Ұяшықты сызба құрылым
Мазмұны
Кіріспе
I Жалпы бөлім. Есептеу торабының сызба құрылымын синтездейтін
автоматтандырылған жүйені жобалау мәселесін талдау және
зерттеу
1.1 Қазіргі заманғы автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді
талдау
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...
1.2 Дипломдық жоба мәселесінің қойылымы ... ... ... ... ... ... ... ..
II Арнайы бөлім (өңдеу). есептеу торабының сызба құрылымын
синтездейтін автоматтандырылған жүйені жобалау
2.1 Жергілікті есептеу торабтарын түрғызу негіздері
... ... ... ... ...
2.2 Қолданылатын құрал-сайманды
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Сызба-құрылымның алгоритмің сипаттау Бұтақ тәрізді
құрылымды жергілікті есептеу торабының математикалық үлгісі
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
2.4 Бас программаның алгоритмін сипаттау
... ... ... ... ... ... ... .
2.5 Мәліметтерді сипаттау. Кестелердің құрылымын анықтау
2.6 Басқару ішжүйесін сипаттау
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
2.7 Бұтақ ішжүйесін сипаттау
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .
III Экономикалық бөлім
3.1 Ақпараттық жүйені құруға кететін шығындарды бағалау
... ... ...
3.2 Жобаны ендіруге дейінгі жұмысшылардың орындайтын
жұмыстарының құны
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
... ... .
3.3 Есеп кешенінде ақпараттық технологияларды жаңарту
кепілдемесі
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
IV Еңбекті қорғау және экология бөлімі
4.1 Кәсіпорында еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы
... ... ..
4.2 Электр қауіпсіздігін қамтамасыз ету
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
4.3 Санитарлы-гигиеналық шаралар
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
АҢДАТПА
Дипломдық жобада торап сызба-құрылымының синтезінің автоматтандырылған
жүйесінің құрамына кіретін, Бұтақ тәрізді құрылымның синтезінің басқару
бөлігі ішжүйесі жасалған.
Дипломдық жобалау барысында негізгі бөлімде есептеулер орындалған:
автоматтандырылған ақпараттық жүйелер сарапталды, есептеу торабының
құрылымы анықталды, берілген тапсырма алгоритмі құрастырылды, алгоритмді
іске асыратын программалау тілін таңдап алынды, программаны іске асырып,
оның дұрыстығын мысалдар арқылы дәлелдеулер жүргізілді.
Кіріспе
Қазіргі күнде әлемде 200 миллионнан астам компьютер бар және олардың
80(-дан көбі әртүрлі, офистегі шағын жергілікті тораптардан бастап ауқымды
Іnternet, FіdoNet, FREEnet және т.б. тәрізді ақпаратты-есептеу торабтарына
біріктірілген.
Компьютерлерді тораптарға біріктірудің бүкіл-әлемдік тенденциясы,
ақпараттық хабарларды беруді жылдамдату, тұтынушылар арасында жылдам
ақпарат алмасу мүмкіндігі, жұмыс орнында отырып хабарларды алу және беру
(факстар, E-Maіl, электрондық конференциялар және т.б.), жер шарының кез-
келген нүктесінен кез-келген ақпаратты әп-сәтте алу мүмкіндігі және де әр
түрлі программалармен қамтамасыздандырылған, әр түрлі өндіруші фирмалар
компьютерлерінің арасында ақпарат алмасу сияқты бірқатар маңызды себептерге
негізделген.
Есептеу тораптары көтеретін осындай үлкен мүмкіндіктер және ақпараттық
кешендегі көтерулер сонымен қатар өндірістік үрдістің біршама жылдамдауы
бізге оларды жоққа шығаруға, іс жүзінде қолданбауға мүмкіндік бермей отыр.
Қазіргі заманғы ғылыми - техникалық талаптарға сай келетін және жаңа
техникалық, программалық шешімдердің пайда болуына байланысты торапты
біртіндеп ары қарай дамыту мүмкіндігі бар. Қолда бар компьютерлер негізінде
ақпараттық - есептеу тораптарын (АЕТ) ұйымдастыру қажеттілігі жиі - жиі
туындап отырады.
Жергілікті есептеу тораптарын талдау және синтездеу өңдеу және
ұйымдастыру сұрақтары бойынша біртұтас кешенді қазіргі заманғы компьютерлік
технологиялар және телекоммуникация негізінде автоматтандырылған жүйені
құру сондықтан өте маңызды болып тұр.
Осындай жүйелер уақыт және еңбек қорларының шығынын азайтуға мүмкіндік
береді, адамды сан қилы операциялар мен есептерді орындаудан арылтады,
еңбек өнімінің сапасын арттырады, қателесу мүмкіндігін төмендетеді.
Ақпараттық дәуір көптеген мамандықтардың өз міндеттерін орындау
әдістеріне біршама өзгерістер әкелді. Қазір техникалық білімі жоқ орта
деңгейлі маман бұрынғы жоғары дәрежелі программист орындайтын жұмыстарды
істей алады. Қызметкердің қолында бұрын ешқашан көрмеген соншама дәл және
жедел ақпараттар бар.
Кәсіпорындардың ғылыми орталықтардың басқару жүйесін дамытудағы ең бір
сипатты тенденциясы болып олардың орнына жергілікті есептеу торабтарының
техникалық базасын қолдану болып табылады.
Жерілікті есептеу торабы (ЖЕТ) дегеніміз не?
Жергілікті есептеу торабы деп бірнеше жеке компьютерлі жұмыс
орындарының (жұмыс бекеттерінің) мәліметтер берілісінің бір арнасына
қосылуды атайды. Торап - бұл әр түрлі талаптарға сәйкес өзгертуге болатын
модулді, бейімделгіш коммутациялық (байланыстық) жүйе. Оның модулділігі
жаңа құрауышты қосуды немесе барларының орын ауыстыруларын жеңілдетеді, ал
бейімделгіштігі өзгерістер мен жетілдірулерді енгізуді оңтайлатады. Ең
қарапайым торабы (ағылш. network) ең аз дегенде бір-бірімен кабель арқылы
жалғанған екі компьютерден тұрады. Бұл оларға мәліметтерді бірге қолдануға
мүмкіндік береді.
Барлық тораптар (қандай да күрделі болмасын) осы қарапайым қағидаға
негізделген. Барлық компьютерлік торабтардың пайда болуы тәжірибелік
қажеттіліктен туындаған – мәлеметтерді бірге қолдану мүмкіндігіне ие болу.
Тақырыптың өзектілігі: өндірістік мәлеметтерді бірге қолдану
мүмкіндігіне қол жеткізетін жергілікті есептеу торабтарының құрылымдарын
талдау және синтездеу қазіргі уақытта өндірістің ең өзекті мәселесі болып
табылады.
Жобаның мақсаты: Интергаз Орталық Азия кәсіпорнының жергілікті
есептеу тораптарының құрылымын математикалық әдістерге сүйене тиімділеуге
арналған ішкі жүйені зерттеу және өңдеу.
Жобаның міндеттері: Осы диплом жобасында Интергаз Орталық Азия
кәсіпорнының жергілікті есептеу тораптарының автоматтандыру жүйесін жобалау
міндеті қойылады. Жобалаудың қойылған мақсатына сәйкес келесі міндеттерді
орындау қажет:
1. автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді сараптау;
2. есептеу торабының құрылымын анықтау;
3. берілген тапсырма алгоритмін құрастыру;
4. алгоритмді іске асыратын программалау тілін таңдау;
5. программаны іске асырып, оның дұрыстығын мысалдар арқылы дәлелдеулер
жүргізу;
6. экономикалық бөлім бойынша есептеулерді орындау;
7. еңбекті қорғау және экология мәселелерін қарау.
Зерттеу объектісі: Интергаз Орталық Азия кәсіпорнының жергілікті
есептеу торабы.
Жоғарыда айтылған ішкі жүйені өңдеуге арналған дипломдық жобаның
бірінші тарауында қазіргі бар автоматтандырылған жүйелерге шолу және талдау
жасалынған, тораптарды ұйымдастыру және тапсырманы қою сұрақтары
қарастырылған.
Екінші тарау – “Басқару ішжүйесі және “Бұтақ” тәрізді ішжүйесін
сипаттау және өңдеу” тұтынушылық интерфейсті, кестелер құрылымын
сипаттауға, жүйенің тапсырмасын қоюды және оның программалық іске асырылуын
сипаттауға арналған. Сонымен қатар бұл тарауда сызба - құрылым синтезінің
математикалық үлгілері және жергілікті есептеу торабтарының құрылымын
тиімділеу тапсырмасын шешу әдістері, әрбір мысалдарының шешімдері
қарастырылған.
Үшінші тарауда жүйені енгізудегі экономикалық тиімділікті есептеу
келтірілген.
Төртінші тарау тұтынушылар еңбегін қорғау бойынша кешенді шараларды
қарастырады.
1. Жалпы бөлім. Есептеу торабының сызба құрылымын синтездейтін
автоматтандырылған жүйені жобалау мәселелерін талдау және зерттеу
1.1 Қазіргі заманғы автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді талдау
Жаңа бұйымдарды өңдеушілердің еңбек өнімділігін өсіру, жобалау мерзімін
қысқарту, жобаларды өңдеу сапасын жоғарлату – шешімі, қоғамның ғылымы-
техникалық прогресін жеделдету деңгейін анықтайтын маңызды мәселелер.
Автоматтандырылған жобалау жүйелерінің (АЖЖ – САПР) дамуы мықты ғылыми-
техникалық базаға сүйенеді. Бұл - қазіргі заманғы есептеу техникалары,
ақпаратты берудің және өңдеудің жаңа сандық әдістерін табу және тиімділеу.
Автоматтандырылған жобалау жүйелері негізгі ғылымдардың жаңа
жетістіктерінің негізінде жобалау әдістемесін қолдануға және жетілдіруге,
күрделі жүйелер мен нысаналарды жобалаудың математикалық теориясын дамытуға
мүмкіндік береді. қазіргі кезде негізінен текстік құжаттама техникалық
сызбаларды түрлендіру, графикалық бейнелерді тұрғызу және т.б. сан қилы
процедуралар мен операцияларды автоматтандыруды қамтамасыз ететін құралдар
мен әдістер, жасалған және қолданыста жүр.
Ақпараттық жүйелерді үш классқа бөлуге болады: есепке алатын
(бақылаушы, болжауыш, анықтамалық); талдаулық (кенесші, болжауыш,
диагностикалық); шешуші (басқарушы, жоспарлаушы). Келтірілген
классификациядан көріп отырғандай ақпараттық жүйелер келесі деңгейлерге
бөлінеді: ақпараттың сапалы өзгеруін тудырмайтын (есепке алатын жүйелер);
ақпаратты талдайтын (талдаушы жүйелер); шешім жасайтын (шешуші жүйелер)
[1].
Бұл класстардың арасында алдыңғы класс келесісіне бастапқы база
болатындай айқын бір тәуелділікпе, ал әрбір келесісі алдыңғысының
тапсырмасын шешуі мүмкін. Сонымен статстикалық жүйелер өз тапсырмаларынан
бөлек анықтамалық функцияларды орындайды, ал бақылаушы жүйелер
статистикалық және анықтамалық сипаттағы тапсырмаларды шешеді.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің келтірілген классификациясы
олардың дамуының келешегін ашады. Қазіргі кезде автоматтандырылған
ақпараттық жүйелердің классификациясының негізіне ақпаратты машиналық
өңдеудің ерекшеліктері сияқты белгі қойылуы мүмкін. Олардың ЭЕМ арқылы
шешуінің, ақпараттық тапсырмаларды іске асыру тәсілдемесінің
ерекшеліктерінде байқалатын нақты бір өзгешелігі бар. Осы белгілері бойынша
ақпараттық тапсырмаларды үш топқа бөлуге болады. Есептік, талдаулық -
статистикалық, ақпараттық - іздеу.
Автоматтандырылған талдаулық - статистикалық жүйелер статистикалық
ақпараттарды жинау және өңдеу үшін арналған кіріс және шығыс ақпараттарының
үлкен көлемімен және де осы жүйелер қолданатын программалардағы
арифметикалық операциялармен салыстырғандағы логикалық операциялардың
меншікті үлкен көлемімен сипатталады. Автоматтандырылған ақпараттық - іздеу
жүйелері ішкі істер органдарының негізгі функцияларын орындау үшін
қолданылады. Олардың ерекшелігі оперативті маңызы бар адамдар, фактілер
және заттар туралы үлкен көлемді ақпаратты жинауда және үнемі түзетіп
(дұрыстап) отыруды болып саналады. Сонымен қатар ақпараттық жұмыстың
көлемін алғашқы рет енгізудің көп еңбектенуді талап ететінін айта кету
керек. Сондай-ақ нысаналар ылғи қозғалыста болады, бұл осы нысаналарды
сипаттайтын ақпаратты үнемі дұрыстап отыруды талап етеді.
Ақпараттық үрдіске жоғары өнімді техникалық құралдарды енгізу
мүмкіндігі ашылып тұрған жағдайда ақпараттық жүйелердің тиімділігін, оларды
автоматтандыру арқылы біршама көтеруге болады. Автоматтандырылған
ақпараттық жүйелердің өмірге келуі - ғылыми-техникалық төңкеріске
негізделген, нысаналы үрдістін жемісі. Бұл жүйелер ақпаратты байланыстыра
отырып басқару мәселесін кешенді түрде шешуге мүмкіндік береді.
1.2 Дипломдық жоба мәселесінің қойылымы
Кезінде барлық деректер туралы ақпараттар ауызша немесе қағаз арқылы
тасымалданды. Тіпті бертін келе компьютерлердің пайда болуы да
ақпараттарды қағаз арқылы, телефон арқылы, дискета немесе магниттік таспа
арқылы тасымалдануына ғана мүмкіндік берді.
Есептеу торабына қосылмаған компьютерлердің мүмкіндіктері шектеулі,
яғни мұндай жағдайда ақпарат алмасуды компьютер емес қолданушының өзі
атқарды. Компьютерді торапқа қосу ақпарат алмасуды едәуір жылдамдатады және
жеңілдетеді. Бұл жағдайда ол қолданушының тікелей көмегінсіз - ақ бір
компьютерден екінші компьютерге тасымалдайды.
Компьютерді торапқа қосу көптеген артықшылықтар береді, атап айтсақ,
олар аппараттық жабдықтарды бірлесіп пайдалану, программалық қорларды
бірлесіп пайдалану, ақпараттарды сақтау, ақпараттарды қорғау және тағы
басқалар.
Есептеу торапымен жұмыс кезінде компьютерлерді есептеу торабына қосу
кезінде есептеу торабының құрылымына синтез жасау істері алға қойылды.
Міне менің дипломдық жобамда кең етек алған осы есептеу торабының
құрылымына синтез жасау мәселелері қарастырылмақ.
Есептеу торабының құрылымына синтез жасау деп - жүйе құрылымына сәйкес
келетін графтың төбелерінің санымен төбелер арасындағы байланыстар құрамын
анықтау.
Айта кететін жай, ол есептеу торабының құрылымына синтез жасау жүйе
құрастырудағы алғашқы саты болып табылады.
Есептеу тораптарының құрылымы әртүрлі болады және олардың әрқайсысы
жүйе қызметінің өзіндік ерекшеліктерін бейнелейді.
Синтез-анықтылықты жоғарылату есебі ретінде анализ ұғымына қарсы
мағына береді.
Жергіліікті есептеу тораптарын синтезтездеу мәселесінің принципиалды
ерекшелігі берілген есепті шешу жолында әмбебап әдістемелердің болмауы.
Синтездеу, әдеттегідей көптеген варианттардан нақты бір қағида бойынша
таңдалынған жүйенің көп реттік талдау арқылы іске асырылады.
Есептеу торабының құрылымына синтез жасау берілген граф жиынтығынан
алдын - ала таңдалынған міндеттер мен мақсаттарға ең жақсы жағынан сәйкес
келетін ішкі жиынды таңдау немесе бөліп қарау.
Сонымен есептеу торабының құрылымын синтездеу деп кең мағынада сәйкес
өңдеулер нәтижесінде анықсыздықты (немесе әртүрлілікті) азайтуды айтамыз.
Жергілікті есептеу торабының құрылымын синтездеудің автоматандырылған
жүйесі (“Сақина ішжүйесі”) атты дипломдық жоба тапсырмасын іске асыру үшін:
• Есептеу торабының құрылымын анықтау керек;
• Берілген тапсырма алгоритмін құрастыру;
• Алгоритмді іске асыратын программалау тілін таңдау;
• Программаны іске асырып, оның дұрыстығын мысалдар арқылы дәлелдеулер
жүргізу;
• Жобаның экономикалық тұрғыдан тиімділігін анықтау;
• Еңбек қорғау мәселелерін қарастыру.
Осы қарастырылып өткен мәселелерге дипломдық жобада арнайы тараулар
беріліп, жан-жақты қарастырылады.
2. Арнайы бөлім. Есептеу торабының сызба құрылымын
синтездейтін автоматтандырылған жүйені жобалау
2.1 Жергілікті есептеу торабтарын түрғызу негіздері
Есептеу тораптары - компьютерлік технология дамуының жемісі. 50-
жылдардағы компьютерлер үлкен және қымбат болды. Кейде бұл алыптар бүкіл
бір ғимараттардың орнын алып жатты. Мұндай компьютерлер қолданушымен
итерактивті әлпіде емес, тек дестелік өңдеу әлпісін қолданды.
70 - жылдардың басында компьютерлік сыңарлар (компоненттер) өндірісінде
жаңа технология дәуірі басталды. Ол - үлкен интегралды схемалардың пайда
болуы.
Уақыт өте есептеу техникасының қолданушылырының талаптары өсе түсті.
Оларға өз компьютерлеріндегі деректер жеткіліксіз болды, енді оларға жақын
маңдағы компьютерлермен деректер алмасу мүмкіндігіне қажеттіліктер пайда
бола бастады. Сөйтіп жергілікті есептеу тораптары дүниеге келді.
80 - жылдардың ортасында жергілікті есептеу тораптарының жағдайларында
түбегейлі өзгерістер болды.
Бүгінде жергілікті есептеу тораптары өте жылдам қарқынмен даму үстінде.
Жергілікті есептеу тораптарының өнімділігіне және сенімділігіне деген
сұраныстың ұдайы өсіп отыруы өз алдына жергілікті есептеу тораптарының
тиімді түрдегі сызба құрылымын құрастыру мәселелерін шешуді талап етіп
отыр.
Есептеу торабының сызба құрылымы - бұл оның түйіндерімен және оларды
біріктіретін тасымалдау ортасының орналасуын көрсететін физикалық сұлба.
Есептеу торабының сызба құрылымы бастапқы кезеңдерде ақпарат тасымалдау
және оны өңдеу әдістеріне жаңадан сапалар енгізу үшін хабарлар
коммутациясының жеке қуатты орталықтарымен ЭЕМ-ді байланыстыру арқылы аяқ
астынан жасалынды. Кейбір жағдайларда осындай тораптарды құру үшін
деректер тасымалдау және коммерциялық ақпараттарды өңдеу талаптарын нашар
меңгерген, тек әскери қажеттіліктерге арналған деректер тасымалдау ортасы
қолданылған. Бұған мысал ретінде, "Сейдж" қорғаныс жүйесінен алынған
деректер тасымалдау ортасына бағытталған ARPA (АҚШ) торабын келтіруге
болады.
Сызба құрылым, яғни жергілікті есептеу тораптарында элементтерді
байланыстыру пішін үйлесімділігі есептеу тораптарының басқа
сипаттамаларына қарағанда көбірек назар аударарлық сипаттамалардың бірі.
Есептеу тораптарының сызба құрылымы негізгі екі бөлімге бөлінеді: жан-
жақты таралған және тізбектелген. Жан-жақты таралған құрылымдарда бір
бекет берген белгіні (сигнал) қалған барлық бекеттер қабылдай алады.
Мүндай құрылымдарға: "құрсым", "бұтақ", " пассивті орталықты жұлдыз"
құрылымдары кіреді.
Ал тізбектелген құрылымдарда әрбір бекет өзінің белгісін бекеттердің
тек біреуіне ғана бере алады. Мұндай тізбектелген құрылымдар құрамына:
"сақина", "тізбек", "интеллектуалды орталықтандырылған жұлдыз" құрылымдары
кіреді.
Сызба құрылымдардың әр қайсысына тоқтап өтейік:
Өнеркәсібтерде ғылыми орталықтарды басқару жүйесін дамытудың тенденция
біреусі болып олардың техникалық базасы ретінде Жергілікті есептеу торабы
қолдану болып табылады. Жергілікті есептеу торабын жобалаудың негізгі
сұрағы болып талдау және синтездеу болып табылады. Талдау (өлшеу, қателерді
анықтау және жергіліктендіру) және синтездеудің (жүйенің жұмысын дұрыстау
үшін қандай өзгертулер енгізу керек туралы шешім қабылдау) бірлесуі
торабтың ақауларын табуға мүмкіндік береді.
Жерілікті есептеу торабы (ЖЕТ) дегеніміз не?
Жергілікті есептеу торабы деп бірнеше жеке компьютерлі жұмыс
орындарының (жұмыс бекеттерінің) мәлеметтер берілісінің бір арнасына
қосылуды атайды. Торап - бұл әр түрлі талаптарға сәйкес өзгертуге болатын
модулді, бейімделгіш коммутациялық (байланыстық) жүйе. Оның модулділігі
жаңа құрауышты қосуды немесе барларының орын ауыстыруларын жеңілдетеді, ал
бейімделгіштігі өзгерістер мен жетілдірулерді енгізуді оңтайлатады. Ең
қарапайым торабы (ағылш. network) ең аз дегенде бір-бірімен кабель арқылы
жалғанған екі компьютерден тұрады. Бұл оларға мәліметтерді бірге қолдануға
мүмкіндік береді.
Ethernet - ол бүгінгі күнде ең көп тараған жергілікті есептеу
тораптарының стандарты.
Ethernet - кең мағынада әр түрлі фирмалық және стандарттық
варианттардан тұратын технология.
Ethernet есептеу торапының шығу тарихына келетін болсақ, бұл торапты
1975 - жылы Xerox фирмасы жасап шығарған Ethernet Network тәжірибелік
(сынақтық) торапқа негізделген тораптық стандарт. Қатынас құру әдісі бұдан
да бұрынырақ 60 - жылдардың орта шенінде Гавай университетінде сыналған.
1980 - жылы DEC, Іntel және Xerox фирмалары бірлесе отырып жасап,
Ethernet стандартын жария етті.
Ethernet есептеу тораптарында тасымалдау ортасына қатынас құру үшін
ұжымдық үлгіні қолданады.
Ethernet технологиясының алғашқы тораптары 0,5 дюим диаметрлі
коаксиалды тасымалдау ортасы арқылы жасалынды.
Ethernet тораптарының әртүрлі физикалық деңгейлерінің стандарттарына
байланысты орнатылған көптеген шектеулерді ескеріп отырса Ethernet есептеу
торабы тораптың тиімді және сенімді жұмыс істеуіне кепілдік береді.
Барлық торабтар (қандай да күрделі болмасын) осы қарапайым қағидаға
негізделген. Барлық компьютерлік торабтардың пайда болуы тәжірибелік
қажеттіліктен туындаған – мәлеметтерді бірге қолдану мүмкіндігіне ие болу.
Жергілікті торабтар функционалдық бекітілуіне байланысты ақпараттық,
өлшеуіштік, есептеулік, басқарушы болуы мүмкін. Олардың бекітілулеріне
сәйкес жергілікті есептеу торабына сенімділігі, тез әрекет етуі бойынша
әртүрлі талаптар қойылады. Осы талаптарды орындауды қамтамасыз ету үшін
жергілікті есептеу торабың жобалауға келесі ережелердің негізінде кешенді
түрде жақындау керек:
• бірыңғай хаттамалар;
• деректер таратудың бірыңғай ортасы;
• басқарудың бірыңғай әдісі;
• ақпараттық және программалық сәйкестік;
• әмбебаптығына сәйкес торабты модульдік тұрғызу.
Мысалы: басқарудың бір әдістік ережелері қолдану аз шығындармен
бекеттің деректер тарату жүйесіне кедергісіз қатынас құруын қамтамасыз ету
мәселесін шешуге мүмкіндік береді. Басқару әдістеріне сәйкес келмеуі
жергілікті есептеу торабының программалық аспаптық қамтамасыздандырылу
құнының өсуіне алып келеді.
Деректер таратудың бірыңғай ортасы ережесі тарату ортасының құрылымың
аңықтайды. Басқарудың бірыңғай әдісі ережесі ең алдымен деректер тарату
ортасына көптеген қатынас құруларының таңдалған әдіске байланысты, олар өз
кезегінде дара арнаның басқарудың орталықтандыру дәрежесін анықтайды.
Ақпараттық және программалық сәйкестік ереже орындамалық жүйенің
программасының және дерекқорының басқару жүйесінің сәйкестігін қарастырады.
“Жергілікті есептеу торабы” - ЖЕТ (ағылшынша LAN - Local Area Network)
түсінігі географиялық шектелген аспаптын программалық іске асыруға
жатқызылады. Оларда бірнеше компьютерлік жүйелер бір-бірімен сейкес
комникациялық құралдармен байланысқан. Осындай қосылыстардың арқасында
тұтынушы осы жергілікті есептеу торабта қосылған басқада жұмыс бекеттерімен
өзара әрекеттесуі мүмкін торабтардың екі негізгі түрі бар: біррангілі
тораптарды барлық компьютерлердің дәрежелері бірдей компьютерлердің
арасында иерархия болмайды және ерекшеленген сервер болмайды.
Әрбір компьютер қажеткер сияқтыда, сервер сияқтыда жұмыс істейді,
былайша айтқанда барлық торабты жеке басқаруға жауапты жеке компьютер жоқ.
Барлық тұтынушылар өз компьютеріндегі қандай деректер торап бойынша жалпы
қатынас құру керектігін өздері шешеді. Қазіргі кезде бірранглі тораптардың
келешегі жоқ. Сондықтан жұмыста олар қарастырылмайды, егер торапқа он және
одан көп тұтынушылар қосылса онда біррангілі тораптың өнімділігі
жеткіліксіз болуы мүмкін. Сондықтан көптеген тораптар ерекшеленген серверді
қолданады. Ерекшеленген серверлер деп тек сервер ретінде жұмыс жасайтынды
айтамыз. Олар тораптың қажеткерден келген сұрауларды жылдам өңдеу үшін және
файлдар мен каталогтарды сақтау, басқару үшін арнайы оңтайландырылған
біррангілі тораптармен сервер негізіндегі тораптардың жақсы жақтарын
біріктіретін құрама тораптар да бар.
Торап сәулеті-әртүрілі құрылымдармен жүйелерді қамтамасыз ететін
техникалық және програмалық құралдардың көп деңгейлік ұйымдастырылуы
тораптың нақты түрін таңдау кезінде оның сызба-құрылымын есепке алу керек.
Негізгі тораптың сызба құрылымы болып “Құрсым”, “Жұлдыз”, “Сақина”, “Бұтақ”
тәрізді сызба-құрылымдар саналады. Мысалы: Arcnet пішін үйлесімде бір
мезгілде құрсым тәрізді сызба құрылымды, Token Rіng жұлдыз тәрізді
құрылымда қолданылады. Тораптары физикалық түрде жұлдыз тәрізді көрінгенмен
логикалық түрде оның пакеттері сақина түрде берілетіні. Ehernet –те
мәліметтер тарату құрсым түрде жүріледі. Сондықтан бекеттер синалды бір
мезгілде көреді. қазір көбінесе аралас сызба құрылым жиы кездеседі. Мысалы:
бір-бірінен алыста тұрған машиналар кластарын кабельдің көмегімен жалғауға
болады.
“Сақина” Жұлдыз тәрізді құрылым.
Жұлдыз тәрізді құрылымда барлық компьютерлер шоғырлауыштан шығады.
Жұлдыз тәріздес сызба құрылым -суретте көрсетілген. Мұндай сызба-құрылымда
әрбір бекет деректерді басқа бекеттерге немесе мекені көрсетілген бекетке
ғана тасымалдайтын шоғырлауышпен байланысқан. Бұл құрылымды іске асыру үшін
әртүрлі кабельдерді қолдануға болады. Қосымша бекеттермен толықтыру істері
деректер тасымалдау ортасына зақым келтірмей-ақ оңай орындалады. Егер
торапта бір компьютер істен шықса, оның әсері басқа компьютерлерге тимейді.
Шоғырлауыш істен шыққан компьютерді анықтап біле алады, және басқа
компьютерге хабарлай алады. Тағы бір ескеретін артықшылығы бір торапта
бірнеше түрлі тасымалдау ортасын қолдана беруге болады.
Таза “Сақина” тәрізді сызба құрылым бүгінгі күнде өте сирек
қолданылады. Оның орына “Сақина” тәрізді сызба-құрылым қатынас құру
әдісінің сұлбасында тасымалдау рөлін атқарады. “Сақина” логикалық маршрутты
сипаттайды. Ал пакеттер бір бекеттен бір бекетке беріліп отырып аяғында
толық шеңбер жасайды.
Торабтың “Сақина” тәрізді сызба-құрылымы кезінде жұмыстық бекеттер
шеңбер бойымен байланысқан яғни 1 жұмыс бекет 2 жұмыс мен тағы сол сияқты
кете береді (сурет 2.1). соңғы жұмыс бекеті 1 мен байланысқан комникациялық
бафланыс сақина болып түйіседі.
Сурет 2.1 - ЖЕТ-тің “Сақина” тәрізді сызба-құрылымы.
Бір жұмыс бекеттен екіншісіне кабель жүргізу өте күрделі және қымбат
болуы мүмкін әсіресе жұмыс бекеттердің географиялық орналасуы “Сақина”
пішіне мүлде ұқсамаса хабарлар үнемі шеңбер бойымен айланып отырады. Жұмыс
бекет соңғы нақты бір мекен бойынша ақпарат жібереді. Хабарларды қайта
жіберу өте тиімді болып табылады. Өйткені көптеген хабарларды “жолға”
кабельдік жүйе арқылы бірнен кейін бірін жіберуге болады, барлық бекеттерде
соңшалық сұрайды салу жіберу өте қарапайым.
Ақпараттарды беру ұзақтығы есептеу торабына кіретін жұмыс бекеттердің
сақина сәйкес өсіп отырады. “Сақина” тәрізді сызба-құрылымы кезінде ең
басты мәселе болып ақпаратты қайта жіберуде әр жұмыс бекеттін белсенді
қатысуы болып саналады және олардың біреуі істен шықса барлық тораб тоқтап
қалады. Кабельді қосылудағы ақаулар оңай шешімін табады. Жаңа бекетті қосу
жалғау торабтың қысқа мерзімге өшуін талаб етеді. Өйткені орнату кезінде
сақинада үзіліс болу керек. Есептеу торабының ұзындығына шек қойылмайды.
өйткені ол тек екі жұмыс бекеттін арақашықтығымен анықталады.
“Жұлдыз” тәрізді сызба-құрылымды торабтың концепциясы үлкен ЭЕМ
обласымен келген ол жерде басты машина шеткі құрылғалардан барлық
деректерді алады және өңдейді бұл ереже шеткі деректер тарату жүйелеріне
қолданылады. Мысалы: RelCom почтасында екі шеткі жұмыс орындағы барлық
ақпарат есептеу торабының орталық түйіні арқылы өтеді “Жұлдыз” тәрізді
сызба-құрылымында кабельдің үзілуінен сақтауды қамтамасыз етеді. Егер жұмыс
бекеттін кабелі зақымданса бұл торабтың барлық сегменттінің жұмыстан
шығуына әкелмейді, ол сондай-ақ қосылу мәселелерін оңай анықтауға мүмкіндік
береді, өйткені әрбір жұмыс бекет консентраторға қосылған өзінің жеке
кабельдік сегментіне ие сіз тек ғана қауіп іздейсіз торабтың қалған бөлігі
қалыпты түрде жұмыс жасай береді.
Сурет 2.2 - ЖЕТ-тің “Жұлдыз” тәрізді сызба-құрылымы.
Бірақта “Жұлдыз” тәрізді сызба-құрылым өзінің кемшіліктері бар.
Біріншіден көп кабельді қажет етеді. Екіншіден консентраторлар өте қымбат
болып келеді. Үшіншіден кабельдік консентраторлар кабельдердің конгометрат
айналады. Оларға қызмет ету өте қиын, бірақта көп жағдайларда мұндай сызба-
құрылымды “қосесулі сым” түріндегі арзан кабельдер қолданылады, кей
жағдайларда қолда бар телефон кабельдерін қолдануға болады. Сонымен қатар
тексеру және ақауын анықтау үшін барлық кабельдер үштарын бір жерде жинаған
тиімді.
“Құрсым” Құрсым тәрізді сызба құрылымда бекеттер бір деректер
тасымалдау ортасына тізбектеле бекітілген. Құрсым тәріздес сызба құрылым
-суретте көрсетілген. Мұндай сызба құрылымда бір бекет өз сигналын
жіберсе, қалған бекеттердің барлығы ақпаратты алады да, тек көрсетілген
мекенмен мекені сәйкес келген бекет қана ақпаратты өзіне қабылдайды.
Құрылымның мұндай түрінде әр уақытта тек бір ғана компьютер хабар бере
алады, сондықтан да торапқа қосылған компьютерлер саны тораб жылдамдығына
айтарлықтай әсерін тигізеді. Әр компьютер деректерін жіберуден бұрын
құрсымның бос екеніне көз жеткізуі керек.
Құрсым тәріздес сызба құрылым өте қарапайым және аз көлемді торапта өте
сенімді түрде жұмыс істейді. Мұндай сызба құрылымда кабельге көп шығын
кетпейді. Торап көлемін кеңейту істері өте ыңғайлы.
“Құрсым” тәрізді сызба-құрылым кезінде ақпарат тарату ортасы
комникациялық жол түрінде көрсетіледі,ол барлық жұмыс бекетіне қатынаста
болу керек және оған барлығы қосылу керек. Барлық жұмыстың бекеті торабтар
бар кез келген жұмыс бекетімен қатынас құра алады жұмыс бекеттері кез
келген уақытта есептеу торабының жұмысы тоқтамай-ақ қосылады, ажыратылада
алады.
Сурет 2.3 - ЖЕТ-тің “Құрсым” тәрізді сызба-құрылымы.
Есептеу торабының жұмыс істеуі жекелей жұмыс бекетіненің жағдайына
байланысты емес. Ethernet Сияқты “Құрсым” тәрізді сызба-құрылымды
торабтардағы мәселелерді анықтау қиындау егер кабел үзіліс, зақымданса
немесе ажыратылса үзілген жерге байланыссыз барлық жұмыс бекеттері істен
шығады. Осы мәселелерді айқындау үшін арнайы тексеруші құрылғылар
қолданылады. “Сақина” тәрізді сызба-құрылымды жергілікті есептеу торабының
кемшіліктеріне деректерді ұзақ ғашықтыққа таратудың техникалық
қиындықтарына жатқызуға болады.
Жоғарғыда сипатталған есептеу торабтарының “Сақина”, “Жұлдыз”, “Құрсым”
тәрізді сызба-құрылым қатар іс жүзінде “Бұтақ” тәрізді құрылымды
қолданылады. ол негізінен жоғарғыда айтылған сызба-құрылымды біріктірілу
арқылы пайда болады. Есептеу торабының “Бұтақ” құрылымы негізі ақпараттық
конбинациялық желілер жиналатын нүктеде орналасқан. “Бұтақ” тәрізді сызба-
құрылымы бар есепте торабтары базалық тораб құрылымы таза түрде қолдану
мүмкін емес жерлерде қолданылады. Көп жұмыс бекеттерінде сәйкес адаптерлік
тақшаларға қосу үшін торабтың күшейткіштер немесе коммутаторлар
қолданылады. Бір мезгілде күшейткіштің міндетін атқаратын коммутаторды
белсенді концентратор деп атайды. Ішжүзінде сәйкесінше 8 немесе 16
желілерді қамтамасыз ететін екі түрі болады. Ары дегенде үш бекетті қосуға
болатын құрылғыны пассивті концентратор деп атайды. Пассивті концентраторды
әдетте тармақтағыш ретінде қолданылады. Ол күшейткішті талап етпейді жұмыс
бекетіне дейінгі ең алыс арақашықтықтың он бірнеше оншақты метрден аспауы
пассивті концентраторды қосуға негіз бола алады.
Физикалық ұяшықты сызба құрылым
Мұндай сызба құрылымда байланыстар саны өте көп болады. Ұяшықты сызба
құрылымда барлық компьютерлер арасында тікелей байланыс орнатылған. Бұл
құрылым жоғарыда аталып өткен құрылымдардың комбинациясынан тұруы мүмкін.
Ұяшықты сызба құрылым 2.4 - суретте көрсетілген.
Сурет 2.4 - ЖЕТ-тің “Аралас” тәрізді сызба-құрылымы.
2.2 Қолданылатын құрал-сайманды таңдау
Берілген тапсырмада дерекқор құрылымы қолданылғандықтан дерекқор
құрылымдарымен жақсы жұмыс істейтін Vіsual FoxPro программалау ортасы
қолданылды. Vіsual FoxPro программалау ортасының даму тарихына үңілсек
оның үнемі даму үстінде екеніне көз жеткіземіз.
Vіsual FoxPro программалау ортасының алғашқы нұсқаларының бірі FoxPro
2.0 нұсқасы dBaseІY-пен салыстырғанда жылдамдығы жағынан айтарлықтай жоғары
болды. FoxPro 2.0 ыңғайлы, икемді және тиімді қолданушылар интерфейсі
бар.
FoxPro 2.0 программалау ортасындағы болған артықшылықтарды атап
айтсақ, олар: мемо-өрістерге ыңғайлы түрде қатынас құру; индексті
файлдардың жаңа типтер; деректер арасында реляциондық байланыс орнату; көп
деңгейлі меню құру мүмкіндіктері, мұнда меню элементтері ретінде жолдар,
массивтер, файл сыңарлары бола алады; SQL тілінің жабдықтарын қолдана алу
мүмкіндіктері.
FoxPro 3.0 нұсқасы деректер өңдеуде қуатты обьекті бағыттылған орта
болды. Бұл нұсқаның кезінде келесідей жаңа ерекшеліктерге ие болған:
қолданбалы программаларды жылдам жасауға мүмкіндіктер беру; FoxPro 3.0
нұсқасында кBase дәстүрлі тілі едәуір кеңейген; оқиғаларды басқаруға
арналған жабдықтардың толықтығы; FoxPro 3.0 оқиғаларды басқару мүмкіндігіне
ие бола отыра, Wіndows-қа негізделген оқиғаларға толық қатынас құра алады;
программалаудың қуатты жабдықтарының болуы; құрамдас SQL-тілінің кеңеюі;
Mіcrosoft қолданбалы программаларымен Vіsual FoxPro 3.0 программалау
ортасының толық жинақталуы.
Vіsual FoxPro үнемі дамып отыратын жүйе. Алдыңғы нұсқаларға қарағанда
Vіsual FoxPro 5.0 программалау ортасында жүйенің функционалдық
мүмкіндіктерін кеңейтуде, құрастыру жабдықтарын жақсартуда жаңа қадамдарға
ие болды.
Vіsual FoxPro 6.0 нұсқасында ActіveX құрауыштарын қолдана аласыз. Олар
программалық құрауыштардың өзара әреккеттестігінің үлг қалыптығы үшін
жасалынған 32 разрядты құрауыштардан тұрады.
Бұл құрауыштарды қолдану қолданба мүмкіндіктерін кеңейтуге және олардың
құрастырылуын тездетуге мүмүкіндіктер береді. Vіsual FoxPro 6.0 нұсқасында
формалар, сұратулар, программалар және т.б. тек Vіsual FoxPro-да ғана іске
асырып қана қоймай Іnternet Explorer сияқты Web-браузерлерде де іске қосуға
болады.
Қолданба құрауыштарын ретті түрде сақтау үшін құрауыштар Галереясын
қолдануға болады. Құрауыштар Галереясында Vіsual FoxPro 6.0 құрамында
берілетін көптеген класстар бар. Құрауыштар Галереясында обьектілерді
өзіңіз жасаған жобаңызға апаруға немесе тікелей формаға орналастыруыңызға
болады.
Программа орындалу барысында болған қателерді тауып, оларды талдау үшін
Coverage Profіler құралын қолдана аласыз. Осы Coverage Profіler құралы
көмегімен қолданбалы программа орындалу кезіндегі орындалу үрдісі туралы
барлық ақпараттарды жинайтын файл жасалынады.
Интернет қолданбаларында жиі қолданылатын GІF (Graphіcs Іnterchange
Format) және JPEG (Joіnt Photographіc Electronіce Group) бейнесызбалық
пішімдерді енді Vіsual FoxPro 6.0 программалық ортасында да қолдана аласыз.
Vіsual FoxPro 6.0 нұсқасында программа жасау барысында көмектесетін
жаңа шеберлер, функциялар, командалар қосылған.
Бұл соңғы нұсқада бастапқы программа мәтінінің түзетушісі
жетілдірілген.
2.3 Сызба-құрылымның алгоритмің сипаттау Бұтақ тәрізді құрылымды
жергілікті есептеу торабының математикалық үлгісі
Қазіргі кезде іс жүзінде ЖЕТ-ның ішінде өзінің қарапайымдығы және
арзандығының арқасында магистральдық түрдегі ЖЕТ кең тараған. Осыған
байланысты ЖЕТ құрылысы синтезінің есептерінің математикалық үлгілерін
қарастыруды осы магистральдық құрылысынан бастаймыз. Осы үлгінің негізінде
“сақина”, “бұтақ”, және “жұлдыз” тәрізді сызба-құрылымды ЖЕТ үлгілерін
қарастырамыз.
Үлгілерді құру кезінде ЖЕТ болуының келесі шарттары берілген деп
есептейміз.
әрбір пунктінде бір түрдегі АЖ орнатуға болады.
Әрбір тұтынушы тек бір АЖ-ге ғана бекітіле алады.
АЖ-ің өнімділігі уақыт бірлігінде АЖ-ден түсетін сұраулардың барлық
түрін өңдеуді қамтамасыз ету керек.
Барлық АЖ өзара бір дараарналы магистаральмен, яғни гамильтон
тізбегімен байланысуы керек.
Есептің мақсаты ЖЕТ – ның осындай құрылысын синтездеуде болып табылады,
сол кезде (2.1) - (2.5) шектеулерінің орындалуы қамтамасыз етіледі және
мақсаттық функция минимальданады.
бұл жерде - j – ші пункттегі АЖ-ің r-ші вариантын ұйымдастыруға
кеткен келтірген шығындар, - і – ші тұтынушыдан j – ші АЖ – ге уақыт
бірлігінде j – ші АЖ – ден k – шыға беретін ақпаратқа кеткен келтірілген
шығындар.
2.4 Бас программаның алгоритмін сипаттау
Негізгі меню ішжүйесінің құрылымдық сұлбасын қарастырайық. Менюдің
құрамында Файл, Редактор, Режім, Синтездеу әдісі, Көмек сияқты
бес негізгі бөлімдері бар. Осы аталған әр бөлімшелерін тереңірек
қарастырайық.
Негізгі меню
Файл Редактор Тежім Синтездеу әдісі Көмек
Сурет 2.5 – Негізгі меню жүйесінің құрылымдық сұлбасы.
Файл – бұған кез келген операциялық жүйелердің негізгі функциялары
жатады:
• ашу – бар файлды (жасалып қойылған фалды) ашады және жұмыс столына
қояды;
• жаңалау – егер мысал файлдан ашылса жұмыс столындағы деркетерді,
файлдық деркетерімен жаңалайды;
• сақтау – ағымдағы мысалды сақтайды;
• баспаға шығару нәтижесін алгоритмді торабтың жаслған үлгісіне
қолданғаннан кейін шығарылады;
• шығу – программадан шығып орындамалық жүйеге қайтып оралу,
автоматтандырылған жүйеден шығу.
Редактор – бұған жұмыс столында орналасқан торабтың үлгісінің
деректерін редакторлау функциялары кіреді:
• жұмыс ауданын тазалау - жаңа деректерді енгізу үшін жұмыс столын
тазалайды;
• қосымша байланысты қосу - бар түйіндер арасына қосымша байланысты
қосады. Бұл бөлімшені тандаған кезде қосымша үшінші терезе ашылады,
оларға байланыс келетін бастапқы түйіннің нөмерін енгізу керек және
осы байланыс баратын соңғы түйін нөмерін енгізу керек. Бұдан кейін
қосу батырмасын басу керек;
• қосымша түйінді қосу - жұмыс столына қосымша түйіндерді қосады;
• қосымша байланысты өшіру - түйіндер арасындағы байланысты өшіреді.
Бұл бөлімшені тандаған кезде қосымша үшінші терезе ашылады, өшіргелі
отырған байланыстын, бастапқы түйіннің нөмерін енгізу керек және осы
байланыс барған соңғы түйін нөмерін енгізу керек. Бұдан кейін өшіру
батырмасын басу керек;
• қосымша түйінді өшіру - енгізілген нөмер бойынша түйінді жояды.
Пайда болған терезеге өшірілетін түйіннің нөмерін енгізіп, өшіру
батырмасын басу керек;
• көмекші терезені жасыру – түйінді немесе байланысты қосу немесе
өшіру кезінде жұмыс столында пайда болған барлық көмекші терезелерді
жасырады.
Режім – бұның екі бөлімшесі бар:
• кестелік – тораб үлгісін кесте түрінде көрсетеді;
• графикалық – тораб үлгісі графикалық түрде көрсетіледі.
Синтездеу әдісі - құрамына торабты құрудың әртүрлі алгоритмдері
кіреді:
• бастапқы күйі – тораб үлгісінің бастапқы күйіне келтіреді;
• СД-алгоритмі – Бұтақ тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын
түргізудың бір әдісі;
• Прима алгоритмі - Бұтақ тәрізді сызба-құрылымды торабының
құрылымын түргізудың бір әдісі;
• МСД – І – СД алгоритмнің модификациясы, Бұтақ тәрізді сызба-
құрылымды торабының құрылымын түргізудың бір әдісі;
• МСМ - еркін шеткі абоненттік жүйелері бар құрылымды тұрғызудың
алгоритмі, “Құрсым” тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын
түргізудың бір әдісі;
• МСМК – берілген шеткі абоненттік жүйелердегі құрылымды тұрғызудың
алгоритм, Құрсым тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын
түргізудың бір әдісі;
• МСДМ – І – СД алгоритм модификациясы, Құрсым тәрізді сызба-
құрылымды торабының құрылымын түргізудың бір әдісі;
• МСДМ – ІІ – Бұтақ тәрізді сызба-құрылымды синтездеу әдістерінің
модификациясы, Құрсым тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын
түргізудың бір әдісі;
• МПОМ – І – оқшауланған төбесіз қосу бағалау әдісінің алгоритмі,
Құрсым тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын түргізудың бір
әдісі;
• МПОМ – ІІ – оқшауланған төбелі қосу бағалау әдісінің алгоритмі,
Сақина тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын түргізудың бір
әдісі;
• МПОК – І – оқшауланған төбесіз қосу бағалау әдісінің алгоритмі,
Сақина тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын түргізудың бір
әдісі;
• МПОК – І - оқшауланған төбелі қосу бағалау әдісінің алгоритмі,
Сақина тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын түргізудың бір
әдісі;
• Жұлдыз - Жұлдыз тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын
түргізудың бір әдісі.
Көмек – бұл екі бөлімшеден тұрады:
• Программа жайлы – экранға программа жайлы оның сипаттамалары жайлы
және жұмыс негізгі моменттер жайлы мелеметтер шығарады.
• Көмек – программаның жұмыс істеу кезіндегі көмек менюдің негізгі
бөлімдерін сипаттау.
2.5 Мәліметтерді сипаттау. Кестелердің құрылымын анықтау
Программаны жүктеу кезінде жұмыс негізінен бір кестемен жүргізіледі,
оның құрамында барлық ақпарат бар: түйіндердің орналасу нөмерлері, және
мекендері, олардың арасындағы байланыстың ұзындығы, идентификатор, жазудың
түрлері: байланыс немесе түйін.
Кестенің құрылымын тереңірек қарастырамыз және әр жолдарды сипаттап
жазамыз.
Кесте 2.1 – Кестенің құрылымының мәлеметтері “Матрица шығыны”
Өріс Түрі Көлемі Жолдың қызметі
ІD Іnteger 4 Идентификатор
TYPE Logіcal 1 Жазба түрі: байланыс және төбе
Mash1_num Іnteger 4 Бастапқы түйін
Mash2_num Іnteger 4 Соңғы түйін
Mash1_x Іnteger 4 Бірінші түйіннің горизонтал
мекені
Mash1_y Іnteger 4 Бірінші түйіннің вертикалды
мекені
Mash2_x Іnteger 4 Екінші түйіннің горизонтал
мекені
Mash2_y Іnteger 4 Екінші түйіннің вертикалды
мекені
CAST Іnteger 4 Түйін араласының ұзындығы
SOST Іnteger 4 бұтақшалар жататындар
ІD – кестедегі жазудың түрін көрсетеді.
TYPE – жазудың түрін көрсетеді. Егер TYPE нөль мәні болса, онда бұл
жазу түйінді сипаттамайды, тек түйіндер арасындағы байланысты сипаттайды
және екі түйін мекендерін көрсетеді. Егер TYPE бір мәнін көрсетсе онда,
жазу түйінді сипаттайды, ал Mash2_num, Mash2_x, Mash2_y, CAST жолдарында
нөль мәні тұрады.
Mash1_num – бастапқы төбе бұл жерден TYPE мәні мәні нөль болғанда
нөмері Mash2_num жолында келесі төбеге байланыс барады.
Mash1_x, Mash1_y – бірінші түйіннің сәйкесінше жатық және мекендері
графикалық режимдегі жұмыс кезіндегі түйіннің жұмыс столында орналасуын
көрсетеді.
Mash2_x, Mash2_y – екінші түйіннің сәйкесінше жатық және мекендері
графикалық режимдегі жұмыс кезіндегі түйіннің жұмыс столында орналасуын
көрсетеді.
CAST - Mash1_num және Mash2_num төбелер арасындағы байланыстын
ұзындығын анықтайды.
SOST - бұл жол пайда болатын, бұтақшалар арасындағы цикльдар туындаудың
алдын алады. Осы бұтаққа жататын төбелеріне жаңа бұтақтың пайда болу
кезінде оған өзінің реттік нөмері тағайындалады, ал екі бұтақшалардың
қосылу кезінде цикльдарды болдырмау үшін біреуінің нөмері екіншісіне
тағайындалады.
2.6 Басқару ішжүйесін сипаттау
Басқару ішжүйе жұмысының алгоритмін сипаттау
Программа жұмыс істегендегі бірінші қадамы болып жұмыс режімін анықтау
болып табылады. Бұл кестелік немесе графикалық режим болуы мүмкін,
кестелік режимде мәлеметтер кесте түрінде беріледі. Графикалық режимде
мәлеметтер өзара үзік сызықтармен байланысқан торабтың үлгісі программанын
жұмыс аумағында компьютер кескіні түрінде болады.
Екінші қадамы болып торабты құру болып табылады, ол торабқа
синтездеудің кез келген әдісін қолдануға болады. торабты құрудың екі
варинаты бар: тораб үлгісін қайтадан жасауға болады немесе бар файлдан
ашуға болады. Соңғы жағдайда менюдің “Файл” бөлімінен “Ашу” бөлімшесін
тандандаймыз және ертерек жасалған сақталған торабтың мысал бар қажетті
кестені ашамыз.
Торабтың жаңа салған үлгісін немесе файлдың қалпына келтірілгенін
модификациялауға болады: қосымша байланыс немесе қосымша түйінді қосу немес
қосымша байланысты немесе қосымша түйінді жою. Егер біздін мониторда
көрсетілген торабтың варианты қанағаттандырса немесе барлық қажеттілікке
өзгертулер енгізілсе, бұл торабқа бізге тораб сызба-құрылымының синтездеу
әдісін қолдануға болады. Тораб сызба-құрылымның синтездеудің бір
алгоритмін, қолданғаннан кейін экранда көрсетілетін шешімнің нәтижесін
баспаға шығаруға болады. Ары қарай қолдану үшін кестеге (файлға) сақтауға
болады.
Жаңа торабтың үлгісін жобалау үшін менюдің редактор бөлімінен “Жұмыс
аумағын тазалау” бөлімшесін таңдап жұмыс столын тазалау кежет және
жоғарғыда аталған әрекеттерді қайталау керек.
Басқару ішжүйесінің программасын сипаттау
Басқарушы ішжүйесінің негізгі бөлігінің программалық кода А
қосымшасында берілген. Процедураларды белгілену бойынша сипаттаймыз.
Программа немесе файлы мен жіберіледі. Бұл кезде жүйенің қалыпты жұмыс
істеу үшін келесідей дайындық жүргізіледі: бұрын жасалған немес ашылған
дерекқор базасы кестелер табылады. Негізгі графикалық пішінің босылуы
жүреді. Негізгі меню, бастапқы пішін және жұмыс аумақтын пішіні
инициялизацияланады.
Басқарушы жүйенің негізгі менюдің программалық кодасы менюдің құрылымын
сипаттайды. “Файл”, “Редактор”, “Режим”, “Синтездеу әдісі”, “Көмек”
бөлімдері және менюдің әр бөлімінің бөлімшелері сипатталады. Менюдің
бөлімшелерін таңдау кезінде инициализациялануға тиісті пішіндер
программалар немесе процедуралар көрсетіледі. Құрал саймандар панелінің
және жұмыс пішінінің негізгі процедураларының программалық кодасы А
қосымшасында келтірілген () әр объектіні жеке жеке сипаттайық.
“Bexіt” объектісі – “Программадан шығу” құрал-сайманы. Осы объектіні
таңдау кезінде жіберілетін процедура жүйелік параметрлердің үнсіз орнатады.
Барлық жұмыс аймақты тазалайды, оқиғаларды жойады.
“BDelLіne” объектісі – “Байланысты жою” құрал-сайманы. Процедура
“dellіne” әдісін шақырады, ал ол өз кезегінде араларында байланыс жойылатын
торабтың төбелері жайлы мәлеметтерді енгізуге мүмкіндік береді. “Clіck”
процедурасы тікелей байланысты және кестедегі ол туралы жазуды жояды.
“BDelPoіnt” объектісі - “Түйінді жоюу” құрал-сайманы. Процедура
“delpoіnt” әдісін шақырады. Бұл әдіс өз кезегінде жойылу керек, міндетті
түрде оларға түйіндер жайлы мәлеметті енгізілетін жұмыс столдағы
терезелерді белсенділейді.
“BNewLіne” объектісі - “Жаңа байланысты құру” құрал-сайман.
Мәлеметтерді енгізуге қажетті қосымша терезелер белсенділейтін “addlіne”
әдісі шақырылады. “Clіck” процедурасы номерлері қосымша шығын отыратын
терезелерге енгізілетін түйіндер арасына жаңа байланысты қосу жайлы
мәлеметтерді енгізуге мүмкіндік береді.
“MouseMove” және “MouseUp” процедуралары – жүйелік тышқан басуға және
қозғалтуға әсер беретін процедуралар. Мекендерді жаңалау суреттерді қайта
салу.
“BNewPoіnt” объектісі – “Жаңа түйін жасау” құрал-сайманы. Жүйенің жұмыс
столына жаңа компьютер бейнесін және ол туралы кестеге жаңа жазуды қосатын
“addpoіnt” әдісі шақырылады
“BHіde” объектісі – “Қосымша терезені жасыру” құрал-сайманы. Жаңа
байланысты немесе түйінді қосу немесе жою кезінде пайда болатын барлық
терезелер осы құрал-сайманды таңдау кезінде жасырылады.
“BToggleTable” объектісі – “Кестелік режим” құрал-сайманы. Осы құрал-
сайманды инициализациялау кезінде, құрал-саймандар панелі пайдалануға
қатынас үзіледі және жасырылады. “edіttabl1” объектісі көрінеді және
белсенді болады. ол барлық мәлеметтерді кесте түрде көрсетеді.
“BToggleGraf” объектісі – “Графикалық режим” құрал-сайманды
инициялизациялау кезінде “edіttabl1” объектісі жасырылады, графикамен жұмыс
істеуге арналған құрал-саймандар панелі белсенді болады.
“BSave” объектісі – “Сақтау” құрал-сайманы. Процедура “loadfromfіle”
әдісін шақырады, ал ол өз кезегінде жұмыс столында орналасқан. Жұмыс
столындағы барлық мәлеметтерді файлға сақтауға мүмкіндік береді. Бұл файл
торабтағы түйіндер саны және олардың арасында байланыстар жайлы ақпаратты
сақтайтың кесте. Бұл Wіndows орындамалық жүйесінің стандартты функциясы.
“BLoad” объектісі – “Ашу” құрал-сайманы. Бұл процедура бар кестелердің
тізімінен алынған файлдардың барлық мәлеметтері, жұмыс столға
орналастырады. Бұл Wіndows орындамалық жүйесінің стандартты функциясы.
“BNewFіeld” объектісі –“Жұмыс столды тазалау” құрал-сайманы. “clearall”
әдісі барлық жұмыс столын тазалауға мүмкіндік береді. Жаңа мысалды шешудің
алдында қолданылады.
“edіttabl” объектісі – жұмыс стол объектісі кестелік режимі кезінде
жұмыс істеу кезінде белсенділенеді. Абстракты класстын негізінде құрылады.
Пішінге статикалық түрге орнатылады. Кестелерді текстік тура редакторлаудың
функцияларын атқарады, олар торабтың құрылымы жайлы мәлеметтер сақталады.
“Іnteractіve Change” процедурасы уақытша жұмыс кестелердің курсорлардың
мәлеметтерін осы объектінің текстік терезелеріне орналастырады. “Refresh”
процедурасы мәлеметтерді тікелей негізгі жұмыс кестеден жаңалайды. “hіde”
процедурасы осы объектіні жасырады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
I Жалпы бөлім. Есептеу торабының сызба құрылымын синтездейтін
автоматтандырылған жүйені жобалау мәселесін талдау және
зерттеу
1.1 Қазіргі заманғы автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді
талдау
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...
1.2 Дипломдық жоба мәселесінің қойылымы ... ... ... ... ... ... ... ..
II Арнайы бөлім (өңдеу). есептеу торабының сызба құрылымын
синтездейтін автоматтандырылған жүйені жобалау
2.1 Жергілікті есептеу торабтарын түрғызу негіздері
... ... ... ... ...
2.2 Қолданылатын құрал-сайманды
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Сызба-құрылымның алгоритмің сипаттау Бұтақ тәрізді
құрылымды жергілікті есептеу торабының математикалық үлгісі
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
2.4 Бас программаның алгоритмін сипаттау
... ... ... ... ... ... ... .
2.5 Мәліметтерді сипаттау. Кестелердің құрылымын анықтау
2.6 Басқару ішжүйесін сипаттау
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
2.7 Бұтақ ішжүйесін сипаттау
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .
III Экономикалық бөлім
3.1 Ақпараттық жүйені құруға кететін шығындарды бағалау
... ... ...
3.2 Жобаны ендіруге дейінгі жұмысшылардың орындайтын
жұмыстарының құны
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
... ... .
3.3 Есеп кешенінде ақпараттық технологияларды жаңарту
кепілдемесі
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
IV Еңбекті қорғау және экология бөлімі
4.1 Кәсіпорында еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы
... ... ..
4.2 Электр қауіпсіздігін қамтамасыз ету
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
4.3 Санитарлы-гигиеналық шаралар
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
АҢДАТПА
Дипломдық жобада торап сызба-құрылымының синтезінің автоматтандырылған
жүйесінің құрамына кіретін, Бұтақ тәрізді құрылымның синтезінің басқару
бөлігі ішжүйесі жасалған.
Дипломдық жобалау барысында негізгі бөлімде есептеулер орындалған:
автоматтандырылған ақпараттық жүйелер сарапталды, есептеу торабының
құрылымы анықталды, берілген тапсырма алгоритмі құрастырылды, алгоритмді
іске асыратын программалау тілін таңдап алынды, программаны іске асырып,
оның дұрыстығын мысалдар арқылы дәлелдеулер жүргізілді.
Кіріспе
Қазіргі күнде әлемде 200 миллионнан астам компьютер бар және олардың
80(-дан көбі әртүрлі, офистегі шағын жергілікті тораптардан бастап ауқымды
Іnternet, FіdoNet, FREEnet және т.б. тәрізді ақпаратты-есептеу торабтарына
біріктірілген.
Компьютерлерді тораптарға біріктірудің бүкіл-әлемдік тенденциясы,
ақпараттық хабарларды беруді жылдамдату, тұтынушылар арасында жылдам
ақпарат алмасу мүмкіндігі, жұмыс орнында отырып хабарларды алу және беру
(факстар, E-Maіl, электрондық конференциялар және т.б.), жер шарының кез-
келген нүктесінен кез-келген ақпаратты әп-сәтте алу мүмкіндігі және де әр
түрлі программалармен қамтамасыздандырылған, әр түрлі өндіруші фирмалар
компьютерлерінің арасында ақпарат алмасу сияқты бірқатар маңызды себептерге
негізделген.
Есептеу тораптары көтеретін осындай үлкен мүмкіндіктер және ақпараттық
кешендегі көтерулер сонымен қатар өндірістік үрдістің біршама жылдамдауы
бізге оларды жоққа шығаруға, іс жүзінде қолданбауға мүмкіндік бермей отыр.
Қазіргі заманғы ғылыми - техникалық талаптарға сай келетін және жаңа
техникалық, программалық шешімдердің пайда болуына байланысты торапты
біртіндеп ары қарай дамыту мүмкіндігі бар. Қолда бар компьютерлер негізінде
ақпараттық - есептеу тораптарын (АЕТ) ұйымдастыру қажеттілігі жиі - жиі
туындап отырады.
Жергілікті есептеу тораптарын талдау және синтездеу өңдеу және
ұйымдастыру сұрақтары бойынша біртұтас кешенді қазіргі заманғы компьютерлік
технологиялар және телекоммуникация негізінде автоматтандырылған жүйені
құру сондықтан өте маңызды болып тұр.
Осындай жүйелер уақыт және еңбек қорларының шығынын азайтуға мүмкіндік
береді, адамды сан қилы операциялар мен есептерді орындаудан арылтады,
еңбек өнімінің сапасын арттырады, қателесу мүмкіндігін төмендетеді.
Ақпараттық дәуір көптеген мамандықтардың өз міндеттерін орындау
әдістеріне біршама өзгерістер әкелді. Қазір техникалық білімі жоқ орта
деңгейлі маман бұрынғы жоғары дәрежелі программист орындайтын жұмыстарды
істей алады. Қызметкердің қолында бұрын ешқашан көрмеген соншама дәл және
жедел ақпараттар бар.
Кәсіпорындардың ғылыми орталықтардың басқару жүйесін дамытудағы ең бір
сипатты тенденциясы болып олардың орнына жергілікті есептеу торабтарының
техникалық базасын қолдану болып табылады.
Жерілікті есептеу торабы (ЖЕТ) дегеніміз не?
Жергілікті есептеу торабы деп бірнеше жеке компьютерлі жұмыс
орындарының (жұмыс бекеттерінің) мәліметтер берілісінің бір арнасына
қосылуды атайды. Торап - бұл әр түрлі талаптарға сәйкес өзгертуге болатын
модулді, бейімделгіш коммутациялық (байланыстық) жүйе. Оның модулділігі
жаңа құрауышты қосуды немесе барларының орын ауыстыруларын жеңілдетеді, ал
бейімделгіштігі өзгерістер мен жетілдірулерді енгізуді оңтайлатады. Ең
қарапайым торабы (ағылш. network) ең аз дегенде бір-бірімен кабель арқылы
жалғанған екі компьютерден тұрады. Бұл оларға мәліметтерді бірге қолдануға
мүмкіндік береді.
Барлық тораптар (қандай да күрделі болмасын) осы қарапайым қағидаға
негізделген. Барлық компьютерлік торабтардың пайда болуы тәжірибелік
қажеттіліктен туындаған – мәлеметтерді бірге қолдану мүмкіндігіне ие болу.
Тақырыптың өзектілігі: өндірістік мәлеметтерді бірге қолдану
мүмкіндігіне қол жеткізетін жергілікті есептеу торабтарының құрылымдарын
талдау және синтездеу қазіргі уақытта өндірістің ең өзекті мәселесі болып
табылады.
Жобаның мақсаты: Интергаз Орталық Азия кәсіпорнының жергілікті
есептеу тораптарының құрылымын математикалық әдістерге сүйене тиімділеуге
арналған ішкі жүйені зерттеу және өңдеу.
Жобаның міндеттері: Осы диплом жобасында Интергаз Орталық Азия
кәсіпорнының жергілікті есептеу тораптарының автоматтандыру жүйесін жобалау
міндеті қойылады. Жобалаудың қойылған мақсатына сәйкес келесі міндеттерді
орындау қажет:
1. автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді сараптау;
2. есептеу торабының құрылымын анықтау;
3. берілген тапсырма алгоритмін құрастыру;
4. алгоритмді іске асыратын программалау тілін таңдау;
5. программаны іске асырып, оның дұрыстығын мысалдар арқылы дәлелдеулер
жүргізу;
6. экономикалық бөлім бойынша есептеулерді орындау;
7. еңбекті қорғау және экология мәселелерін қарау.
Зерттеу объектісі: Интергаз Орталық Азия кәсіпорнының жергілікті
есептеу торабы.
Жоғарыда айтылған ішкі жүйені өңдеуге арналған дипломдық жобаның
бірінші тарауында қазіргі бар автоматтандырылған жүйелерге шолу және талдау
жасалынған, тораптарды ұйымдастыру және тапсырманы қою сұрақтары
қарастырылған.
Екінші тарау – “Басқару ішжүйесі және “Бұтақ” тәрізді ішжүйесін
сипаттау және өңдеу” тұтынушылық интерфейсті, кестелер құрылымын
сипаттауға, жүйенің тапсырмасын қоюды және оның программалық іске асырылуын
сипаттауға арналған. Сонымен қатар бұл тарауда сызба - құрылым синтезінің
математикалық үлгілері және жергілікті есептеу торабтарының құрылымын
тиімділеу тапсырмасын шешу әдістері, әрбір мысалдарының шешімдері
қарастырылған.
Үшінші тарауда жүйені енгізудегі экономикалық тиімділікті есептеу
келтірілген.
Төртінші тарау тұтынушылар еңбегін қорғау бойынша кешенді шараларды
қарастырады.
1. Жалпы бөлім. Есептеу торабының сызба құрылымын синтездейтін
автоматтандырылған жүйені жобалау мәселелерін талдау және зерттеу
1.1 Қазіргі заманғы автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді талдау
Жаңа бұйымдарды өңдеушілердің еңбек өнімділігін өсіру, жобалау мерзімін
қысқарту, жобаларды өңдеу сапасын жоғарлату – шешімі, қоғамның ғылымы-
техникалық прогресін жеделдету деңгейін анықтайтын маңызды мәселелер.
Автоматтандырылған жобалау жүйелерінің (АЖЖ – САПР) дамуы мықты ғылыми-
техникалық базаға сүйенеді. Бұл - қазіргі заманғы есептеу техникалары,
ақпаратты берудің және өңдеудің жаңа сандық әдістерін табу және тиімділеу.
Автоматтандырылған жобалау жүйелері негізгі ғылымдардың жаңа
жетістіктерінің негізінде жобалау әдістемесін қолдануға және жетілдіруге,
күрделі жүйелер мен нысаналарды жобалаудың математикалық теориясын дамытуға
мүмкіндік береді. қазіргі кезде негізінен текстік құжаттама техникалық
сызбаларды түрлендіру, графикалық бейнелерді тұрғызу және т.б. сан қилы
процедуралар мен операцияларды автоматтандыруды қамтамасыз ететін құралдар
мен әдістер, жасалған және қолданыста жүр.
Ақпараттық жүйелерді үш классқа бөлуге болады: есепке алатын
(бақылаушы, болжауыш, анықтамалық); талдаулық (кенесші, болжауыш,
диагностикалық); шешуші (басқарушы, жоспарлаушы). Келтірілген
классификациядан көріп отырғандай ақпараттық жүйелер келесі деңгейлерге
бөлінеді: ақпараттың сапалы өзгеруін тудырмайтын (есепке алатын жүйелер);
ақпаратты талдайтын (талдаушы жүйелер); шешім жасайтын (шешуші жүйелер)
[1].
Бұл класстардың арасында алдыңғы класс келесісіне бастапқы база
болатындай айқын бір тәуелділікпе, ал әрбір келесісі алдыңғысының
тапсырмасын шешуі мүмкін. Сонымен статстикалық жүйелер өз тапсырмаларынан
бөлек анықтамалық функцияларды орындайды, ал бақылаушы жүйелер
статистикалық және анықтамалық сипаттағы тапсырмаларды шешеді.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің келтірілген классификациясы
олардың дамуының келешегін ашады. Қазіргі кезде автоматтандырылған
ақпараттық жүйелердің классификациясының негізіне ақпаратты машиналық
өңдеудің ерекшеліктері сияқты белгі қойылуы мүмкін. Олардың ЭЕМ арқылы
шешуінің, ақпараттық тапсырмаларды іске асыру тәсілдемесінің
ерекшеліктерінде байқалатын нақты бір өзгешелігі бар. Осы белгілері бойынша
ақпараттық тапсырмаларды үш топқа бөлуге болады. Есептік, талдаулық -
статистикалық, ақпараттық - іздеу.
Автоматтандырылған талдаулық - статистикалық жүйелер статистикалық
ақпараттарды жинау және өңдеу үшін арналған кіріс және шығыс ақпараттарының
үлкен көлемімен және де осы жүйелер қолданатын программалардағы
арифметикалық операциялармен салыстырғандағы логикалық операциялардың
меншікті үлкен көлемімен сипатталады. Автоматтандырылған ақпараттық - іздеу
жүйелері ішкі істер органдарының негізгі функцияларын орындау үшін
қолданылады. Олардың ерекшелігі оперативті маңызы бар адамдар, фактілер
және заттар туралы үлкен көлемді ақпаратты жинауда және үнемі түзетіп
(дұрыстап) отыруды болып саналады. Сонымен қатар ақпараттық жұмыстың
көлемін алғашқы рет енгізудің көп еңбектенуді талап ететінін айта кету
керек. Сондай-ақ нысаналар ылғи қозғалыста болады, бұл осы нысаналарды
сипаттайтын ақпаратты үнемі дұрыстап отыруды талап етеді.
Ақпараттық үрдіске жоғары өнімді техникалық құралдарды енгізу
мүмкіндігі ашылып тұрған жағдайда ақпараттық жүйелердің тиімділігін, оларды
автоматтандыру арқылы біршама көтеруге болады. Автоматтандырылған
ақпараттық жүйелердің өмірге келуі - ғылыми-техникалық төңкеріске
негізделген, нысаналы үрдістін жемісі. Бұл жүйелер ақпаратты байланыстыра
отырып басқару мәселесін кешенді түрде шешуге мүмкіндік береді.
1.2 Дипломдық жоба мәселесінің қойылымы
Кезінде барлық деректер туралы ақпараттар ауызша немесе қағаз арқылы
тасымалданды. Тіпті бертін келе компьютерлердің пайда болуы да
ақпараттарды қағаз арқылы, телефон арқылы, дискета немесе магниттік таспа
арқылы тасымалдануына ғана мүмкіндік берді.
Есептеу торабына қосылмаған компьютерлердің мүмкіндіктері шектеулі,
яғни мұндай жағдайда ақпарат алмасуды компьютер емес қолданушының өзі
атқарды. Компьютерді торапқа қосу ақпарат алмасуды едәуір жылдамдатады және
жеңілдетеді. Бұл жағдайда ол қолданушының тікелей көмегінсіз - ақ бір
компьютерден екінші компьютерге тасымалдайды.
Компьютерді торапқа қосу көптеген артықшылықтар береді, атап айтсақ,
олар аппараттық жабдықтарды бірлесіп пайдалану, программалық қорларды
бірлесіп пайдалану, ақпараттарды сақтау, ақпараттарды қорғау және тағы
басқалар.
Есептеу торапымен жұмыс кезінде компьютерлерді есептеу торабына қосу
кезінде есептеу торабының құрылымына синтез жасау істері алға қойылды.
Міне менің дипломдық жобамда кең етек алған осы есептеу торабының
құрылымына синтез жасау мәселелері қарастырылмақ.
Есептеу торабының құрылымына синтез жасау деп - жүйе құрылымына сәйкес
келетін графтың төбелерінің санымен төбелер арасындағы байланыстар құрамын
анықтау.
Айта кететін жай, ол есептеу торабының құрылымына синтез жасау жүйе
құрастырудағы алғашқы саты болып табылады.
Есептеу тораптарының құрылымы әртүрлі болады және олардың әрқайсысы
жүйе қызметінің өзіндік ерекшеліктерін бейнелейді.
Синтез-анықтылықты жоғарылату есебі ретінде анализ ұғымына қарсы
мағына береді.
Жергіліікті есептеу тораптарын синтезтездеу мәселесінің принципиалды
ерекшелігі берілген есепті шешу жолында әмбебап әдістемелердің болмауы.
Синтездеу, әдеттегідей көптеген варианттардан нақты бір қағида бойынша
таңдалынған жүйенің көп реттік талдау арқылы іске асырылады.
Есептеу торабының құрылымына синтез жасау берілген граф жиынтығынан
алдын - ала таңдалынған міндеттер мен мақсаттарға ең жақсы жағынан сәйкес
келетін ішкі жиынды таңдау немесе бөліп қарау.
Сонымен есептеу торабының құрылымын синтездеу деп кең мағынада сәйкес
өңдеулер нәтижесінде анықсыздықты (немесе әртүрлілікті) азайтуды айтамыз.
Жергілікті есептеу торабының құрылымын синтездеудің автоматандырылған
жүйесі (“Сақина ішжүйесі”) атты дипломдық жоба тапсырмасын іске асыру үшін:
• Есептеу торабының құрылымын анықтау керек;
• Берілген тапсырма алгоритмін құрастыру;
• Алгоритмді іске асыратын программалау тілін таңдау;
• Программаны іске асырып, оның дұрыстығын мысалдар арқылы дәлелдеулер
жүргізу;
• Жобаның экономикалық тұрғыдан тиімділігін анықтау;
• Еңбек қорғау мәселелерін қарастыру.
Осы қарастырылып өткен мәселелерге дипломдық жобада арнайы тараулар
беріліп, жан-жақты қарастырылады.
2. Арнайы бөлім. Есептеу торабының сызба құрылымын
синтездейтін автоматтандырылған жүйені жобалау
2.1 Жергілікті есептеу торабтарын түрғызу негіздері
Есептеу тораптары - компьютерлік технология дамуының жемісі. 50-
жылдардағы компьютерлер үлкен және қымбат болды. Кейде бұл алыптар бүкіл
бір ғимараттардың орнын алып жатты. Мұндай компьютерлер қолданушымен
итерактивті әлпіде емес, тек дестелік өңдеу әлпісін қолданды.
70 - жылдардың басында компьютерлік сыңарлар (компоненттер) өндірісінде
жаңа технология дәуірі басталды. Ол - үлкен интегралды схемалардың пайда
болуы.
Уақыт өте есептеу техникасының қолданушылырының талаптары өсе түсті.
Оларға өз компьютерлеріндегі деректер жеткіліксіз болды, енді оларға жақын
маңдағы компьютерлермен деректер алмасу мүмкіндігіне қажеттіліктер пайда
бола бастады. Сөйтіп жергілікті есептеу тораптары дүниеге келді.
80 - жылдардың ортасында жергілікті есептеу тораптарының жағдайларында
түбегейлі өзгерістер болды.
Бүгінде жергілікті есептеу тораптары өте жылдам қарқынмен даму үстінде.
Жергілікті есептеу тораптарының өнімділігіне және сенімділігіне деген
сұраныстың ұдайы өсіп отыруы өз алдына жергілікті есептеу тораптарының
тиімді түрдегі сызба құрылымын құрастыру мәселелерін шешуді талап етіп
отыр.
Есептеу торабының сызба құрылымы - бұл оның түйіндерімен және оларды
біріктіретін тасымалдау ортасының орналасуын көрсететін физикалық сұлба.
Есептеу торабының сызба құрылымы бастапқы кезеңдерде ақпарат тасымалдау
және оны өңдеу әдістеріне жаңадан сапалар енгізу үшін хабарлар
коммутациясының жеке қуатты орталықтарымен ЭЕМ-ді байланыстыру арқылы аяқ
астынан жасалынды. Кейбір жағдайларда осындай тораптарды құру үшін
деректер тасымалдау және коммерциялық ақпараттарды өңдеу талаптарын нашар
меңгерген, тек әскери қажеттіліктерге арналған деректер тасымалдау ортасы
қолданылған. Бұған мысал ретінде, "Сейдж" қорғаныс жүйесінен алынған
деректер тасымалдау ортасына бағытталған ARPA (АҚШ) торабын келтіруге
болады.
Сызба құрылым, яғни жергілікті есептеу тораптарында элементтерді
байланыстыру пішін үйлесімділігі есептеу тораптарының басқа
сипаттамаларына қарағанда көбірек назар аударарлық сипаттамалардың бірі.
Есептеу тораптарының сызба құрылымы негізгі екі бөлімге бөлінеді: жан-
жақты таралған және тізбектелген. Жан-жақты таралған құрылымдарда бір
бекет берген белгіні (сигнал) қалған барлық бекеттер қабылдай алады.
Мүндай құрылымдарға: "құрсым", "бұтақ", " пассивті орталықты жұлдыз"
құрылымдары кіреді.
Ал тізбектелген құрылымдарда әрбір бекет өзінің белгісін бекеттердің
тек біреуіне ғана бере алады. Мұндай тізбектелген құрылымдар құрамына:
"сақина", "тізбек", "интеллектуалды орталықтандырылған жұлдыз" құрылымдары
кіреді.
Сызба құрылымдардың әр қайсысына тоқтап өтейік:
Өнеркәсібтерде ғылыми орталықтарды басқару жүйесін дамытудың тенденция
біреусі болып олардың техникалық базасы ретінде Жергілікті есептеу торабы
қолдану болып табылады. Жергілікті есептеу торабын жобалаудың негізгі
сұрағы болып талдау және синтездеу болып табылады. Талдау (өлшеу, қателерді
анықтау және жергіліктендіру) және синтездеудің (жүйенің жұмысын дұрыстау
үшін қандай өзгертулер енгізу керек туралы шешім қабылдау) бірлесуі
торабтың ақауларын табуға мүмкіндік береді.
Жерілікті есептеу торабы (ЖЕТ) дегеніміз не?
Жергілікті есептеу торабы деп бірнеше жеке компьютерлі жұмыс
орындарының (жұмыс бекеттерінің) мәлеметтер берілісінің бір арнасына
қосылуды атайды. Торап - бұл әр түрлі талаптарға сәйкес өзгертуге болатын
модулді, бейімделгіш коммутациялық (байланыстық) жүйе. Оның модулділігі
жаңа құрауышты қосуды немесе барларының орын ауыстыруларын жеңілдетеді, ал
бейімделгіштігі өзгерістер мен жетілдірулерді енгізуді оңтайлатады. Ең
қарапайым торабы (ағылш. network) ең аз дегенде бір-бірімен кабель арқылы
жалғанған екі компьютерден тұрады. Бұл оларға мәліметтерді бірге қолдануға
мүмкіндік береді.
Ethernet - ол бүгінгі күнде ең көп тараған жергілікті есептеу
тораптарының стандарты.
Ethernet - кең мағынада әр түрлі фирмалық және стандарттық
варианттардан тұратын технология.
Ethernet есептеу торапының шығу тарихына келетін болсақ, бұл торапты
1975 - жылы Xerox фирмасы жасап шығарған Ethernet Network тәжірибелік
(сынақтық) торапқа негізделген тораптық стандарт. Қатынас құру әдісі бұдан
да бұрынырақ 60 - жылдардың орта шенінде Гавай университетінде сыналған.
1980 - жылы DEC, Іntel және Xerox фирмалары бірлесе отырып жасап,
Ethernet стандартын жария етті.
Ethernet есептеу тораптарында тасымалдау ортасына қатынас құру үшін
ұжымдық үлгіні қолданады.
Ethernet технологиясының алғашқы тораптары 0,5 дюим диаметрлі
коаксиалды тасымалдау ортасы арқылы жасалынды.
Ethernet тораптарының әртүрлі физикалық деңгейлерінің стандарттарына
байланысты орнатылған көптеген шектеулерді ескеріп отырса Ethernet есептеу
торабы тораптың тиімді және сенімді жұмыс істеуіне кепілдік береді.
Барлық торабтар (қандай да күрделі болмасын) осы қарапайым қағидаға
негізделген. Барлық компьютерлік торабтардың пайда болуы тәжірибелік
қажеттіліктен туындаған – мәлеметтерді бірге қолдану мүмкіндігіне ие болу.
Жергілікті торабтар функционалдық бекітілуіне байланысты ақпараттық,
өлшеуіштік, есептеулік, басқарушы болуы мүмкін. Олардың бекітілулеріне
сәйкес жергілікті есептеу торабына сенімділігі, тез әрекет етуі бойынша
әртүрлі талаптар қойылады. Осы талаптарды орындауды қамтамасыз ету үшін
жергілікті есептеу торабың жобалауға келесі ережелердің негізінде кешенді
түрде жақындау керек:
• бірыңғай хаттамалар;
• деректер таратудың бірыңғай ортасы;
• басқарудың бірыңғай әдісі;
• ақпараттық және программалық сәйкестік;
• әмбебаптығына сәйкес торабты модульдік тұрғызу.
Мысалы: басқарудың бір әдістік ережелері қолдану аз шығындармен
бекеттің деректер тарату жүйесіне кедергісіз қатынас құруын қамтамасыз ету
мәселесін шешуге мүмкіндік береді. Басқару әдістеріне сәйкес келмеуі
жергілікті есептеу торабының программалық аспаптық қамтамасыздандырылу
құнының өсуіне алып келеді.
Деректер таратудың бірыңғай ортасы ережесі тарату ортасының құрылымың
аңықтайды. Басқарудың бірыңғай әдісі ережесі ең алдымен деректер тарату
ортасына көптеген қатынас құруларының таңдалған әдіске байланысты, олар өз
кезегінде дара арнаның басқарудың орталықтандыру дәрежесін анықтайды.
Ақпараттық және программалық сәйкестік ереже орындамалық жүйенің
программасының және дерекқорының басқару жүйесінің сәйкестігін қарастырады.
“Жергілікті есептеу торабы” - ЖЕТ (ағылшынша LAN - Local Area Network)
түсінігі географиялық шектелген аспаптын программалық іске асыруға
жатқызылады. Оларда бірнеше компьютерлік жүйелер бір-бірімен сейкес
комникациялық құралдармен байланысқан. Осындай қосылыстардың арқасында
тұтынушы осы жергілікті есептеу торабта қосылған басқада жұмыс бекеттерімен
өзара әрекеттесуі мүмкін торабтардың екі негізгі түрі бар: біррангілі
тораптарды барлық компьютерлердің дәрежелері бірдей компьютерлердің
арасында иерархия болмайды және ерекшеленген сервер болмайды.
Әрбір компьютер қажеткер сияқтыда, сервер сияқтыда жұмыс істейді,
былайша айтқанда барлық торабты жеке басқаруға жауапты жеке компьютер жоқ.
Барлық тұтынушылар өз компьютеріндегі қандай деректер торап бойынша жалпы
қатынас құру керектігін өздері шешеді. Қазіргі кезде бірранглі тораптардың
келешегі жоқ. Сондықтан жұмыста олар қарастырылмайды, егер торапқа он және
одан көп тұтынушылар қосылса онда біррангілі тораптың өнімділігі
жеткіліксіз болуы мүмкін. Сондықтан көптеген тораптар ерекшеленген серверді
қолданады. Ерекшеленген серверлер деп тек сервер ретінде жұмыс жасайтынды
айтамыз. Олар тораптың қажеткерден келген сұрауларды жылдам өңдеу үшін және
файлдар мен каталогтарды сақтау, басқару үшін арнайы оңтайландырылған
біррангілі тораптармен сервер негізіндегі тораптардың жақсы жақтарын
біріктіретін құрама тораптар да бар.
Торап сәулеті-әртүрілі құрылымдармен жүйелерді қамтамасыз ететін
техникалық және програмалық құралдардың көп деңгейлік ұйымдастырылуы
тораптың нақты түрін таңдау кезінде оның сызба-құрылымын есепке алу керек.
Негізгі тораптың сызба құрылымы болып “Құрсым”, “Жұлдыз”, “Сақина”, “Бұтақ”
тәрізді сызба-құрылымдар саналады. Мысалы: Arcnet пішін үйлесімде бір
мезгілде құрсым тәрізді сызба құрылымды, Token Rіng жұлдыз тәрізді
құрылымда қолданылады. Тораптары физикалық түрде жұлдыз тәрізді көрінгенмен
логикалық түрде оның пакеттері сақина түрде берілетіні. Ehernet –те
мәліметтер тарату құрсым түрде жүріледі. Сондықтан бекеттер синалды бір
мезгілде көреді. қазір көбінесе аралас сызба құрылым жиы кездеседі. Мысалы:
бір-бірінен алыста тұрған машиналар кластарын кабельдің көмегімен жалғауға
болады.
“Сақина” Жұлдыз тәрізді құрылым.
Жұлдыз тәрізді құрылымда барлық компьютерлер шоғырлауыштан шығады.
Жұлдыз тәріздес сызба құрылым -суретте көрсетілген. Мұндай сызба-құрылымда
әрбір бекет деректерді басқа бекеттерге немесе мекені көрсетілген бекетке
ғана тасымалдайтын шоғырлауышпен байланысқан. Бұл құрылымды іске асыру үшін
әртүрлі кабельдерді қолдануға болады. Қосымша бекеттермен толықтыру істері
деректер тасымалдау ортасына зақым келтірмей-ақ оңай орындалады. Егер
торапта бір компьютер істен шықса, оның әсері басқа компьютерлерге тимейді.
Шоғырлауыш істен шыққан компьютерді анықтап біле алады, және басқа
компьютерге хабарлай алады. Тағы бір ескеретін артықшылығы бір торапта
бірнеше түрлі тасымалдау ортасын қолдана беруге болады.
Таза “Сақина” тәрізді сызба құрылым бүгінгі күнде өте сирек
қолданылады. Оның орына “Сақина” тәрізді сызба-құрылым қатынас құру
әдісінің сұлбасында тасымалдау рөлін атқарады. “Сақина” логикалық маршрутты
сипаттайды. Ал пакеттер бір бекеттен бір бекетке беріліп отырып аяғында
толық шеңбер жасайды.
Торабтың “Сақина” тәрізді сызба-құрылымы кезінде жұмыстық бекеттер
шеңбер бойымен байланысқан яғни 1 жұмыс бекет 2 жұмыс мен тағы сол сияқты
кете береді (сурет 2.1). соңғы жұмыс бекеті 1 мен байланысқан комникациялық
бафланыс сақина болып түйіседі.
Сурет 2.1 - ЖЕТ-тің “Сақина” тәрізді сызба-құрылымы.
Бір жұмыс бекеттен екіншісіне кабель жүргізу өте күрделі және қымбат
болуы мүмкін әсіресе жұмыс бекеттердің географиялық орналасуы “Сақина”
пішіне мүлде ұқсамаса хабарлар үнемі шеңбер бойымен айланып отырады. Жұмыс
бекет соңғы нақты бір мекен бойынша ақпарат жібереді. Хабарларды қайта
жіберу өте тиімді болып табылады. Өйткені көптеген хабарларды “жолға”
кабельдік жүйе арқылы бірнен кейін бірін жіберуге болады, барлық бекеттерде
соңшалық сұрайды салу жіберу өте қарапайым.
Ақпараттарды беру ұзақтығы есептеу торабына кіретін жұмыс бекеттердің
сақина сәйкес өсіп отырады. “Сақина” тәрізді сызба-құрылымы кезінде ең
басты мәселе болып ақпаратты қайта жіберуде әр жұмыс бекеттін белсенді
қатысуы болып саналады және олардың біреуі істен шықса барлық тораб тоқтап
қалады. Кабельді қосылудағы ақаулар оңай шешімін табады. Жаңа бекетті қосу
жалғау торабтың қысқа мерзімге өшуін талаб етеді. Өйткені орнату кезінде
сақинада үзіліс болу керек. Есептеу торабының ұзындығына шек қойылмайды.
өйткені ол тек екі жұмыс бекеттін арақашықтығымен анықталады.
“Жұлдыз” тәрізді сызба-құрылымды торабтың концепциясы үлкен ЭЕМ
обласымен келген ол жерде басты машина шеткі құрылғалардан барлық
деректерді алады және өңдейді бұл ереже шеткі деректер тарату жүйелеріне
қолданылады. Мысалы: RelCom почтасында екі шеткі жұмыс орындағы барлық
ақпарат есептеу торабының орталық түйіні арқылы өтеді “Жұлдыз” тәрізді
сызба-құрылымында кабельдің үзілуінен сақтауды қамтамасыз етеді. Егер жұмыс
бекеттін кабелі зақымданса бұл торабтың барлық сегменттінің жұмыстан
шығуына әкелмейді, ол сондай-ақ қосылу мәселелерін оңай анықтауға мүмкіндік
береді, өйткені әрбір жұмыс бекет консентраторға қосылған өзінің жеке
кабельдік сегментіне ие сіз тек ғана қауіп іздейсіз торабтың қалған бөлігі
қалыпты түрде жұмыс жасай береді.
Сурет 2.2 - ЖЕТ-тің “Жұлдыз” тәрізді сызба-құрылымы.
Бірақта “Жұлдыз” тәрізді сызба-құрылым өзінің кемшіліктері бар.
Біріншіден көп кабельді қажет етеді. Екіншіден консентраторлар өте қымбат
болып келеді. Үшіншіден кабельдік консентраторлар кабельдердің конгометрат
айналады. Оларға қызмет ету өте қиын, бірақта көп жағдайларда мұндай сызба-
құрылымды “қосесулі сым” түріндегі арзан кабельдер қолданылады, кей
жағдайларда қолда бар телефон кабельдерін қолдануға болады. Сонымен қатар
тексеру және ақауын анықтау үшін барлық кабельдер үштарын бір жерде жинаған
тиімді.
“Құрсым” Құрсым тәрізді сызба құрылымда бекеттер бір деректер
тасымалдау ортасына тізбектеле бекітілген. Құрсым тәріздес сызба құрылым
-суретте көрсетілген. Мұндай сызба құрылымда бір бекет өз сигналын
жіберсе, қалған бекеттердің барлығы ақпаратты алады да, тек көрсетілген
мекенмен мекені сәйкес келген бекет қана ақпаратты өзіне қабылдайды.
Құрылымның мұндай түрінде әр уақытта тек бір ғана компьютер хабар бере
алады, сондықтан да торапқа қосылған компьютерлер саны тораб жылдамдығына
айтарлықтай әсерін тигізеді. Әр компьютер деректерін жіберуден бұрын
құрсымның бос екеніне көз жеткізуі керек.
Құрсым тәріздес сызба құрылым өте қарапайым және аз көлемді торапта өте
сенімді түрде жұмыс істейді. Мұндай сызба құрылымда кабельге көп шығын
кетпейді. Торап көлемін кеңейту істері өте ыңғайлы.
“Құрсым” тәрізді сызба-құрылым кезінде ақпарат тарату ортасы
комникациялық жол түрінде көрсетіледі,ол барлық жұмыс бекетіне қатынаста
болу керек және оған барлығы қосылу керек. Барлық жұмыстың бекеті торабтар
бар кез келген жұмыс бекетімен қатынас құра алады жұмыс бекеттері кез
келген уақытта есептеу торабының жұмысы тоқтамай-ақ қосылады, ажыратылада
алады.
Сурет 2.3 - ЖЕТ-тің “Құрсым” тәрізді сызба-құрылымы.
Есептеу торабының жұмыс істеуі жекелей жұмыс бекетіненің жағдайына
байланысты емес. Ethernet Сияқты “Құрсым” тәрізді сызба-құрылымды
торабтардағы мәселелерді анықтау қиындау егер кабел үзіліс, зақымданса
немесе ажыратылса үзілген жерге байланыссыз барлық жұмыс бекеттері істен
шығады. Осы мәселелерді айқындау үшін арнайы тексеруші құрылғылар
қолданылады. “Сақина” тәрізді сызба-құрылымды жергілікті есептеу торабының
кемшіліктеріне деректерді ұзақ ғашықтыққа таратудың техникалық
қиындықтарына жатқызуға болады.
Жоғарғыда сипатталған есептеу торабтарының “Сақина”, “Жұлдыз”, “Құрсым”
тәрізді сызба-құрылым қатар іс жүзінде “Бұтақ” тәрізді құрылымды
қолданылады. ол негізінен жоғарғыда айтылған сызба-құрылымды біріктірілу
арқылы пайда болады. Есептеу торабының “Бұтақ” құрылымы негізі ақпараттық
конбинациялық желілер жиналатын нүктеде орналасқан. “Бұтақ” тәрізді сызба-
құрылымы бар есепте торабтары базалық тораб құрылымы таза түрде қолдану
мүмкін емес жерлерде қолданылады. Көп жұмыс бекеттерінде сәйкес адаптерлік
тақшаларға қосу үшін торабтың күшейткіштер немесе коммутаторлар
қолданылады. Бір мезгілде күшейткіштің міндетін атқаратын коммутаторды
белсенді концентратор деп атайды. Ішжүзінде сәйкесінше 8 немесе 16
желілерді қамтамасыз ететін екі түрі болады. Ары дегенде үш бекетті қосуға
болатын құрылғыны пассивті концентратор деп атайды. Пассивті концентраторды
әдетте тармақтағыш ретінде қолданылады. Ол күшейткішті талап етпейді жұмыс
бекетіне дейінгі ең алыс арақашықтықтың он бірнеше оншақты метрден аспауы
пассивті концентраторды қосуға негіз бола алады.
Физикалық ұяшықты сызба құрылым
Мұндай сызба құрылымда байланыстар саны өте көп болады. Ұяшықты сызба
құрылымда барлық компьютерлер арасында тікелей байланыс орнатылған. Бұл
құрылым жоғарыда аталып өткен құрылымдардың комбинациясынан тұруы мүмкін.
Ұяшықты сызба құрылым 2.4 - суретте көрсетілген.
Сурет 2.4 - ЖЕТ-тің “Аралас” тәрізді сызба-құрылымы.
2.2 Қолданылатын құрал-сайманды таңдау
Берілген тапсырмада дерекқор құрылымы қолданылғандықтан дерекқор
құрылымдарымен жақсы жұмыс істейтін Vіsual FoxPro программалау ортасы
қолданылды. Vіsual FoxPro программалау ортасының даму тарихына үңілсек
оның үнемі даму үстінде екеніне көз жеткіземіз.
Vіsual FoxPro программалау ортасының алғашқы нұсқаларының бірі FoxPro
2.0 нұсқасы dBaseІY-пен салыстырғанда жылдамдығы жағынан айтарлықтай жоғары
болды. FoxPro 2.0 ыңғайлы, икемді және тиімді қолданушылар интерфейсі
бар.
FoxPro 2.0 программалау ортасындағы болған артықшылықтарды атап
айтсақ, олар: мемо-өрістерге ыңғайлы түрде қатынас құру; индексті
файлдардың жаңа типтер; деректер арасында реляциондық байланыс орнату; көп
деңгейлі меню құру мүмкіндіктері, мұнда меню элементтері ретінде жолдар,
массивтер, файл сыңарлары бола алады; SQL тілінің жабдықтарын қолдана алу
мүмкіндіктері.
FoxPro 3.0 нұсқасы деректер өңдеуде қуатты обьекті бағыттылған орта
болды. Бұл нұсқаның кезінде келесідей жаңа ерекшеліктерге ие болған:
қолданбалы программаларды жылдам жасауға мүмкіндіктер беру; FoxPro 3.0
нұсқасында кBase дәстүрлі тілі едәуір кеңейген; оқиғаларды басқаруға
арналған жабдықтардың толықтығы; FoxPro 3.0 оқиғаларды басқару мүмкіндігіне
ие бола отыра, Wіndows-қа негізделген оқиғаларға толық қатынас құра алады;
программалаудың қуатты жабдықтарының болуы; құрамдас SQL-тілінің кеңеюі;
Mіcrosoft қолданбалы программаларымен Vіsual FoxPro 3.0 программалау
ортасының толық жинақталуы.
Vіsual FoxPro үнемі дамып отыратын жүйе. Алдыңғы нұсқаларға қарағанда
Vіsual FoxPro 5.0 программалау ортасында жүйенің функционалдық
мүмкіндіктерін кеңейтуде, құрастыру жабдықтарын жақсартуда жаңа қадамдарға
ие болды.
Vіsual FoxPro 6.0 нұсқасында ActіveX құрауыштарын қолдана аласыз. Олар
программалық құрауыштардың өзара әреккеттестігінің үлг қалыптығы үшін
жасалынған 32 разрядты құрауыштардан тұрады.
Бұл құрауыштарды қолдану қолданба мүмкіндіктерін кеңейтуге және олардың
құрастырылуын тездетуге мүмүкіндіктер береді. Vіsual FoxPro 6.0 нұсқасында
формалар, сұратулар, программалар және т.б. тек Vіsual FoxPro-да ғана іске
асырып қана қоймай Іnternet Explorer сияқты Web-браузерлерде де іске қосуға
болады.
Қолданба құрауыштарын ретті түрде сақтау үшін құрауыштар Галереясын
қолдануға болады. Құрауыштар Галереясында Vіsual FoxPro 6.0 құрамында
берілетін көптеген класстар бар. Құрауыштар Галереясында обьектілерді
өзіңіз жасаған жобаңызға апаруға немесе тікелей формаға орналастыруыңызға
болады.
Программа орындалу барысында болған қателерді тауып, оларды талдау үшін
Coverage Profіler құралын қолдана аласыз. Осы Coverage Profіler құралы
көмегімен қолданбалы программа орындалу кезіндегі орындалу үрдісі туралы
барлық ақпараттарды жинайтын файл жасалынады.
Интернет қолданбаларында жиі қолданылатын GІF (Graphіcs Іnterchange
Format) және JPEG (Joіnt Photographіc Electronіce Group) бейнесызбалық
пішімдерді енді Vіsual FoxPro 6.0 программалық ортасында да қолдана аласыз.
Vіsual FoxPro 6.0 нұсқасында программа жасау барысында көмектесетін
жаңа шеберлер, функциялар, командалар қосылған.
Бұл соңғы нұсқада бастапқы программа мәтінінің түзетушісі
жетілдірілген.
2.3 Сызба-құрылымның алгоритмің сипаттау Бұтақ тәрізді құрылымды
жергілікті есептеу торабының математикалық үлгісі
Қазіргі кезде іс жүзінде ЖЕТ-ның ішінде өзінің қарапайымдығы және
арзандығының арқасында магистральдық түрдегі ЖЕТ кең тараған. Осыған
байланысты ЖЕТ құрылысы синтезінің есептерінің математикалық үлгілерін
қарастыруды осы магистральдық құрылысынан бастаймыз. Осы үлгінің негізінде
“сақина”, “бұтақ”, және “жұлдыз” тәрізді сызба-құрылымды ЖЕТ үлгілерін
қарастырамыз.
Үлгілерді құру кезінде ЖЕТ болуының келесі шарттары берілген деп
есептейміз.
әрбір пунктінде бір түрдегі АЖ орнатуға болады.
Әрбір тұтынушы тек бір АЖ-ге ғана бекітіле алады.
АЖ-ің өнімділігі уақыт бірлігінде АЖ-ден түсетін сұраулардың барлық
түрін өңдеуді қамтамасыз ету керек.
Барлық АЖ өзара бір дараарналы магистаральмен, яғни гамильтон
тізбегімен байланысуы керек.
Есептің мақсаты ЖЕТ – ның осындай құрылысын синтездеуде болып табылады,
сол кезде (2.1) - (2.5) шектеулерінің орындалуы қамтамасыз етіледі және
мақсаттық функция минимальданады.
бұл жерде - j – ші пункттегі АЖ-ің r-ші вариантын ұйымдастыруға
кеткен келтірген шығындар, - і – ші тұтынушыдан j – ші АЖ – ге уақыт
бірлігінде j – ші АЖ – ден k – шыға беретін ақпаратқа кеткен келтірілген
шығындар.
2.4 Бас программаның алгоритмін сипаттау
Негізгі меню ішжүйесінің құрылымдық сұлбасын қарастырайық. Менюдің
құрамында Файл, Редактор, Режім, Синтездеу әдісі, Көмек сияқты
бес негізгі бөлімдері бар. Осы аталған әр бөлімшелерін тереңірек
қарастырайық.
Негізгі меню
Файл Редактор Тежім Синтездеу әдісі Көмек
Сурет 2.5 – Негізгі меню жүйесінің құрылымдық сұлбасы.
Файл – бұған кез келген операциялық жүйелердің негізгі функциялары
жатады:
• ашу – бар файлды (жасалып қойылған фалды) ашады және жұмыс столына
қояды;
• жаңалау – егер мысал файлдан ашылса жұмыс столындағы деркетерді,
файлдық деркетерімен жаңалайды;
• сақтау – ағымдағы мысалды сақтайды;
• баспаға шығару нәтижесін алгоритмді торабтың жаслған үлгісіне
қолданғаннан кейін шығарылады;
• шығу – программадан шығып орындамалық жүйеге қайтып оралу,
автоматтандырылған жүйеден шығу.
Редактор – бұған жұмыс столында орналасқан торабтың үлгісінің
деректерін редакторлау функциялары кіреді:
• жұмыс ауданын тазалау - жаңа деректерді енгізу үшін жұмыс столын
тазалайды;
• қосымша байланысты қосу - бар түйіндер арасына қосымша байланысты
қосады. Бұл бөлімшені тандаған кезде қосымша үшінші терезе ашылады,
оларға байланыс келетін бастапқы түйіннің нөмерін енгізу керек және
осы байланыс баратын соңғы түйін нөмерін енгізу керек. Бұдан кейін
қосу батырмасын басу керек;
• қосымша түйінді қосу - жұмыс столына қосымша түйіндерді қосады;
• қосымша байланысты өшіру - түйіндер арасындағы байланысты өшіреді.
Бұл бөлімшені тандаған кезде қосымша үшінші терезе ашылады, өшіргелі
отырған байланыстын, бастапқы түйіннің нөмерін енгізу керек және осы
байланыс барған соңғы түйін нөмерін енгізу керек. Бұдан кейін өшіру
батырмасын басу керек;
• қосымша түйінді өшіру - енгізілген нөмер бойынша түйінді жояды.
Пайда болған терезеге өшірілетін түйіннің нөмерін енгізіп, өшіру
батырмасын басу керек;
• көмекші терезені жасыру – түйінді немесе байланысты қосу немесе
өшіру кезінде жұмыс столында пайда болған барлық көмекші терезелерді
жасырады.
Режім – бұның екі бөлімшесі бар:
• кестелік – тораб үлгісін кесте түрінде көрсетеді;
• графикалық – тораб үлгісі графикалық түрде көрсетіледі.
Синтездеу әдісі - құрамына торабты құрудың әртүрлі алгоритмдері
кіреді:
• бастапқы күйі – тораб үлгісінің бастапқы күйіне келтіреді;
• СД-алгоритмі – Бұтақ тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын
түргізудың бір әдісі;
• Прима алгоритмі - Бұтақ тәрізді сызба-құрылымды торабының
құрылымын түргізудың бір әдісі;
• МСД – І – СД алгоритмнің модификациясы, Бұтақ тәрізді сызба-
құрылымды торабының құрылымын түргізудың бір әдісі;
• МСМ - еркін шеткі абоненттік жүйелері бар құрылымды тұрғызудың
алгоритмі, “Құрсым” тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын
түргізудың бір әдісі;
• МСМК – берілген шеткі абоненттік жүйелердегі құрылымды тұрғызудың
алгоритм, Құрсым тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын
түргізудың бір әдісі;
• МСДМ – І – СД алгоритм модификациясы, Құрсым тәрізді сызба-
құрылымды торабының құрылымын түргізудың бір әдісі;
• МСДМ – ІІ – Бұтақ тәрізді сызба-құрылымды синтездеу әдістерінің
модификациясы, Құрсым тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын
түргізудың бір әдісі;
• МПОМ – І – оқшауланған төбесіз қосу бағалау әдісінің алгоритмі,
Құрсым тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын түргізудың бір
әдісі;
• МПОМ – ІІ – оқшауланған төбелі қосу бағалау әдісінің алгоритмі,
Сақина тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын түргізудың бір
әдісі;
• МПОК – І – оқшауланған төбесіз қосу бағалау әдісінің алгоритмі,
Сақина тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын түргізудың бір
әдісі;
• МПОК – І - оқшауланған төбелі қосу бағалау әдісінің алгоритмі,
Сақина тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын түргізудың бір
әдісі;
• Жұлдыз - Жұлдыз тәрізді сызба-құрылымды торабының құрылымын
түргізудың бір әдісі.
Көмек – бұл екі бөлімшеден тұрады:
• Программа жайлы – экранға программа жайлы оның сипаттамалары жайлы
және жұмыс негізгі моменттер жайлы мелеметтер шығарады.
• Көмек – программаның жұмыс істеу кезіндегі көмек менюдің негізгі
бөлімдерін сипаттау.
2.5 Мәліметтерді сипаттау. Кестелердің құрылымын анықтау
Программаны жүктеу кезінде жұмыс негізінен бір кестемен жүргізіледі,
оның құрамында барлық ақпарат бар: түйіндердің орналасу нөмерлері, және
мекендері, олардың арасындағы байланыстың ұзындығы, идентификатор, жазудың
түрлері: байланыс немесе түйін.
Кестенің құрылымын тереңірек қарастырамыз және әр жолдарды сипаттап
жазамыз.
Кесте 2.1 – Кестенің құрылымының мәлеметтері “Матрица шығыны”
Өріс Түрі Көлемі Жолдың қызметі
ІD Іnteger 4 Идентификатор
TYPE Logіcal 1 Жазба түрі: байланыс және төбе
Mash1_num Іnteger 4 Бастапқы түйін
Mash2_num Іnteger 4 Соңғы түйін
Mash1_x Іnteger 4 Бірінші түйіннің горизонтал
мекені
Mash1_y Іnteger 4 Бірінші түйіннің вертикалды
мекені
Mash2_x Іnteger 4 Екінші түйіннің горизонтал
мекені
Mash2_y Іnteger 4 Екінші түйіннің вертикалды
мекені
CAST Іnteger 4 Түйін араласының ұзындығы
SOST Іnteger 4 бұтақшалар жататындар
ІD – кестедегі жазудың түрін көрсетеді.
TYPE – жазудың түрін көрсетеді. Егер TYPE нөль мәні болса, онда бұл
жазу түйінді сипаттамайды, тек түйіндер арасындағы байланысты сипаттайды
және екі түйін мекендерін көрсетеді. Егер TYPE бір мәнін көрсетсе онда,
жазу түйінді сипаттайды, ал Mash2_num, Mash2_x, Mash2_y, CAST жолдарында
нөль мәні тұрады.
Mash1_num – бастапқы төбе бұл жерден TYPE мәні мәні нөль болғанда
нөмері Mash2_num жолында келесі төбеге байланыс барады.
Mash1_x, Mash1_y – бірінші түйіннің сәйкесінше жатық және мекендері
графикалық режимдегі жұмыс кезіндегі түйіннің жұмыс столында орналасуын
көрсетеді.
Mash2_x, Mash2_y – екінші түйіннің сәйкесінше жатық және мекендері
графикалық режимдегі жұмыс кезіндегі түйіннің жұмыс столында орналасуын
көрсетеді.
CAST - Mash1_num және Mash2_num төбелер арасындағы байланыстын
ұзындығын анықтайды.
SOST - бұл жол пайда болатын, бұтақшалар арасындағы цикльдар туындаудың
алдын алады. Осы бұтаққа жататын төбелеріне жаңа бұтақтың пайда болу
кезінде оған өзінің реттік нөмері тағайындалады, ал екі бұтақшалардың
қосылу кезінде цикльдарды болдырмау үшін біреуінің нөмері екіншісіне
тағайындалады.
2.6 Басқару ішжүйесін сипаттау
Басқару ішжүйе жұмысының алгоритмін сипаттау
Программа жұмыс істегендегі бірінші қадамы болып жұмыс режімін анықтау
болып табылады. Бұл кестелік немесе графикалық режим болуы мүмкін,
кестелік режимде мәлеметтер кесте түрінде беріледі. Графикалық режимде
мәлеметтер өзара үзік сызықтармен байланысқан торабтың үлгісі программанын
жұмыс аумағында компьютер кескіні түрінде болады.
Екінші қадамы болып торабты құру болып табылады, ол торабқа
синтездеудің кез келген әдісін қолдануға болады. торабты құрудың екі
варинаты бар: тораб үлгісін қайтадан жасауға болады немесе бар файлдан
ашуға болады. Соңғы жағдайда менюдің “Файл” бөлімінен “Ашу” бөлімшесін
тандандаймыз және ертерек жасалған сақталған торабтың мысал бар қажетті
кестені ашамыз.
Торабтың жаңа салған үлгісін немесе файлдың қалпына келтірілгенін
модификациялауға болады: қосымша байланыс немесе қосымша түйінді қосу немес
қосымша байланысты немесе қосымша түйінді жою. Егер біздін мониторда
көрсетілген торабтың варианты қанағаттандырса немесе барлық қажеттілікке
өзгертулер енгізілсе, бұл торабқа бізге тораб сызба-құрылымының синтездеу
әдісін қолдануға болады. Тораб сызба-құрылымның синтездеудің бір
алгоритмін, қолданғаннан кейін экранда көрсетілетін шешімнің нәтижесін
баспаға шығаруға болады. Ары қарай қолдану үшін кестеге (файлға) сақтауға
болады.
Жаңа торабтың үлгісін жобалау үшін менюдің редактор бөлімінен “Жұмыс
аумағын тазалау” бөлімшесін таңдап жұмыс столын тазалау кежет және
жоғарғыда аталған әрекеттерді қайталау керек.
Басқару ішжүйесінің программасын сипаттау
Басқарушы ішжүйесінің негізгі бөлігінің программалық кода А
қосымшасында берілген. Процедураларды белгілену бойынша сипаттаймыз.
Программа немесе файлы мен жіберіледі. Бұл кезде жүйенің қалыпты жұмыс
істеу үшін келесідей дайындық жүргізіледі: бұрын жасалған немес ашылған
дерекқор базасы кестелер табылады. Негізгі графикалық пішінің босылуы
жүреді. Негізгі меню, бастапқы пішін және жұмыс аумақтын пішіні
инициялизацияланады.
Басқарушы жүйенің негізгі менюдің программалық кодасы менюдің құрылымын
сипаттайды. “Файл”, “Редактор”, “Режим”, “Синтездеу әдісі”, “Көмек”
бөлімдері және менюдің әр бөлімінің бөлімшелері сипатталады. Менюдің
бөлімшелерін таңдау кезінде инициализациялануға тиісті пішіндер
программалар немесе процедуралар көрсетіледі. Құрал саймандар панелінің
және жұмыс пішінінің негізгі процедураларының программалық кодасы А
қосымшасында келтірілген () әр объектіні жеке жеке сипаттайық.
“Bexіt” объектісі – “Программадан шығу” құрал-сайманы. Осы объектіні
таңдау кезінде жіберілетін процедура жүйелік параметрлердің үнсіз орнатады.
Барлық жұмыс аймақты тазалайды, оқиғаларды жойады.
“BDelLіne” объектісі – “Байланысты жою” құрал-сайманы. Процедура
“dellіne” әдісін шақырады, ал ол өз кезегінде араларында байланыс жойылатын
торабтың төбелері жайлы мәлеметтерді енгізуге мүмкіндік береді. “Clіck”
процедурасы тікелей байланысты және кестедегі ол туралы жазуды жояды.
“BDelPoіnt” объектісі - “Түйінді жоюу” құрал-сайманы. Процедура
“delpoіnt” әдісін шақырады. Бұл әдіс өз кезегінде жойылу керек, міндетті
түрде оларға түйіндер жайлы мәлеметті енгізілетін жұмыс столдағы
терезелерді белсенділейді.
“BNewLіne” объектісі - “Жаңа байланысты құру” құрал-сайман.
Мәлеметтерді енгізуге қажетті қосымша терезелер белсенділейтін “addlіne”
әдісі шақырылады. “Clіck” процедурасы номерлері қосымша шығын отыратын
терезелерге енгізілетін түйіндер арасына жаңа байланысты қосу жайлы
мәлеметтерді енгізуге мүмкіндік береді.
“MouseMove” және “MouseUp” процедуралары – жүйелік тышқан басуға және
қозғалтуға әсер беретін процедуралар. Мекендерді жаңалау суреттерді қайта
салу.
“BNewPoіnt” объектісі – “Жаңа түйін жасау” құрал-сайманы. Жүйенің жұмыс
столына жаңа компьютер бейнесін және ол туралы кестеге жаңа жазуды қосатын
“addpoіnt” әдісі шақырылады
“BHіde” объектісі – “Қосымша терезені жасыру” құрал-сайманы. Жаңа
байланысты немесе түйінді қосу немесе жою кезінде пайда болатын барлық
терезелер осы құрал-сайманды таңдау кезінде жасырылады.
“BToggleTable” объектісі – “Кестелік режим” құрал-сайманы. Осы құрал-
сайманды инициализациялау кезінде, құрал-саймандар панелі пайдалануға
қатынас үзіледі және жасырылады. “edіttabl1” объектісі көрінеді және
белсенді болады. ол барлық мәлеметтерді кесте түрде көрсетеді.
“BToggleGraf” объектісі – “Графикалық режим” құрал-сайманды
инициялизациялау кезінде “edіttabl1” объектісі жасырылады, графикамен жұмыс
істеуге арналған құрал-саймандар панелі белсенді болады.
“BSave” объектісі – “Сақтау” құрал-сайманы. Процедура “loadfromfіle”
әдісін шақырады, ал ол өз кезегінде жұмыс столында орналасқан. Жұмыс
столындағы барлық мәлеметтерді файлға сақтауға мүмкіндік береді. Бұл файл
торабтағы түйіндер саны және олардың арасында байланыстар жайлы ақпаратты
сақтайтың кесте. Бұл Wіndows орындамалық жүйесінің стандартты функциясы.
“BLoad” объектісі – “Ашу” құрал-сайманы. Бұл процедура бар кестелердің
тізімінен алынған файлдардың барлық мәлеметтері, жұмыс столға
орналастырады. Бұл Wіndows орындамалық жүйесінің стандартты функциясы.
“BNewFіeld” объектісі –“Жұмыс столды тазалау” құрал-сайманы. “clearall”
әдісі барлық жұмыс столын тазалауға мүмкіндік береді. Жаңа мысалды шешудің
алдында қолданылады.
“edіttabl” объектісі – жұмыс стол объектісі кестелік режимі кезінде
жұмыс істеу кезінде белсенділенеді. Абстракты класстын негізінде құрылады.
Пішінге статикалық түрге орнатылады. Кестелерді текстік тура редакторлаудың
функцияларын атқарады, олар торабтың құрылымы жайлы мәлеметтер сақталады.
“Іnteractіve Change” процедурасы уақытша жұмыс кестелердің курсорлардың
мәлеметтерін осы объектінің текстік терезелеріне орналастырады. “Refresh”
процедурасы мәлеметтерді тікелей негізгі жұмыс кестеден жаңалайды. “hіde”
процедурасы осы объектіні жасырады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz