Допты билел техникасы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .. 3
І тарау.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.1. Баскетбол ойынының пайда болу
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...6
1.2. Баскетбол бойынша өткізілген Қазақстандық және халықаралық
турнирлер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
1.3. Доп беруге оқыту
методикасы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
ІІ-тарау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..49
2.1. Баскетбол ойынының тәртібі мен
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 49
2.2. Баскетболшылардың дайындық
құралдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..59
2.3. Баскетболшылардың спорттық жаттықтыру
жақтары ... ... ... ... ... ...62
ІІІ-тарау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .74
3.1. Баскетболдан жарыстарды ұйымдастыру және
өткізу ... ... ... ... ... ..74
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 79
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .80
Қосымша
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..78
Кіріспе
Баскетбол (ағылш. Basket – тор және boll – доп ) – биіктікте (3,05м)
орналасқан шеңберлі ұяға қолмен доп түсіретін командалық спорт ойыны. Ойын
ережесін 1891 ж. Америкалық Джеймс Нейсмит жасаған, кейіннен басқа елдерге
кең тараған. Баскетбол ауданы 6x14 м. арнайы жабдықталған, секторларға
бөлінген алаңда өтеді. Ойын добының шеңбері 75-80 см, салм. 600-650 г.
Қарсылас екі команданың әрқайсысының құрамындағы 12 ойыншының бір мезгілде
5-еуі ғана алаңдағы ойынға қатысып, қалғандары матч барысында белгілі ереже
бойынша алмастырылып отырады. Баскетболмен айналысыу адам бойындағы күшті,
шапшаңдылықты, төзімділікті арттырады. 1932 жылы Халықаралық баскетболшылар
одағы (FIBA) құрылды. Ол 177 ұлттық федерацияшылдарды біріктіреді.
Қазақстан Баскетбол федерациясы да FIBA-ға мүше (1995). Баскетбол олимпиада
ойындарының бағдарламасына енген (Мюнхен,1936).1950 жылдан ерлер, 1953
жылдан әйелдер командалары дүниежүзі чемпионаттары өткізіліп келеді.
Қазақстанда 20ғ-дың 30-жылдарынан бастап, баскетбол секциялары ашылды.
Баскетбол командалық спорттық ойын,оның мақсаты қарсыластың торын қолмен
доп түсіру,сонымен қатар қарсылас командаға допты салдырмау әрекетін
жасайды.Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі
салынған сурет тапқаннан кейін белгілі болды.Бұл суретті көріністің казіргі
кездегі баскетболға ұқсастығы болған және Юкатан түбегінен төрт бұрышты
алаң табылған.Алаңды қоршаған таста соғылған қабырғаның ортасында қарама-
қарсы төрілген.Сонымен қатар 1603ж Дитрих Брустың салынған суретінде де
қазіргі баскетболға ұқсастығы болған.1818жылы Фата энциклопедиясында
Флориада тұрғындарының ойыны жазылған,онда бағанаға ілінген торға допты
көздегені тұр.1891ж Джеймс Нейсмит 1-ші рет ойының негізгі принціптерін
құрастырды олар осы күнге дейін маңызын сақтады. Қазіргі заман техникасы-ол
күрестің формасы мен әдісінің тарихы даму қорытындысы.Уақыт өте
келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Әр бір тарихи уақыт кесіндісі көп деген
ұтымды тәсілдерді ұсынды.Сондықтан,қәзіргі заман әдістерінің керекті
арсеналын білуі қажет және қәзіргі заманғы ең тиімді әдістердің бастысын
анықтайтын ойының даму тенденция арсеналын білуі қажет.Жіктеу-ол белгідегі
барлық әдістер мен тәсілдер бөлім мен топ бойынша танықталған белгі
негізінде топтастыру.Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардыңқорғаны мен
шабуылда нәтижені әрекеттерін қамтамассыздандырып,команда ішінде
ойыншылардың бірігіп әрекеттесуі мен қарсылық көрсетіп
ұйымдастырады.Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасымен әдісінің
тарихи даму қортындсы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Ойынның
белсенді түрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне алып
келеді.Ол ашық көрсетілген динамикалық шабуылын сипаты жай және
рационалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пен дәлдікпен
үйлестіреді.
Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістердің дұрыс орындалуы
сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайдағы ойыншылардың
өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып тұруы керек.
Зерттеу объектісі: Спортшылар мен жасөспірімдерге баскетболдың
техникалық тәсілдерін оқыту;
Зерттеу пәні : Келешек баскетболшыларды , дене шынықтыру пәнінің
көрнекі құралдары арқылы оқытудың негізінде;
Зерттеу мақсаты: Жасөспірімдерге еліміздегі ең таралған спорт түрі
баскетболға деген сүйіспеншілігін арттыру;
Зерттеу міндеттері:
- әр спортшыға қажетті мүмкіндіктері арқылы баскетболдын техникалық
тәсілдерін оқыту;
- баскетболшының жеке дара қасиеттері мен қабілеттерін ашу;
Зерттеудің ғылыми болжамы: Ұсынылып отырған әдіс тәсілдерді
жасөспірімдерге баскетболды меңгертуде оңтайлы ұйымдастыруға болады.
Зерттеу көздері: Шетелдік , Қазақстандық спортшылар , баскетболшылардың
еңбектері. Бүгінгі танда спорт және спорт дидактикасы салаларында
жарық көрген еңбектер.
Зерттеу әдістері : Зерттеу мәселесі бойынша психология , физиология
әдебиеттері , тақырып бойынша теориялық талдау жасау.
Зерттеудің практикалық мәні : Зерттеу барысында жинақталған
материалдарды спортшыларға өз тәжірибесінеде қолдануға болады.
Зерттеу кезеңдері:
- зерттеу мәселесі бойынша материалдар жиналды;
- зерттеу нәтижелері жүйеге келтірілді;
- сараптама жасалды;
Диплом жұмысының құрылымы : Диплом жұмысы кіріспеден , үш тараудан ,
қортынды және әдебиет тізімінен тұрады.
1.1 БАСКЕТБОЛ ОЙЫНЫНЫҢ ПАЙДА БОЛУ ТАРИХЫ
Баскетболдың даму тарихы.Баскетбол ағылшын тілінен аударғандаbasketсебет
жәнеbollдоп деген сөзді білдіреді.Баскетбол командалық спорттық,оның
мақсаты қарсыластың торына доп түсіру,сонымен қатар қарсылас команда допты
торға салдырмау әрекетін жасайды.Әр түрлі қимылдарды түрлі
қарқында,бағытта,түрлі жылдамдықпен орындай отырып,адам ағза жүйесінде және
ішкі құрлыстарына жақсы әсер алады.Адам ойын үрдісі кезінде жоғары
эмоционалды жүктелген және үлкен қуанышқа бөленіп,қанағат алады.Дене
тәрбиесі жүйесінде баскетбол ойынының маңызы зор.Балалар және үлкендер
қажетті дағдыларды иемден отырып,өз бетінше үнемі дене шынықтыруды
жетілдіруге,денсаулықты сақтауға,көңіл көтеруге және ұзақ өмір сүруге
мүмкіндік бар.Баскетбол ойынымен балалар 9-10 жасынан бастап айналысуына
болады(өз жастарына лайықты құрал жабдықтарды қолдана отырып)
Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі салынған сурет
тапқаннан кейін белгілі болды.Бұл суретті көрінісінің қазіргі кездегі
баскетболға ұқсастығы болған және Юкатан түбегінен төр бұрышты алаң
табылған алаңды қоршаған тастан соғылған қабырғаның ортасында қарама-қарсы
тро ілінген.
Майя және кейінірек ацтек құдайшыларды бұл ойынды өз тіліндеПок-то-покдеп
атаған.Бұл ойын ұнемі құдайдың құрметіне арнаған мейрамдарда өткізілген.Доп
резеңкеден жасалған,ішіне шөппен толтырылған допты қарсыласының торына
түсіру қажет болған.
Сонымен қатар1603жылы Дитрих Брусьтың салған суретінде де қазіргі
баскетболға ұқсастығы болған.1818жылы Фата энциклопедиясында Флорияда
тұрғындарының ойыны жазылған,онда бағанаға ілінген торға допты көздегені
туралы жазылған.1891ж Джеймс Нейсмит 1-ші рет ойынның негізгі пинціптерін
құрастырды,олар осы күнге деиін маңызын сақтады.Бұл пинциптері
төмендегідей:- Қолмен доп ойнауға болады,бірақ допты ұстап жүгіруге
болмайды:- Екі команданың барлық ойыншылары қай уақытта,қандай қалыпта
болсын допты ұстай алады.- Екі команда да алаңның бір бөлігінде бола алады:-
Ойыншылар бір-бірінің денесіне қай жері болмасын тиісуге болмайды.- Допты
тастайтын орын көлденең жерде және белгілі бір биіктікте
орналасқан.Баскетбол ойыны өте жылдам тарай бастады және бұл ойынды дүние
жүзінің түкпір-түкпірінде ойнай бастады.1-ші халықаралық кездесу 1919 ж
АҚШ,Италия,Франция елдедер армиясының командаларының турнирінде болды.1923
ж Франция,Италия,Чехословияның әйелдер командасының турнирі өтті.1932 ж
Халықаралық баскетбол федерациясы құрылды.1935 ж Женевада 1-ші Европа
чемпионаты өтті,Ливия құрама командасы жеңінпаз атанды.1938 жылынан бастап
әйелдер 1-шілігі өте бастады.Италия командасы 1-ші чемпион атанды.Қазір
Европа чемпионаты 2 жылда 1 рет өткізіліп тұр.
1950 жылы ерлер арасында әлем 1-шілігі өткен,1953 жылынан бері әйелдер
арасында өткізіліп келеді.Ерлер арасында әлем біріншілігінің 1-ші
жеңінпаздары Аргентина ал әйелдер арасында АҚШ құрамалары болды.Қазіргі
кезде әлем 1-шілікгі 4 жылда 1рет өткізілді.1936 ж Берлинде өткізілген
олимпиадалық ойындарда ерлер арасында АҚШ құрамасы чемпион атанды.1976 ж
Монреонда әйелдер арасында КСРО құрама командасы чемпион атанды.
Баскетболдың отаны Америка Құрама Штаттары болып есептелінеді. Қазіргі
заманғы баскетбол ойынын еске түсіретін ойын сипаты ежелгі нормандық және
колумбиялық америкаға дейінгі көптеген мәдениеттерде кездеседі. Осындай
ойындардың қазіргі заманғы үлгісі пок-та-пок деп аталады. Әуелгіде діни
салт болып саналатын бұл ойын түрі қазіргі кезге дейін мексиканың солтүстік
штаттарында кездеседі және спорттық көңіл көтеру құралы спеттес. Баскетбол
ойынына дейінгі оған ұқсас ойын санатында XIX-ғасырда кейбір елдерде кең
өріс алған Құз басындағы қаз балалар ойынын Джеймс Нейсмит (1861-1939
ж.ж) жақсы білетін және ол туралы өз пікірін былай жеткізеді: ойын шарты
бойынша ойыншы қолындағы кішігірім таспен құз басындағы анағұрлым үлкен
тасқа дәл тигізуі тиіс. Нейсмит өмірбаянын жазушылардың пікірінше , жас
Нейсмиттің ойына баскетбол ойынының жалпы концепциясы осы құз басындағы
қаз ойынын ойнау барысында келген. Кейіннен докторлық ғылыми дәрежесі бар
Нейсмит ҮМСА Халықаралық жастар тренингтік колледжінде анатомия мен дене
шынықтыру сабақтарын өткізе бастаған кезінде әлгі балалық ойы пісіп
жетіліп, гимнастикалық дәрістерге зауқы соға бермейтін студенттерді жаңа,
ерекше іс-қимылды қажет ететін ойын түрімен, яғни баскетболмен
айналыстыруды жөн деп шешті. Осылайша, спорт залының екі тарапына периметрі
бойынша балкондар, ал балкондарға жеміс-жидектерден қалған себеттер
(корзиналар) бекітіліп жаңа ойын түрі дүниеге келді. Студенттер сол
себеттерге допты дәл түсірулері керек болатын. Алғашқы ресми түрде
тіркелген баскетбол жарысы 1891жылдың желтоқсанында өткен. Ол жарыс бізге
таңсық болып көрінері айқын. Өйткені, Нейсмиттің тобы екі тарапта да 9
адамнан тұратын (доктор қарапайым түрде өз студенттерін екі топқа теңдей
бөле салған болатын) және футбол добымен ойналған. Осы жаңа спорттық ойын
туралы ақпарат бүкіл Америка тез жайылып, кейін рек Нейсмит сабақ беретін
колледжге ойын тәртібін үйретуді өтінген көптеген хаттар келіп түсе
бастайды. Көптеген тармақтары қазірге кезге дейін қолданылатын, 13-
тармақтан тұратын баскетбол ойынының ережесі жайындағы алғашқы кітап 1892
жылы жарық көрген. Нейсмиттің ережесінің қазіргі кездегі ережелерден
ерекшелігі көп. Алғашқы ойын 1891 жылы Массачусетс штатының Спрингфилд
қаласында құрылған Христиан жастар қауымдастығының оқу жаттығу орталығында
ұйымдастырылған. Сол кезде Канададан қоныс тепкен жас мұғалім, доктор
Дисеймс Нейсмит гимнастика түрін ары қарай жетілдіру мақсатында жаңа ойын
түрін ойлап тауыпты деседі.
Баскетболдың этимологиясы ( баскет – себет, болл – доп) деп жіктеледі.
Алғашында ойынды футбол добымен өткізген. Арада бір жыл өткен соң Дисеймс
Нейсмит арнайы доппен қоса, баскетболдың алғашқы 13 ережесін ойлап тапқан.
1893жылы баскетболға қызығушылар саны бірден көбейген. Ал, 1894 жылы жаңа
ойынға қызығып, әуестенушілер айтарлықтай артқан. Он тоғызыншы ғасырдың
аяғына қарай әртүрлі қалалар мен студенттік кампустер арасындағы жарыстар
ұдайы өткізіліп тұратын болды. Алайда бұл бәсекелік жарыстар әуесқойлық
тұрғыда болатын. Тек 1896 жылы американың шағын бір Трентон деген
қалашығында өткен баскетбол сайысында жеңген командаға ақшалай сыйақы
тағайындалып, осылайша жиырмасыншы ғасырдың феномені болған –кәсіпқой
баскетбол дүниеге келді.
1898жылы командалардың алғашқы кәсіпқойлық тұрғыдағы бірлестігі –Ұлттық
баскетбол лигасы (ҰБЛ) құрылды. Алайда бұл ұйым бес маусымдық қызметінен
кейін кішігірім лигаларға бөлініп кетті. Міне жобамен осы уақыттан бастап
ҮМСА аймақтық бөлімшесінің де өз баскетбол лигасы бой көтерді. Әу дегеннен
аяқ алысы жаман емес болып, тіпті ҮМСА жетекшілері Ассоциациададағы алдыңғы
орында тұрған спорт түрі –гимнастика деген машықтанушылардың қызығушылығын
жоғалтып, баскетболға көңілі ауып кетер ме екен деген қауіппен бұл лиганы
таратып жіберуге дейін барған болатын. Бірақ, бұл баскетбол ойынының одан
әрі ел ішінде абыройын асқақтатты: Тарап кеткен лиганың ойыншылары
өздерінің жинақтаған тәжірибесін үйрету арқылы нан тауып жейтін халге
келді. Америка провинцияларының бірінен соң бірінде жаңа кәсіпқой
баскетболдың лигалары бой көрсете бастады. Ал 1994 жылы алғашқы үлкен
қаладағы баскетбол командасы құрылып, бүгінде ол Бостон селтикс деген
атпен әлемге танымал. Сол кездері АҚШ-та алғаш рет ресми ережелер
тіркелімге алынды. АҚШ-тан бастау алған баскетбол ойыны бірте-бірте Шығыс
елдеріне таралды. Атап айтар болсақ, Жапония, Қытай, Филиппин, солай-солай
Еуропа елдеріне, Оңтүстік Америкаға бет алды. Араға он жыл салып АҚШ-тың
Сент-Луис аумағында американдықтардың қолдауымен бірнеше қаладан құралған
командааралық турнир өтті. Сондай-ақ 1924, 1928 жылдары баскетбол олимпиада
бағдарламасынан орын алды. Жиырмасыншы жылдары алғашқы халықаралық
кездесулер ұйымдастыра бастаған ұлттық баскетбол федерациялары жұмыс
жасады. Осылайша, 1919 жылы АҚШ, Италия мен Францияның әскери командалары
арасында турнир өткізілді.
1923жылы Францияда әйелдер арасындағы халықаралық кездесу тұсауын
кесті. Оған Англия, Италия, АҚШ-тың командалары қатысқан. 1932 жылы
Халықаралық баскетбол федерециясы (ФИБА) құрылды. ФИБА-ның алғашқы құрамына
8 мемлекет енді. Атап айтса, Аргентина,Грекия,Италия,Латвия, Португалия,
Румыния, Швеция, Чехословакия. 1935 жылы халықаралық Олимпиадалық комитет
баскетболды олимпиада ойындары қатарына қосу жөнінде шешім шығарды. 1936
жылы Берлинде өткен олимпиада ойындары аясында баскетболдың бағдарламасы
дайындалды. Онда аталымыш ойын түрін ойлап тапқан азамат Д. Нейсмит доданың
құрметті қонағы болды. Теннис алаңында өткен матчқа 21 ел қатысты.
Олимпиада өтіп жатқан кезде ФИБА-ң алғашқы конгресі өтті. Онда халықаралық
ойынның ортақ ережелері айқындалды.
Ал, Ресейде баскетбол 1906 жылы қалыптасты. Сол жылдары Петербор
қаласында Маяк қауымдастығы жұмыс істеген. Қауымдастықтың гимнаст
шеберлері алғаш рет баскетбол командасын құрып, кейіннен Богатырь
қоғамына айналған. Алайда, 1917 жылы орнаған Қазан төңкерісіне дейін
баскетбол ойыны тек сол кездегі Ресей астанасы – Петерборда ғана танылған.
Ал, 20 жылдары бұл ойын қарқынды дамыды. Бастапқыда әскери мектептерде
жаттықтырылған еді. Көп ұзамай Мәскеу институты баскетболды денешынықтыру
факультетінің бағдарламасына енгізілді. Бұл оқу ошағының түлектері кәсіби
баскетболшы атанды. Ресей құрамасы алғаш рет 1923 жылы Бүкілодақтық
денешынықтыру мерекесіне орай кездесу өткізді. Сәл осы кезде КСРО құрыла
бастаған еді. КСРО-ң екінші біріншілігі 1924 жылы өткізілді. Ал, 1934
жылдан бастап КСРО-да баскетбол спартакиадасы өткізіліп тұрады. 1946 жылы
ФИБА шеңберінде жалпы одақтық баскетбол секциясы қабылданып, бір жыл өткен
соң ерлер командасы Еуропа біріншілігінде бақ сынап, чемпион атанады. Ал,
баскетболдан әйелдер құрамасынан олимпиадалық ойын 1976 жылы сарапқа
салынды. Олимпиадалық ойынның чемпиондары төмендегідей: 1976 ж. – КСРО,
1984 ж.-АҚШ, 1988 ж. – АҚШ, 1992 ж. – Тәуелсіз достастық мемлекеттерінің
құрама командасы, 1996 ж. – АҚШ. Әлем бойнша АҚШ-ң спортшылары мықты
баскетболшылар деп саналады. Олар 1936 жылдан бері келе жатқан барлық
олимпиада ойындарында жеңімпаз атанған. Ал, соңғы жылдары ұтылыс тапқан
тұстары саусақпен санарлық. Мәселен, 1987, 1988, 1990, және 1991, 1992
жылдары американ ойыншылары сәтсіз ойын көрсетіп, ұтылыс тапқан. 1992 жылы
олимпиада ойындарына тек білікті спортшылрдан жасақталған ұлттық баскетбол
қауымдастығы шеңберінде алғаш рет ұжымдық құрама құрылды. Бұл Америкада
Дреам Теам, ұжымдық арман деп аталған. Оның құрамында Барселон
ойындарында 40 ұпайдан жинап, жеңімпаз атанған Майкл Джордан, Мэджик
Джонсон, Чарльз Баркли және Ларри Берд алынды. Олар 1994 жылы әлем
чемпионатында, 1996 жылы Атыланта олимпиадасында тұғырдан көрінді.
Ал, АҚШ-тың әйелдерден құралған баскетбол командасы 1992 жылғы
сәтсіздіктен кейін, олимпиадалық чемпион атағын 1996 жылы қайтарып алды.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Азияның бірнеше елі тәуелсіздік алды.
Көптеген жаңа елдер өзара түсіністікті нығайтуға көмектесетіндей
жарыстардың жарыстардың жаңа түрлерін жасағысы келді. 1948 жылғы тамыз
айында Лондонда он төртінші Олимпиада ойндарының барысында Үндістан
Олимпиада комитеті Гуру Дутт Сонди тұлғасында Азия спорт командаларының
басшыларына Азия Атлеттік Федерациясын құруға келіскен Азия ойндарын
өткізу идеясын талқылауды ұсынды. 1949 жылы ақпанда Азия ойындарының
федерациясы формалды құрылып аталды. Бірінші Азия ойындарын Нью-Делиде
өткізуге шешім қабылданды.
1.2. Баскетбол бойынша Қазақстандық және халықаралық турнирлер
2008 жылы Индонезияның Медан қаласында 18 жасқа дейінгі қыздар
арасындағы Азия чемпионаты ьолып өтті. Онда қазақстандықтар қарсыластарының
дерлігін ойсырата ұтып, А тобына тағы бір жолдаманы жеңіп алды. Алдымен
құрлықтың мықтылары сапында өнер көрсетуге қол жеткізген қыздардың
есімдерін атай кеткен артық болмас. Еліміздің құрамасы: Тамара Серегина,
Юлия Ударнова, Нина Моштакова, Индира Әбділдаева, Марина Борисова, Наталья
Попова, Дильноза Аминова, Оксана Иванова, Кристина Далидович, Ольга
Әбдреупова, Рауан Тұтқышова, Гүлдана Рахметова, Наталья Федянина, Надежда
Дапнайте секілді дарынды спортшылардан жасақталды.Бтобында
Филиппин,Тиланд,Ганконг,Индонезия жане С ингаур құрамаларымен сынға
түскен қазақстандықтар жүйелі ойын өрнегін көрсете білді.Олар Сингапур
құрамасын 89;44, ал алаң иелері индонезиялықтарды 81:61 есебімен жеңілістің
ащы дәмін татуға мәжбүр еткеннен кейін,алды қарсылас Тай елінің құрамасы
күтіп тұрған-ды.Жерлестеріміздің жеңісті жолы туралы Қазақстан баскетбол
федерациясының вице-президенті Марат Шәріпов: Федера-Цияның ұйғарымымен
Индонезияға бір апта бұрып барып,жерсініп,бейімделіп үлгерген біздің
қыздарға жеребе де сәтті түскендей. Б тобындағы осалдау екі командамен
алғашқы кездесулерін өткізуі – команданың бабына келуінің алғышарты
еді.Қазақстандықтардың тегеурінді шабуылына Тай қыздары да төлеп бере
алмай,81:74 есебімен басымдық таныттық.Шешуші ойын Филиппин құрамасымен
өтті.Төрешілер де Филиппиндіктерге бүйрегі бүратынын ашық дәлелдеп-ақ
бақты.Дейтұрғанмен қыздарымыздың қайсарлығы арқасында таразы басы теңесіп
ғана қоймай ,71:68 есебімен жеңіс тұғырына көтерілдік,деді. Ақыры айқас
Гангонг құрамасымен өтетіндіктен Қазақстан ойыншыларының жеңісіне ешкім де
шүбә-ланбад.Есеп 93:62 .Бұл – А тобында соңғы орынға ие болған
Үндістанмен күш сынауға жолдама еді.Үнді қыздары ақырғы мүмкіндікті уыстан
оңай шығарғсы келмей, тіпті алғашқыда ұпай санымен алға шықты. Кристалин
Далидович пен Оксана Иванованың үш ұпайлық дәл соққылары,шабуылшы Тамара
Серегина мен команда капитаны Зоя Демиденконың өз әріптестерін жеңіске
жігерлендіруі ,әр ойыншының өз орнынан табылуы-командалық ғажап ойын үлгісі
болды. Жеке шабуылшыға иек артқан үнді командасынан 85:67 есебімен басым
түсуіміздің де бар құпиясы осында ғой деп ойлаймын.Команданы жұдырқтай
жұмылдыра білген бапкер Лариса Будниктің еңбегі өз алдына бір төбе.Бұдан
бұрын 18 жақа дейінгі бозбалалар арасында Азия чемпионатының күміс
жүлдесіне қол жеткізсек, сондай мүмкіндік қыздарымызға түсіп отыр.
Бұл- ел баскетболының Азиядаңы беделдігінің арта түскендігінің
белгісі. Ендігі міндет –күштілер Дивизионында алғашқы үштіке табан
тіреу ,- дейді Шәріпов.
Шынында да, Жаңа Зеландияда жағдайымыз Мәз болған жоқ. Алдымен Хорватия
құрамасына 74:104 есебімен жол берген саңлақтарымыз, екінші ойында
Аргентина жастарымен кездесіп, бұл жолы да жеңілістің кермек дәмін татты.
Есеп – 69:98. Алайда соңғы шешуші мачта алаң иелерімен жолыққан Вадим
Бураков шәкірттері намысқа тырысып, Жаңа Зеландиядан 90:83 есебімен басым
түсті. Әй, осы кезде қуанған қазақ жоқ шығар! Әлем біріншілігіндегі
дебютібімізде басқа-басқа емес, алаң иелерінің өзін тізе бүктірдік деп
бөркімізді аспанға атқанбыз. Баскетболшыларымыздың ойын үлгісі
ұйымдастырушыларғада жағып қалса керек, сәт сайын жігіттерімізге жылы
лебіздерін білдірумен болды. Өкінішке қарай, бұл жеңіс қазақстандықтардың
алғашқы және соңғы жеңісі еді. Бұдан кейін келесі Австралия, Канада және
Испания құрамаларына ұтылған өрендеріміз, 9-12-орын үшін болған
таластаЛитвадан айласын асыра алмағандарымен қоймай, мысырлықтардың да
мысын басуға шамалары жетпеді. Айта кетейік, аталмыш ойындарда Қазақстан
құрамасы жеңіске жетуге барынша тырысқанымен баскетболшыларымыздың жолдары
болмай-ақ қойды. Әсіресе, Египет құрамасымен болған ойында жігіттерімізге
сәттілік мүлдем жолдас болмады. Шама-шарқы өздерімен деңгейлес саналатын
африкалық сабаздармен 11- орынға таласқан Вадим Бураков шәкірттері қанша
шабуылдаса да, доп торға түспей, ығырымызды шығарды. Ал соңғы ойында
көсіліп қалғысы келген мысырлықтар ойын тізгінін барынша қолдарына ұстап,
жігіттеріміздің шабуылына тойтарыс беріп отырды. Онымен қоймай, өздері де
жиы шабуылдауға көшіп, жігіттерімізді әбден састырды. Қарсыластардың
сапынан ерекше белсенділік танытқан 12-номірдегі ойыншы Амро Шериф
Абделхайм еді. Лақтырған доптарын қақпа торына дәл тусірумен көзге түскен
ол осы ойында 32 рет тура соққы жасады. Ал қазақстандықтардың сапынан
әдеттегідей Александр Тютюнигті атап өтуге болады. Бұл ойында 20 ұпай
жинаған астаналық Тигры баскетбол клубының белді ойыншысы чемпионаттың
үздік сұрмергендер қатарынан ойып тұрып орын алғанын да атай кеткеніміз
жөн. Міне, осымен Вадим Бураков және Алексей Еропкин бастаған Қазақстан
құрамасы Оклендтегі өз ойындарын аяқтады. Барлығы 16 команданың ішінен 12-
орын алған баскетболшыларымызды керемет көрсеткішке қол жеткізді деп те
айта алмаймыз. Ал 2009 жылы әлем чемпионатының ақтық сынында Грекия
жастарын 88:80 есебімен жеңген АҚШ құрамасы бас жүлдеге ие болды. Айта
кетейік, таблодағы көрсеткіштің соншалық ірі болмағанына қарамастан
баскетбол әлемінің көшбасшылары саналатын АҚШ жастары қарсыластарына
қарағанда әлде қайда тәжрибелі екені көзге ұрып тұрды. Тамаша пастарымен
гректердің есін шығарған олар көбінесе екі ұпайлық соққылармен ерекшеленсе,
эллиндер елінің өкілдері допты торға алыстан бағыттап, үш ұпайлық соққылар
жасаумен әуестенді.Үшінші орын үшін таласта Еуропа көшбасшыларының бірі
саналатын хорваттар азулы Австралияны 87:81 есебімен тізе бүктірді.
ЧЕМПИОНАТТЫҢ ҚОРТЫНДЫСЫ
Орын Команда Ойын Ұтыс Ұтылыс
АҚШ 9 9
Грекия 9 6
Хорватия 9 7
Австралия 9 7
Аргентина 9 5
Пуерто Рико 9 5
Канада 9 4
Франция 9 3
Литва 8 5
Испания 8 4
Египет 8 2
ҚАЗАҚСТАН 8 1
Жаңа Зеландия 5 2
Ангола 5 1
Сирия 5 0
Чемпионаттың үздік сұр мергендері
Орын Аты-жөні Командасы Соққан добы Орта есеппен
Пуарто Рико 216 24
Қазақстан 188 20
Хорватия 155 19,4
Египет 152 19
Жаңа Зелландия 75 18,8
Астана жолбарыстары баскетбол командасы қатарынан төртінші жыл Қазақстан
чемпионы атанды. Сәуірдің 29-ы. Қостанайда өткен Қазақстан
Республикасының16-шы чемпионатының шешуші шайқасында Астана жолбарыстары
баскетбол командасы тағы да жүзден жүйрік шығып, 4-і рет Қазақстан чемпионы
атанды, деп хабарлайды ҚазАқпарат. Еске сала кетейік, 16-ы чемпионаттың
финалдық ойынында бірінші, екінші орындыр үшін Астана жолбарыстары мен
Алматы, үшінші орынға Қапшағайдың ТСМ және Қостанайдың Тобыл клубтары
таласқа түскен. Ойын қарсыластардың бірі үш мәрте жеңіске жеткенге дейін
жалғасады. Алғашқы екі доданы баскетболшылар Алматы алаңында өткізді.
Бірінші күні Астана жолбарыстары 91:86 есебімен аяқтап, таразы басын
теңгерген болатын. Шешуші шайқас сәуірдің 27-28 күндері Қостанайда өтті.
Елордалық баскетбол клубының директоры Валерьян Каптеловтың айтуынша, екі
ойында да Астана жолбарыстары мерейі үстем бопты. Олар бірінші кездесуде
84:76 есебімен екіншісін 76:69 есебімен аяқтап, төртінші жыл қатарынан
Қазақстан чемпиондары атанды. Сонымен, мач сандары бойынша елордалық
спортшылар алматылық қарсыластарын 3:1 есебімен тізе бүктірді. Қола жүлде
Қостанайдың Тобыл клубына бұйырды. Астана жолбарыстары ұлттық құрама
командасы 2001 жылы құрылды. Жаттықтырушылары Кеңес Одағының спорт шебері
Виталий Стрепков пен Евгений Овсиянников болып табылады. Азия ойындары
(сондай-ақ азияда аталатын) – төрт жыл сайын 1951 жылдан бері Азия
елдерінің барлығында атлеттер арасында өткізілетін спорт жарысы. Есептеу
Нью Делиде өткен бірінші ойыннан жүргізіліп келеді. Ойындардың жалпы
ұзақтығы – ашылу және жабылу салтанатын қоса кем дегенде 7 және ең
дегенде 16 күннен артық емес.Ойын Халықаралық Олимпиада комитетінің
қадағалауымен Азиялық Олимпиада кеңесімен реттеледі. Азия ойындарының
эмблемасы, туы, ұраны мен әнұраны Кеңес меншігі болып табылады.Жарыстар өз
елін білдіретін ұлттық Олимпиада комитеті бастайды.Мемелекеттік ту мен
әнұран марапаттау рәсімінде бірге жүреді.Он алтыншы ойын 2010 жылы 12-27
қарашада Қытайда Гуанчжоуда өтеді. 2005 жылдың 12 мамырында Достық
спорт кешенінде Алматы қаласының орта білім мекеме оқушылардың арасында
баскетбол бойынша турнир өте бастады.2006 жылы баскетболдың ұлттық
федерациясы мен GSM Қазақстан ,CeII компаниясы баскетбол бойынша кезекті
турнир ұйымдастырды .Осы сияқты турнирлел GSM Қазакстан K,CeII
компаниясының жыл сайын ұйымдастыратын шаралары болып табылады.Биылғы жылы
турниерге үлкен және кіші жас топтарының 88 командасы қатысты.үлкен топ
катергориясы бойынша жүлделі орындарға №82 мектеп ,№ 35 мектеп
лингвистикалық гимназиясы және № 79 көп салалы ги топ мнаазиясы ие
болды.Кіші категориясы бойынша жүлделі орындарды №35 лингвистикалық
шимназиясы, Ораз Жандос атындағы халықаралық лингвистикалық гимназиясы және
Жәния Аубакерова атындағы мектеп-колледж алды . Жүлделі орындардың
иегерлері салтанатты түрде жүлдегерлер кубоктары, сондай-ақ жеңімпаз
мектептер үшін спорт жабдықтарын сатып алу үшін қаржылай сыйлық
табысталады. Осыған байланысты Жасөспірімдер жоба шынайы қызығыушылық
танытып, сабақтары мен жаттығуларына қарамастан бір маусым бойына
ойындардың барлығына қатсуға тырысты.Оқушылардың ұлғайып келе жатқан
қызығушылықтарын ескере отырып ,KCeII мектеп лигасыын кеңейту туралы шешім
қабылданды.2003-2004 оқу жылында ойынға үлкен топтың 44 командасы
қатысы.Бұған қоса өткен жылы алғаш рет Қазақстанның тоғыз
командасы:Павлодар,Астана,Атырау,Қо станай,Петропавловск,Қарағанды,Жезқ зған,Ш
мкент,Тараз K’CeII мектеп лигасының облысаралық сайыстар өткізді.Быиылғы
жылы чемпионаттарды республикалық денгейде өткізуге шешім қабылданды.
GSM Қазақстан Қазақтелеком ААҚ ЖШС деректор атап өтті: турнерге
қатсушырар санның жылдан жылға артып келе жатқанына қуаныштымыз.Копания
салауатты өмір салтын дамтуға ерекше ден қойып,жасөспірімдерді баскетбол
мен стритбол сияқты кеңінен танымал спорт түрлеріне қатстыруға ат
салысады.Осы сияқты жобаларды бұдан ары қарай да қаржыландыру Қазақстандық
баскетбол мектеп қорының толығыуына қомақты үлес болып табылады .2009
жылы 25-29 мамыр аралығында Алматы қаласының Денсаулық өндірістік ұйымдар
арасында кезекті қалалық спартакиадасы болып өтті.Ойын қортындысы бойынша
турнир кестесі келесідей болып бөлінеді:
1.Вагонное дэпо
2. Қазақтелеком АО
3. Аксесс Энерго ЖШС
4.( Ленин заводы ) Петропавл ауыр машина жасау зауыты
5. Петропавл СУ және 6 ҚIIБ
Алматыда баскетболдан әйелдер командалары арасында Қазақстан чемпионатының
2-ші тур ойындары аяқталды.Екі турдан қортындысы бойынша қазір 8 ойыннан
кейін 15 ұпаймен Астана мен Павлодар командалары үзенгі қағыстырып келе
жатыр .Алайда соңғы кездесуде Ертіс ПНХЗ 60:70 есебімен КАТУ
жолбарыстарын ұтылып ,алғашқы жеңілістің ащы дамін татты. Бұған дейін
жағдай алғашқы тура астаналықтардың (74:76) басынан өткен болатын.Қазір
оларды өкшелеп келе жатқан көкшетаудың Оқжетпесінде -12,ол ’’Алматы’’
мен ’’Тараз’’ командаларында 9 ұпай бар. Көкшетаулықтар 8 кездесуде -4 рет
,алматылықтар 1 рет ойынды өз пайдасына шешсе ,таразылықтар жеңілістен көз
аша алмады.Жас Жамбол обылысында жазғы демалысқа лагерьге барған 80
жасөспірім америкалық баскетбол жұлдыздарымен бірге жаттығып жатыр.АҚШ
мемелекеттік департаментінің білім беру және мәдениет бюросы
қаржыландырған бұл жоба тұрмысы нашар отбасы балаларына арналған.Самуэль
Перкинс бен Ребекка Боннер баскетболдың қыр-сырын жеттік менгерген
спортшылар .Қазақстанға келулері бірінші рет.Қазақтардың қонақжайлығы мен
еліміздің табйғатына тамсанған шетелдіктер балалардың алғырлығына дән
риза.Самуэль Перкинс ,баскетболшыБізге бұл балалармен жұмыс істеу өте қатты
ұнады. Олар кез-келген нәрсені тез қағып алады.Көбісі өте жақсы ойын
өрнегін көрсетті. Дамыта берсе болашақта жаксы спортшы шығуы мүмкін.
Қазақстандағы АҚШ елшілігі бұл жобаға 83 мың доллар қаржы бөліп отыр.Мақсат-
тұрмысын нашар балаларға алуан түрлі білім беру.Бұл істе оларға Жамбол,
Оңтүстік Қазақстан және Қызылорда обылыстарынан мемелекеттік емес
ұйымдар көмек беруде.Ал американың әйелі ұлттық баскетбол Ассоциациясының
жұлдыздарымен бір алаңда доп ойнаған қазақстандық жастардың арманы да
айтары көп.
Алман Намазбеков ,демалушыОлар өздерінің уақытын бос өткізбей ,
біздің Қазақстанның балаларын баскетболға үйретіп,дамытып жатыр.Осындай
баскетболды дамыту жолында осындай іс-шаралар көптеп бола берсін.
Бейбіт Иембердиев ,демалушыОлар бізді жаттықтырды кеше ,ал
кешегінің нәтижесі міне бүгін ойын ойнап жатырмыз 4 орынға .Достарымыз өте
көп.Әр қаладан келіп жатыр.Олармен бірінші күннен бастап достасып
алдық.Кәсіпқой српотшылармен бірге қызықты күндерін өткізіп жатқан жас
баскетболшылар жақын күдері үйлеріне қайтады. Жазғы демалыс туралы естелік
ретінде оларға шетелдіктер базарлығ – баскетболдық құрал – жабдықтар сыйға
тартылды.Бастысы – балалардың көңілі шат,жүздері жарқын.
1.3. Доп беруге оқыту методикасы
Баскетбол ағылшын тілінен аударганда basket себет жане ball доп деген
сөзді білдіреді.Баскетбол камандалық спорттық ойын,оның мақсаты қарсыластың
торын қолмен доп түсіру,сонымен қатар қарсылас каманда допты салдырмау
әрекетін жасайды.Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының
көрінісі салынған сурет тапқаннан кейін белгілі болды.Бұл суретті
көріністің казіргі кездегі баскетболға ұқсастығы болған және Юкатан
түбегінен төрт бұрышты алаң табылған.Алаңды қоршаған таста соғылған
қабырғаның ортасында қарама-қарсы төрілген.Сонымен қатар 1603ж Дитрих
Брустың салынған суретінде де қазіргі баскетболға ұқсастығы болған.1818жылы
Фата энциклопедиясында Флориада тұрғындарының ойыны жазылған,онда бағанаға
ілінген торға допты көздегені тұр.1891ж Джеймс Нейсмит 1-ші рет ойының
негізгі принціптерін құрастырды олар осы күнге дейін маңызын сақтады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихы даму
қорытындысы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Әр бір тарихи уақыт
кесіндісі көп деген ұтымды тәсілдерді ұсынды.Сондықтан,қәзіргі заман
әдістерінің керекті арсеналын білуі қажет және қәзіргі заманғы ең тиімді
әдістердің бастысын анықтайтын ойының даму тенденция арсеналын білуі қажет.
Жіктеу-ол белгідегі барлық әдістер мен тәсілдер бөлім мен топ бойынша
танықталған белгі негізінде топтастыру.
Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардыңқорғаны мен шабуылда нәтижені
әрекеттерін қамтамассыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп
әрекеттесуі мен қарсылық көрсетіп ұйымдастырады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасымен әдісінің тарихи даму
қортындсы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.
Ойынның белсенді түрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне
алып келеді.Ол ашық көрсетілген динамикалық шабуылын сипаты жай және
рационалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пен дәлдікпен
үйлестіреді.
Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістердің дұрыс орындалуы
сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайдағы ойыншылардың
өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып тұруы керек.Әр түрлі қимылдарды түрлі
қарқында,бағытта,түрлі жылдамдықпен орындай отырып,адам ағза жүйесінде және
ішкі құрлыстарына жақсы әсер алады.
Адам ойын үрдісі кезінде жоғары эмоционалды жүктелген және үлкен қуанышқа
бөленіп,қанағат алады.Дене тәрбиесі жүйесінде баскетбол ойынының маңызы
зор.
Балалар және үлкендер қажетті дағдыларды иемден отырып,өз бетінше үнемі
дене шынықтыруды жетілдіруге,денсаулықты сақтауға,көңіл көтеруге және ұзақ
өмір сүруге мүмкіндік бар.Баскетбол ойынымен балалар 9-10 жасынан бастап
айналысуына болады(өз жастарына лайықты құрал жабдықтарды қолдана отырып)
Техника-ол ойынның тәсілі ,ойыншылардың қорғаныс пен шабуылда нәтижелі
әрекеттерін қамтамасыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп
әрекеттесуі мен қарсылық көрсетуін ұймдастырады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи дамуы
қорытындысы.Уақыт өте келе,тәсілдірдің саны да өзгерді.Әр бір тарихи уақыт
кесіндісі көптнген ұтымды тәсілдерді ұсынады.Сондықтан,қазіргі заман
әдістерінің керекті арсеналын білу қажет және қазіргі заманға ең тиімді
әдістердің бастысын анықтайтын ойынның даму техденсия арсеналын білу қажет.
Ойынның белсенді түрде қазіргі заман техниканың алуан түрлілігіне алып
келді.Ол ашық көрсетілген динамикалық шабуыл сипаты жай және
роционалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пән дәлдікпен
үйлестіріледі.Қазіргі уақытта белгілі шарадағы техника әдістердің дұрыс
орындалу сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайға
ойыншыларының өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып әр түрлі,алуан
түрлілігімен сипатталады.Яғни,барлық қозғалыстардың көмегімен әр түрлі
әдістер жүзеге асырылады,ол былыққан сипат болмай,белгі бар заңдылықпен
қалыпты жағыдайда қайталанады,оларды топтастыруға және жүйелеуге
болады.Жіктеу-ол белгідегі барлық әдістер мен тәсілдерді бөлім мен топ
бойынша анықталған белгі негізінде топтастыру.Бұрын осындай барлық белгінің
санына қозғалыстың кинематикалық және динамикалық құрылымының
өзгешелігі,әрекет сипатын белгілеуге қатысты еді.Әрекетті сипаттау бойынша
барлық қозғалысты екі үлкен бөлімге бөлуге болады:Шабуыл техникасы мен
қорғаныс техникасы.Олардың әрқайсысына доппен және допсыз орындалатын
қимылдың әртүрлі сипатты топтпар кіреді:ауысу техникасы,допқа ие болу
техникасы, допты менгеу техникасы және тәсілдерге қарсы әрекет.
Барлық ойын барысында баскетболшы кенеттен болатын,әр түрлі әрекет
орындауға дайын болуы қажет.Сондықтан ол әрдайым дайындық кезеңде болуы
керек,яғни бұл оған қажетті тапсырманы орындауға мүмкіндік береді. Мүның
бастапқы рөлі алға 1.
Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардың қорғаныс пен шабуылда нәтижелі
әректтерін қамтамассыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп
әректтесуі мен қарсылық көрсетіп ұйымдастырады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи даму
қортындысы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Әрбір тарихи уақыт
кесіндісі көптеген ұтымды тәсілдерді ұсынады.Сондықтан,қазіргі заман
әдістерінің керекті арсеналын білуі қажет және қазіргі заманға ең тиімді
әдістерінің бастысын анықтайтын ойынның даму тенденция арсеналын білу
қажет.
Ойынның белсенді тұрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне
алып келеді.Олашық көрсетілген динамикалық шабуыл сипаты жай және
рационалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пен дәлдікпен
үйлестіреді.Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістерінің дұрыс
орындалу сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайдағы
ойыншылардың өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып тұруы керек.Кез- кеген
уақытта қарсыласынан допты алуға дайын болу қабілеттілігі мен бір қалыпты
жағыдайды сақтау негізгі талап болып табылады.Бір қалыпты жүгіру ойынның
ауысу жұмсақтығымен оның еркіндігімен ерекшеленеді.
Жұлқыну-тез шапшаңдау.Жұлқұнудың көмегімен қарсыласынан жұлып алу және
бағытты өзгерту іске асырылады.Жұлқыну үшін жақын қашықтықта жүгіру
қолданылады.
Қосымша қадам-қимыл бағыты бойынша бірінші тұратын аяғы баскетболшының тік
тұру қадамынан басталады.Бір уақытта жұмсақ,айнымалы қозғалыспен екінші аяқ
оған тартыла түседі.Қорғаныста қарсы әрекетке тәсілдерді қолдануда олар
ерекше кең пайдаланады.
Секіру-барлық үйлесімді тәсілдерменбірге қолданылады және оның еш қарсы
әрекетсіз және оның еш қарсы әрекетсіз және тиімді орындауына жақсы жағдай
жасайды.Секіру екі аяқпен және бір аяқпен секіру болып бөлінеді.
Екі аяқпен жұлқына секіру тік тұру негізінде орындалады.Секіріс сәл ғана
шамалап отырып алаңнан аяқтың бүгілуімен қоса қалдың алға жоғары бағытта
серпілуі арқылы орындалады.Секіріп жерге қайтадан түскенде,тізкнің
бүгілуі,жерге жайлап түсуге бір уақытта тік тұруына көмектеседі.Бір аяқпен
жұлқына секіріп ол тек жүгіру кезінде орындалады.Жүгірудің соңғы қадамы жай
қадамға қарағанда бір шама үлкенірек болады және алаңға бірінші өкше
тиеді.Осы себептен отырыстың табиғи жағдайы қалыптасады,бұл алаңнан өзін
итеру кезінде керек.Ұшудың жоғары нүктесінде бұлғанған аяқ жайлап жерге
түседі,сона баскетболшы толығымен ұзарады.Жерге түсу екі бүгіліп жасалған
аяқпен жасалады.
Аялдау-бұл әдіс,бір шама ауысуды тақтатуға мүмкіндік береді,яғни қарсылыс
топтың уақытын немесе ене белсенді кедергісіз әрекеттердің орындалу
арақашықтығын ұтуына мүмкіндік береді.Аялдаманын екі тәсілі бар:екі
қадам,секіру.Екі қадаммен аялдау аялдамаға дейінгі сонғы қадам жүгірістен
кейінгі үлкен болдады,аяқтың қайырылыстан кейін аялдамадағы баскетболшының
денесі біршама бір жаққа қарай ығысады,ол қарсы қозғалысқа байланысты
болады. Жерге түсу аяқтың бүгілуімен яғни сәл отырынқырап орындалады.Екінші
аяқ алға қарай яғни бастапқы қозғалыстың бағытына қарай
қойылыды,баскетболшы тірек алған жаққа қарай бұрылыды.Тіреуші аяғы
амортизация функциясы мен қозғалыстың жылдамдығын баяулату үшін
қолданады.Жүгірістің жылдамдығы коп болған сайын жерге қону кезіндеол қатты
бүгіледі.Екінші қадам тоқтату функциясын орындап дененің еш бір
қалыптылығын жоғалтпайды,тіреу шегінде бір қалыпты ұстап тұру мен
қамтамасыз етеді.
Секіру аялдау.Алаңнан денені итергенен кейін келесі жерге түскендегі
жүгіріс қадамы,ал алдындағы тәсіл сияқты бірден екі аяқпен орындалады.
Бұрылыстар арқылы ойыншы допты қарсылысынан қорғап қала алады және де сол
шарттар бойынша ойыншы қарсыласына жақындай және алыстай алалады.Бұрылыстар
алға және артқа қарай болады.Келесі аяқ бұрыла қара қадам жасайды.Егер
бұрылыс кезінде ойыншының кеудесі алға бұрылса,бұрылыс алға қарай
болады,егер әрекет артқа қарай болса,демек бұрылыс артқа қарай болады.Тіреу
болатын аяқтың бүгіліп тұрып тіке тербеліссіз ось айналасында айналуы
негізгі талап болып табылады.
Допты билел техникасы.
Допты билеу техникасының қабылдануына тосып алы,қолға беру,допты басқару
және жүгіріс жатады.
Тосып алу-баскетболистің допты басқару тәсілі.Сәтті тосып алу басқа
тәсілдердің сәтті орындалуын қамтамасыз етеді.Егер ойыншы өз әрекетін
белгілепалмаса,доп бел жаққа келіп тиеді.
Екі қолмен тосып алу.Допты алу үшін қолдарды жарты шар тәрізді етіп доп
сыйып нететіндей дөңгелек жасап,қарсы ұшып келе жатқан допқа қарсы
тосады.Допты тосып алысымен келесі тәсілді орындауға дайындалады.Қолдың
иілуі доптың ұшу жылдамдығының амортизациясын қамтамасыз етеді.
Қолдар ертерек иелгіндіктен доп қолға тигенде ұрылмауды керек.
Бір қолмен тосып алу.Бұл тәсіл екі қолмен тосу мүмкіншілігі болмаған
жағдайда немесе келесі бір қолмен орындалатын балса қолданылады.Тосусоңында
келесі қолмен тіреуге болады.Қолды доптың ұшу биіктігіне қарай сәйкес
көтереді.Доптың ұшу траекториясын көріп бақылау маңызды шарт болып
табылады.
Қолдан-қолға беру-ойыншылардың бір-бірімен бірлесіп әрекет қылуына және
допты торға жақындатуға көмек тесетін ең басты тәсіл.Оны орындаудың түрлі
тәсілдері бар,олар бастапқы қалыпқа және әрекет өзгешегіне байланысты.Кез-
келген қолдан-қолға беруді дайындау фразасы доптың бастапқы қалпына келуін
қамтамасыз етеді.Негізгі фразаның әрекетін керекті бет бұрыс пен доптың ұшу
жылдамдығын қамтамасыз етеді.
Қолдан-қолға беруді тпотастыруды оның алдынғы қалпына байланысты.Негізінде
3 құрылым бар:
а) Негізгі қалыптағы доп иықтан биік жерде тосылады.Бұл жағыдайда саусақ
бастары иін алдында немесе иінде сүйеніп болады.Бұл тәсіл қолдың сәл
бүгілуі және білезіктің көмегінен орындалады 2 және 1 қолмен допты
жоғарыдан беру жатады.
Екі қолмен жоғарыдан қолдан-қолға беру қарсыластың белсенді қарсы
әрекетінің қолданылады. Бұл жағыдайда доп бастан жоғарыда,ал шынтақ алда
болады.Қолдың жай ғана бүгілуі арқылы доп ойыншының серігіне беріледі.Бір
қолмен жоғарыдан қолдан-қолға беру доптың бір білезіктегі негізі
қалпы.Алдыға қарай жасалған әрекет арқылы қол бүгіледі және білезік допқа
шарпа тиуі арқылы доп қолға беріледі.
ә)Бастапқы қалыпта қол шынтақ бүгілген қалыпта допты ұстап тұрады.Қолдан-
қолға беру допты кеуде тұстан лақтыру арқылы қолданады.Оған кеудеден екі
қолмен лақтыру,бір қолмен иықтан лақтыру сияқты тәсілдер жатады.Кеуде
тұстан екі қолмен қолдан-қолға берілу.Бұл тәсіл алты метірлік қашықтықта
допты дәл және тез беруге мүмкіндік жасайды.Бастапқы қалыпта доп кеуде
тұста тұрады.Қолдардың алға қарай иілуі мен аяқтардың да сол уақытта иілуі
арқылы немесе алдыға бір қадам білезіктердің белсенді әрекеті арқылы доп
керекті бағытқа лақтырылады.Иық тұсынан бір қолмен қолдан-қолға беру.Бұл
тәсіл едәуір қашықтыққа тура лақтыруға мүмкіндік береді.Бастапқы қалыпта
допты бір қолдың білезігінде иық тұсында ұстап тұрады.Екінші қол оның
тіреуі болады.Қолды сермеу кезінде ойыншы беретін қолға қарай бұрылып
қайтадан бұрылғанда қол иіліп доп керекті бағытқа қарай лақтырылады.
б)Бастапқы қалыпта доп белден томенгі қалыпта болады және беріліс серлеу
әрекеті арқылы орындалады.Осы принципке байланысты екі қолмен төмене қолдан-
қолға беру,бір қолмен бас үстінен қолдан-қолға беру әрекеттері
ұйымдастырылады.
Екі қолмен төменен қолдан-қолға.Доп кең ашылған саусақтар арқылы жанынан
артынан тосылады.Бір қолмен төменен қолдан-қолға беру.Бастапқы қалыпта доп
ойыншының бір қолының білезігінде болады,ал қолдың алақаны бүйір тұста
болады.
Лақтыруға. Лақтыруға дайындалу және кәрзенкеге дәл тию ойын мақсатын
құрайды.Лақтырудың дәлдігі көптеген факторларға байланысты,жақсы техника
болып табылады,ал басқа факторлардың теріс әсерін төмендетеді және жәлдік
қабілетін анықтауға мүмкіндік береді.
Кәрзеңкеге лақтыруды берілістің барлық тәсілдері иен орындауға болады.Ең
көп тараған түрі екі қолмен кеуде тұсынан лақтыру,екі қолмен жоғарыдан
лақтыру,бір иықтың тұсынан лақтыру,бір қолмен жоғарыдан лақтыру.Екі қолмен
кеуде тұсынан лақтыру.Негізі бір орында орындалады,алыс және жақын
қашықтықтан орындалған да әсерлі болады.Бастапқы қалыпта доп кеуде тұсында
болады.Аяқтардың біреуін сәл алға қойу болады.Аяқтардың иілуімен қатар,олар
жоғары қарай тұзу көтеріледі.Соңғы кезде ойыншының денесі мен қолдары
жоғарыға қарай созылады.Екі қолмен жоғарыдан лақтыру.Доп бастың үстінде
кеңінен ашылған қолда орналасады,алақан алға қарай орнатылады,шынтақ
барынша төмен түседі.Аяқ бүгіліп дене жоғары көтеріледі және ол қолдың
шынтақ тұсының бүгілуімен бірдей тұзуленеді.Осы әрекет арқылы доп
кәрзенкеге жөнелділеді.Бір қолмен иық тұсынан лақтыру орта және жақын
қашықтықтан шабуыл жасау үшін қолданылады.Бастапқы қалыпта доп иық тұсында
болады,қолдың басы алға қаратылады.Доп астынан екінші қолмен тіреледі.Аяқты
бүгіп доп бар қол жоғары жіберіліп,бір қалыпты,жұмсақ әректпен доп нысанаға
лақтырылады.Сонғы кезде қол тегісімен созылып ,денінің ауырлық орталығы
алда тұрған аяқа ауысады.Бір қолмен жоғарыдан лақтыру қарсы әрекетте әсері
болып келеді.Допты дегеніне жеткізу үшін ойыншы жоғары секіріп,созылған
қалпымен,ашылған саусақтармен допты жоғарғы нүктеде қарсы алуы керек.Жұмсақ
әрекетпен допты кәрзенкеге қарай итеріп жібереді.
Секіріп лақтыру.Секіре лақтыру қандайда болса тәсілмен орындалады.Секіру
үшін ойыншы екі және бір аяғымен де жұлқына көтеріле алады.Баскетболда
секіре лақтыру термині екі аяқтап секіріп бір немесе екі қолмен жоғарыдан
лақтыру дегенді білдіреді.Бұл жерде негізінен секіру мен лақтыру түйіседі.
Лақтыру үшін бастапқықалыпқа екі жолымен шығуға болады:
1)Ойыншы бел тұсындағы добымен тік тұрады.Содан кейін,секіріп допты
бастапқы қалыпқа алып келеді,секірудің жоғаргы нүктесіне жетіп,қол бүгіліп
нысанаға бағытталады.Бұл тәсіл көбінесе егер лақтыру бастапқы орында
орындалса қолданылады.
2)Ойыншы тік тұрып допты ұстап лақтыруға негізгі қалыпта тұрады,содан соң
секіріп лақтырады.Бұл тәсіл кобінесе ойыншының әрекетінен кейін
қолданылады.
Жүргізу(басқару)-допты ұзақ ұстай алаңды соққылау.Егер доп ұзақ қолда
тұрса,жүгіру бітті деген сөз.Допты жүргізу үшін сәл бүгілген аяқтарға
ауысып тұру керек.Допты еркіндікте басқару үшін оны алды жақта,бүйір
тұсында ұстау керек.
Қарапайым басқаруда доп қайтадан көтерілгенде белге дейін не жоғарыға
жетеді.Төмендеген секіріспен басқаруда допты алаңға жақын жерде қарсы алу
керек.Мұндай ойыншы аяғын қаттырақ бүгеді,допты соғу көбіне колдың басына
жүктеледі.
Допты иелену және қарсы әрекет техникасы.
Допты иелену тәсілдеріне қағып алу,жұлып алу және қалқаннан секіргенде алу
жатады,ол қарсы әрекет тәсілдеріне адастыру,жұлып алу,лақтырғанда тартып
алу жатады.
Бұл тәсілдердің ерекшіліктері қарсы әрекеттің тәсілінің таңдауы,оның
атқарылу уақыты,әрекет озгешілігі әр қашан доп басқаратын қарсыласқа
байланысты.Оның әрқашан әрекеті бірінші болып жасауға мүмкіндігі бар.
Қағып алу-қорғаныс техникасының ең белсенді тәсілдерінің бірі.Ол қарсы
шабуыл жасауға және допты жүргізуге мүмкіндік береді.Оның арқасында қолдан-
қолға беруге,жүргізуге қарсы тұруға болады.Қолдан-қолға бергенде қағап
алу.Шабуылушыға қолдан-қолға беріп жатқан кезде қорғаушы оның жанына немесе
арқасына орналасады.Доп беретін адамның қолынан шыққанда денеде алға шығп
допты қағып ала білу керек.
Жұлып алу.Егер қарсылас допты ұстап тұрып айналып жатқанда жұлып алса
пайдалы,жұлып алудың 2 тәсілі бар:өзіне қарай жұлқу және қарсыластан алға-
төмен жұлқылау.
Өзіне қарайжұлқу арқылы жұлып алу.Ойыншы допты екі жағынан ұстап
алып,жылдам әрекетпен өзіне қарай жұлқып тез теріс қарау керек.Алға төменге
жұлқалау арқылы жұлып алу.Ойыншы допқа бірден бас салып оны қарсыласы жоқ
жерге итереді.
Допты секіру кезінде ал.Бұл тәсіл өте маңызды және өте әсерлі.Ол кезде
лақтыра шабуыллға және қарсы шабуылдауға мүмкіндік береді.Доп секіргенде
екі жақтың ойыншылары да теңдей қалыпта болады және допты басқаруды
ойластырып тұрады.Допты алу үшін бірінші болып алып шығып,жоғары
секіріп,допты ұстап алуы керек. Жерге түскенде аяқтарды кеңінен
ашып,шынтақтарды шетке кіріп,допты кеуденің астына тығу керек.Бұл тәсілдің
сәттілігі допты алып үлгеруге және секіруге байланысты.
Тартып алу.Бұл тәсілді ойыншы орнында допты ұстап тұрғанда немесе жүгіртіп
жүргенде орындауға болады.Қолдан тартып алу.Ойыншының жанына сәтті әрекет
жасай алатындай немесе сәтсіздікке артқа шегінуге болатындай қалыпта
жақындау керек.Шапшаң және өте аз уақытта тырыстыра ұстаған саусақтармен
допты бос жерге ұрып үлгеру керек.Жүгірту кезінде тартып алу.Доп басқарған
қарсыласты шеттегі сызыққа бағыттап сәл итермелеп допты жанынан тартып
алады.
Алдынан тосу.Бұл тәсіл лақтыруға қарсы қолданатын тәсіл.Допты лақтырып
жатқан ойыншыға жақындап,дәл лақтырар кезде доптқа қарсы шығу керек.
Тойтарыс беру.Бұл тәсіл допты тосуға немесе басқау болмағанда
қолданылады.Доптың лақтыруың қолынан босағанын көре сала шапшаң әретпен
доптың ұшу траекториясынан алып ұлгеру керек.Бұл тәсілдің сәттілігі
әрекеттің өз уақыттылығына және әрект орындаушының секіру биіктігіне
байланысты.
Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі салынған сурет
тапқаннан кейін белгілі болды.Бұл суретті көрінісінің қазіргі кездегі
баскетболға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .. 3
І тарау.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.1. Баскетбол ойынының пайда болу
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...6
1.2. Баскетбол бойынша өткізілген Қазақстандық және халықаралық
турнирлер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
1.3. Доп беруге оқыту
методикасы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
ІІ-тарау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..49
2.1. Баскетбол ойынының тәртібі мен
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 49
2.2. Баскетболшылардың дайындық
құралдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..59
2.3. Баскетболшылардың спорттық жаттықтыру
жақтары ... ... ... ... ... ...62
ІІІ-тарау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .74
3.1. Баскетболдан жарыстарды ұйымдастыру және
өткізу ... ... ... ... ... ..74
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 79
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .80
Қосымша
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..78
Кіріспе
Баскетбол (ағылш. Basket – тор және boll – доп ) – биіктікте (3,05м)
орналасқан шеңберлі ұяға қолмен доп түсіретін командалық спорт ойыны. Ойын
ережесін 1891 ж. Америкалық Джеймс Нейсмит жасаған, кейіннен басқа елдерге
кең тараған. Баскетбол ауданы 6x14 м. арнайы жабдықталған, секторларға
бөлінген алаңда өтеді. Ойын добының шеңбері 75-80 см, салм. 600-650 г.
Қарсылас екі команданың әрқайсысының құрамындағы 12 ойыншының бір мезгілде
5-еуі ғана алаңдағы ойынға қатысып, қалғандары матч барысында белгілі ереже
бойынша алмастырылып отырады. Баскетболмен айналысыу адам бойындағы күшті,
шапшаңдылықты, төзімділікті арттырады. 1932 жылы Халықаралық баскетболшылар
одағы (FIBA) құрылды. Ол 177 ұлттық федерацияшылдарды біріктіреді.
Қазақстан Баскетбол федерациясы да FIBA-ға мүше (1995). Баскетбол олимпиада
ойындарының бағдарламасына енген (Мюнхен,1936).1950 жылдан ерлер, 1953
жылдан әйелдер командалары дүниежүзі чемпионаттары өткізіліп келеді.
Қазақстанда 20ғ-дың 30-жылдарынан бастап, баскетбол секциялары ашылды.
Баскетбол командалық спорттық ойын,оның мақсаты қарсыластың торын қолмен
доп түсіру,сонымен қатар қарсылас командаға допты салдырмау әрекетін
жасайды.Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі
салынған сурет тапқаннан кейін белгілі болды.Бұл суретті көріністің казіргі
кездегі баскетболға ұқсастығы болған және Юкатан түбегінен төрт бұрышты
алаң табылған.Алаңды қоршаған таста соғылған қабырғаның ортасында қарама-
қарсы төрілген.Сонымен қатар 1603ж Дитрих Брустың салынған суретінде де
қазіргі баскетболға ұқсастығы болған.1818жылы Фата энциклопедиясында
Флориада тұрғындарының ойыны жазылған,онда бағанаға ілінген торға допты
көздегені тұр.1891ж Джеймс Нейсмит 1-ші рет ойының негізгі принціптерін
құрастырды олар осы күнге дейін маңызын сақтады. Қазіргі заман техникасы-ол
күрестің формасы мен әдісінің тарихы даму қорытындысы.Уақыт өте
келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Әр бір тарихи уақыт кесіндісі көп деген
ұтымды тәсілдерді ұсынды.Сондықтан,қәзіргі заман әдістерінің керекті
арсеналын білуі қажет және қәзіргі заманғы ең тиімді әдістердің бастысын
анықтайтын ойының даму тенденция арсеналын білуі қажет.Жіктеу-ол белгідегі
барлық әдістер мен тәсілдер бөлім мен топ бойынша танықталған белгі
негізінде топтастыру.Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардыңқорғаны мен
шабуылда нәтижені әрекеттерін қамтамассыздандырып,команда ішінде
ойыншылардың бірігіп әрекеттесуі мен қарсылық көрсетіп
ұйымдастырады.Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасымен әдісінің
тарихи даму қортындсы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Ойынның
белсенді түрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне алып
келеді.Ол ашық көрсетілген динамикалық шабуылын сипаты жай және
рационалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пен дәлдікпен
үйлестіреді.
Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістердің дұрыс орындалуы
сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайдағы ойыншылардың
өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып тұруы керек.
Зерттеу объектісі: Спортшылар мен жасөспірімдерге баскетболдың
техникалық тәсілдерін оқыту;
Зерттеу пәні : Келешек баскетболшыларды , дене шынықтыру пәнінің
көрнекі құралдары арқылы оқытудың негізінде;
Зерттеу мақсаты: Жасөспірімдерге еліміздегі ең таралған спорт түрі
баскетболға деген сүйіспеншілігін арттыру;
Зерттеу міндеттері:
- әр спортшыға қажетті мүмкіндіктері арқылы баскетболдын техникалық
тәсілдерін оқыту;
- баскетболшының жеке дара қасиеттері мен қабілеттерін ашу;
Зерттеудің ғылыми болжамы: Ұсынылып отырған әдіс тәсілдерді
жасөспірімдерге баскетболды меңгертуде оңтайлы ұйымдастыруға болады.
Зерттеу көздері: Шетелдік , Қазақстандық спортшылар , баскетболшылардың
еңбектері. Бүгінгі танда спорт және спорт дидактикасы салаларында
жарық көрген еңбектер.
Зерттеу әдістері : Зерттеу мәселесі бойынша психология , физиология
әдебиеттері , тақырып бойынша теориялық талдау жасау.
Зерттеудің практикалық мәні : Зерттеу барысында жинақталған
материалдарды спортшыларға өз тәжірибесінеде қолдануға болады.
Зерттеу кезеңдері:
- зерттеу мәселесі бойынша материалдар жиналды;
- зерттеу нәтижелері жүйеге келтірілді;
- сараптама жасалды;
Диплом жұмысының құрылымы : Диплом жұмысы кіріспеден , үш тараудан ,
қортынды және әдебиет тізімінен тұрады.
1.1 БАСКЕТБОЛ ОЙЫНЫНЫҢ ПАЙДА БОЛУ ТАРИХЫ
Баскетболдың даму тарихы.Баскетбол ағылшын тілінен аударғандаbasketсебет
жәнеbollдоп деген сөзді білдіреді.Баскетбол командалық спорттық,оның
мақсаты қарсыластың торына доп түсіру,сонымен қатар қарсылас команда допты
торға салдырмау әрекетін жасайды.Әр түрлі қимылдарды түрлі
қарқында,бағытта,түрлі жылдамдықпен орындай отырып,адам ағза жүйесінде және
ішкі құрлыстарына жақсы әсер алады.Адам ойын үрдісі кезінде жоғары
эмоционалды жүктелген және үлкен қуанышқа бөленіп,қанағат алады.Дене
тәрбиесі жүйесінде баскетбол ойынының маңызы зор.Балалар және үлкендер
қажетті дағдыларды иемден отырып,өз бетінше үнемі дене шынықтыруды
жетілдіруге,денсаулықты сақтауға,көңіл көтеруге және ұзақ өмір сүруге
мүмкіндік бар.Баскетбол ойынымен балалар 9-10 жасынан бастап айналысуына
болады(өз жастарына лайықты құрал жабдықтарды қолдана отырып)
Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі салынған сурет
тапқаннан кейін белгілі болды.Бұл суретті көрінісінің қазіргі кездегі
баскетболға ұқсастығы болған және Юкатан түбегінен төр бұрышты алаң
табылған алаңды қоршаған тастан соғылған қабырғаның ортасында қарама-қарсы
тро ілінген.
Майя және кейінірек ацтек құдайшыларды бұл ойынды өз тіліндеПок-то-покдеп
атаған.Бұл ойын ұнемі құдайдың құрметіне арнаған мейрамдарда өткізілген.Доп
резеңкеден жасалған,ішіне шөппен толтырылған допты қарсыласының торына
түсіру қажет болған.
Сонымен қатар1603жылы Дитрих Брусьтың салған суретінде де қазіргі
баскетболға ұқсастығы болған.1818жылы Фата энциклопедиясында Флорияда
тұрғындарының ойыны жазылған,онда бағанаға ілінген торға допты көздегені
туралы жазылған.1891ж Джеймс Нейсмит 1-ші рет ойынның негізгі пинціптерін
құрастырды,олар осы күнге деиін маңызын сақтады.Бұл пинциптері
төмендегідей:- Қолмен доп ойнауға болады,бірақ допты ұстап жүгіруге
болмайды:- Екі команданың барлық ойыншылары қай уақытта,қандай қалыпта
болсын допты ұстай алады.- Екі команда да алаңның бір бөлігінде бола алады:-
Ойыншылар бір-бірінің денесіне қай жері болмасын тиісуге болмайды.- Допты
тастайтын орын көлденең жерде және белгілі бір биіктікте
орналасқан.Баскетбол ойыны өте жылдам тарай бастады және бұл ойынды дүние
жүзінің түкпір-түкпірінде ойнай бастады.1-ші халықаралық кездесу 1919 ж
АҚШ,Италия,Франция елдедер армиясының командаларының турнирінде болды.1923
ж Франция,Италия,Чехословияның әйелдер командасының турнирі өтті.1932 ж
Халықаралық баскетбол федерациясы құрылды.1935 ж Женевада 1-ші Европа
чемпионаты өтті,Ливия құрама командасы жеңінпаз атанды.1938 жылынан бастап
әйелдер 1-шілігі өте бастады.Италия командасы 1-ші чемпион атанды.Қазір
Европа чемпионаты 2 жылда 1 рет өткізіліп тұр.
1950 жылы ерлер арасында әлем 1-шілігі өткен,1953 жылынан бері әйелдер
арасында өткізіліп келеді.Ерлер арасында әлем біріншілігінің 1-ші
жеңінпаздары Аргентина ал әйелдер арасында АҚШ құрамалары болды.Қазіргі
кезде әлем 1-шілікгі 4 жылда 1рет өткізілді.1936 ж Берлинде өткізілген
олимпиадалық ойындарда ерлер арасында АҚШ құрамасы чемпион атанды.1976 ж
Монреонда әйелдер арасында КСРО құрама командасы чемпион атанды.
Баскетболдың отаны Америка Құрама Штаттары болып есептелінеді. Қазіргі
заманғы баскетбол ойынын еске түсіретін ойын сипаты ежелгі нормандық және
колумбиялық америкаға дейінгі көптеген мәдениеттерде кездеседі. Осындай
ойындардың қазіргі заманғы үлгісі пок-та-пок деп аталады. Әуелгіде діни
салт болып саналатын бұл ойын түрі қазіргі кезге дейін мексиканың солтүстік
штаттарында кездеседі және спорттық көңіл көтеру құралы спеттес. Баскетбол
ойынына дейінгі оған ұқсас ойын санатында XIX-ғасырда кейбір елдерде кең
өріс алған Құз басындағы қаз балалар ойынын Джеймс Нейсмит (1861-1939
ж.ж) жақсы білетін және ол туралы өз пікірін былай жеткізеді: ойын шарты
бойынша ойыншы қолындағы кішігірім таспен құз басындағы анағұрлым үлкен
тасқа дәл тигізуі тиіс. Нейсмит өмірбаянын жазушылардың пікірінше , жас
Нейсмиттің ойына баскетбол ойынының жалпы концепциясы осы құз басындағы
қаз ойынын ойнау барысында келген. Кейіннен докторлық ғылыми дәрежесі бар
Нейсмит ҮМСА Халықаралық жастар тренингтік колледжінде анатомия мен дене
шынықтыру сабақтарын өткізе бастаған кезінде әлгі балалық ойы пісіп
жетіліп, гимнастикалық дәрістерге зауқы соға бермейтін студенттерді жаңа,
ерекше іс-қимылды қажет ететін ойын түрімен, яғни баскетболмен
айналыстыруды жөн деп шешті. Осылайша, спорт залының екі тарапына периметрі
бойынша балкондар, ал балкондарға жеміс-жидектерден қалған себеттер
(корзиналар) бекітіліп жаңа ойын түрі дүниеге келді. Студенттер сол
себеттерге допты дәл түсірулері керек болатын. Алғашқы ресми түрде
тіркелген баскетбол жарысы 1891жылдың желтоқсанында өткен. Ол жарыс бізге
таңсық болып көрінері айқын. Өйткені, Нейсмиттің тобы екі тарапта да 9
адамнан тұратын (доктор қарапайым түрде өз студенттерін екі топқа теңдей
бөле салған болатын) және футбол добымен ойналған. Осы жаңа спорттық ойын
туралы ақпарат бүкіл Америка тез жайылып, кейін рек Нейсмит сабақ беретін
колледжге ойын тәртібін үйретуді өтінген көптеген хаттар келіп түсе
бастайды. Көптеген тармақтары қазірге кезге дейін қолданылатын, 13-
тармақтан тұратын баскетбол ойынының ережесі жайындағы алғашқы кітап 1892
жылы жарық көрген. Нейсмиттің ережесінің қазіргі кездегі ережелерден
ерекшелігі көп. Алғашқы ойын 1891 жылы Массачусетс штатының Спрингфилд
қаласында құрылған Христиан жастар қауымдастығының оқу жаттығу орталығында
ұйымдастырылған. Сол кезде Канададан қоныс тепкен жас мұғалім, доктор
Дисеймс Нейсмит гимнастика түрін ары қарай жетілдіру мақсатында жаңа ойын
түрін ойлап тауыпты деседі.
Баскетболдың этимологиясы ( баскет – себет, болл – доп) деп жіктеледі.
Алғашында ойынды футбол добымен өткізген. Арада бір жыл өткен соң Дисеймс
Нейсмит арнайы доппен қоса, баскетболдың алғашқы 13 ережесін ойлап тапқан.
1893жылы баскетболға қызығушылар саны бірден көбейген. Ал, 1894 жылы жаңа
ойынға қызығып, әуестенушілер айтарлықтай артқан. Он тоғызыншы ғасырдың
аяғына қарай әртүрлі қалалар мен студенттік кампустер арасындағы жарыстар
ұдайы өткізіліп тұратын болды. Алайда бұл бәсекелік жарыстар әуесқойлық
тұрғыда болатын. Тек 1896 жылы американың шағын бір Трентон деген
қалашығында өткен баскетбол сайысында жеңген командаға ақшалай сыйақы
тағайындалып, осылайша жиырмасыншы ғасырдың феномені болған –кәсіпқой
баскетбол дүниеге келді.
1898жылы командалардың алғашқы кәсіпқойлық тұрғыдағы бірлестігі –Ұлттық
баскетбол лигасы (ҰБЛ) құрылды. Алайда бұл ұйым бес маусымдық қызметінен
кейін кішігірім лигаларға бөлініп кетті. Міне жобамен осы уақыттан бастап
ҮМСА аймақтық бөлімшесінің де өз баскетбол лигасы бой көтерді. Әу дегеннен
аяқ алысы жаман емес болып, тіпті ҮМСА жетекшілері Ассоциациададағы алдыңғы
орында тұрған спорт түрі –гимнастика деген машықтанушылардың қызығушылығын
жоғалтып, баскетболға көңілі ауып кетер ме екен деген қауіппен бұл лиганы
таратып жіберуге дейін барған болатын. Бірақ, бұл баскетбол ойынының одан
әрі ел ішінде абыройын асқақтатты: Тарап кеткен лиганың ойыншылары
өздерінің жинақтаған тәжірибесін үйрету арқылы нан тауып жейтін халге
келді. Америка провинцияларының бірінен соң бірінде жаңа кәсіпқой
баскетболдың лигалары бой көрсете бастады. Ал 1994 жылы алғашқы үлкен
қаладағы баскетбол командасы құрылып, бүгінде ол Бостон селтикс деген
атпен әлемге танымал. Сол кездері АҚШ-та алғаш рет ресми ережелер
тіркелімге алынды. АҚШ-тан бастау алған баскетбол ойыны бірте-бірте Шығыс
елдеріне таралды. Атап айтар болсақ, Жапония, Қытай, Филиппин, солай-солай
Еуропа елдеріне, Оңтүстік Америкаға бет алды. Араға он жыл салып АҚШ-тың
Сент-Луис аумағында американдықтардың қолдауымен бірнеше қаладан құралған
командааралық турнир өтті. Сондай-ақ 1924, 1928 жылдары баскетбол олимпиада
бағдарламасынан орын алды. Жиырмасыншы жылдары алғашқы халықаралық
кездесулер ұйымдастыра бастаған ұлттық баскетбол федерациялары жұмыс
жасады. Осылайша, 1919 жылы АҚШ, Италия мен Францияның әскери командалары
арасында турнир өткізілді.
1923жылы Францияда әйелдер арасындағы халықаралық кездесу тұсауын
кесті. Оған Англия, Италия, АҚШ-тың командалары қатысқан. 1932 жылы
Халықаралық баскетбол федерециясы (ФИБА) құрылды. ФИБА-ның алғашқы құрамына
8 мемлекет енді. Атап айтса, Аргентина,Грекия,Италия,Латвия, Португалия,
Румыния, Швеция, Чехословакия. 1935 жылы халықаралық Олимпиадалық комитет
баскетболды олимпиада ойындары қатарына қосу жөнінде шешім шығарды. 1936
жылы Берлинде өткен олимпиада ойындары аясында баскетболдың бағдарламасы
дайындалды. Онда аталымыш ойын түрін ойлап тапқан азамат Д. Нейсмит доданың
құрметті қонағы болды. Теннис алаңында өткен матчқа 21 ел қатысты.
Олимпиада өтіп жатқан кезде ФИБА-ң алғашқы конгресі өтті. Онда халықаралық
ойынның ортақ ережелері айқындалды.
Ал, Ресейде баскетбол 1906 жылы қалыптасты. Сол жылдары Петербор
қаласында Маяк қауымдастығы жұмыс істеген. Қауымдастықтың гимнаст
шеберлері алғаш рет баскетбол командасын құрып, кейіннен Богатырь
қоғамына айналған. Алайда, 1917 жылы орнаған Қазан төңкерісіне дейін
баскетбол ойыны тек сол кездегі Ресей астанасы – Петерборда ғана танылған.
Ал, 20 жылдары бұл ойын қарқынды дамыды. Бастапқыда әскери мектептерде
жаттықтырылған еді. Көп ұзамай Мәскеу институты баскетболды денешынықтыру
факультетінің бағдарламасына енгізілді. Бұл оқу ошағының түлектері кәсіби
баскетболшы атанды. Ресей құрамасы алғаш рет 1923 жылы Бүкілодақтық
денешынықтыру мерекесіне орай кездесу өткізді. Сәл осы кезде КСРО құрыла
бастаған еді. КСРО-ң екінші біріншілігі 1924 жылы өткізілді. Ал, 1934
жылдан бастап КСРО-да баскетбол спартакиадасы өткізіліп тұрады. 1946 жылы
ФИБА шеңберінде жалпы одақтық баскетбол секциясы қабылданып, бір жыл өткен
соң ерлер командасы Еуропа біріншілігінде бақ сынап, чемпион атанады. Ал,
баскетболдан әйелдер құрамасынан олимпиадалық ойын 1976 жылы сарапқа
салынды. Олимпиадалық ойынның чемпиондары төмендегідей: 1976 ж. – КСРО,
1984 ж.-АҚШ, 1988 ж. – АҚШ, 1992 ж. – Тәуелсіз достастық мемлекеттерінің
құрама командасы, 1996 ж. – АҚШ. Әлем бойнша АҚШ-ң спортшылары мықты
баскетболшылар деп саналады. Олар 1936 жылдан бері келе жатқан барлық
олимпиада ойындарында жеңімпаз атанған. Ал, соңғы жылдары ұтылыс тапқан
тұстары саусақпен санарлық. Мәселен, 1987, 1988, 1990, және 1991, 1992
жылдары американ ойыншылары сәтсіз ойын көрсетіп, ұтылыс тапқан. 1992 жылы
олимпиада ойындарына тек білікті спортшылрдан жасақталған ұлттық баскетбол
қауымдастығы шеңберінде алғаш рет ұжымдық құрама құрылды. Бұл Америкада
Дреам Теам, ұжымдық арман деп аталған. Оның құрамында Барселон
ойындарында 40 ұпайдан жинап, жеңімпаз атанған Майкл Джордан, Мэджик
Джонсон, Чарльз Баркли және Ларри Берд алынды. Олар 1994 жылы әлем
чемпионатында, 1996 жылы Атыланта олимпиадасында тұғырдан көрінді.
Ал, АҚШ-тың әйелдерден құралған баскетбол командасы 1992 жылғы
сәтсіздіктен кейін, олимпиадалық чемпион атағын 1996 жылы қайтарып алды.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Азияның бірнеше елі тәуелсіздік алды.
Көптеген жаңа елдер өзара түсіністікті нығайтуға көмектесетіндей
жарыстардың жарыстардың жаңа түрлерін жасағысы келді. 1948 жылғы тамыз
айында Лондонда он төртінші Олимпиада ойндарының барысында Үндістан
Олимпиада комитеті Гуру Дутт Сонди тұлғасында Азия спорт командаларының
басшыларына Азия Атлеттік Федерациясын құруға келіскен Азия ойндарын
өткізу идеясын талқылауды ұсынды. 1949 жылы ақпанда Азия ойындарының
федерациясы формалды құрылып аталды. Бірінші Азия ойындарын Нью-Делиде
өткізуге шешім қабылданды.
1.2. Баскетбол бойынша Қазақстандық және халықаралық турнирлер
2008 жылы Индонезияның Медан қаласында 18 жасқа дейінгі қыздар
арасындағы Азия чемпионаты ьолып өтті. Онда қазақстандықтар қарсыластарының
дерлігін ойсырата ұтып, А тобына тағы бір жолдаманы жеңіп алды. Алдымен
құрлықтың мықтылары сапында өнер көрсетуге қол жеткізген қыздардың
есімдерін атай кеткен артық болмас. Еліміздің құрамасы: Тамара Серегина,
Юлия Ударнова, Нина Моштакова, Индира Әбділдаева, Марина Борисова, Наталья
Попова, Дильноза Аминова, Оксана Иванова, Кристина Далидович, Ольга
Әбдреупова, Рауан Тұтқышова, Гүлдана Рахметова, Наталья Федянина, Надежда
Дапнайте секілді дарынды спортшылардан жасақталды.Бтобында
Филиппин,Тиланд,Ганконг,Индонезия жане С ингаур құрамаларымен сынға
түскен қазақстандықтар жүйелі ойын өрнегін көрсете білді.Олар Сингапур
құрамасын 89;44, ал алаң иелері индонезиялықтарды 81:61 есебімен жеңілістің
ащы дәмін татуға мәжбүр еткеннен кейін,алды қарсылас Тай елінің құрамасы
күтіп тұрған-ды.Жерлестеріміздің жеңісті жолы туралы Қазақстан баскетбол
федерациясының вице-президенті Марат Шәріпов: Федера-Цияның ұйғарымымен
Индонезияға бір апта бұрып барып,жерсініп,бейімделіп үлгерген біздің
қыздарға жеребе де сәтті түскендей. Б тобындағы осалдау екі командамен
алғашқы кездесулерін өткізуі – команданың бабына келуінің алғышарты
еді.Қазақстандықтардың тегеурінді шабуылына Тай қыздары да төлеп бере
алмай,81:74 есебімен басымдық таныттық.Шешуші ойын Филиппин құрамасымен
өтті.Төрешілер де Филиппиндіктерге бүйрегі бүратынын ашық дәлелдеп-ақ
бақты.Дейтұрғанмен қыздарымыздың қайсарлығы арқасында таразы басы теңесіп
ғана қоймай ,71:68 есебімен жеңіс тұғырына көтерілдік,деді. Ақыры айқас
Гангонг құрамасымен өтетіндіктен Қазақстан ойыншыларының жеңісіне ешкім де
шүбә-ланбад.Есеп 93:62 .Бұл – А тобында соңғы орынға ие болған
Үндістанмен күш сынауға жолдама еді.Үнді қыздары ақырғы мүмкіндікті уыстан
оңай шығарғсы келмей, тіпті алғашқыда ұпай санымен алға шықты. Кристалин
Далидович пен Оксана Иванованың үш ұпайлық дәл соққылары,шабуылшы Тамара
Серегина мен команда капитаны Зоя Демиденконың өз әріптестерін жеңіске
жігерлендіруі ,әр ойыншының өз орнынан табылуы-командалық ғажап ойын үлгісі
болды. Жеке шабуылшыға иек артқан үнді командасынан 85:67 есебімен басым
түсуіміздің де бар құпиясы осында ғой деп ойлаймын.Команданы жұдырқтай
жұмылдыра білген бапкер Лариса Будниктің еңбегі өз алдына бір төбе.Бұдан
бұрын 18 жақа дейінгі бозбалалар арасында Азия чемпионатының күміс
жүлдесіне қол жеткізсек, сондай мүмкіндік қыздарымызға түсіп отыр.
Бұл- ел баскетболының Азиядаңы беделдігінің арта түскендігінің
белгісі. Ендігі міндет –күштілер Дивизионында алғашқы үштіке табан
тіреу ,- дейді Шәріпов.
Шынында да, Жаңа Зеландияда жағдайымыз Мәз болған жоқ. Алдымен Хорватия
құрамасына 74:104 есебімен жол берген саңлақтарымыз, екінші ойында
Аргентина жастарымен кездесіп, бұл жолы да жеңілістің кермек дәмін татты.
Есеп – 69:98. Алайда соңғы шешуші мачта алаң иелерімен жолыққан Вадим
Бураков шәкірттері намысқа тырысып, Жаңа Зеландиядан 90:83 есебімен басым
түсті. Әй, осы кезде қуанған қазақ жоқ шығар! Әлем біріншілігіндегі
дебютібімізде басқа-басқа емес, алаң иелерінің өзін тізе бүктірдік деп
бөркімізді аспанға атқанбыз. Баскетболшыларымыздың ойын үлгісі
ұйымдастырушыларғада жағып қалса керек, сәт сайын жігіттерімізге жылы
лебіздерін білдірумен болды. Өкінішке қарай, бұл жеңіс қазақстандықтардың
алғашқы және соңғы жеңісі еді. Бұдан кейін келесі Австралия, Канада және
Испания құрамаларына ұтылған өрендеріміз, 9-12-орын үшін болған
таластаЛитвадан айласын асыра алмағандарымен қоймай, мысырлықтардың да
мысын басуға шамалары жетпеді. Айта кетейік, аталмыш ойындарда Қазақстан
құрамасы жеңіске жетуге барынша тырысқанымен баскетболшыларымыздың жолдары
болмай-ақ қойды. Әсіресе, Египет құрамасымен болған ойында жігіттерімізге
сәттілік мүлдем жолдас болмады. Шама-шарқы өздерімен деңгейлес саналатын
африкалық сабаздармен 11- орынға таласқан Вадим Бураков шәкірттері қанша
шабуылдаса да, доп торға түспей, ығырымызды шығарды. Ал соңғы ойында
көсіліп қалғысы келген мысырлықтар ойын тізгінін барынша қолдарына ұстап,
жігіттеріміздің шабуылына тойтарыс беріп отырды. Онымен қоймай, өздері де
жиы шабуылдауға көшіп, жігіттерімізді әбден састырды. Қарсыластардың
сапынан ерекше белсенділік танытқан 12-номірдегі ойыншы Амро Шериф
Абделхайм еді. Лақтырған доптарын қақпа торына дәл тусірумен көзге түскен
ол осы ойында 32 рет тура соққы жасады. Ал қазақстандықтардың сапынан
әдеттегідей Александр Тютюнигті атап өтуге болады. Бұл ойында 20 ұпай
жинаған астаналық Тигры баскетбол клубының белді ойыншысы чемпионаттың
үздік сұрмергендер қатарынан ойып тұрып орын алғанын да атай кеткеніміз
жөн. Міне, осымен Вадим Бураков және Алексей Еропкин бастаған Қазақстан
құрамасы Оклендтегі өз ойындарын аяқтады. Барлығы 16 команданың ішінен 12-
орын алған баскетболшыларымызды керемет көрсеткішке қол жеткізді деп те
айта алмаймыз. Ал 2009 жылы әлем чемпионатының ақтық сынында Грекия
жастарын 88:80 есебімен жеңген АҚШ құрамасы бас жүлдеге ие болды. Айта
кетейік, таблодағы көрсеткіштің соншалық ірі болмағанына қарамастан
баскетбол әлемінің көшбасшылары саналатын АҚШ жастары қарсыластарына
қарағанда әлде қайда тәжрибелі екені көзге ұрып тұрды. Тамаша пастарымен
гректердің есін шығарған олар көбінесе екі ұпайлық соққылармен ерекшеленсе,
эллиндер елінің өкілдері допты торға алыстан бағыттап, үш ұпайлық соққылар
жасаумен әуестенді.Үшінші орын үшін таласта Еуропа көшбасшыларының бірі
саналатын хорваттар азулы Австралияны 87:81 есебімен тізе бүктірді.
ЧЕМПИОНАТТЫҢ ҚОРТЫНДЫСЫ
Орын Команда Ойын Ұтыс Ұтылыс
АҚШ 9 9
Грекия 9 6
Хорватия 9 7
Австралия 9 7
Аргентина 9 5
Пуерто Рико 9 5
Канада 9 4
Франция 9 3
Литва 8 5
Испания 8 4
Египет 8 2
ҚАЗАҚСТАН 8 1
Жаңа Зеландия 5 2
Ангола 5 1
Сирия 5 0
Чемпионаттың үздік сұр мергендері
Орын Аты-жөні Командасы Соққан добы Орта есеппен
Пуарто Рико 216 24
Қазақстан 188 20
Хорватия 155 19,4
Египет 152 19
Жаңа Зелландия 75 18,8
Астана жолбарыстары баскетбол командасы қатарынан төртінші жыл Қазақстан
чемпионы атанды. Сәуірдің 29-ы. Қостанайда өткен Қазақстан
Республикасының16-шы чемпионатының шешуші шайқасында Астана жолбарыстары
баскетбол командасы тағы да жүзден жүйрік шығып, 4-і рет Қазақстан чемпионы
атанды, деп хабарлайды ҚазАқпарат. Еске сала кетейік, 16-ы чемпионаттың
финалдық ойынында бірінші, екінші орындыр үшін Астана жолбарыстары мен
Алматы, үшінші орынға Қапшағайдың ТСМ және Қостанайдың Тобыл клубтары
таласқа түскен. Ойын қарсыластардың бірі үш мәрте жеңіске жеткенге дейін
жалғасады. Алғашқы екі доданы баскетболшылар Алматы алаңында өткізді.
Бірінші күні Астана жолбарыстары 91:86 есебімен аяқтап, таразы басын
теңгерген болатын. Шешуші шайқас сәуірдің 27-28 күндері Қостанайда өтті.
Елордалық баскетбол клубының директоры Валерьян Каптеловтың айтуынша, екі
ойында да Астана жолбарыстары мерейі үстем бопты. Олар бірінші кездесуде
84:76 есебімен екіншісін 76:69 есебімен аяқтап, төртінші жыл қатарынан
Қазақстан чемпиондары атанды. Сонымен, мач сандары бойынша елордалық
спортшылар алматылық қарсыластарын 3:1 есебімен тізе бүктірді. Қола жүлде
Қостанайдың Тобыл клубына бұйырды. Астана жолбарыстары ұлттық құрама
командасы 2001 жылы құрылды. Жаттықтырушылары Кеңес Одағының спорт шебері
Виталий Стрепков пен Евгений Овсиянников болып табылады. Азия ойындары
(сондай-ақ азияда аталатын) – төрт жыл сайын 1951 жылдан бері Азия
елдерінің барлығында атлеттер арасында өткізілетін спорт жарысы. Есептеу
Нью Делиде өткен бірінші ойыннан жүргізіліп келеді. Ойындардың жалпы
ұзақтығы – ашылу және жабылу салтанатын қоса кем дегенде 7 және ең
дегенде 16 күннен артық емес.Ойын Халықаралық Олимпиада комитетінің
қадағалауымен Азиялық Олимпиада кеңесімен реттеледі. Азия ойындарының
эмблемасы, туы, ұраны мен әнұраны Кеңес меншігі болып табылады.Жарыстар өз
елін білдіретін ұлттық Олимпиада комитеті бастайды.Мемелекеттік ту мен
әнұран марапаттау рәсімінде бірге жүреді.Он алтыншы ойын 2010 жылы 12-27
қарашада Қытайда Гуанчжоуда өтеді. 2005 жылдың 12 мамырында Достық
спорт кешенінде Алматы қаласының орта білім мекеме оқушылардың арасында
баскетбол бойынша турнир өте бастады.2006 жылы баскетболдың ұлттық
федерациясы мен GSM Қазақстан ,CeII компаниясы баскетбол бойынша кезекті
турнир ұйымдастырды .Осы сияқты турнирлел GSM Қазакстан K,CeII
компаниясының жыл сайын ұйымдастыратын шаралары болып табылады.Биылғы жылы
турниерге үлкен және кіші жас топтарының 88 командасы қатысты.үлкен топ
катергориясы бойынша жүлделі орындарға №82 мектеп ,№ 35 мектеп
лингвистикалық гимназиясы және № 79 көп салалы ги топ мнаазиясы ие
болды.Кіші категориясы бойынша жүлделі орындарды №35 лингвистикалық
шимназиясы, Ораз Жандос атындағы халықаралық лингвистикалық гимназиясы және
Жәния Аубакерова атындағы мектеп-колледж алды . Жүлделі орындардың
иегерлері салтанатты түрде жүлдегерлер кубоктары, сондай-ақ жеңімпаз
мектептер үшін спорт жабдықтарын сатып алу үшін қаржылай сыйлық
табысталады. Осыған байланысты Жасөспірімдер жоба шынайы қызығыушылық
танытып, сабақтары мен жаттығуларына қарамастан бір маусым бойына
ойындардың барлығына қатсуға тырысты.Оқушылардың ұлғайып келе жатқан
қызығушылықтарын ескере отырып ,KCeII мектеп лигасыын кеңейту туралы шешім
қабылданды.2003-2004 оқу жылында ойынға үлкен топтың 44 командасы
қатысы.Бұған қоса өткен жылы алғаш рет Қазақстанның тоғыз
командасы:Павлодар,Астана,Атырау,Қо станай,Петропавловск,Қарағанды,Жезқ зған,Ш
мкент,Тараз K’CeII мектеп лигасының облысаралық сайыстар өткізді.Быиылғы
жылы чемпионаттарды республикалық денгейде өткізуге шешім қабылданды.
GSM Қазақстан Қазақтелеком ААҚ ЖШС деректор атап өтті: турнерге
қатсушырар санның жылдан жылға артып келе жатқанына қуаныштымыз.Копания
салауатты өмір салтын дамтуға ерекше ден қойып,жасөспірімдерді баскетбол
мен стритбол сияқты кеңінен танымал спорт түрлеріне қатстыруға ат
салысады.Осы сияқты жобаларды бұдан ары қарай да қаржыландыру Қазақстандық
баскетбол мектеп қорының толығыуына қомақты үлес болып табылады .2009
жылы 25-29 мамыр аралығында Алматы қаласының Денсаулық өндірістік ұйымдар
арасында кезекті қалалық спартакиадасы болып өтті.Ойын қортындысы бойынша
турнир кестесі келесідей болып бөлінеді:
1.Вагонное дэпо
2. Қазақтелеком АО
3. Аксесс Энерго ЖШС
4.( Ленин заводы ) Петропавл ауыр машина жасау зауыты
5. Петропавл СУ және 6 ҚIIБ
Алматыда баскетболдан әйелдер командалары арасында Қазақстан чемпионатының
2-ші тур ойындары аяқталды.Екі турдан қортындысы бойынша қазір 8 ойыннан
кейін 15 ұпаймен Астана мен Павлодар командалары үзенгі қағыстырып келе
жатыр .Алайда соңғы кездесуде Ертіс ПНХЗ 60:70 есебімен КАТУ
жолбарыстарын ұтылып ,алғашқы жеңілістің ащы дамін татты. Бұған дейін
жағдай алғашқы тура астаналықтардың (74:76) басынан өткен болатын.Қазір
оларды өкшелеп келе жатқан көкшетаудың Оқжетпесінде -12,ол ’’Алматы’’
мен ’’Тараз’’ командаларында 9 ұпай бар. Көкшетаулықтар 8 кездесуде -4 рет
,алматылықтар 1 рет ойынды өз пайдасына шешсе ,таразылықтар жеңілістен көз
аша алмады.Жас Жамбол обылысында жазғы демалысқа лагерьге барған 80
жасөспірім америкалық баскетбол жұлдыздарымен бірге жаттығып жатыр.АҚШ
мемелекеттік департаментінің білім беру және мәдениет бюросы
қаржыландырған бұл жоба тұрмысы нашар отбасы балаларына арналған.Самуэль
Перкинс бен Ребекка Боннер баскетболдың қыр-сырын жеттік менгерген
спортшылар .Қазақстанға келулері бірінші рет.Қазақтардың қонақжайлығы мен
еліміздің табйғатына тамсанған шетелдіктер балалардың алғырлығына дән
риза.Самуэль Перкинс ,баскетболшыБізге бұл балалармен жұмыс істеу өте қатты
ұнады. Олар кез-келген нәрсені тез қағып алады.Көбісі өте жақсы ойын
өрнегін көрсетті. Дамыта берсе болашақта жаксы спортшы шығуы мүмкін.
Қазақстандағы АҚШ елшілігі бұл жобаға 83 мың доллар қаржы бөліп отыр.Мақсат-
тұрмысын нашар балаларға алуан түрлі білім беру.Бұл істе оларға Жамбол,
Оңтүстік Қазақстан және Қызылорда обылыстарынан мемелекеттік емес
ұйымдар көмек беруде.Ал американың әйелі ұлттық баскетбол Ассоциациясының
жұлдыздарымен бір алаңда доп ойнаған қазақстандық жастардың арманы да
айтары көп.
Алман Намазбеков ,демалушыОлар өздерінің уақытын бос өткізбей ,
біздің Қазақстанның балаларын баскетболға үйретіп,дамытып жатыр.Осындай
баскетболды дамыту жолында осындай іс-шаралар көптеп бола берсін.
Бейбіт Иембердиев ,демалушыОлар бізді жаттықтырды кеше ,ал
кешегінің нәтижесі міне бүгін ойын ойнап жатырмыз 4 орынға .Достарымыз өте
көп.Әр қаладан келіп жатыр.Олармен бірінші күннен бастап достасып
алдық.Кәсіпқой српотшылармен бірге қызықты күндерін өткізіп жатқан жас
баскетболшылар жақын күдері үйлеріне қайтады. Жазғы демалыс туралы естелік
ретінде оларға шетелдіктер базарлығ – баскетболдық құрал – жабдықтар сыйға
тартылды.Бастысы – балалардың көңілі шат,жүздері жарқын.
1.3. Доп беруге оқыту методикасы
Баскетбол ағылшын тілінен аударганда basket себет жане ball доп деген
сөзді білдіреді.Баскетбол камандалық спорттық ойын,оның мақсаты қарсыластың
торын қолмен доп түсіру,сонымен қатар қарсылас каманда допты салдырмау
әрекетін жасайды.Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының
көрінісі салынған сурет тапқаннан кейін белгілі болды.Бұл суретті
көріністің казіргі кездегі баскетболға ұқсастығы болған және Юкатан
түбегінен төрт бұрышты алаң табылған.Алаңды қоршаған таста соғылған
қабырғаның ортасында қарама-қарсы төрілген.Сонымен қатар 1603ж Дитрих
Брустың салынған суретінде де қазіргі баскетболға ұқсастығы болған.1818жылы
Фата энциклопедиясында Флориада тұрғындарының ойыны жазылған,онда бағанаға
ілінген торға допты көздегені тұр.1891ж Джеймс Нейсмит 1-ші рет ойының
негізгі принціптерін құрастырды олар осы күнге дейін маңызын сақтады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихы даму
қорытындысы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Әр бір тарихи уақыт
кесіндісі көп деген ұтымды тәсілдерді ұсынды.Сондықтан,қәзіргі заман
әдістерінің керекті арсеналын білуі қажет және қәзіргі заманғы ең тиімді
әдістердің бастысын анықтайтын ойының даму тенденция арсеналын білуі қажет.
Жіктеу-ол белгідегі барлық әдістер мен тәсілдер бөлім мен топ бойынша
танықталған белгі негізінде топтастыру.
Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардыңқорғаны мен шабуылда нәтижені
әрекеттерін қамтамассыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп
әрекеттесуі мен қарсылық көрсетіп ұйымдастырады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасымен әдісінің тарихи даму
қортындсы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.
Ойынның белсенді түрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне
алып келеді.Ол ашық көрсетілген динамикалық шабуылын сипаты жай және
рационалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пен дәлдікпен
үйлестіреді.
Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістердің дұрыс орындалуы
сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайдағы ойыншылардың
өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып тұруы керек.Әр түрлі қимылдарды түрлі
қарқында,бағытта,түрлі жылдамдықпен орындай отырып,адам ағза жүйесінде және
ішкі құрлыстарына жақсы әсер алады.
Адам ойын үрдісі кезінде жоғары эмоционалды жүктелген және үлкен қуанышқа
бөленіп,қанағат алады.Дене тәрбиесі жүйесінде баскетбол ойынының маңызы
зор.
Балалар және үлкендер қажетті дағдыларды иемден отырып,өз бетінше үнемі
дене шынықтыруды жетілдіруге,денсаулықты сақтауға,көңіл көтеруге және ұзақ
өмір сүруге мүмкіндік бар.Баскетбол ойынымен балалар 9-10 жасынан бастап
айналысуына болады(өз жастарына лайықты құрал жабдықтарды қолдана отырып)
Техника-ол ойынның тәсілі ,ойыншылардың қорғаныс пен шабуылда нәтижелі
әрекеттерін қамтамасыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп
әрекеттесуі мен қарсылық көрсетуін ұймдастырады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи дамуы
қорытындысы.Уақыт өте келе,тәсілдірдің саны да өзгерді.Әр бір тарихи уақыт
кесіндісі көптнген ұтымды тәсілдерді ұсынады.Сондықтан,қазіргі заман
әдістерінің керекті арсеналын білу қажет және қазіргі заманға ең тиімді
әдістердің бастысын анықтайтын ойынның даму техденсия арсеналын білу қажет.
Ойынның белсенді түрде қазіргі заман техниканың алуан түрлілігіне алып
келді.Ол ашық көрсетілген динамикалық шабуыл сипаты жай және
роционалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пән дәлдікпен
үйлестіріледі.Қазіргі уақытта белгілі шарадағы техника әдістердің дұрыс
орындалу сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайға
ойыншыларының өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып әр түрлі,алуан
түрлілігімен сипатталады.Яғни,барлық қозғалыстардың көмегімен әр түрлі
әдістер жүзеге асырылады,ол былыққан сипат болмай,белгі бар заңдылықпен
қалыпты жағыдайда қайталанады,оларды топтастыруға және жүйелеуге
болады.Жіктеу-ол белгідегі барлық әдістер мен тәсілдерді бөлім мен топ
бойынша анықталған белгі негізінде топтастыру.Бұрын осындай барлық белгінің
санына қозғалыстың кинематикалық және динамикалық құрылымының
өзгешелігі,әрекет сипатын белгілеуге қатысты еді.Әрекетті сипаттау бойынша
барлық қозғалысты екі үлкен бөлімге бөлуге болады:Шабуыл техникасы мен
қорғаныс техникасы.Олардың әрқайсысына доппен және допсыз орындалатын
қимылдың әртүрлі сипатты топтпар кіреді:ауысу техникасы,допқа ие болу
техникасы, допты менгеу техникасы және тәсілдерге қарсы әрекет.
Барлық ойын барысында баскетболшы кенеттен болатын,әр түрлі әрекет
орындауға дайын болуы қажет.Сондықтан ол әрдайым дайындық кезеңде болуы
керек,яғни бұл оған қажетті тапсырманы орындауға мүмкіндік береді. Мүның
бастапқы рөлі алға 1.
Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардың қорғаныс пен шабуылда нәтижелі
әректтерін қамтамассыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп
әректтесуі мен қарсылық көрсетіп ұйымдастырады.
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи даму
қортындысы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Әрбір тарихи уақыт
кесіндісі көптеген ұтымды тәсілдерді ұсынады.Сондықтан,қазіргі заман
әдістерінің керекті арсеналын білуі қажет және қазіргі заманға ең тиімді
әдістерінің бастысын анықтайтын ойынның даму тенденция арсеналын білу
қажет.
Ойынның белсенді тұрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне
алып келеді.Олашық көрсетілген динамикалық шабуыл сипаты жай және
рационалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пен дәлдікпен
үйлестіреді.Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістерінің дұрыс
орындалу сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайдағы
ойыншылардың өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып тұруы керек.Кез- кеген
уақытта қарсыласынан допты алуға дайын болу қабілеттілігі мен бір қалыпты
жағыдайды сақтау негізгі талап болып табылады.Бір қалыпты жүгіру ойынның
ауысу жұмсақтығымен оның еркіндігімен ерекшеленеді.
Жұлқыну-тез шапшаңдау.Жұлқұнудың көмегімен қарсыласынан жұлып алу және
бағытты өзгерту іске асырылады.Жұлқыну үшін жақын қашықтықта жүгіру
қолданылады.
Қосымша қадам-қимыл бағыты бойынша бірінші тұратын аяғы баскетболшының тік
тұру қадамынан басталады.Бір уақытта жұмсақ,айнымалы қозғалыспен екінші аяқ
оған тартыла түседі.Қорғаныста қарсы әрекетке тәсілдерді қолдануда олар
ерекше кең пайдаланады.
Секіру-барлық үйлесімді тәсілдерменбірге қолданылады және оның еш қарсы
әрекетсіз және оның еш қарсы әрекетсіз және тиімді орындауына жақсы жағдай
жасайды.Секіру екі аяқпен және бір аяқпен секіру болып бөлінеді.
Екі аяқпен жұлқына секіру тік тұру негізінде орындалады.Секіріс сәл ғана
шамалап отырып алаңнан аяқтың бүгілуімен қоса қалдың алға жоғары бағытта
серпілуі арқылы орындалады.Секіріп жерге қайтадан түскенде,тізкнің
бүгілуі,жерге жайлап түсуге бір уақытта тік тұруына көмектеседі.Бір аяқпен
жұлқына секіріп ол тек жүгіру кезінде орындалады.Жүгірудің соңғы қадамы жай
қадамға қарағанда бір шама үлкенірек болады және алаңға бірінші өкше
тиеді.Осы себептен отырыстың табиғи жағдайы қалыптасады,бұл алаңнан өзін
итеру кезінде керек.Ұшудың жоғары нүктесінде бұлғанған аяқ жайлап жерге
түседі,сона баскетболшы толығымен ұзарады.Жерге түсу екі бүгіліп жасалған
аяқпен жасалады.
Аялдау-бұл әдіс,бір шама ауысуды тақтатуға мүмкіндік береді,яғни қарсылыс
топтың уақытын немесе ене белсенді кедергісіз әрекеттердің орындалу
арақашықтығын ұтуына мүмкіндік береді.Аялдаманын екі тәсілі бар:екі
қадам,секіру.Екі қадаммен аялдау аялдамаға дейінгі сонғы қадам жүгірістен
кейінгі үлкен болдады,аяқтың қайырылыстан кейін аялдамадағы баскетболшының
денесі біршама бір жаққа қарай ығысады,ол қарсы қозғалысқа байланысты
болады. Жерге түсу аяқтың бүгілуімен яғни сәл отырынқырап орындалады.Екінші
аяқ алға қарай яғни бастапқы қозғалыстың бағытына қарай
қойылыды,баскетболшы тірек алған жаққа қарай бұрылыды.Тіреуші аяғы
амортизация функциясы мен қозғалыстың жылдамдығын баяулату үшін
қолданады.Жүгірістің жылдамдығы коп болған сайын жерге қону кезіндеол қатты
бүгіледі.Екінші қадам тоқтату функциясын орындап дененің еш бір
қалыптылығын жоғалтпайды,тіреу шегінде бір қалыпты ұстап тұру мен
қамтамасыз етеді.
Секіру аялдау.Алаңнан денені итергенен кейін келесі жерге түскендегі
жүгіріс қадамы,ал алдындағы тәсіл сияқты бірден екі аяқпен орындалады.
Бұрылыстар арқылы ойыншы допты қарсылысынан қорғап қала алады және де сол
шарттар бойынша ойыншы қарсыласына жақындай және алыстай алалады.Бұрылыстар
алға және артқа қарай болады.Келесі аяқ бұрыла қара қадам жасайды.Егер
бұрылыс кезінде ойыншының кеудесі алға бұрылса,бұрылыс алға қарай
болады,егер әрекет артқа қарай болса,демек бұрылыс артқа қарай болады.Тіреу
болатын аяқтың бүгіліп тұрып тіке тербеліссіз ось айналасында айналуы
негізгі талап болып табылады.
Допты билел техникасы.
Допты билеу техникасының қабылдануына тосып алы,қолға беру,допты басқару
және жүгіріс жатады.
Тосып алу-баскетболистің допты басқару тәсілі.Сәтті тосып алу басқа
тәсілдердің сәтті орындалуын қамтамасыз етеді.Егер ойыншы өз әрекетін
белгілепалмаса,доп бел жаққа келіп тиеді.
Екі қолмен тосып алу.Допты алу үшін қолдарды жарты шар тәрізді етіп доп
сыйып нететіндей дөңгелек жасап,қарсы ұшып келе жатқан допқа қарсы
тосады.Допты тосып алысымен келесі тәсілді орындауға дайындалады.Қолдың
иілуі доптың ұшу жылдамдығының амортизациясын қамтамасыз етеді.
Қолдар ертерек иелгіндіктен доп қолға тигенде ұрылмауды керек.
Бір қолмен тосып алу.Бұл тәсіл екі қолмен тосу мүмкіншілігі болмаған
жағдайда немесе келесі бір қолмен орындалатын балса қолданылады.Тосусоңында
келесі қолмен тіреуге болады.Қолды доптың ұшу биіктігіне қарай сәйкес
көтереді.Доптың ұшу траекториясын көріп бақылау маңызды шарт болып
табылады.
Қолдан-қолға беру-ойыншылардың бір-бірімен бірлесіп әрекет қылуына және
допты торға жақындатуға көмек тесетін ең басты тәсіл.Оны орындаудың түрлі
тәсілдері бар,олар бастапқы қалыпқа және әрекет өзгешегіне байланысты.Кез-
келген қолдан-қолға беруді дайындау фразасы доптың бастапқы қалпына келуін
қамтамасыз етеді.Негізгі фразаның әрекетін керекті бет бұрыс пен доптың ұшу
жылдамдығын қамтамасыз етеді.
Қолдан-қолға беруді тпотастыруды оның алдынғы қалпына байланысты.Негізінде
3 құрылым бар:
а) Негізгі қалыптағы доп иықтан биік жерде тосылады.Бұл жағыдайда саусақ
бастары иін алдында немесе иінде сүйеніп болады.Бұл тәсіл қолдың сәл
бүгілуі және білезіктің көмегінен орындалады 2 және 1 қолмен допты
жоғарыдан беру жатады.
Екі қолмен жоғарыдан қолдан-қолға беру қарсыластың белсенді қарсы
әрекетінің қолданылады. Бұл жағыдайда доп бастан жоғарыда,ал шынтақ алда
болады.Қолдың жай ғана бүгілуі арқылы доп ойыншының серігіне беріледі.Бір
қолмен жоғарыдан қолдан-қолға беру доптың бір білезіктегі негізі
қалпы.Алдыға қарай жасалған әрекет арқылы қол бүгіледі және білезік допқа
шарпа тиуі арқылы доп қолға беріледі.
ә)Бастапқы қалыпта қол шынтақ бүгілген қалыпта допты ұстап тұрады.Қолдан-
қолға беру допты кеуде тұстан лақтыру арқылы қолданады.Оған кеудеден екі
қолмен лақтыру,бір қолмен иықтан лақтыру сияқты тәсілдер жатады.Кеуде
тұстан екі қолмен қолдан-қолға берілу.Бұл тәсіл алты метірлік қашықтықта
допты дәл және тез беруге мүмкіндік жасайды.Бастапқы қалыпта доп кеуде
тұста тұрады.Қолдардың алға қарай иілуі мен аяқтардың да сол уақытта иілуі
арқылы немесе алдыға бір қадам білезіктердің белсенді әрекеті арқылы доп
керекті бағытқа лақтырылады.Иық тұсынан бір қолмен қолдан-қолға беру.Бұл
тәсіл едәуір қашықтыққа тура лақтыруға мүмкіндік береді.Бастапқы қалыпта
допты бір қолдың білезігінде иық тұсында ұстап тұрады.Екінші қол оның
тіреуі болады.Қолды сермеу кезінде ойыншы беретін қолға қарай бұрылып
қайтадан бұрылғанда қол иіліп доп керекті бағытқа қарай лақтырылады.
б)Бастапқы қалыпта доп белден томенгі қалыпта болады және беріліс серлеу
әрекеті арқылы орындалады.Осы принципке байланысты екі қолмен төмене қолдан-
қолға беру,бір қолмен бас үстінен қолдан-қолға беру әрекеттері
ұйымдастырылады.
Екі қолмен төменен қолдан-қолға.Доп кең ашылған саусақтар арқылы жанынан
артынан тосылады.Бір қолмен төменен қолдан-қолға беру.Бастапқы қалыпта доп
ойыншының бір қолының білезігінде болады,ал қолдың алақаны бүйір тұста
болады.
Лақтыруға. Лақтыруға дайындалу және кәрзенкеге дәл тию ойын мақсатын
құрайды.Лақтырудың дәлдігі көптеген факторларға байланысты,жақсы техника
болып табылады,ал басқа факторлардың теріс әсерін төмендетеді және жәлдік
қабілетін анықтауға мүмкіндік береді.
Кәрзеңкеге лақтыруды берілістің барлық тәсілдері иен орындауға болады.Ең
көп тараған түрі екі қолмен кеуде тұсынан лақтыру,екі қолмен жоғарыдан
лақтыру,бір иықтың тұсынан лақтыру,бір қолмен жоғарыдан лақтыру.Екі қолмен
кеуде тұсынан лақтыру.Негізі бір орында орындалады,алыс және жақын
қашықтықтан орындалған да әсерлі болады.Бастапқы қалыпта доп кеуде тұсында
болады.Аяқтардың біреуін сәл алға қойу болады.Аяқтардың иілуімен қатар,олар
жоғары қарай тұзу көтеріледі.Соңғы кезде ойыншының денесі мен қолдары
жоғарыға қарай созылады.Екі қолмен жоғарыдан лақтыру.Доп бастың үстінде
кеңінен ашылған қолда орналасады,алақан алға қарай орнатылады,шынтақ
барынша төмен түседі.Аяқ бүгіліп дене жоғары көтеріледі және ол қолдың
шынтақ тұсының бүгілуімен бірдей тұзуленеді.Осы әрекет арқылы доп
кәрзенкеге жөнелділеді.Бір қолмен иық тұсынан лақтыру орта және жақын
қашықтықтан шабуыл жасау үшін қолданылады.Бастапқы қалыпта доп иық тұсында
болады,қолдың басы алға қаратылады.Доп астынан екінші қолмен тіреледі.Аяқты
бүгіп доп бар қол жоғары жіберіліп,бір қалыпты,жұмсақ әректпен доп нысанаға
лақтырылады.Сонғы кезде қол тегісімен созылып ,денінің ауырлық орталығы
алда тұрған аяқа ауысады.Бір қолмен жоғарыдан лақтыру қарсы әрекетте әсері
болып келеді.Допты дегеніне жеткізу үшін ойыншы жоғары секіріп,созылған
қалпымен,ашылған саусақтармен допты жоғарғы нүктеде қарсы алуы керек.Жұмсақ
әрекетпен допты кәрзенкеге қарай итеріп жібереді.
Секіріп лақтыру.Секіре лақтыру қандайда болса тәсілмен орындалады.Секіру
үшін ойыншы екі және бір аяғымен де жұлқына көтеріле алады.Баскетболда
секіре лақтыру термині екі аяқтап секіріп бір немесе екі қолмен жоғарыдан
лақтыру дегенді білдіреді.Бұл жерде негізінен секіру мен лақтыру түйіседі.
Лақтыру үшін бастапқықалыпқа екі жолымен шығуға болады:
1)Ойыншы бел тұсындағы добымен тік тұрады.Содан кейін,секіріп допты
бастапқы қалыпқа алып келеді,секірудің жоғаргы нүктесіне жетіп,қол бүгіліп
нысанаға бағытталады.Бұл тәсіл көбінесе егер лақтыру бастапқы орында
орындалса қолданылады.
2)Ойыншы тік тұрып допты ұстап лақтыруға негізгі қалыпта тұрады,содан соң
секіріп лақтырады.Бұл тәсіл кобінесе ойыншының әрекетінен кейін
қолданылады.
Жүргізу(басқару)-допты ұзақ ұстай алаңды соққылау.Егер доп ұзақ қолда
тұрса,жүгіру бітті деген сөз.Допты жүргізу үшін сәл бүгілген аяқтарға
ауысып тұру керек.Допты еркіндікте басқару үшін оны алды жақта,бүйір
тұсында ұстау керек.
Қарапайым басқаруда доп қайтадан көтерілгенде белге дейін не жоғарыға
жетеді.Төмендеген секіріспен басқаруда допты алаңға жақын жерде қарсы алу
керек.Мұндай ойыншы аяғын қаттырақ бүгеді,допты соғу көбіне колдың басына
жүктеледі.
Допты иелену және қарсы әрекет техникасы.
Допты иелену тәсілдеріне қағып алу,жұлып алу және қалқаннан секіргенде алу
жатады,ол қарсы әрекет тәсілдеріне адастыру,жұлып алу,лақтырғанда тартып
алу жатады.
Бұл тәсілдердің ерекшіліктері қарсы әрекеттің тәсілінің таңдауы,оның
атқарылу уақыты,әрекет озгешілігі әр қашан доп басқаратын қарсыласқа
байланысты.Оның әрқашан әрекеті бірінші болып жасауға мүмкіндігі бар.
Қағып алу-қорғаныс техникасының ең белсенді тәсілдерінің бірі.Ол қарсы
шабуыл жасауға және допты жүргізуге мүмкіндік береді.Оның арқасында қолдан-
қолға беруге,жүргізуге қарсы тұруға болады.Қолдан-қолға бергенде қағап
алу.Шабуылушыға қолдан-қолға беріп жатқан кезде қорғаушы оның жанына немесе
арқасына орналасады.Доп беретін адамның қолынан шыққанда денеде алға шығп
допты қағып ала білу керек.
Жұлып алу.Егер қарсылас допты ұстап тұрып айналып жатқанда жұлып алса
пайдалы,жұлып алудың 2 тәсілі бар:өзіне қарай жұлқу және қарсыластан алға-
төмен жұлқылау.
Өзіне қарайжұлқу арқылы жұлып алу.Ойыншы допты екі жағынан ұстап
алып,жылдам әрекетпен өзіне қарай жұлқып тез теріс қарау керек.Алға төменге
жұлқалау арқылы жұлып алу.Ойыншы допқа бірден бас салып оны қарсыласы жоқ
жерге итереді.
Допты секіру кезінде ал.Бұл тәсіл өте маңызды және өте әсерлі.Ол кезде
лақтыра шабуыллға және қарсы шабуылдауға мүмкіндік береді.Доп секіргенде
екі жақтың ойыншылары да теңдей қалыпта болады және допты басқаруды
ойластырып тұрады.Допты алу үшін бірінші болып алып шығып,жоғары
секіріп,допты ұстап алуы керек. Жерге түскенде аяқтарды кеңінен
ашып,шынтақтарды шетке кіріп,допты кеуденің астына тығу керек.Бұл тәсілдің
сәттілігі допты алып үлгеруге және секіруге байланысты.
Тартып алу.Бұл тәсілді ойыншы орнында допты ұстап тұрғанда немесе жүгіртіп
жүргенде орындауға болады.Қолдан тартып алу.Ойыншының жанына сәтті әрекет
жасай алатындай немесе сәтсіздікке артқа шегінуге болатындай қалыпта
жақындау керек.Шапшаң және өте аз уақытта тырыстыра ұстаған саусақтармен
допты бос жерге ұрып үлгеру керек.Жүгірту кезінде тартып алу.Доп басқарған
қарсыласты шеттегі сызыққа бағыттап сәл итермелеп допты жанынан тартып
алады.
Алдынан тосу.Бұл тәсіл лақтыруға қарсы қолданатын тәсіл.Допты лақтырып
жатқан ойыншыға жақындап,дәл лақтырар кезде доптқа қарсы шығу керек.
Тойтарыс беру.Бұл тәсіл допты тосуға немесе басқау болмағанда
қолданылады.Доптың лақтыруың қолынан босағанын көре сала шапшаң әретпен
доптың ұшу траекториясынан алып ұлгеру керек.Бұл тәсілдің сәттілігі
әрекеттің өз уақыттылығына және әрект орындаушының секіру биіктігіне
байланысты.
Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі салынған сурет
тапқаннан кейін белгілі болды.Бұл суретті көрінісінің қазіргі кездегі
баскетболға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz