Зорлау жыныстық бостандыққа қарсы қылмыстардың бір түрі ретінде

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

I. ЗОРЛАУ ҚҰРАМЫНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ - ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ

1. 1 Зорлау жыныстық бостандыққа қарсы қылмыстардың бір түрі ретінде . . . 6

1. 2 Зорлаудың обьектісі . . . 9

1. 3 Зорлаудың обьективтік жағы . . . 14

1. 4 Зорлаудың субьектісі . . . 26

1. 5 Зорлаудың субьективтік жағы . . . 31

II. ЗОРЛАУ ҚЫЛМЫСЫНЫҢ САРАЛАНҒАН ҚҰРАМЫ

2. 1 Зорлаудың сараланған құрамдары . . . 37

2. 2 Зорлаудың ерекше сараланған құрамдары . . . 48

III. ЗОРЛАУ ҚЫЛМЫСЫН ӨЗГЕ ҰҚСАС ҚЫЛМЫСТАРДАН АЖЫРАТУ

3. 1 Зорлау және және нәпсіқұрамарлық сипаттағы күш қолдану қылмысы . . . 55

3. 2 Зорлау және он алты жасқа жетпеген адаммен жыныстық қатынаста болу және нәпсіқұмарлық сипаттағы өзге де іс-әрекеттер қылмысы . . . 57

3. 3 Зорлау және жыныстық қатынас жасауға, еркек пен еркектің жыныстық қатынас жасауына, әйел мен әйелдің жыныстық қатынас жасауына немесе нәпсіқұмарлық сипаттағы өзге де іс-әрекеттер жасауға мәжбүр ету қылмысы . . . 59

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 61

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК-ҚҰҚЫҚ АКТІЛЕР МЕН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 64

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Қылмыстық заңнамада адам құқықтары мен бостандықтары заңмен қорғалатын жоғары әлеуметтік қазына ретінде бастапқылық және мызғымастық тұрғысынан көрініс табуы керек.

Қылмыстық саясат ең бірінші онша ауыр емес және орташа ауырлықтағы қылмыс жасаған адамдарға, әлеуметтік жағынан нашар қамтамасыз етілген топтарға - жүкті әйелдерге, асырауындағы балалары жоқ жалғыз басты әйелдерге, кәмелетке толмағандарға қатысты ізгілік бағытында дамуы керек. Сонымен қатар оны ауыр және аса ауыр қылмыс жасаған кінәлі адамдарға, қылмыстық қудалаудан жасырынып жүрген адамдарға, қылмыс рецидивтеріне қатысты қатаң қылу қажет1.

Сонымен бірге Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың айтуы бойынша заңды құрметтейтін азаматтардың құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін қорғау құқық қорғау органдарының негізгі міндеті болып табылады2.

Әйел адамдарды күштеумен күресу әлемдегі ең бір маңызды, өткір және шешілмес мәселелердің бірі болып отыр. Оның дәлелі халықаралық деңгейде қабылданған БҰҰ-ның 2000 жылға дейінгі әйелдердің жағдайын жақсарту стратегиясы, «Әйелдерге қатысты күштеуді түпкілікті жою туралы» БҰҰ-ның Декларациясы, «Әйелдерге қатысты күштеудің алдын-алу, жазалау және тамырымен жою туралы Америкааралық Конвенциясы және басқа да құжаттар болып отыр. Халықаралық деңгейде мұндай маңызды құжаттардың қабылдануы халықаралық қауымдастықтың, мемлекеттердің өз ішіндегі шешілмес бұл мәселені бірігіп шешуге және онымен күресудің оңтайлы жолдарын іздестіруге деген батыл ниеттерінің көрсеткіші.

Әйелдерге қатысты күштеумен күресуден біздің мемлекетімізде тыс қалмауда. Өйткені Кеңес Одағы ыдырауы, Қазақстанның нарықтық қатанастарға көшуі қоғамның әлеуметтік жіктелуіне, кейбір әлеуметтік топтардың кедейленуіне, жұмыссыздықтың көбеюіне байланысты қоғамда бір-бірін күштеудің тез арада өсуіне әкелді. Яғни, бұл мәселе Қазақстан үшін де тән.

Әйелдерге қатысты күштеудің ішіндегі ең бір ауыр қылмыстардың бірі - Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 120-бабымен қарастырылған зорлау қылмысы. Зорлау салдарынан әйел адамға тек қана физиологиялық және психикалық зиян келтіріліп қана қоймай, моральдық та зиян келтіріледі.

Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері. Сонымен берілген дипломдық жұмыстың мақсаты - Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі 120-бабымен жауаптылық көзделген зорлау қылмысына қылмыстық-құқықтық түсініктеме беру. Қойылған мақсатқа жету мақсатында зерттеу алдына келесідей міндеттер қойылды:

зорлау қылмысының құрамын оның обьектісіне сипаттама беріп, оның ерекшеліктерін анықтау;
зорлау қылмысының обьективтік жағына қылмыстық-құқықтық сипаттама жасау;
аталған қылмыстың субьектісінің ерекшеліктерін айқындау;
зорлау қылмысының субьективтік жағын және оның элементтерін толық ашу арқылы, зорлаудың мазмұнын ашу;
зорлау қылмысының сараланған құрамдарына құқықтық сипаттама жасау;
зорлау қылмысын өзге де ұқсас қылмыстардан ажырату;
зорлауға қатысты құқықтық әдебиеттердегі қылмыстық құқық саласындағы ғалымдардың пікірлері мен көзқарастарын және қазіргі кездегі осы саладағы Қазақстандық ғалымдардың көзқарастарын келтіре отырып, сот-тергеу тәжіребесінің материалдарын зерделеп сұрыптау.

Жұмыстың құрылымы . Жұмыс алдыма қойған мақсаттарға тиімді жету үшін рационалды түрде тиісті тарауларға бөлінген. Бітіру жұмысы үш тарау, кіріспе, қорытынды және пайдаланған нормативтік-құқықтық актілер мен әдебиеттер тізімінен тұрады.

Берілген жұмыстың соңында осы жасалған жұмыстың нәтижесіне қорытынды беріледі.

I. ЗОРЛАУ ҚҰРАМЫНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ - ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ

1. 1 Зорлау жыныстық бостандыққа қарсы қылмыстардың бір түрі ретінде

Зорлау қылмысы жеке адамдарға қарсы қылмыстардың ішінде ең ауыр қылмыстардың бірі болып саналады. Зорлау қылмыстық заңмен белгіленген жыныстық бостандық пен жыныстық қол сұғылмаушылыққа қарсы қылмыстар қатарына жатады. Жыныстық бостандық пен жыныстық қол сұғылмаушылыққа қарсы қылмыстар деп - қылмыстық заңмен белгіленген он алты және он төрт жасқа толмағандардың дұрыс физиологиялық және психикалық дамуына, кәмелетке толған адамдардың жыныстық бостандығына немесе қоғамда қалыптасқан жыныстық қалыпқа қол сұғатын қоғамды қауіпті іс әрекеттерді айтамыз. Зорлаудың қоғамдық қауіптілігі ол жеке тұлғаның жыныстық бостандығын және жыныстық қол сұғылмаушылығын бұзады, кәмелетке толмағандардың дұрыс рухани және және физиологиялық дамуына әсер етеді, қоғамдық морльді бұзады, қоғамда қалыптасқан жыныстық қатынастар қалыбын бұзады.

Кез-келген қылмыстың мәнін түсіну үшін оның құрамын білу керек. Кез келген әрекет қылмыс бола бермейді, бірақ кез-келген қылмыс әр уақытта әрекет болып келеді. Сондықтан сол әрекетті қылмыс деп тану үшін ол әрекетте сол қылмыстың құрамы болуы керек. Яғни, кез-келген қылмысты қарастыру әр кезде оған қылмыстық құқықтық сипаттама беруден басталады. Ең алдыменен ол қылмыстың негізгі құрамының элементтерінің мазмұнын ашу оның обьектісінің, обьективтік жағының, субьектісінің, субьективтік жағының міндетті және қосымша нышандарына сипаттама беруден басталады. Бұның өзін білу кез-келген заңгер үшін тәжіребеде қылмысты саралауды дұрыс саралауда өте қажет.

Егер, сол қылмыс үшін жауаптылық көзделген заң бабында оның саралаушы нышандары көрсетілсе, онда сол қылмыстың сараланған құрамына нақты құрамға тән ауырлататын мән-жайларының, яғни саралаушы нышандарының мазмұнын ашу да қажет.

Зорлау қылмысы қоғамдағы қалыптасқан жыныстық қатынастар қалыбына және жыныстық мораль мен өнеге нормаларына қайшы келеді. Кез-келген қылмысты жасау өнегелікті емес әрекет деп танылады, бірақ барлық қылмыстар бірдей жыныстық мораль мен өнегелік нормаларын бұза бермейді.

Жыныстық мораль мен өнегелік адамзат қоғамы дамыған сайын өзгеріп тұрады. Олардың әр уақытта оң өзгермейтінін ескерген жөн. Мысал ретінде қазіргі кездегі қоғамдағы жыныстық мораль мен өнегеліктің деңгейін Қеңес Одағы кезіндегі деңгейге қарағанда әлдеқайда төмендігін келтіруге болады.

Бұрынғы кезде жыныстық мораль мен өнегеліктің жай күйіне халық дәстүрі мен әдет-ғұрпы, ал бұдан он жыл бұрын жастарды тәрбиелеуге елеулі түрде көңіл бөлген Компартия әсер етіп отырды. Қазіргі кездегі жыныстық мораль мен өнегеліктің төмендеуін біреулері қоғам өмірінің барлық салаларындағы тәртіптің төмендеуімен, Кеңес одағы ыдырауымен, экономикалық дағдарыспен түсіндірсе, екіншілері оны отбасылық тәрбиелеудің төмендеуімен, жас өспірімдерді бақылаудың жоғалтылуымен, біздің кино және видео нарығымызға жыныстық тәрбиелеуге кері әсер ететін, жыныстық салада мінез-құлықтар бостандығын насихаттайтын өнімдердің кіріп кетуімен түсіндіреді. 3

Жыныстық мораль мен өнегелілік бара-бар ұғымдар болып табылмайды. Жыныстық өнегелілік жыныстық моральға қарағанда кеңірек ұғым. Жыныстық әнегелілік қоғамдағы жыныстардың өзара қатынастарына жалпы қабылданаған көзқарастарды көрсететін және адамдардың нәпсіқұмарлық мінез-құлқының барлық жақтарын реттейтін мораль нормалары жүйесінен тұрады. Жыныстық өнегелілік жай күйіне қоғамдағы қалыптасқан жыныстық қатынастар укладына тәуелді болып табылады. Қоғам мүшелері басшылыққа алатын мораль деңгейі жоғары нравты қоғамда қалыптасқан жыныстық қатынастар уклады нәпсіқұмарлық құқықбұзушылықтардың деңгейіне ұстап тұрушы әсер етеді. Және де керісінше моральға жат, мінез-құлыққа сай емес қоғамда нәпсіқұмарлық құқықбұзушылықтар деңгейі тиісінше жоғары болады.

Біз қарастырып отырған зорлау қылмысының Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің (әрі қарай - ҚР ҚК) 120-бабының 1-бөлігінде негізгі құрамы, сол баптың 2-бөлігінде 5 сараланған түрі және 3-бөлігінде 4 ерекше сараланған түрі берілген. Енді осы аталғандарға жеке-жеке кезектілікпен толық сипаттама беруді бастайық.

1. 2. Зорлаудың объектісі

Кез-келген қылмыс құрамын сипаттау әруақытта қылмыстың обьектісіне сипаттама беруден басталады. "Обьект - құрамның міндетті элементтерінің бірі, сондықтан да обьектісіз қылмыс жоқ. Қылмыстық заңда қылмыс деп қарастырылған кез-келген қоғамға қауіпті әрекет белгілі бір обьектіге бағытталады". 4

"Қылмыстың обьектісі қылмыстық құқықтық тыйым салудың сипатын, заңмен тыйым салынған іс-әрекеттердің шектері мен шеңберін, олардың қоғамдық қауіптілігінің сипаты мен дәрежесін анықтайды. Сондықтан обьект қылмыстың ұғымын анықтау үшін де шешуші маңызға ие". Куринов Б. А. атап кеткендей "қол сұғушылықтың жалпы, топтық және тікелей обьектілерін дұрыс анықтау қылмысты саралаудың қажетті бастапқы кезеңі болып табылады". 5

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 120-бабында көзделген зорлау қылмыстың тікелей обьектісі болып жыныстық жетілмеген әйел жынысты тұлғалардың жыныстық бостандығы, он алты жасқа жетпеген кәмелетке толмағандардың жыныстық қол сұғылмаушылығы мен дұрыс рухани және физиологиялық дамуы. Бұндай жас шегінің белгіленуі Қазақстанның қылмыстық заңымен он алты жасқа толған әйел жынысты адаммен күш қолданбай (ерікті) жыныстық қатынас жасағаны үшін жауаптылық қарастырылмаған.

Қылмыстық құқық ғылымында көпшілікпен танылған ережеге сай қылмыстың обьектісі болып қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық қатынастар табылады.

Зорлаудың обьектісі мәселесі әлі күнге дейін қылмыстық құқық ғылымы өкілдерінің арасында дау туғызып отыр. Оған қатысты Кеңес Одағы дәуірінен бастап әртүрлі көзқарастар бар. П. И. Люблинский, А. Н. Игнатов, Б. В. Даниальбек, Ю. К. Сущенко, Б. А. Блиндер, А. Халиков сияқты ғалымдар жыныстық қылмыстардың обьектісі ретінде жеке тұлғаның қауіпсіздігі мен жеке тұлғаның немесе қоғамда қалыптасқан жыныстық қатынастар қалыбынын атайды.

Сонымен қатар кейбір криминалисттер қоғамда қалыптасқан жыныстық қатынастар қалыбы жыныстық қылмыстардың топтық обьектісінде емес, нәпсіқұмарлық сипаттағы күш қолдану әрекеттерінің тікелей обьектісіне жатқызылады. 6

Сонымен қылмыстық құқық теориясында оның өкілдерінің әртүрлі көзқарастарын кездестіруге болады. Мысалы, жыныстық қатынастардың қалыбын біреулері барлық жыныстық қылмыстардың топтық обьектісіне жатқызса, басқалары оны жекелеген жыныстық қылмыстардың тікелей обьектісіне жатқызады. Жыныстық қылмыстардың обьектісіне кең мағынада түсініктеме беретін ғалымдар олардың қатарына жыныстық қылмыстарға жатпайтын басқа да қоғамға қауіпті іс-әрекеттерді жатқызады. Олар: жезөкшелікпен айналысуға тарту (ҚР ҚК 270-бабы), жезөкшелікпен айналысуға арналған притондар ұйымдастыру немесе ұстау және жеңгетайлық (ҚР ҚК 271-бабы), порнографиялық материалдарды немесе заттарды заңсыз тарату (ҚР ҚК 273-бабы), қатыгездікпен күш қолдануға бас ұруды насихаттайтын туындыларды заңсыз тарату (ҚР ҚК 274-бабы) .

С. М. Рахметов пен А. К. Мукажанов Н. И. Коржанскийдің түрлік обьекті болып "жеке қылмыс қол сұғатын қоғамдық қатынас"7 табылады деген тұжырымдамасына сүйене отырып зорлаудың түрлік обьектісі деп қоғамда қалыптасқан мораль мен өнегелік нормаларына негізделген жыныстық қатынастардың әлеуметтік қалыбын есептейді. Олардың айтуынша "осы қалыптың шегінде әйелдердің жыныстық бостандығы мен әйел жынысты кәмелетке толмағандардың жыныстық қол сұғылмаушылығы және кәмелетке толмағандардың дұрыс рухани және физиологилық дамуы қорғалады". Осы тұжырымдамадан келіп олар зорлаудың тікелей обьектісі деп 16 жасқа жеткен әйел жынысты тұлғалардың жыныстық бостандығымен және 16 жасқа жетпеген кәмелетке толмағандардың жыныстық қол сұғылмаушылығы мен дұрыс рухани және физиолгиялық дамуын атайды. Әрине, мен бұл анықтамамен келісетінімді жоғарыда зорлаудың тікелей обьектісіне осындай анықтама беруіммен көрсеткен болатынмын.

Ал енді жыныстық қатынастар қалыбына толығырақ тоқталайық. Жыныстық қатынастар уклады адамдардың нәпсіқұмарлық әрекеттеріне қатысты қоғамда үстемдік етуші көзқарастар мен қағидалар көрсетеді. Жыныстық қатынастардың қалыбының мазмұнын жыныстық мораль мен өнегелік мәселелерінен бөліп қарастыруға болмайды. Жыныстық мораль мен өнегелік қоғамда қалыптасқан жыныстық қатынастардың қалыбының негізін құрайды. Жыныстық мораль мен өнегелік жоғары болған сайын жыныстық қатынастардың қалыбы берік болады және оған қол сұушылықтар аз жасалады.

Ал, жыныстық мораль мен өнегелік өз кезегінде қоғамның жалпы мораліне және өнегелік деңгейіне тәуелді болады, өйткені олар қоғамның мінез-құлық нормалары жүйесінің бөлігі болып табылады. Жыныстық өнегелік түсінігіне тек қана адамдардың, нәпсіқұмарлық мінез-құлық ережелері кіріп қана қоймай қоғамдағы нәпсіқұмарлық қатынастарға қатысты көзқарастар мен әдет-ғұрыптар да кіреді.

Жыныстық бостандық та зорлаудың обьектісі болып табылады. Жыныстық бостандық - тұлға өз нәпсіқұмарлық қажеттіліктерін қалай қанағаттандыратынын анықтауда көрініс табатын адамның жеке бостандығының құрамдас бөлігі. Жыныстық бостандыққа тек он алты жасқа жеткен психикалық дені сау тұлға ие. Он алты жасқа жетпеген және психикалық дені сау емес тұлғалар жыныстық бостандыққа ие емес. Сондықтан он алты жасқа жетпеген психикалық жетілмеген адаммен ерікті немесе күш қолданып жыныстық қатынасқа түскені үшін ҚР ҚК 120-122-баптарымен қылмыстық жауаптылық қарастырылған. Бұндай жағдайларда ҚР ҚК 120, 121 және 124-баптарымен қарастырылған қылмыстардың обьектісі болып жыныстық қол сұғылмаушылық табылады.

Жыныстық бостандыққа ие тұлғалар деп А. Н. Красиков жыныстық жетілген тұлғаларды атайды. 8 Менің ойымша Қазақстандық заңшығарушы медицина ғылымының жалпы ереже бойынша тұлғаның жыныстық жетілуі он алты жасқа жетумен сайма-сай келеді деген тұжырымдамасына сүйене отырып он алты жасты белгілеуі Красиковтың көзқарасымен сәйкес келеді және бұл жерде дау туғызуға ешқандай негіз жоқ деп есептеймін.

Зорлаудың обьектісі болып тұлғаның жыныстық мінез-құлқы басқа тұлғалардың мүдделері мен қоғамдық мүдделерді бұзбайтын жыныстық бостандық қана бола алады. Зорлау кезінде кінәлі жәбірленушінің жыныстық бостандығын онымен күш қолданып жыныстық қатынас жасау жолымен немесе оның дәрменсіз күйін пайдалану арқылы бұзады. Бірақ жыныстық бостандық өзінің нәпсіқұмарлық қажеттіліктерін қанағаттандыру тек заңды тәсілдермен ғана емес, сонымен бірге құқыққа қайшы тәсілдермен де көрінуі мүмкін. Оларға кедергі жасауды қылмыстық мінез-құлық ретінде қарастыруға болмайды. Мысалы, біреуді зорлайын деп жүрген немесе эксгибиционизммен айналысып жүрген адамға кедергі жасау.

Бұл қол сұғушылықтың қосымша обьектісі болып әйел адамның немесе кәмелетке толмаған әйел жынысты тұлғаның денсаулығы болуы мүмкін. Әсіресе, бұл қылмыс көп жағдайда денсаулықтың елеулі түрде бұзылуына, психикалық зақымдануға және т. б. әкеледі. ҚР ҚК 120-бабының 2-бөлігінің «в» тармағындағы жәбірленушінің соз ауруын жұқтырып алуына әкеп соққан зорлау, сол баптың 3-бөлігінің «а» тармағындағы абайсызда жәбірленушінің өлуіне әкеп соқтырған зорлау мен «б» тармағындағы абайсызда жәбірленушінің денсаулығына ауыр зиян келтіруге, оның ВИЧ/ЖҚТБ-ны жұқтырып алуына немесе өзге де ауыр зардаптарға әкеп соқтырған зорлау сияқты зорлаудың сараланған түрлері қосымша обьектінің бар-жоғына байланысты құрастырылған.

Бұл қылмыста жәбірленуші болып тек қана әйел адам немесе кәмелетке толмаған әйел жынысты тұлға табылады. Бұл қылмыстың бар-жоғын анықтауға жәбірленушінің виктимді мінез-құлқы, мінез-құлыққа сай емес өмір сүруі, жезөкшелікпен айналысуы және т. б. әсер етпейді.

Ал енді ең соңында жоғарыда айтылғанға қорытынды ретінде қылмыскердің зорлау жасау кезіндегі осы қылмыстың жалпы, топтық, түрлік және тікелей обьектілеріне әсер ету механизмін қарастырайық.

Кез-келген қылмыстан бірінші кезекте обьектілерді топтастырудың ең төменгі деңгейі - тікелей обьекті зардап шегеді. Соңғысы толықтай бұзылуы немесе ішінара зақымдануы мүмкін. Сонымен қатар осы обьектінің айналасындағы қоғамдық қатынастар да бұзылады. Зорлау кезінде бірінші кезекте әйелдің жыныстық бостандығына қол сұғылады. Егер, бұл қылмыс 16 жасқа жетпеген кімелетке толмағанға қатысты жасалатын болса, онда кінәлі оның жыныстық қол сұғылмаушылығына қол сұғады, өйткені берілген жасқа жетпеген кәмелетке толмаған өз жыныстық бостандығына билік ету құқығына ие емес. Жыныстық бостандықтың иегерлері болып он алты жасқа жеткендер табылады. Сондықтан ҚР ҚК 122-бабымен он алты жасқа жеткен айқын адаммен жыныстық қатынаста болғаны, еркек пен еркектің немесе әйел мен әйелдің қатынасы немесе нәпсіқұмарлық сипаттағы өзге де әрекеттер үшін қылмыстық жауаптылық қарастырылған. Аталған әрекеттерді он алты жасқа жеткен тұлғамен жасау құқыққа қайшы емес, өйткені бұл жаста кәмелетке толғандар көп жағдайларда жыныстық жетіледі. Сондықтан жыныстық қол сұғылмаушылық зорлаудың обьектісі ретінде тек жәбірленуші оған қатысты қылмысты жасау сәтінде он алты жасқа жетпеген жағдайларда ғана қарастырылады. Бұл жағдайда қол сұғушылық бір уақытта басқа тікелей обьекті - кәмелетке толмағандардың дұрыс рухани және физиологиялық дамуына жасалады. Ал, бұл өз кезегінде жәбірленушінің дұрыс дамуының шарттарының жалпы бұзылуына әкеледі. Және де рухани және физиологиялық даму - өзара байланысты түсініктер. Мысалы, уақытынан бұрын жыныстық өмірге қызығушылық жас өспірімнің организмінің физиологиялық дамуына теріс әсер ететін ерте жыныстық өмірге әкелуі мүмкін. 9

Зорлау кезінде қол сұғушылықтың топтық обьектісі - тұлғаға да қол сұғады.

Және ең соңында кез-келген қылмыстан қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық қатынастарға да зиян келеді. Зорлау жасау кезінде әйел адамның жыныстық бостандығын немесе он алты жасқа жетпеген кәмелетке толмаған тұлғаның жыныстық қол сұғылмаушылығын, және де жас өспірімдердің дұрыс дамуын қамтамасыз ететін қоғамдық қатынастарға, қоғамда қылыптасқан жыныстық қатынастар қалыбының айналасындағы қоғамдық қатынастарға, тұлға қатынастарына және барлық аталған қатынастар арқылы қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық қатынастарға жалпы зиян келтіріледі.

1. 3 Зорлаудың объективтік жағы

Қылмыс құрамының келесі бір міндетті элементі болып оның обьективтік жағы табылады. Қылмыстың обьективтік жағы қылмысты істеген адамның мінез-құлқының сыртқы көрінісін білдіреді. 10 Кез-келген қылмыс құрамының міндетті нышаны болып қоғамға қауіпті іс-әрекет табылатыны баршамызға мәлім. Іс-әрекетсіз қылмыс құрамы болмайды және субьектіні қылмыстық жауаптылыққа тартуға негіз жоқ. Іс-әрекет әрекет немесе әрекетсіздік жолымен жасалуы мүмкін. ҚР ҚК 120-бабында көзделген зорлау қылмысы барлық жыныстық қылмыстар сияқты тек қана іс-әрекетпен жасалады. " Іс-әрекет - мінез-құлықтың белсенді нысаны" болып табылады.

ҚР ҚК 120-бабының диспозициясы әйел мен еркектің арасындағы жыныстық қатынасты келесідей жолдармен жасалғанда зорлау ретінде таниды:

а) жәбірленушіге күш қолданумен;

б) жәбірленушіні күш қолданамын деп қорқытумен;

в) басқа тұлғаларға күш қолданумен;

г) басқа тұлғаларға күш қолданамын деп қорқытумен;

д) жәбірленушінің дәрменсіз күйін пайдаланумен.

Сонымен зорлау қылмысы құрамының қажетті және жеткілікті нышаны болып жәбірленушімен жыныстық қатынасты күштеу немесе оның дәрменсіз күйін пайдалану тәсілімен жасау табылады. Егер, екі тәсілде орын алса ол тек жаза тағайындау кезінде ғана ескерілуі мүмкін.

Ал енді зорлаудың ұғымына келсек құқықтық әдебиеттерде оған әртүрлі анықтамалар берілген. С. М. Рахметов пен А. К. Мукажанов "зорлау болып еркектің әйелмен табиғи нысанда жәбірленушіге немесе басқа тұлғаларға күш немесе психикалық күштеу қолданып немесе оны қолданбақшы болып қорқытып, не жәбірленушінің дәрменсіз күйін пайдаланып жыныстық қатынас жасауы табылады".

Ал Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1993 жылғы 23 сәуірдегі №1 "Зорлау үшін жауапкершілікті реттейтін заңдарды соттардың қолдануы туралы" қаулысының 1-тармағында келесідей анықтама берілген: "Зорлау деп әйел жынысты тұлғамен күш қолданып, қорқытып немесе жәбірленушінің дәрменсіз күйін пайдаланып жасалған жыныстық қатынасты түсінген жөн . . . Берілген мән-жайларда әйел жынысты тұлғамен жыныстық қажеттілікті өзгедей нысандарда қанағаттандыруды да зорлау деп есептеген жөн. "

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.