Кірістер аудитінің бағдарламасы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

М А З М Ұ Н Ы

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР8

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР9

КІРІСПЕ . . . 10

1 КІРІСТЕР ЖӘНЕ ШЫҒЫСТАР ЕСЕБІН ЖҮРГІЗУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

Кірістер және шығыстар есебінің түсінігі, мәні мен маңызы . . . 16
Кірістерді және шығыстарды жіктеу және кіріс, шығыстар аудитінің әдістемелік тәсілдері . . . 23

«КЕДЕН СЕРВИС» ЖШС-нің КІРІСТЕР ЖӘНЕ ШЫҒЫСТАР ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУ

2. 1 Кәсіпорынның негізгі және негізгі емес қызметтен алынатын кірістер

есебі . . . 36

2. 2 Кәсіпорындағы шығындардың есебін жүргізу . . . 39

2. 3 Кәсіпорынның қорытынды пайда (қорытынды залал) есебі . . . 48

3 КӘСІПОРЫННЫҢ КІРІСТЕР ЖӘНЕ ШЫҒЫСТАР ЕСЕБІ МЕН АУДИТІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

3. 1 Кірістер аудитінің бағдарламасы . . . 54

3. 2 Кәсіпорынның пайдасымен рентабельділігінің есебі . . . 62

3. 2 «КЕДЕН СЕРВИС» ЖШС-нің кіріс мен шығындар есебін жетілдіру . . . 66

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 70

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 72

ҚОСЫМШАЛАР

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Қазақстан Республикасының Конституциясы. -Алматы: Қазақстан, 1998 ж.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. -Алматы: Қазақстан, 1194 ж.
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы. Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 27 ақпандағы № 234 Заңы
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы. Қазақстан Республикасы Салық кодексі, 2011 жылғы 10 желтоқсандағы 99-IV Заңы
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі. Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 15 мамырдағы № 251 Заңы
Акционерлік қоғамдар туралы. Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 13 мамырының № 415 Заңы
Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы. Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 22 сәуірдегі № 220 Заңы
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары. - Алматы Корпорация «КАРАНА-ЮСАНД», 2009 ж.
Қаржылық есептіліктің Ұлттық №1 және №2 стандарттары. Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2009 жылғы 21 маусымдағы № 217 бұйрығы
Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарын бекіту туралы. Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2009 жылғы 23 мамырдағы № 185 бұйрығы

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

1. ЖШС-Жауапкершілігі шектеулі серіктестік

2. АҚ- акционерлік қоғам

3. ҚҚС-Қосылған құн салығы

4. ТС-толық серіктестік

5. ҚЕХС-Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары

6. ЖЗҚ-Жинақтаушы зейнетақы қоры

7. ЖЖТ-Жылдық жиынтық кіріс

8. КТС-Корпоративтік кіріс салығы

9. МЕА-Материалдық емес активтер

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Экономиканың нарықтық жолмен даму барысында кәсіпорын қызметiнiң қаржылық мәселелерi күшейе түсуде. Осыған сәйкес кәсіпорындар мен ұйымдар басшылығының ерекше көңiлi бухгалтерлiк есептiң ұйымдастырылуына мән берiлiп отыр. Әсiресе, елiмiзде халықаралық стандартқа сәйкес жаңа бухгалтерлiк есеп стандартының енгiзiлуi ел экономи-касының дамуына оң әсерiн тигiзуде. Бұл елiмiздiң қазiргi даму кезеңiнде, оның шетел инвесторларымен қарым-қатынастарының нығаю кезеңiнде маңызды болып саналады.

Бүгiнгi таңдағы ауқымды өзгерiстер кезеңi қоғам өмiрiнiң барлық саласын жан-жақты қамтуда. Сол себептi қалыптасқан құрылымды мүлдем жаңартып, экономикалық-әлеуметтiк және рухани дамуға жол ашатын демократиялық қоғам құруға сай экономикамызда нарықтық қатынастарға бет бұрды. Осы негiзде әлеуметтiк, күрделi мәселелердi шешу - бүгiнгi күннiң басты талаптарының бiрi болып саналады. Әсiресе, соңғы жылдары экономика iлiмiнде түбiрлi өзгерiстер орын алуда. Мұның өзi қоғамдық және өндiрiстiк қатынастарда болып жатқан жаңа құбылыстар мен процестерге тiкелей байланысты. Сонымен қатар Қазақстан Республикасының нарықтық қатынасқа өтуі барысында нарықтық қатынас заңдарына сәйкес өнiмдi кәсіпорын кірісын анықтау өте маңызды орын алады.

Нарық жағдайында кәсіпорынның өміршеңдігінің кепілі мен жай-күйінің орнықтылығының негізі оның кірістылығы болып табылады. Ол ақша қаражатын еркін орын алмастыра отырып қолданып, тиімді пайдалану жолымен өнімді өндіру мен сатудың үздіксіз процесін қамтамасыз ете алатын өзінің қаржы ресурстары жағдайын көрсетеді.

Нарықтық экономика оған қатысушылардың барлығынан ой жүйесі мен өзгеше іс-әрекеттері талап етеді. Ол зауыт қоймалары мен ашық алаңдарда, материалдар мен шикізаттың қисапсыз қорларының көгеріп, тот басып жатуына, яғни миллиондаған теңгенің доғарылып, бекерге ысырап болуына жол бере алмайды. Кәсіпорын мүлкіне салынған әрбір теңге жаңа кіріс әкелу үшін осы қорларды қозғалысқа келтіреді. Жасанды көрсеткіш пен жоспар үшін жұмыс істеу келмеске кетті.

Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар кәсіпорындардың шаруашылықты жүргізу субъект ретінде құқық жағдайларын едәуір нығай-тып, олардың көптеген өндірістік пен қаржылық мәселелерді өз бетінше шешуіне мол мүмкіншілік алды. Атап айтқанда, ішкі және сыртқа рынокта білікті серікті таңдауға қол жетті. Өйткені болашақтағы бірлескен іс-әрекеттің тиімділігі көбінесе осыған байланысты болды. Кәсіпорындар бұрынғыдай жоғары жақтың жөн сілтеуімен емес, контрагентті қазіргі кезде өз қалауы бойынша алады. Олардың өздеріне іскер серіктерді қаншалықты дәл және қатесіз таңдауымен нарықтық қатынастар негізінде мүмкіндігінше тез және дұрыс бағдар тауып, оны ұстануына қарай жұмыстарының тиімділігі әр түрлі болады.

Сайып келгенде, зерттелінген мәселенің ғылыми және іс-тәжірибелік маңызы зор бастамалардың бірі екенін айта аламыз.

Тақырыптық зерттелу дәрежесі. Әлемдегі көптеген экономист ғалым-дардың еңбектерінде кіріс тақырыбы, оның маңыздылығы, кәсіпорынның дамуындағы рөлі, экономикадағы алатын орны кең және терең зерттелген. Сонымен бірге тәжірибеде теориялық жағынан қамтылған және Батыс елдердің үлкен тәжірибесіне негіз болған ғылыми зерттеулер жарияланып жүр. Мемлекеттің экономикалық саласын, кәсіпорын кірісын тиімді пайдалану мен жетілдіру мәселелерін зерттеуге өз еңбектерін арнап, сол арқылы экономика ғылымына айтарлықтай үлес қосқан төмендегідей экономика саласындағы оқымысты-ғалымдардың классикалық және қазіргі уақыттағы еңбектерінде көрсетілген тұжырымдамаларын айтуға болады. Олар қазақстандық В. К. Радостовец, С. С. Сатыбалдин, К. Ш. Дюсембаев, К. К. Кеулімжаев, М. С. Ержанов, Ф. С. Сейдахметова, А. Байдақов, Э. Нұрсеитов, К. Т. Тайғашинова, Ж. Н. Айтжанова, Р. Е. Джаншанло, М. У. Жандаулетова және тағы басқалар.

Аталмыш тақырып шетелдік әдебиеттерде терең зерттелген. Ф. Вуд, Э. С. Хендриксен, М. Ф. Ван Бреда, М. Р. Мэтьюс, М. X. Б. Перера, Б. Нидлз, Д. Миддлтон, Н. Г. Волков, Г. Мюллер, Ж. Ришар, А. Д. Шеремет, В. В. Ковалев, П. С. Безрукий, Е. Н. Домбровская, Р. Г. Каспина, А. С. Логинов, Л. И. Куликов, М. И. Кутер, В. Д. Новодворский, В. Ф. Палий, Е. В. Самойлов, Я. В. Соколов, А. К. Гоголев, Е. А. Мизиковский, Н. А. Прокофьева, Р. С. Ушаков, Е. Стоянова, Д. А. Ендовицкий, М. В. Новикова, О. В. Ефимова, А. В. Суворов, В. М. Родионова, С. А. Николаева, Г. А. Шакирова, Е. Ф. Никитская және басқалардың еңбек-терінде қарастырылған.

Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі. Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындарда жүргізілетін бухгалтерлік есепті заңдық негіздерге сүйене отырып ұйымдастыру тәртібін жетілдіру.

Осыған орай, «КЕДЕН СЕРВИС» Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде кіріс және шығыстар есебін жүзеге асырудың ақпараттық базасы зерттеудің объектісіне алынған.

«КЕДЕН СЕРВИС» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігі Қазақстан Респуб-ликасының Азаматтық Кодексі, Қазақстан Республикасының «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» Заңы және басқада заңдарға сәйкес құрылған. Серіктестік құрамында 50 адамы бар жылдық орташа активтік көрсеткіші алпыс мың есептік көрсеткіштен кем емес шағын кәсіпкерлік субъекті болып табылады. Серіктестік Қазақстан Республикасының Әділет Министрлігінде заңды тұлға ретінде тіркелген (2006 ж. 17 ақпанда берілген №1792-1901-ЖШС куәлігі) Серіктестік ойын және шоу бизнесімен айналысуға құқысыз.

Серіктестіктің өзінің жеке балансы, банк мекемелерінде, басқада несие қаржы мекемелерінде есеп шоттары, дөңгелек мөрі, фирмалық бланкісі бар. Кәсіпорынның жеке меншік құқығындағы оқшауланған мүлкі бар және сол мүлкімен өз міндеттемелері бойынша жауап береді, сотта талап етуші және жауапкер бола алады. Өзінің даму мүддесі үшін және басқа да шаруашылық субъектілермен қарым-қатынас жасау үшін серіктестік басқа заңды және жеке тұлғалармен келісім-шарт жасай алады.

Серіктестіктің атауы: Мемлекеттік тілде «КЕДЕН СЕРВИС» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі. Орыс тілде Товарищество с ограниченной ответственностью «КЕДЕН СЕРВИС». Кәсіпорынның мекен жайы: ҚР Қызылорда қаласы, Бөкейхан көшесі 30 үй.

Кәсіпорын өз қызметін жүзеге асыру барысында ҚР Конституциясын және басқа заң актілерін, Қазақстан Республикасының «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» Заңын, сонымен бірге өз Жарғысын басшылыққа алады. Серіктестік біріккен кәсіпорындар құруға сол сияқты Қазақстан Республикасы аумағында және шет елдерде құрылымдық бөлімшелер құруға құқықты [3] .

Кәсіпорынның ұйымдастырушылық құрылымына келетін болсақ, оның: жоғарғы органы-құрылтайшысы, Атқарушы органы-директор болып табылады.

Құрылтайшының құзырына мыналар жатады:

серіктестіктің жарғысын өзгерту, жарғы капиталының мөлшерін белгілеу;
серіктестіктің атқарушы органын құру және оның құзырын уақытынан бұрын тоқтату;
серіктестіктің қадағалау кеңесі мен тексеру комиссиясын сайлау және құзыретін уақытынан бұрын тоқтату сол сияқты есептермен серіктестіктің тексеру комиссиясының қорытындысын бекіту;
жылдық қаржылық есебін бекіту және таза пайданы бөлу;
серіктестіктің ішкі қызметтерін реттейтін құжаттарды қабылдау және оның процедураларын, ішкі ережені бекіту;
серіктестіктің басқа шаруашылық серіктестіктеріне қатысуын, сол сияқты коммерциялық емес ұйымдарға қатынасын шешу;
серіктестікті тарату мен қайта құрылуы туралы шешу.

Серіктестіктің атқарушысы болып серіктестікке қатысушы ретіндегі директор болып табылады. Директор құрылтайшының құзыретіндегі істерден басқа барлық қызмет мәселелерін шешеді және құрылтайшыға есеп береді, оның шешімдерінің орындалуын ұйымдастырады. Директор серіктестіктің құрылтайшысынан берілген құзырет шегінде әрекет етеді және серіктестік қызметтері үшін міндеттемелерге ие болады.

Серіктестіктің қызмет мақсаты Қазақстан Республикасының серіктес-тікке қатысушылардың мүдделері үшін шаруашылық, кәсіпкерлік қызмет-терін біріктіре отырып жүзеге асыру болып табылады.

Серіктестік өз мақсаттарына сәйкес өз қызмет түрлерін мынадай бағыттарда жүзеге асырады:

құқық, мұнай, экономика, компьютер, медицина

-Полиграфиялық қызметтері

-ІТ-ттехнологиялық қызмет көрсету

-Құқық қызметі

-Көліктік-экспедиторлық қызмет ету жүк тасымалы

-Сауда-саттық, делдалдық қызмет көрсету

-Кадрлар дайындау облысында қызмет көрсету, курстарын ашу

Бұл тізім заң актілерімен белгіленген, басқа да қызмет түрлерін серіктестік берілген лицензия жүзінде жүзеге асыра алады.

Осыған қарап біден кәсіпорын мүлік жағдайына оң немсе теріс деп баға беруге болмайды, ол үшін активтердің ішкі құрылымын қарастыру керек.

«КЕДЕН СЕРВИС» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің технико-экономикалық көрсеткіштерін талдайтын болсақ, онда біз 2011 жылдың біршама негізгі көрсеткіштері 2010 жылмен салыстырғанда кемігенін байқаймыз (А қосымшасы) .

Атап айтқанда, өнімді (қызмет көрсету мен жұмыс) сатудан түскен кіріс 2010 жылы 136657440 теңгені құраса, сол көрсеткіш 2011 жылы 97941594 теңгені құрап, 38715846 теңгеге азайған. Өнімді (қызмет көрсету мен жұмыс) сатуға жұмсалған шығын да көрсетілген жылдар бойынша тиісінше 38715846 теңгеге азайған. Кәсіпорынның жиынтық кірісы да 2010 жылы 349422715 теңгені құрап, 2011 жылы 28080911 теңгені құрап 6861804 жиынтық кіріс азайған.

Қысқа мерзімді актив ішінде қатты өзгеріске түсіп отырған баптар қысқа мерзімді дебиторлық берешек пен Тауарлы материалдық қорлар. Тауарлы материалдық қорлардың үлесі аса қатты жоғарламасада, абсолютті көлемі 2 еседей өскен. Тауарлы материалдық құндылықтардың былай жоғарлауы кәсіпорын қызметінің үздіксіздігін қамтамасыз ететін жағымды факторы деп атауға болады, бірақ Тауарлы материалдық құндылықтардың өсуі айналымдылықтын бәсеңдеуіне әкелмеуі тиіс. Яғни кәсіпорын Тауарлы материалдық қорлар құрамында қолданыссыз жатып қалуы мүмкін қорлардың болмауы қадағалауы тиіс.

Дебиторлық берешектердің абсолютті де үлестік те салмағы күрт өсіп отыр. Егер 2009 жылы дебиторлық берешек кәсіпорында болмаса (балансы теріс таңбамен берілгендікпен, ол кредиторлық берешекке жатады) 2010 жылы берешектер көлемі 34 млн-ға жетіп отыр. Бұл да кәсіпорын үшін оңтайлы жағдай емес. Өйткені кәсіпорын қаражаты өз қолында емес айналымнан шығып отыр. Тағы бір қауіпті жағы бұл берешектердің ішгінде күмәнді немесе үмітсіз берешектер болу мүмкіндігі.

Салықтық активтер қарастырып отырған жылдарда төмендеуі, яғни кәсіпорын алдын ала төлеу көлемін азайтып отыр. Бірақ 2010 жылы киінге қалдырылған салықтық активтер пайда болған. Материалдық емес активтердің 2010 жылы болмауы өткен жылғы баланста тұрған активтердің пайдалы қызмет мерзімі біткендіктен есептен шығарылуы мен түсіндіріледі.

Кәсіпорын активтерін құралу көздері әр түрлі болуы мүмкін: меншікті немесе заемдық. Сондықтан, талдау барысында кәсіпорынның активтер құралымен ғана танысып қоймай, олардың қандай көздерден құралғаның қарастырудың да маңызы зор. Активтер құралу көздері баланстың пассив жағында беріледі. Зерттеліп отырған кәсіпорын бойынша құралу көздерінің құрамы берілген.

Мәліметтер бойынша активтерді қалыптастырудың негізгі көзі ретінде меншікті капиталды айтуға болады. Себебі оның абсолютті және қатынасты өсімі байқалады. Абсолютті мөлшермен алғанда 1160, 9 % -ға немесе 3274 теңгеге өсті. Өз кезегінде қысқа мерзімді міндеттемелер 24, 37 %-ға өскенімен басқа да міндетті төлемдер бойынша міндеттемелер төмендегені байқалады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: бухгалтерлік есепте кіріс есебін ұйымдастырудың теориялық және әдістемелік ережесін анықтап, оның экономикалық категория ретінде мазмұнын, мақсатын және мүдделі міндет-терін ашу үшін әдебиет көздерін зерттеу және мәліметтер мен деректерді, заңнамаларды елеу негізінде, кіріс және шығыстар есебін жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау.

Қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін төмендегідей міндеттер қойылды:

-кіріс және шығыстар есебінің түсінігі, мәні мен маңызы зерттелді;

-кірісдың және шығыстардың жіктелуі қарастырылды;

-кірістің абсолютті көрсеткіштері жүйеленді;

-«КЕДЕН СЕРВИС» ЖШС қызметінің экономикалық-ұйымдастыру сипаты берілді;

- кәсіпорынның негізгі қызметтен түскен кіріс есебі қарастырылды;

- кәсіпорынның пайдасымен рентабельділігінің есебі ұйымдастырылды;

-кіріс аудитінің бағдарламасы жасалды;

-кәсіпорынның кіріс және шығыстар есебі мен аудиті жетілдіру жолдары ұсынылды.

Зерттеудің ақпараттық базасы: отандық және шетелдік авторлардың монографиялық және периодикалық әдебиетімен қатар бухгалтерлік есепке қатысты қабылданған қазақстандық заңдар мен заңнамалық актілер дипломдық жұмыстың ақпараттық базасын құрайды.

Зерттеудің теориялық және тәжірибелік құндылығы. Дипломдық жұмыстың теориялық мәні мен оның нәтижелері өндірістік кәсіпорында кіріс есебін ұйымдастыру бойынша, бухгалтерлік есептің жүйесін қалыптастырудың теориялық және әдістемелік базасын кеңейтеді және тереңдетеді. Тәжірибелік ұсыныстарды жоғарғы оқу орындарында кәсіптік білім беру қызметінің аймақтық нарығында қолдануға болады.

Зерттеу пәні -бухгалтерлік есепте кіріс және шығыс есебін ұйымдастыру.

Зерттеу жұмысының құндылығы: жұмыстың негізгі ғылыми түйіндері мен оның ұсыныстары және алынған нәтижелері тек зерттеуге алынған объектілерде енгізіліп қалмай, Қазақстан Республикасы бойынша есеп саласының барлық бухгалтерлік жүйесіне енгізілудегі стратегиялық мақсаты бар деп танылды.

Сонымен қатар өндірістік кәсіпорнында бухалтерлік есепті ұйымдастыру бойынша теориялық және әдістемелік базаны кеңейтеді және тереңдетеді. Тәжірибелік ұсыныстарды жоғарғы оқу орындарында кәсіптік білім беру қызметінің аймақтық нарығында қолдануға болады.

Дипломдық жұмыстың құрылымы: Жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Бөлімдердің атауы, құрылымы және мазмұны жұмыстың тақырыбына, мақсатына және міндеттеріне сәйкес келеді.

Кіріспеде зерттеудің көкейкестілігі негізделіп, зерттеудің мақсаты, мен міндеттері, зерттелу дәрежесі мен әдіснамалық негізі, зерттеу объектісі тәжірибелік құндылығы көрсетіліп қорғауға ұсынылатын қағидалары баяндалды.

Бірінші тарауда, кез келген ғылыми зерттеу оның теориялық негіздерінен бастау алатындықтан бізде зерттеу жұмысымыздың бірінші тарауын «Кіріс және шығыстар есебінің теориялық негіздері» деп атап, кіріс туралы жалпы түсінік бере отырып, оны реттеу механизмдерін қарастырамыз.

Екінші тарау «Кәсіпорынның кіріс және шығыстар есебін ұйымдастыру» деп аталады. Онда «КЕДЕН СЕРВИС» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің мысалында негізгі қызметтен түскен кіріс мен кәсіпорынның пайдасы және рентабельділігінің есебін ұйымдастырамыз.

Үшінші тарауда, кіріс аудитінің бағдарламасы анықталып кәсіпорынның кіріс есебі мен аудиті және оны жетілдіру жолдары қарастырылатын болғандықтан да бұл тарау «Кәсіпорын кірісының аудитін жетілдіру» деп аталады. Қорытындыда дипломдық жұмыстың нәтижесі негізінде әзірленген тұжырымдар мен ұсыныстар беріледі.

КІРІС ЖӘНЕ ШЫҒЫСТАР ЕСЕБІН ЖҮРГІЗУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 Кіріс және шығыстар есебінің түсінігі, мәні мен маңызы

Экономикалық әдебиеттерде кіріс мен шығындарды тану, бағалау, есепке алу, талдау, жіктеуге арналған біршама зерттеулер кездеседі.

Шетелдік экономист ғалымдар Л. А. Бернстайн, Г. Мюллер, Х. Гернон, Г. Милк, Б. Нидлз, Х. Андерсон, Д. Колдуэлл, Ж. Ришар, Т. Скоун, Р. Энтони, Дж. Рис және басқалары компаниялардың кіріс және шығысының әдістемелік сұрақтарын қамтитын әртүрлі елдердің есептеріне және есептемелеріне өздерінің еңбектерін арнады.

Кіріс мен шығындарды есепке алудың және талдаудың, жіктеу және бағалаудың әдістемелік негіздерін ұйымдастырудың мәселелері А. С. Бакаев, П. С. Безруких, К. М. Гарифуллин, В. Б. Ивашкевич, В. В. Ковалев, З. В. Кирьянова, Л. И. Куликова, М. И. Кутер, С. А. Николаева, В. Д. Новодворский, В. Ф. Палия, В. И. Петрова, М. В. Мельник, В. Г. Гетьман, Я. В. Соколов, А. А. Шапошников, А. Д. Шеремет және көптеген ғалымдардың ғылыми зерттеулерінде жазылған.

Н. В. Пошерстник қатысушылардың салымдарын қоспағанда, ұйымдардың капиталының өсуіне әкелетін активтердің түсу және міндеттемелерді өтеудің қорытындысында экономикалық пайданың артуы ретіндегі ұйымдардың кірісын анықтайды. Ол ұйымдардың шығындарын активтардың шығып қалуы және міндеттемелердің пайда болуының қорытындысында экономи-калық пайдалардың төмендеуімен түсіндіреді [1] .

В. В. Ковалев кірісды қысқа мерзімді активтердің ережесі секілді өтімділігі жоғары ретінде түсіндірілетін ақша қаражатының және баламаларының ағымына тікелей және жанама айналымы ықтималдығында орнаған кірісмен түсіндіреді.

Шығындар - мерзім аралығында қаржы қорытындысын есептеу кезінде есеп беру мерзіміне жататын ақшалай бағалауда көрсетілген капиталға айналдырылмайтын және капиталдан айырылатын шығындар және есептелімдер [1] .

В. К. Терехова кірісға мынадай түсінік береді: «кіріс - өнімдерді, тауарларды сатудан және орындалған жұмыстар, қызмет көрсетулерден түскен ұйымдардың ақшалай түсімдері.

Шығындар дегеніміз өнімдерді дайындауға және сатуға, тауарларды дайындауға және сатып алуға, жұмыстардың орындалуларына байланысты шығындар болып табылады.

Экономикалық көзқарас бойынша, Г. Мюллердің анықтауына сәйкес, кәсіпкерлік кірісты бір жағынан, кәсіпорын шығынын бөлісудің қорытындысы ретінде, екінші жағынан кәсіпкерлік қабілеттерді танытқаны үшін сыйақы ретінде қарастыру қажет [1] .

Негізінен, кіріс мен шығындар қаржылық талдауды қалыптастыруға әсер етеді. Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың мағызы өте зор. Бұл кәсіпорынның тәуелсіздікке ие болуымен, сондай-ақ олардың меншік иелері, жұмысшылар, коммерциялық серіктестер және басқа да контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау жөніндегі сұрақтарды қарастырмас бұрын, «қаржылық жай-күй» дегеніміз не, соны анықтап алған жөн. Соңғы жылдары шығарылған арнайы әдебиеттерде бұл ұғым әр түрлі түсіндіріледі. Профессор А. Д. Шеремет «Кәсіпорынның қаржы жағдайы қаржыны тарату, пайдалану және оны қалыптастыру көздерімен (меншікті капитал және міндеттемелер, яғни пассивтер) сипатталады» деп жазған.

Профессор Н. А. Русак бұл ұғымды былайша анықтайды:

«Кәсіпорынның қаржылық жағдайы қаржы ресурстарын жасау, тарату және пайдаланумен сипатталады. Кәсорынның қаржылық жағдайы кәсіпорынның қалыпты өндірістік, коммерциялық және басқа да қызмет түрлері үшін қажетті қаржы ресурстармен қамтамасыз етілуімен және оларды мақсатқа сай, тиімді тарату және пайдаланумен, сондай-ақ басқа шаруа-шылық субъектілерімен қаржылық қарым-қатынаста болу, төлеу қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылықпен сипатталады. Кәсіпорынның уақтылы төлеу мүмкіндігі оның қаржылық жағдайының жақсылығын көрсетеді».

В. М. Радионова мен М. А. Федотова кәсіпорынның қаржылық жағдайы «қаржы ресурстарының қалыптасуымен көрсетіледі» деп жазады.

М. Н. Крейнина, А. И. Ковалев және В. П. Привалов қаржылық жағдай ұғымын былайша түсіндіреді: «Қаржылық жағдай - бұл қаржы ресурстарының қолда барын, үлестіріліп таратылуы және пайдалануын сипаттайтын көрсеткіштер жиынтығы».

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.