идентификаторларды құрастыру үшін қолданылатын
символдар Бұл топқа ағылшын алфавитінің бас және кіші әріптері мен астын
сызу символы кіреді. Басқа Паскаль, Бейсик тілдеріндегі тәрізді бір
символды өрнектеу үшін қолданылатын бас әріп пен кіші әріп бірдей болып
саналмайды.
2. Қазақ (орыс) алфавитінің бас және кіші әріптері мен араб цифрлар сө
тіркестері мен түсініктеме мәтін жазуда пайдаланылады.
3. Операциялар таңбалары, айыру белгілері, қатынас таңбалары және арнайы
символдар.
4. Басқару және айыру символдары. Бұл топқа: босорын, табуляция символы,
жаңа жолға көшу, жаңа бетке көшу таңбалары жатады.
5.Көрсетілгендерден басқа Си тілінде басқару тізбектері деп аталатын
мәліметтер енгізу мен шығаруда қолданылатын арнайы символдар тіркесі бар.
Басқару тізбектері кері бөлу сызықшасы белгісінен басталатын латын әріптері
мен цифрлар тізбегінен тұрады.
Тұрақты немесе константа деп программаның орындалу барысында мәндері
өзгеріссіз қалатын шамаларды айтады.
Анықтамалар деп программаның орындалу барысында әртүрлі мәндерді
қабылдай алатын шамаларды айтады. Әрбір айнымалы мен константа программа
алдында сипатталуы тиіс.
Атау-идентификатор программаны және программадағы тұрақтыларды,
типтерді, айнымалыларды, функцияларды, файлдарды және тағы басқаларды
белгілеп жазу үшін қажет. Идентификаторлар тұрақтыларды, айнымалыларды,
олардың түрлерін, функцияларды, программаларды, файлдарды, және т.б.
программа объектілерін белгілеу үшін қолданылады.
Идентификатор – латын әрпінен басталып, әріптер мен цифрлардан
тұратын тізбек.
Қолданылатын негізгі тптерге мыналар жатады:
Char short int long float
double
Түйінді сөздер – мағынасы алдын ала анықталған идентификаторлар,
олардың саны шектеулі. Тұтынушы айнымалы, констант, өз функциялары
аттарында тілдің түйінді сөздерін пайдаланбауы тиіс, олар тек өз
мағынасында ғана қолданылады.
Бірсыпыра түйінді сөздер тізімін келтірейік.
auto double int struct break else long switch
register tupedef char extern return void case float
unsigned default for signed union do if sizeof
volatile continue enum short while
СИ тіліндегі мәліметтер типтері
Мұнда мәліметтердің бірнеше негізгі типтері қолданылады.
Олар:
✓ char – символдық, яғни таңбалық тип
✓ short – қысқа бүтін сан
✓ int – бүтін сан типі
✓ long – екі еселенген бүтін сан
✓ unsigned – таңбасыз бүтін сан
✓ float – нақты сан типі, яғни жылжымалы нүктелі сан
✓ double – екі еселенген нақты сан типі
✓ long double – ұзартылған, әрі екі еселенген нақты сан типі
Алғашқы төрт тип бүтін сандарды сипаттау үшін қолданылады. Төмендегі
кестеде әртүрлі типтердің ұзындықтары көрсетілген.
Тип Размер памяти в байтах Диапазон значений
char 1 от -128 до 127
int Для IBM XT,AT,SX,DX 2
short 2 от -32768 до 32767
long 4 от -2 147 483 648 до 2 147 483
647
unsigned 1 oт 0 до 255
shar
unsigned intДля IBM XT,AT,SX,DX 2
unsigned 2 от 0 до 65535
short
unsigned 4 от 0 до 4 294 967 295
long
Бүтін сан түріндегі мәліметтерді сипаттау
Int бүтін сандар типі.
Int типін стандарт бекітпеген, ол компьютерге немесе компиляторға
байланысты өзгеріп отырады. 16-разрядты процессорде ол 2 байт, ал 32-
разрядтысында – 4 байт.
Айнымалыларды сипаттау кезінде бүтін тұрақтылар – константалар
мәндерін де көрсетуге болады. Мысалы:
іnt k=0; (бір ғана сан сипатталған және оған мән берілген)
іnt k1,k3=0; (біреуі сипатталған, екіншісіне мән берілген)
Unsigned типі int, long, short түйінді сөздерімен сипатталатын типтердің
модификаторы ретінде қолданылады:
unsigned int n;
unsigned int b;
int c; (signed int c );
unsigned d; (unsigned int d );
signed f; (signed int f ).
Символдық тіркестер.
Си тілінде символдық тіркестерді сипаттау үшігн арнайы тип жоқ, олар
көбінесе char типтегі элементтерден тұратын жиым ретінде қарастырылады.
Жолдық немесе символдық тіркестер ЭЕМ жадында көршілес ұяшықтарда сақталады
да, олардың соңында ‘\o’ символы тұрады. Символдар тіркесінің ұзындығын
анықтау үшін strlen() функциясы қолданылады.
#define – символдарды немесе солардан тұратын константаларды анықтау
мақсатында қолданылады. Мысалы:
#define NULL ‘\o’
#define VNAME КазНПУ
Float және double жылжымалы нүктелі нақты сандар типтері.
Нақты сандар компьютерде 2 бөліктен – дәреже мен мантиссадан тұрады.
IBM PC компьютерлерінде float типінің ені – 4 байт, оның бір разряды – сан
таңбасы, 7 разряды – дәреже, 24 бит – мантисса.
Егер double типі аты алдында long сөзі тұрса, онда оған 10 байт
орын беріледі.
Программалау практикасында көбінесе жылжымалы күктелі нақты сандар
пайдаланылады.
Double типті сандар екі еселенген дәлдікпен 64 бит арқылы өрнектеледі.
Double типінің ені – 8 байт, 1 бит – таңба, 11 бит – дәреже және 52 разряд
– мантисса. Мантисса ені – санның дәлдігін, ал дәреже ені – оның диапозонын
анықтайды.
float f, a, b;
double x,y;
Printf және scanf функциялары.
Си тілінде сыртқы ортамен мәліметтер алмасу studio.h енгізу-шығару
функциялары кітапханасын пайдалану арқылы орындалады. Ол тақырып файлы
ретінде былай жазылады:
#includestudio.h
printf() функциясы мәліметтерді экранға шығару үшін қолданылады. Оның
жалпы жазылу түрі:
printf (формат тіркесі, аргументтер тізімі);
(формат тіркесі - қостырнақшамен () шектеліп, аргументтердің қалай
бейнеленетінін көрсетіп тұрады, экранға шығару алдында барлық аргументтер
формат спецификациясына сәйкес түрлендіріледі, спецификация % символымен
басталады және мәліметтер типін, оларды түрлендіру тәсілін көрсететін бір
әріп жазылады. Объектілер ретінде айнымалылар, константалар, өрнектер
қолданылуы мүмкін. Мысалы:
printf(“Пи санының мәні = %f\n”, pi).
Формат тіркесінде мыналар болады:
1) Мәтін ретінде шығарылатын символдар тіркесі;
2) Түрлендіру спецификациялары;
3) Басқару символдары.
Әрбір аргументке өз спецификациясы сәйкес келуі тиіс, олар:
%d – бүтін ондық сан шығарылуы тиіс
%i – бүтін ондық сан шығарылуы тиіс
%f – жылжымалы нүктелі нақты ондық сан жазылып шығады
%e – жылжымалы нүктелі экспоненциалды сан шығарылады
%E – жоғарыдағы сияқты, тек е орнына Е шығарылады
%c – бір символ шығарылуы тиіс
%s – символдар тіркесі шығарылуы тиіс
%g – нақты сан, сан ұзындығына қарай %e немесе %f қолданыла алады
%u – таңбасыз ондық бүтін сан жазылып шығады
%o – таңбасыз бүтін сегіздік сан шығады
%x – таңбасыз бүтін он алтылық сан шығады
\n – келесі жаңа жолға көшуді атқаратын басқару символы.
Scanf() енгізу функциясы жоғарыда қарастырылған түрлендіру
спецификациясының көбін пайдаланады.
scanf (формат тіркесі, аргументтер тізімі). Аргументтер ретінде адрес
нұсқаушылары пайдаланылады. Мысалы:
scanf (“%d%f”, &x,&y).
1.1.2. С++ программалау тілінің негізгі операторлары
Арифметикалық операциялар символдар арқылы жазылады. Си тілінде
мынадай операциялар бар:
* - көбейту, - бөлу, % - модуль бойынша бөлу, + - қосу, -
-азайту.
Модуль бойынша бөлу бүтін санды бүтін санға бөлген кедергі қалдықты
анықтайды. Мысалы 20%3=2.
Меншіктеу операторы символдар арқылы жазылады. Кез келген ;
таңбасымен аяқталатын өрнек меншіктеу операторы болып табылады. Өрнектің
бір түріне бос оператор жатады,
ол жай ; операторы.
Си тілінде меншіктеу операторының бірнеше түрі бар. Жалпы меншіктеу
операторының бірнеше түрі бар. Жалпы меншіктеу операторының жазылу форматы
мынандай болады:
айнымалы = айнымалы операция өрнек; Мұны Си тілінде қысқаша
былай жазуға болады:
айнымалы операция = өрнек;
Төменде бірнеше мысал келтірілген.
a=a+b; ( a+=b; a=a*b; ( a*=b;
a=a-b; ( a-=b; a=ab; ( a=b;
Арттыру немесе кеміту (инкремент және декремент) операциялары ++ және -
- түрінде жазылады. Бұлар кез клген операндтың мәндерін бірге арттыруға
немесе кемітуге мүмкіндік береді.
Инкремент, яғни арттыру операциясы (++) және декремент (--) кеміту
операциясы айнымалы мәнін бірге арттырады немесе кемітеді. Олар айнымалы
мәнін өзгертеді, яғни жасырын түрдегі меншіктеу амалы болып табылады.
Кейде олар жеке оператор түрінде жазылады:
i++; ++i;
Бұл екеуі де мынадай амалмен бірдей болып саналады
i=i+1;
Бұл екеуін өрнектерде жиі қолданылады. Мысалы:
sum=sum+x* --i;
Құрама оператор бірнеше операторды жүйелік жақшаға алып біріктіру үшін
қолданылады. Ол шартты және циклдік операторларда жиі қолданылады. Мысалы:
#includestudio.h
#includeconio.h
main()
{
int a=5, b=6, c=7, d;
clrscr();
d=(a++ - (--b)) + (c – a--);
printf(“d=%i a=%d”, d,a);
getch();
}
Программа жұмысын басқару операторлары.
Программа жұмысын басқару операторлары программаның басқарушы
конструкциясы деп аталады. Олар:
• Құрама операторлар
• Таңдау операторлары
• Цикл операторлары
• Көшу операторлары
Құрама операторларға жай құрама операторлар және блоктар жатады. Екеуі де
жүйелі жақшаға алынып жазылады. Блокта жай құрама операторларға қарағанда,
айнымалыларды сипаттау жолдары болады. Мысалы:
{ n++;
summa+=n;
}
{
int n=0;
n++;
summa+=n;
}
Қатынас операциялары. Қатынас операциялары екі мәнді салыстыру үшін
қолданылады. Си тіліндегі қатынас операциясының тізбегі мынадай: = =, !=,
, =, , =.
Егер қарастырылатын қатынас нәтижесі ақиқат болса, шарттық өрнектің мәні 0-
ге тең болады. Қатынас операциясының приоритеті арифметикалық операцияларға
қарағанда, төмен және меншіктеу операторымен салыстырғанда жоғары болады.
Ал қатынас операцияларын приоритеттеріне сәйкес етіп екі топқа бөлуге
болады. Мұнда соңғы 4 операцияның приоритеті 1-ші және 2-ші операциялар
приоритетімен салыстырғанда жоғары болады.
Логикалық операторлар. Екі немесе бірнеше шарттық өрнектерді
біріктіру үшін логикалық операторлар қолданылады. Си тілінде келесі
логикалық операторлар бар:
1. және (&&) операциясы
2. немесе () операциясы
3. терістеу !(not) oперациясы.
Таңдау операторлары – бұлар шартты оператор және ауыстырғыш.
Шартты оператор.
Шартты операторлардың орындалу схемасы мен жалпы
іf (шарт)
1-оператор;
еlse
2-оператор;
Мұнда жақшадағы шарт түріндегі өрнек ақиқат болса, 1-оператор
орындалады, әйтпесе 2-оператор атқарылады. Операторлар қарапайым немесе
құрама болып жазылады. Оператордың қысқаша жазылу түрі
іf (шарт)
1-оператор;
Кейде қабаттасқан шартты операторлар кездеседі, мысалы:
іf (шарт)
1-оператор;
еlse
2-оператор;
еlse
3-оператор;
Мұнда егер 1-ші шарт ақиқат болса, 1-оператор орындалады, егер 1-шарт
жалған болып, 2-ші шарт ақиқат болса, 2-оператор орындалады, ал 1-ші шарт
және 2-шарт жалған болса, 3-оператор атқарылады.
Бос оператор мен құрама оператор.
Си тілінің барлық операторлары шартты түрде келесі категорияларға
бөлінуі мүмкін:
• Шартты операторлары
• Цикл операторлары
• өту операторлары
• басқа да операторлар
Бос оператор ; таңбасынан тұрады. Бұл оператор орындалған кезде
ешқандай әрекет орындалмайды. Ол негізінен келесі жағдайларда қолданылады:
- do, for, while, if операторларында
- фигуралық жақшаны белгілеген кезде
Мысал:
int main ( )
{
:
{ if (...) goto a;
{ ...
}
a:; }
return 0;
}
Құрама оператор фигуралық жақшаға алынған бірнеше оператор мен
хабарламадана тұрады.
int main ()
{
int q,b;
double t,d;
:
if (...)
{
int e,g;
double f,q;
:
}
:
return (0);
}
Switch көп нұсқалы таңдау операторы.
Программада кездесетін бірнеше нұсқаның бірін таңдап алу керек болған
жағдайда, switch ауыстырғыш операторы қолданылады. Оператордың орындалу
схемасы келесі сүретте көрсетілген:
Switch бүтін типті өрнек;
{
сase белгі 1: операторлар;
сase белгі 2: операторлар;
... ... ... ... ... ..
[Default: операторлар]
}
Мұнда switch сөзінен кейінгі өрнек мәні есептеледі, ол бүтін санды
типте болуы тиіс. Сол мән case сөздерінен кейін жазылған константалар
мәнімен салыстырылады. Егер олардың біріне тең болса, сол жақ орындалады,
жол соңында көшу операторы болмаса, келесі жолдар толық орындалады. Ал бір
жолды орындап болған соң, switch операторынан шығу үшін break операторы
қолданылады. Егер switch сөзінен кейінгі өрнек мәні ешбір константамен
сәйкес келмесе, онда default сөзінен кейінгі операторлар атқарылады.
Кейде default сөзі болмауы да мүмкін.
1- мысал:
int i=2;
switch (i)
{
case 1: i += 2;
case 2: i *= 3;
case 0: i = 2;
case 4: i -= 5;
default:
2- мысал:
char ZNAC;
int x,y,z;
switch (ZNAC)
{
case '+': x = y + z; break;
case '-': x = y - z; break;
case '*': x = y * z; break;
case '': x = u z; break;
default : ;
}
3- мысал:
:
switch (a)
{
case 1: b=c; break;
case 2:
switch (d)
{ case 0: f=s; break;
case 1: f=9; break;
case 2: f-=9; break;
}
case 3: b-=c; break;
:
Цикл операторлары.
For операторы айнымалы ретінде берілген цикл парамтрінің алғашқы,
соңғы мәні мен өзгерту қадамы белгілі болғанда, соған сәйкес бір немесе
бірнеше операторларды қайталап орындау кезінде қолданылады. Бұл оператор
параметрлі цикл операторы немесе арифметикалық цикл деп аталады.
Парамтрлі циклдің орындалу схемасы:
Мысал:
int main()
{ int top, bot;
char string[100], temp;
for ( top=0, bot=100 ; top bot ; top++, bot--)
{ temp=string[top];
string[bot]=temp;
}
return 0;
}
While операторы. Орындалу саны алдын ала белгісіз болатын циклдер құру
кезінде шарттары алдын ала немесе соңынан тексерілетін екі цикл түрі бар.
Шарты алдын ала тексерілетін цикл операторының орындалу схемасы келесі
суретте көрсетілген:
Мысал:
өрнек-1;
while (өрнек-2)
{ денесі
өрнек-3;
}
3. do ... while цикл операторы. Шарты соңынан тексерілетін do while
циклінің орындалу схемасы келесі суретте көрсетілген.
Мысал:
int i,j,k;
...
i=0; j=0; k=0;
do { i++;
j--;
while (a[k] i) k++;
}
while (i30 && j-30);
1.1.3. Си тілінде жиымдарды пайдалану
Жиым немесе массив — бір типтегі элементтердің реттелген жиыны. Олар
бір атаумен - идентификатормен аталады да, индексті айнымалы ұғымына сәйкес
келеді. Мысалы, мынадай тізбек
0 1 1 2 3 5 8 13 21
Фибоначчи тізбегінің 9 элементін қүрайды (алғашқы екі санды тандап алып,
келесі санды алдыңгы екеуін қосу жолымен алады). Ал мынау өзіне жэне бірге
бөлінетін жай сандар тізбегінің алғашқы 7 элементі:
1 3 5 7 11 13 17
Осындай бір текті тізбектерді жиым турінде Си тілінде сипаттап, оған
бастапқы мән беріп инициалдау ушін былай жазамыз:
int fib[8]={0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21}; немесе
int fib[]={O, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21}; деп
көрсетеміз. мүндағы fib - жиым аты, оның элементтерінің типі int, ал ені,
яғни ұзындығы - 9, жиым элементтерінің индекстері О-ден бастап немірленеді,
сол себепті 9 элемент 8 индекспен көрсетіледі. Мәндері толык көрсетілсе,
индексті жазбаса да болады. Ал былай болса,
int fib[8]={0, 1, 2, 3}; қалғанэлементтеріОболып саналады.
n=10; k=2; fib[n-k] = {O, 1, 2, 3}; деседеболады.
Жоғарыдағы тізбектің 7-ші элементін бір бүтін айнымалыға меншіктеу үшін
былай жазамыз.
int a = fib[6]; a = 8
Жиымды сипаттау кезінде оның ені нақты санмен көрсетіледі, мыс, a [ 2 0 ] ,
a [ n ] деп жазу үшін алдын ала #define n 20
жолыкөрсетіледінемесе const n=20; болыпжазылады.
Жиым элементтерін енгізу немесе оларды түрлендіру үшін цикл операторлары
қолданылады. Төменде 10 элементі бар жиымды О-ден 9-ға дейінгі сандармен
толтырып, сонан кейін оларды кері бағытта экранға шығару мысалы
керсетілген: main () {
int ia[10];
int index;
for (index = 0; index 10; index ++)
ia[index] = index;
for (index = 9; index =0; index --)
printf(" %i", ia[index]);
Си тілінде жиымды жиымға бірден теңестіруге болмайды, мысалы, a0, a\, аъ
... , а9 және c0, c,, с2, ... , с9жиымдары үшін a = c деп жазуға рұқсат
етілмейді. Олардың элементтерін цикл ішінде бір-біріне біртіндеп теңестіру
керек.
Мысалы, мынадай цикл жазылуы тиіс:
int a[9], c[9];
for (int i=0; i9; ++i) a[i]=c[i];
Си тілінде кездейсоқ сандарды пайдалану
Си тілінде кездейсоқ сандар беретін функциялар бар. int rand() -
0..RANDJVFAX=32767 аралығынанкезкелген кездейсоқ бүтін сан береді.
Aлint random(n) О..паралығынанкезкелгенкездейсок бүтін сан береді.
Бүл функцияларды пайдалану stdlib. h файлы арқылы орын-далады.
Мысалы:
a[n] жиымына кездейсоқ сандар енгізу
#includeconio.h
#includestdio.h
#includestdlib.h
void main()
int a[100];
int n ;
n)
printf("\nEnter the size of array:
scanf("%i",&n);
for(int I=0;In;I++)
{a[I]=rand()%100-50;
printf(" %i ", a[I]);}
getch();
Жиымды өңдеу есептерінің түрлері (кластары)
Жиымды өңдеу есептері көбінесе бірыңғайланған терт турге
Полінеді. 1) Есептердің 1 -түріне жиым элементтерінің барлығын немесе
көрсе-
тілгендерін бірдей бір тәсілмен өңдеу есептері жатады. ') Есептердің
2-түріне (класына) жиым элементтерінің орналасу
реттілігін өзгерту тэсілдері жатады
3) Есептердің З-класына бірнеше жиымдарды катар өңдеу немесе бір
жиымның ішкі элементтерін бірнеше топқа бөліп жеке-жеке өңдеу
тэсілдері жатады. Жиымдар бір тэсілмен - синхронды өңделеді
немесе эр түрлі тәсілмен - асинхронды түрде өңделеді.
4) Есептердің 4-класына жиымның берілген санға тең бірінші
элементін табу, яғни іздеу есептері жатады.
1-турдегі есептер
есеп. Жиымның ең үлкен элементін анъщтау керек. максимум табу
#includeconio.h
#includestdio.h
#includestdlib.h
void main()
int a[100];
int n;
printf("\nEnter the size of array:", n);
scanf("%i",&n);
for(int I=O;In;I++)
{ a[I]=rand()%100-50;
printf(" %i ", a[I]);
}
int max=a[0];
for(1=1;In;I++)
if (a[I]max) max=a[I];
printf("\nMax= %i", max);
getch();
есеп. Жиымның жүп индексті элементтері қосындысын анықтау.
I* 0, 2, 4... индексті элементтер қосындысын табу * #includeconio.h
#includestdio.h
#includestdlib.h
void main()
{
int a[100];
int n ;
printf("\nEnter the size of array:", n);
scanf("%i",&n);
for(int I=O;In;I++) {
a[I]=rand()%100-50;
printf(" %i ", a[I]); }
int Sum=0;
for(I=0;In;I+=2)
Sum+=a[I];
printf("\nSum= %i ", Sum);
getch () ; }
Соңгы циклді басқаша да құрастыруға болады:
Екінші тәсіл
for(I=0;In;I++)
if(I%2==0)
Sum+=a[I];
printf("\nSum= %i ", Sum);
Жиын ішіндегі екі элементтің бір-бірімен орнын ауыстыру үшін к.осымша
тағы бір айнымалы керек болады. Мысалы, a[I] және a[J] •лементтерінің орнын
ауыстыру үшін қосымша R айнымалысы керек: R=a[I]; a[I]=a[J]; a[J]:=R;
ecen Жиым элементтерін кері багытта ориаластыру. for(int i=0, j=n-l;
ij; i++, j~-) {int r=a[i]; a[i]=a[j]; a[j]=r;}
Жиымның катар тұрған екі элементін: 1 және 2, 3 және 4, 5 ie 6, т.с.с.
элементтерін бір-бірімен орын ауыстыру for(int i=0;in-l;i+=2) {int
r=a[i]; a[i]=a[i+l]; a[i+l]=r;}
Жиым элементтерін k орынга солга (оңға) ығыстыру, яғни i жылжыту.
int k,i,t,r;
printf("k = ");
skanf("%d",&k);
for(t=0;tk;t++)
{ r=a[0];
for(int i=0; in-l; i++)
a[i]=a[i+l]; a[n-l]=r;
Жиымдарды синхронды түрде ендеуде жиымдар элементін карас-тыру кезінде
индекстер бірдей қадамға өзгереді. Мысалы, бүтін сан-дардан құралған n
элементтерден тұратын 2 жиым берілген делік. Жаңа c жиымы мынадай формула
арқылы алынады: c[I]=a[I]+b[I].
for (int 1=0; In; I++) c[I]=a[I]+b[I];
Жиымдарды асинхрондық өндеу кезінде эр жиым индексі өз ретті-лігімен
өзгеріп отырады.
ecen. Бүтін сандардан кұралған жиымдағы теріс элементтердің
барлығын оның бас жағына орналастыру керек.
int b[10] ;
int i,j=O; for(i=0;in;i++)
if(a[i]O){b[j]=a[i];j++;}
for(i=0;in;i++)
if(a[i]=O){b[j]=a[i];j++;}
for(i=0;in;i++)
printf (" %d ", b[I]);
ecen. Жиымның барлық жұп элементтерін жою керек.
int b[10];
int i,j=O;
for(i=0;in;i++)
if(a[i]%2!=0){
b[j]=a[i];j++;
}
for(i=0;ij;i++)
printf (" %d ", b[I]);
printf ("\n");
4-класс есептері
Іздеу есептерінде берілген шартқа сэйкес келетін элементті іздеп табу
керек. Ол үшін жиым элементтерін біртіндеп тізбектей қарасты-рып отырып
шартты тексеріп шығу қажет. Осылай ету барысында циклден шығудың екі жолы
бар:
керекті элемент табылғаннан кейін;
жиым элементтері тегіс қаралып шықты, керекті элемент табыл-
мады.
ecen. Берілген k санына тең жиымның алгашцы элементін табу.
int k ;
printf("\nK=");
scanf("%i",&k);
int ок=0;элемент табылғанытабылмағаны белгісі
int i,nom;
for(i=O;in;i++)
if(a[i]==k) {okc=l;nom=i;break;} if(ok==l) printf(("\nnom=",nom) ;
else printf("\nk-pa тең элеменш жоқ!");
Жиымды сұрыптау (іріктеу, реттеу)
Сүрыптау - берілген собъектілер жиынын (сандарды) үсынылған реттілікпен
қайта теріп орнгаластыру процесі.
Жиымдарды сұрыптау жылдамдығы әр түрлі болады. Қарапайым сүрыптау тәсілдері
n*n рет салыстыруды керек етеді, мүндагы n -жиым элементтері саны;
ал жылдам сүрыптау тәсілі n*ln(n) рет салыстыруды кажет етеді.
Карапайым тэсілдер түсінуге жеңіл, ейткені алгоритмі түсінікті. Күрщелі
тэсілдер аз әрекетгер санын керек еткенмен, операциялары
күрделірек болады, сондықтан элеменггер саны аз жиылідарға қарапашым
тәсілдерді колданған дүрыс. Қарапайым тэсілдер 3 тапқа бөлінеді: жай таңдау
жолымеін сұрыптау; жай енгізу тәсілімеЕі сүрыптау; жай алмастыру тәсщімен
сұрыптау. Жай таңдау жолымен ісурыптау
Жиымның ең кіші элементі анықталады да, ол бірінші элементпен орын
ауыстырады. Қалған эдементтермен де осы тэсіл қайталанады.
44 55 12 42 94 18
миншмум
int i,min,n_min,j; for(i=0;in-l;i++) {
min=a[i];n_min=i; минимумды іздеу
for(j=i+l;jn;j++)
if(a[j]min)
{ min=a[j];n_min=j; }
a[n_min]=a[i]; алмастыру
a[i]=min;}
Жай енгізу (кірістіру) тәсілімен сұрыптау
Жиым элементтері екіге - бастапқы тізбекке және дайын тізбекке иолінеді.
Әрбір адымда 1=2: нөмірінен бастап, бастапкы берілген тіз-ііскген І-ші
элемент алынады да, ол дайын тізбектің керекті жеріне .ірііішастырылады.
Мұнан кейін І-ге 1 косылады да, сол әрекеттер i .нііаланады.
44 55 12 42 94
18
дайьга тізбек бастапқы тізбек
Керекті орынды іздеу кезінде оң жактағы келесі элементпен орын ауыстыру
қарастырылады, яғни таңдалып алынған элемент сүрыптал-ғандардың J=I-1
нөмірінен басталатын кезекті элемеитімен салысты-рылады. Егер таңдалып
алынған элемент а[І]-ден артық болса, онда ол сүрыпталғандар ішіне
қосылады, әйтпесе a[J] бір орынға ығысады да, тандалған элемент
сұрыпталғандар ішіндегі келесі элементпен салыс-тырылады.
2.1. Электрондық оқулықтарды жасау технологиясы және оларға
қойылатын талаптар
Бiз оқулықтың сыртқы құрылымын қарастыратын боламыз. Оқулықтың
сапалылығы тақырыптық мазмұнның баяндалуымен анықталады. Егер аталған
оқулық бойынша үйренушi сынақ немесе емтихан тапсыратын болса, онда оның
мазмұндық материалы келесi үш түрде өрнектелетiн болады:
1. материалдың мәтiн, сурет, график, кескiн, кесте және т.б. түрлерде
баяндалуы. Ол оның дәстүрлi оқулықтан ерекшелiгiн көрсетедi.
2. материалдың кескiн түрiнде баяндалуы – оқулық мазмұнының графиктiк-
мәтiндiк түрде бейнеленуi. Онда оқу материалының негiзгi идеясын
айқындайтын үзiндiлерiн оқушының меңгеруiне ыңғайлы етiп, графиктiк
түрде бейнелеу.
3. Өзiндiк тексерудiң (өзiндiк бақылаудың) тестiлiк жүйесi. Онда оқу
материалын қаншалықты деңгейде меңгергенiн айқындайтын сұрақтар мен
тапсырмалар берiледi.
Материалдың мұндай түрде бейнеленуi оқушының есте сақтау қабiлетiнiң
дамуына және өткен материалды ұмытпай, оны дамытуына игi әсерiн тигiзедi.
Ал ендi электрондық оқулықтың құрылымдық элементтерiне жан-жақты
тоқталайық:
- сыртқы бетi;
- титульдық экран;
- мазмұны;
- аннотация;
- оқу материалының толық баяндалуы (кескiндер, кестелер, графиктер,
бейнелер);
- оқу материалының қысқаша мазмұны (кескiн курс түрiнде берiлуi);
- қосымша әдебиеттер (оның тiзiмiн ғана емес, мәтiндердi де енгiзу
қажет);
- өзiндiк бiлiмдi тексеру жүйесi;
- өзiндiк бақылау жүйесi;
- мәтiндiк үзiндiлердi iздеу функциясы;
- авторлар тiзiмi;
- терминдiк сөздер;
- оқулықтың элементтерiн басқару бойынша анықтамалық жүйе;
- оқулықпен жұмысты басқару жүйесi.
Әрбiр құрылымдық элементке жеке-жеке тоқталып, сипаттама берейiк:
Сыртқы бетi түрлi-түстi бояулармен боялып, эстетикалық тұрғыдан әдемi
безендiрiлуi қажет. Ол үшiн графиктiк қойылымдар мен түстер қолданылады.
Оқулықты көрмеге қою мақсатында анимациялық құбылыстармен безендiрiлуi
қажет.
Титульдық экран. Онда оқулықтың атауы, жоғарғы бiлiм мекемелерi (мысалы,
Қазақстан Республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi), авторлық құқық,
оқулықтан лицензиядан өткен белгiсi, баспаға тапсырылған күнi, оқулық
авторларының мекемелерi туралы ақпараттар жазылады.
Мазмұны. Ол оқулықтың негiзгi құрылымдық элементтерiнiң қатарына енедi.
Оқулық мазмұнының негiзгi құрылымдық бөлiктерiн шағын түрде үйренушiнiң
оқуына жеңiл болатындай етiп көрсету қажет.
Электрондық оқулықты жасақтаушылар алдына мынадай мәселелер қойылады:
неден бастау керек? электрондық оқулықтың типi қалай таңдалады? оны құрудың
негiзгi мақсаты қандай? оқулықтың бөлiмдерiн үйренушiнi ынталандыру
бағытында қалай таңдап алуға болады? оқулықтың сценарийiн қалай жазуға
болады? оның құрылымдық мазмұнын қалай құруға болады? электрондық оқулықпен
оқытуда үйренушiнiң қызметiн қалай ұйымдастыруға болады? оқытудың
нәтижелерiн қалай бақылауға болады? электрондық оқулықты құруды қалай
сипаттауға болады? және т.б.
Электрондық оқулықтың құрамына қойылатын талаптар
ЭОБ-ның құрамына: титул, тақырыптама, мазмұны, утилиталар, көмекшi
және құжаттама енгiзiлу керек.
3.2.1 Титулда ЭОБ-ның шығу мәліметтері орналасады. Шығу мәліметтеріне
қойылатын талапта сәйкес тарауда келтірілген.
3.2.2 Тақырптамада ЭОБ-ның құрылымы мен барлық семантикалық оқу
бірліктерінің аттары көрсетілуі керек.
3.2.3 Мазмұнда ЭОБ-ның мақсаттары және есептеріне қатысты және сол
арқылы бiлiмдердiң қорытынды бақылауын өткізуге қажет барлық оқу материалы
берілуі керек. Оқу материалы ғылыми терминологияны пайдаланып түсінікті,
дәл, толық және қарамақайшылықсыз жазылуы керек.
3.2.4 Утилиттер пайдаланушыларды тіркеу, статистикалық деректерді
шығару, мазмұнды қарау, оқу траекториясын анықтау және сонымен оқыту,
ағымдағы, аралық, белестік және қорытынды тестілеуді жүргізу үшін арналған.
3.2.5 Көмекшi элементi ЭОБ-ның жұмысын басқару бойынша ақпарат және
ЭОБ-ның iске қосылу моментiнен бастап іске қосылуын қамту керек.
БIЛIМ БЕРУ ЖҮЙЕСIН АҚПАРАТТАНДЫРУДЫ ДАМЫТУДАҒЫ ТҰЖЫРЫМДАМАЛЫҚ
КӨЗҚАРАСТАР
Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мақсаты Қазақстан
Республикасында бiртұтас бiлiмдiк ақпараттық ортаны құру болып табылады.
Олай болса, бiлiм беру саласында жаңа ақпараттық технологияны пайдалануға,
Қазақстан Республикасындағы ақпараттық кеңiстiктi әлемдiк бiлiм беру
кеңiстiгiмен сабақтастыруға мүмкiндiк бередi
Бiлiм берудi ақпараттандырудың негiзгi мiндеттерi:
- ақпараттық және телекоммуникациялық техникалық құралдармен
қамтамасыз ету;
- бiлiм берудi ақпараттандыру бойынша практикалық шараларды анықтап,
жүзеге асыру;
- оқу-тәрбие процесiне жаңа ақпараттық технологияны енгiзудi
қамтамасыз ету бойынша ғылыми-iзденушiлiк және оқу-әдiстемелiк
жұмыстарын жүргiзу;
- мектеп пәндерi бойынша жасақталатын жалпыға мiндеттi бiлiм
стандарттарының және оқу-әдiстемелiк кешендерiнiң мазмұнын ақпараттық
технологияны пайдалану мүмкiндiктерiмен жетiлдiру бiлiм берудi
басқаруда ақпараттық жүйенi құру;
- бiлiм беру мекемелерiнiң қызметкерлерi үшiн программалық-техникалық
құралдарды қамтамасыз ету және мультимедиялық программаларды,
электрондық оқулықтарды жасақтау;
- педагог кадрларды жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн
пайдалана бiлуге дайындау және жүйелi түрде бiлiктiлiктерiн көтеру.
Бiлiм берудi ақпараттандырудың қағидалары:
- қоғамның әрбiр мүшесi үшiн алынатын бiлiмдер мен мәлiметтердiң
түсiнiктiлiгi ;
- жеке тұлғаның интеллектуальдық және шығармашылық қабiлеттерiн дамыту;
- бiлiм мен тәрбиенiң бiрiздiлiгi;
- жалпы компьютерлiк сауаттылық;
- оқыту мен тәрбиелеудiң жылдамдығы (интенсификация).
Нәтижелер:
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану арқылы бiлiмнiң сапасын көтеру;
- жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды енгiзу
арқылы бiлiм беру мазмұнын жаңарту;
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану саласы бойынша оқушылардың
мамандыққа баулу механизмiн құру;
- бiздiң елiмiздегi және шет елдердегi жинақталған ақпараттық
ресурстарға жедел ену;
- мультимедиялық электрондық оқулықтарды, виртуальдық лабораторияларды
және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
- отандық бiлiм беру жүйелерiн бiртұтас әлемдiк ақпараттық бiлiмдiк
кеңiстiкке ену арқылы сабақтастыру;
- бiлiм берудiң телекоммуникациялық желiлерiн құру;
- республиканың бiлiм беру мекемелерiн басқарудың бiртұтас ақпараттық
желiсiн құруға негiздеп, бiлiм берудiң басқару салаларының
ақпараттық желiсiн құру.
Бiлiм берудi ақпараттандыруды дамыту индикаторлары:
I. нормативтiк-құқықтық қамтамасыз ету;
1. Орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк бағдарламасы
(ҚР Президентiнiң № 3645 өкiмiмен 1997 жылы 22 қыркүйекте бекiтiлген)
2. Қазақстан Республикасы бастауыш және орта кәсiптiк оқу мекемелерiн
ақпараттандыру бағдарламасы (ҚР Үкiметiнiң № 616 қаулысымен 2001 жылдың 10-
мамырында бекiтiлген)
3. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 6 тамыздағы
№ 1037 қаулысымен қабылданған “Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн
ақпараттандырудың 2002-2004 жылдарға арналған тұжырымдамасы”
II. Оқу жоспары және бағдарламасы;
1998 жылы “Информатика 7-11”, “Информатика 8-11”, “Информатика 10-11” оқу
бағдарламалары;
2001, 2003 жылдар “Информатика -7” оқу бағдарламасы
III. Аппараттық және техникалық жағынан қамтамасыз ету;
Жаңа типтi компьютерлермен қамтамасыз етiлдi (1998-2001жж)
IҮ. Программалық жағынан қамтамасыз ету;
Қолданбалы программалық құралдар (үйрету программалары, жаттықтырушы, ойын,
бақылау (тест) программалары), электрондық оқулықтар, виртуальды
лабораториялар (физика, химия)
Ү. Мамандармен қамтамасыз ету;
Кезеңдер бойынша мамандардың ақпараттық мәдениетiн қалыптастыру: I-кезең
“Ақпараттық технология негiздерi” (компьютермен жұмыс жасау технологиясы –
36 сағат)
II-кезең “Электрондық оқулықтармен жұмыс жасау технологиясы” – 36 сағат
III-кезең “Интернет-технология. Web-сайтты құру технологиясы” – 36 сағат
IҮ-кезең “Жаңа қолданбалы программалық құралдардың мүмкiндiгiн шығармашылық
бағытқа пайдалану технологиясы” – 72 сағат
ҮI. Глобальды коммуникациялық құралдар.
Интернетке қосылу арқылы әлемдiк бiлiмдiк кеңiстiкке шығу. Қашықтықтан
оқыту формасына көшу.
АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ МҮМКІНДІКТЕРІН ҚОЛДАНУДЫҢ
ҚЫСҚАША МАЗМҰНЫ
Негiзгi ұғымдар
1. Мемлекеттiк ақпараттық саясат – ақпараттық қоғам жағдайында түрлi
қызмет салаларын ақпараттандыру және бiртұтас әлемдiк ақпараттық
кеңiстiкке енудi қалыптастыруға бағытталған құжаттардың мемлекеттiк
органдарда бекiтiлiп, жүзеге асыру механизмдерiн реттеу.
2. Бiлiм берудi ақпараттандыру - бiлiм беру саласының теориясы мен
практикасына жаңа ақпараттық технологияны жан-жақты пайдалану және
оқыту мен тәрбиелеудiң психологиялық-педагогикалық мақсаттарын жүзеге
асыратындай жағдайда оның мүмкiндiктерiн қолдану процесi.
3. Ақпараттық кеңiстiк - белгiлi бiр ереже мен қағидаға негiзделiп
ақпараттық субъектiлердiң өзара әрекетiн және ақпараттық
тұтынушылардың қызметiн толығымен қанағаттандыруды қамтамасыз ететiн
ақпараттық ресурстар мен жүйелер және телекоммуникациялық жүйелер мен
желiлердiң жиынтығы.
4. Ақпараттық ресурстар – ақпараттық жүйелердегi жекелеген құжаттардың
немесе құжаттар жиынтығы (кiтапханалардағы, архивтердегi, деректер
қорындағы және басқа да ақпараттық жүйелердегi).
5. Ақпараттық жүйе - ақпараттық процестердi жүзеге асыратын ақпараттық
технологиядағы реттелген құжаттар мен бiрнеше құжаттар жиынтығы.
6. Ақпараттық процестер – ақпаратты жинау, өңдеу, алу, сақтау, iздеу
және тарату процестерi.
7. Ақпараттық орта – ақпараттық процестермен қарым-қатынас кезiнде пайда
болатын ақпараттық ресурстар мен жүйелердiң жиынтығы.
8. Ақпараттық процестер субъектiсi – ақпараттық ресурстар иегерi және
меншiгi ретiнде ақпараттық процестерге қатысушы жеке және заңды
тұлғалар, ақпаратты қолданушылар, басқарудың инфрақұрылымына
қатысушылар.
9. Ақпараттық процестер объектiсi – ақпараттық ресурстар мен жүйелер,
технологиялар мен оларды қамтамасыз ету құралдары.
10. WWW (World Wide Web) – гипермәтiн құрылғысы көмегiмен мультимедиялық
құрылғыларға өту мүмкiндiгi мен iздеу навигациялар жүйесi.
11. Гипермәтiн – басқа мәтiндермен байланысты жүзеге асыру мәтiнi.
Технологиялық өңдеудің мултимедиялық автоматтандыруды оқыту жүйесі
Қолданудың жаңа информациялық технологиясы (ЖИТ), соңғы компютерлерді
қолдану тәсілі, телекомуникасиялық техника, мултимедия тәсілі, оқыту
жүйесінде өзгертулер енгізеді, оқыту жүйесінде өзгерістерге алып келеді.
Жаңа ЭҮМК ның математикалық білімі техналогиялық модулді оқыту әсерінен
қалын түсінігі. Матиматиктер үшін ЖИТ оқу құралы болып табылады, және де
кәіпқой құралы болып есептеледі.
Таспаны кеңейтудін информациялық жүйесіне ену, технологияны жүйемен
дамыту, ұжымға жаңа шарттар әрдайым сөйлесу арқылы ұстаздар мен
студеттердін телекомуникациалық каналы. Бастапқы информациялық оқыту
жүйесінің жоғалту мүмкіндігін оқыту порцесіне қосылуын кейде оны өңдеу
күндігі оқу бөліміне жаңа оқу құрал ретінде және жаңа оқыту құрал ретінде
қолдану қажет. Бұл пәнде оқу жүйесінде қолдану тікелей программаны қиындата
түсуін қажет етуші құрал болып табылады. Бірден бір қиындықтарды тудыратын
әр бір КОП ұйымдастырады, ұйткені бір адамға білім алу жүйесі қиындық
туғызады.
Бұл білім алу жүйесі қиындық туғызады. Білім алу жүйесі
програмистін, қамтамасыздандырудын барлық жүйесін қолдану жұмысы ЖИТ
қажетті дизйнды дайындау саласында, видео таспа мен дыбыс жүйесіндегі
жұмыс. Мұндай ұжымда метадалогия структуризация және білім алу ақпаратын
жобалауды білетін, педогогика және писихология негізімен таныс, электронды
ақпаратты қолдана алатын білікті білімді маман болуі қажет. Бүдан басқа
автордың курсымен програмистін тобына дизайнер кіруі қажет және де
програманы дайындаушы болуы қажет. Педогогикамен психалогия саласындағы
маман оператордын жұмысының мултимедиялық қойылымдары.
Екі сонғы маман бір мезгілде әр түрлі әзірлеуші топпен жұмыс істейд
Жедел (кеңістіктегі және уақыт ішіндегі кедергілерді жеңу, өзекті тың
ақпарат алу, жедел кері байланыс);
Ақпараттық (арнайы салалардағы білім ауқымының кол жетімділдігі
артады, тұтынушыға интерактивті веб-арналардьң көмегімен жеткізіледі;
телеконференцияларда, жөнелту тізімдерінде және интернет желісін басқа да
кұралдарында жарияланады);
Коммуникациялау (бір-бірімен электр желілерінің көмегімен жедел
байланысатын оқуға қатысушылардың окушылардың, педагогтардың, мамандардың
саны өседі; интернет сабақтарды. жобаларды, олимпиадаларды өткізуге
қойылатын шектеулер алынады.);
2-тарау. С++ программалау тілін оқытудың электрондық құралын жасау және
пайдалану
2.1 С++ программалау тілінің лабораториялық жұмыстары
№ 1 зертханалық жұмыс
Тақырыбы: Сызықтық алгоритмдер.
Жұмыстың мақсатты: Сызықтық алгоритмдерге программа құруға үйрету.
Теориялық түсініктеме:
Printf және scanf функциялары
printf(формат тіркесі,аргументтер тізімі);
scanf("%d%f", &x,&y);
Математикалық функциялар Си тілінде жазылуы
sqrt(x)
x fabs(x)
ex exp(x)
xy pow(x,y)
ln(x) log(x)
lg10(x) log10(x)
sin(x) sin(x)
cos(x) cos(x)
tg(x) tan(x)
arcsin(x) asin(x)
arccos(x) acos(x)
arctg(x) atan(x)
arctg(xy) atan2(x,y)
sh(x)=12 (ex-e-x) sinh(x)
ch(x)=12 (ex+e-x) cosh(x)
tgh(x) tanh(x)
x-ті y-ке бөлгендегі қалдық fmod(x,y)
1-мысал.
* Герон формуласын пайдалану *
#include conio.h * экранмен жұмыс істеуді іске қосу *
#include stdio.h * енгізу-шығару әрекеттерін іске қосу *
#include math.h * математикалық функцияларды пайдалану *
main() * басты функция *
{
float a,b,c,p,s; * нақты айнымалыларды сипаттау *
clrscr(); * экранды тазалау *
printf("\n үшбұрыш қабырғалары ұзындығын енгізіңіз: \n");
scanf("%f%f%f",&a,&b,&c);
p=(a+b+c)2;
s=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c));
printf("Үшбұрыш ауданы s=%f\n", s);
}
2-мысал.
#include iostream.h
void func(char lit)
{coutendllit;}
int main (void)
{void (*pf)(char);
void(&ref)(char)=func;
func(‘A’);
pf=func;
(*pf)(‘B’);
ref(‘C’);
return 0;
}
Лабораториялық жұмыс бойынша қорыту сұрақтары:
1. Оператор дегеніміз не?
2. Паскаль тілінің алфавитіне қандай символдар кіреді?
3. Мәндерді енгізі (шығару) үшін қандай операторларды пайдаланамыз?
4. Бүтін, нақты айнымалыларды сипаттап, оларды енгізетін операторларды
жазыңыз.
5. Меншіктеу операторы.
Тапсырмалар:
1. Кубтың қабырғаларының ұзындығы берілген. Оның көлемі мен қабырғасының
бетінің ауданын табыңдар.
2. Екі нақты сан берілген. Осы сандардың абсолют шамасының арифметикалық
және геометриялық ортасын табыңыздар.
3. Тікбұрышты үшбұрыштың катеттері берілген. Оның гипотенузасы мен ауданын
табыңыздар.
4. Үшбұрыштың төбелерінің координатасы берілген. Үшбұрыштың периметірі мен
ауданын табыңыздар.
5. Теңбүйірлі үшбұрыштың жақтары берілген№ Үшбұрыштың ауданын табыңыздар.
6. Берілген a, d, n мәндері бойынша арифметикалық прогрессияның
мүшелерінің қосындысын табыңыздар
a, a + d, ... , a + ( n – 1 )d
7. x1, y1 және x2, y2 координаталарымен берілген нүктелердің ара
қашықтығын табыңыздар.
8. Тікбұрышты үшбұрыштың гипотенузасы мен катеті берілген. Оның екінші
катеті мен оған іштей сызылған шеңбердің радиусын табыңыздар.
9. Нақты x саны берілген. Тек көбейту, қосу және азайту амалдарын қолданып
2x4 – 3x3 + 4x2 – 5x + 6 есептеңіз. 4 көбейту, 4 қосу және 4 азайту
амалын қолдануға болады.
10. Бір бірінен r арақашықтықта орналасқан, массалары m1 және m2 екі дене
арасындағы F тартылыс күшін анықтаңыздар.
№ 2 зертханалық жұмыс
Тақырыбы: Тармақталу алгоритмдері.
Жұмыстың мақсатты: Тармақталу алгоритімдеріне программа құруға үйрету.
Теориялық түсініктеме:
Меншіктеу операторы. V=A;
y=5*x+sqrt(7*x+3);
Дөңгелек жақша ішіндегі кез келген меншіктеу операторы осы меншіктеу
нәтижесі болатын белгілі бір мәні бар өрнек болып табылады. Мысалы:
((S=13+12)=30) өрнегінің мәні ақиқат болады.
Құрылымды операторлар (блоктар). құрылымды операторлар екі немесе одан
да көп жүйелі жақшалармен біріккен операторларды береді; оларды тағы да
“блоктар” деп атайды. құрылымды операторлар шартты және цикл
операторларында болады.
Басқарушы структуралар. Нұсқаларды таңдау. If, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz