Кәсіпорындарда көтерме сауда коммерциялық қызметті ұйымдастырудың ерекшелігі ретінде

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

Кіріспе: 1 Кәсіпорындарда көтерме сауда коммерциялық қызметті ұйымдастырудың ерекшелігі ретінде

6: 8

Кіріспе: 1. 1 Кәсіпорындардағы көтерме сауданың коммерциялық қызметегі мәні және қағидалары

6: 8

Кіріспе: 1. 2 Кәсіпорынның көтерме сауда айналымының түрлері

6: 15

Кіріспе: 1. 3 Көтерме тауар қозғалысын ұйымдастыру

6: 22

Кіріспе: 2 «Семей ет комбинаты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы сипаттамасы және көтерме сауда шеңберіндегі коммерциялық қызметін талдау

6: 30

Кіріспе: 2. 1 «Семей ет комбинаты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштерінің сипаттамасы

6: 28

Кіріспе: 2. 2 Кәсіпорынның тұтынушылары мен өнім түрлерін өткізуді талдау

6: 36

Кіріспе: 2. 3 «Семей ет комбинаты» ЖШС өнімінің рентабелділігін талдау

6: 42

Кіріспе: 3 Комбинаттың көтерме тауар айналымына қатысты коммерциялық қызметін ұйымдастыру шараларының тиімділігін жоғарлату жолдары

6: 45

Кіріспе: 3. 1 «Семей ет комбинаты» ЖШС көтерме айналымының коммерциялық қызметін ұйымдастыру бойынша ұсынылатын шаралар

6: 45

Кіріспе: 3. 2 Комбинаттың коммерциялық қызметін жетілдіру бойынша ұсынылатын нақты шаралар және олардың экономикалық тиімділігі

6: 47

Кіріспе: Қорытынды

6: 57

Кіріспе: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

6: 60

Кіріспе: Қосымшалар

Кіріспе

Мемлекеттің экономикасы қазіргі кезде нарықтық жолға түсіп және нарықтық заңдары негізінде іске асуы Қазақстан азаматының бәріне мәлім. Әр кәсіпорын өз ісіне жауап беріп, болашақ дамуында өзі шешім қабылдайды. Қазақстан Республикасы Президентінің халыққа жолдауында кәсіпкерлікті дамыту туралы әр түрлі ұсыныстар мен тұжырымдар айтқаны белгілі. Сонымен қатар Қазақстан 2030 бағдарламасын алып қарасақ, кәсіпкерлік халқымыздың әлеуметтік - экономикалық дамуына бірден-бір себепші екені айтылған.

Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алысымен экономиканы реформалауды қолға алды, яғни бұл нарықтық экономиканы енгізуге байланысты. Ал қазір біз бұл өтпелі кезеңнің қиын уақыттарын артта қалдырдық. Ендігі кезекте біздің мемлекетіміз және де республикамыздың әрбір азаматы, сонымен қатар фирмалар тек қана жаңашылдықпен қадамдарын алға басуы керек.

Нарықтық экономика жағдайында республикамыздағы кәсіпорын қызметтеріне маркетингтік тұжырым жетіспей тұрды. Бұл мәселеге маркетинг концепциясын өте білімді және де тиімді түрде қолданған дүниежүзілік тәжірибе куә. Бұл концепцияның негізгі мәселесі нарықты зерттей отырып, кәсіпорын үшін дұрыс жолды таңдай білуді бағыт ету. Атап айтатын болсам: қандай өнім өндіру керек, қандай бағада сату керек, қандай өнімге сұраныс көп денгендей тағы басқа сұрақтарға жауап береді.

Менің дипломдық жұмысымның тақырыбы: «Көтерме айналым : өсу резервтерін талдау және экономикалык негіздеу («Семей ет комбинаты» ЖШС мысалында) », яғни дипломдық жұмыс тақырыбының талданушы объектісі болып «Семей ет комбинаты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі табылады.

Егер кәсіпорын дұрыс саясат ұстанатын болса, онда бұл кәсіпорынның өнімі тек біздің аймаққа ғана емес, бүкіл республикамызға, тіпті дүниежүзіне таралуы мүмкін. Ал бұған дәлел тағы да дүниежүзілік беделді тауарлар. Мысалға, автокөліктің ішінде Мерседес-бенс, электрондық өнімдер ішінде Сони, спирттік емес ішімдіктер ішінде Кока-кола, тағы да сол сияқты тауарларды жатқызуға болады.

Қазіргі таңда «Семей ет комбинаты» ЖШС тарихы тереңнен келе жатқан кәсіпорындардың бірі. Бұл кәсіпорын республикамыздың әлеуметтік- экономикалық мәселелеріне ат салысып отырған үлкен ұйым. Сондықтан да бұл кәсіпорынға келешекте тек қана дамуды мақсат ету керек.

Бұл жоғарыдағы айтылған ойларға, тұжырымдарға дипломдық жұмыстың негізгі бөлімінде толық мәлімет беремін. Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде бұл тақырыптың өзектілігіне толық анықтама беріледі. Екініші бөлімінде кәсіпорынның шаруашылық қызметіне сипаттама, бұның ішінде диплом жұмысының тақырыбына байланысты коммерциялық қызметіне кеңірек тоқталу. Сонымен қатар техникалық-экономикалық көрсеткіштерге толықтай талдау жасалады. Үшінші бөлімге келетін болсақ, онда аталмыш кәсіпорынның коммерциялық жағдайын талдау нәтижесінде, оның болашақта даму жолдарын ұсыну, яғни коммерциялық қызметті жетілдіру жолдары қарастырылады.

Н. Назарбаев «Қазақстан - 2030» бағдарламасында халыққа жолдауында «2012 жылға дейінгі бастапқы кезеңде өз мүмкіндіктері мен бәсекелестік қабілеті тұрғысынан келешегі бар еңбекті қажет ететін салаларға көңіл бөлу керек. Бұл, басымдық тәртібімен айтар болсақ - ауыл шаруашылығы, орман және ағаш өңдеу өнеркәсібі, жеңіл және тамақ өнеркәсібі, туризм, тұрғын үй құрылысы және инфрақұрылым жасау. Осы салаларды дамыту арқылы біз экономиканың құрылымдық мәселелерін ғана емес жұмыспен қамту және кедейлік мәселелерін де шешеміз, бұл қазіргі уақытта ерекше маңызды нәрсе» деген болатын.

1 Кәсіпорындарда көтерме сауда коммерциялық қызметті ұйымдастырудың ерекшелігі ретінде

1. 1 Кәсіпорындардағы көтерме сауданың коммерциялық қызметегі мәні және қағидалары

Нарықтық қатынастарды қалыптастыру кезіндегі қазіргі жағдайларда өнеркәсіптік кәсіпорындар қызметінің құрамды бөлігі болып коммерция табылады, ал оның құрамдас элементі өткізу (сату) табылады.

Өткізу - бұл тұтынушылардың қажеттілігін қанағаттандыру мен тауарларды ақшаға айналдыру мақсатында өндірілген өнімді тарату процесі. Тауарды сатып және соның нәтижесінде пайда көру арқылы ғана кәсіпорын өзінің соңғы мақсатына қол жеткізеді: салынған капитал ақшалай формаға айналады.

Дамыған нарықтық экономикасы бар елдерде өнеркәсіптік фирмалардың коммерциялық операциялар үлесі үнемі өсіп отыр. Өткізу қызметі дұрыс жолға қойылған фирмалар бәсекелестік күресте үлкен артықшылыққа ие болады. Көптеген кәсіпорындардың өз өткізу каналдары бар, мысалы фирмалық дүкендер, тарату орталықтары, ал мұнай өңдеумен айналысатын өнеркәсіптердің өз жанармай құю станциялары бар.

Өнеркәсіптік кәсіпорындардың тауарларын өткізуде маркетингілік зерттеу қызметін қолданған жөн, нарықты зерттеу, жаңа тауар жасау, бағасын оңтайландыру, ассортиментті және өткізу каналдарын жоспарлау, өткізуді ынталандыру әдістерін қолдану. Тауарларды өткізу бойынша коммерциялық қызметті ұйымдастыруда маркетингілік қызметті қолдану өткізуді ұйымдастыруда көптеген өзгерістер енгізді. Тауарды өндіруші тек жеткізуші ғана емес, сонымен қатар өткізу қызметінің тиімділігін талдаумен айналысуы, соның нәтижесінде өткізудің жаңа формаларын ойлап табуы қажет.

Өткізудің маңызды функциялары болып тұтынушылармен сату-сатып

алу келісімімен қорытындыланатын коммерциялық қарым-қатынас орнату, өткізу бағдарламасын жасау, өнімді жеткізу мен түсіріп беру графиктерін жасау, сатылған өнімнің есебін жүргізу, тұтынушылармен есеп айрысуға және олардың төлем қабілетіне бақылау жүргізу. Өздерінің фирмалық дүкендері бар өнеркәсіптік кәсіпорындар жоғарыда аталған функциялардан басқа бөлшекке сауда бойынша коммерциялық жұмыс жүргізеді және бөлшек сауданың арнайы әдістерін қолдану.

Дайын өнімді өткізу - өнеркәсіптік кәсіпорындардың бір ғана аспектісі болып табылады. Бұдан басқа аспектісі болып нарық жағдайында материалдық-техникалық ресурстарды сатып алуды қарастыратын материалдық-техникалық қамтамасыз ету табылады. Материалдық-техникалық қамтамасыз етуді коммерциялық қызметке жатқызудың себебі, ол тауар айналымының өнімді өткізуден кейінгі екінші фазасы болып табылады. Соңғы жылдары кәсіпорынның материалдық-техникалық қамтамасыз етілуінің құрамы өте өзгерді: бұрын кәсіпорынды материалдық ресурстардың орталықтандырылған қорлары қамтамасыз етіп отырса, қазіргі кезде фирма қажетті материалдары жабдықтаушылар мен нарықтың кез-келген субъектісінен сатып алады. Бұл жағдайда баға жасау еркіндігін, коммерциялық қарым-қатынастағы әріптестердің тең құқылығын пайдалануы керек, сонымен қатар шикізат пен материалдарды алғанда экономикалық жауапкершілікті және жабдықтаушылар арасындағы бәсекелестікті есепке ала отырып, өздеріне экономикалық жағынан пайдалы жабдықтаушыларды таңдап алуы керек.

Материалдық ресурстары сатып алу дайын өнімді өткізу сияқты маркетингілік зерттеулерге негізделуі керек. Материалдық ресурстарды сатып алуда кәсіпорын шикізат пен ресурстар нарығын, осы нарықтағы баға қозғалысын, жабдықтаушыларды, материалдық ресурстарды жеткізу шығындарын, бір материал түрін екіншіге ауыстырудың тиімді мүмкіншілігін қарастыру керек.

Кәсіпорынға материалдық ресурстарды сатып алудағы коммерциялық қызмет келесі кезендерден тұрады:

Шикізат пен материалдар нарығын зерттеу және жабдықтаушылармен шаруашылық байланысты ұйымдастыру;
Материалдық ресурстарды сатып алу жоспарын жасау;
Материалдық ресурстарды сатып алуды ұйымдастыру;
Жабдықтаушылармен сатып алынған өнімнің есебін жүргізу;
Дайындау сферасының құндық талдауы.

Құндық талдау дегеніміз әр-бір материалдың функциясын жүйелік талдау әдісі, ол өнім өндірісінің барлық кезендерінде сапаның жоғарғы деңгейін сақтай отырып, шығындарды барынша төмендетуге бағытталған.

Коммерциялық қатынастар іскерлік қатынастар субъектілерінің экономикалық еркіндік жағдайында дами береді.

Коммерциялық қызметтегі алға қойған міндеттерді орындау үшін келесідей қағидаларға сүйену керек:

коммерцияның макетинг қағидаларымен үзіліссіз байланысы;
коммерцияның икемділігі, оның үнемі өзгеріп отыратын нарық талаптары есебіне бағытталуы;
коммерциялық тәуекелдерді алдын-ала көре алу қасиеті;
артықшылықтарды ерекшелеп көрсету;
жеке инициативаларды көрсету;
сауда мәмілелері бойынша қабылданған міндеттемелердің орындалуына жоғары жауапкершілік;
соңғы нәтиже-пайдаға қол жеткізуге бағытталу.

Коммерцияның маркетингпен тығыз байланысы ең алдымен маркетингтің «сатылатын затты ғана сатумен айналасуы керек» деген тұжырымдамасына негізделеді.

Коммерцияның икемділігі нарықтың талаптарын уақытында есепке алумен байланысты, ол үшін тауар нарықтарын болжау және зерттеу қажет, өткізу жарнамаларын дамыту және жетілдіру қажет, сонымен қатар коммерциялық қызметке инновациялар енгізу, яғни қызмет түрін өзгерту, коммерцияның ұйымдастырушылық құрылымына өзгерістер енгізу.

Коммерциялық тәуекелдерді алдын-ала көре білу кәсіпорын үшін өте маңызды қағида болып табылады. Тәуекел - бұл нәтиженің белгісіздік деңгейі. Коммерциялық тәуекел - бұл коммерциялық жұмыстағы мүмкін болатын шығындар. Ол дұрыс қабылданбаған шешім және оны жүзеге асыруға дейін шығарылған шығындар көлемімен анықталады. Коммерциялық тәуекел инфляция кесірінен, фирманың қаржылық жағдайының нашарлауынан, сонымен қоса тәуекелді мәмілелер жасау нәтижесінде, контрагенттер келісім-шарт талаптарын орындамаған жағдайда, тасымалдау кезінде жүктің бұзылып кетуі немесе жарамсыз болып қалуы жағдайында, апат жағдайларында және фирма қызметкерлерінің мүмкін болатын адалсыздығының кесірінен болады. Сонымен қатар, коммерциялық тәуекел әлеуметтік-саяси тұрақсыздық жағдайынан да болуы мүмкін. Коммерциялық тәуекел тәуекелсіз болмайды, алайда оны болжау негізінде оның әсерін біліп алуға болады. Тәуекел «қалыпты» болуы үшін ақпараттың максималды көлемін, коммерциялық қызметтің, қаржылық нәтижелердің, әріптестік қатынастардың тиімділігін жан-жақты талдауы, нарықты жан-жақты зерттеуді, персоналдарды дұрыс таңдауды іске асыру керек.

Коммерциялық қызметте артықшылықтарды ерекшелеу өндірісте сияқты өте маңызды. Бұл қағида бойынша коммерциялық қызметтің барлық детальдарын үнемі зерттеп және біліп отыру керек.

Жеке инициатива коммерциялық сферада жұмыс істеп жүрген әр-бір адамға байланысты, ол тек жеке сипаттамалармен ғана емес, сонымен қатар еңбек мәдениетімен де анықталады. Еңбек мәдениеті дегеніміз жалпы еңбекті ұйымдастырудың белгілі бір деңгейі болып табылады, ескіргеннен бас тарту, жаңашылдыққа ұмтылу, еңбек сферасына жаңа ғылыми-техникалық жетістіктерді енгізу, меншікке деген дұрыс көзқарас, сонымен қатар қызмет тиімділігін арттыруға өз әсерін тигізетін жаңашылдықтың барлығын қабылдауға дайын болу.

Сауда мәмілелері бойынша қабылданған міндеттемелердің орындалуына жоғары жауапкершілік қағидасы коммерсанттың іскерлік әлеміндегі жағымды репутациясын қалыптастырады. Бұл қағиданы үстану тиімді коммерциялық қызметтің кепілі.

Коммерциялық ұйымның тауарлық айналым сферасындағы жұмысы бірнеше көрсеткіштердің көмегімен бағаланады: өткізілген өнім көлемімен, айналым шығындарының деңгейімен, тауар айналымының көрсеткіштерімен және т. б. Алайда, коммерциялық қызметтің тиімділігін ең айқын көрсететін көрсеткіш, ол - пайда. Сондықтан коммерциялық кәсіпорынның соңғы нәтиже-пайдаға бағытталуы коммерциялық қызметтің негігі қағидаларының бірі болып табылады.

Келесі суретте коммерциялық қызметтің жалпы сызба-нұсқасы берілген.

Кәсіпкерлік қызмет факторлары бар жеке меншік иелері

Төраға

Кәсіпкерлік қызметтің соңғы өнімін-тауарын тұтынушы

Сурет 1 - Коммерциялық қызметтің жалпы сызба-нұсқасы

Кәсіпкерлердің қимылының сызбасын құрайтын негіз - экономика-кәсіпкерлік мақсаттың алға жылжуының құқықтық түрі. Мұндай түр арқылы мәміленің нақты түрі айқындалады, соның ішінде әріптестің қолданған ісіне және кәсіпкерліктің мақсатына жауап беруі кіреді.

Мәміле - бұл бағалы заттар мен коммерциялық айырбас. Мәмілелер пайдалы немесе пайдасыз және қажеттілігі көп, әрі қажеттілігі аз болуы мүмкін. Мәміленің коммерциялық шешімі, нәтижесі оны тағайындаудан, іске асыру процесінен қалыптасады.

Барлық коммерциялық мәмілелер екі түрге бөлінеді: негізгі және көмекші.

Көмекші түрлерге мыналар жатады:

тауарларды сату - сатып алу (өнімдерді) ;
сатып алу - сату, ғылыми техникалық білім алмастыру (патенттер, лицензиялар, «ноу-хау») ;
техникалық қызметті сатып алу және сату (техниканың жаңарту түрі, уникалды нысандардың құрылысы кезіндегі бірлескен қимылдар және т. б. ) ;
өндіріс факторларының жалға берілуі;
тауарларды, жұмыс және қызметтерді жалдау;
халықаралық туризм ұйымы;

Қарама-қарсы сауда - бұл мәмілелердің жеке түрінің жиынтығы, сонымен бірге өзара тауар жеткізу балансының жетістігіне негізделген (тауар сатудағы жауапты тауарларды жеткізуді пайдалану) .

Қарама-қарсы сауданың әртүрлілігі:

баспа-бас жеткізу;
қарама-қарсы жеткізу;
коммерциялық триангуляция.

Коммерциялық триангуляция - бұл қажетті тауарды іздеу барысын екіден жоғары жақтардың (қатысушылардың) баспа-бас операциясына қатысқан жағдайында туындайды.

Коммерциялық тәжірибеде мәмілелер жүзеге асыру әдісінің екі түрлі негізі жиі қолданылады:

өндірушімен тікелей;
делдал арқылы.

Тура сауда мәмілелері - бұл операция тауар жұмыс қызметі жөнінде тұтынушылар мен өндірушілер арасында тікелей түрде өтеді.

Кәсіпкерлік іскерлік тауар өндірісімен тікелей байланысты болғанда төмендегідей ерекшеліктер болады:

дәстүрлік мінездеме;
жаңалық енгізу мінездемесі.

Жаңалық енгізу - негізгі капиталдың жаңаруы (өндірістік қорлардың) немесе шығарылатын өнімдердің ғылыми техника-технология жетістіктеріндегі; жаңару негізіндегі шығаратын өнімдер. Бұл қоғамдық өндірісті жетілдірудің заңды, объективті процесі.

Сауда делдалдары - бұл коммерциялық фирма (жеке тұлға) сатып алу бағасының айырым есебінен пайда түсетін және таратудан немесе комиссиондық делдалдық сый ақы есебінен (сатушының немесе сатып алушының төлемі бойынша) .

Тура (тікелей) байланыстар - бұл келісімдік қатынас - тауар өндіруші мен оны тікелей пайдаланушы арасындағы жағдайға байланысты болатын.

Агенттендіру. Делдалдылықта кәсіпкерлік іскерлік нақты түрде жүргізіледі.

Агент - бұл тұлға тұтынушының немесе тауар өндірушінің атынан оларға қажетті, керекті қимыл жасайтын адам.

Брокерлік. Егер агенттер принципиалдық қажеттілігі бойынша ұзақ уақыт негізінде қызмет етсе, онда агенттің бір делдалдық қызметі (сатып алушы немесе сатушы үшін) брокерлікті орындаған болып есептелінеді. Мұның негізінде қызметі сатушылар мен сатып алушыны жүздестіру, олардың өзара келісімге отыруын жүзеге асыру. Брокер өзіне ешқандай міндеттеме алмайды және мәміле бекітуге қатыспайды, ол тек қажетті екі жақты жүздестіреді.

Комиссия. Кей кездерде агент көтермеші комиссия ретінде өз бетімен тауарларға билік жүргізеді, оларды комиссияға қабылдайды.

Комиссиондық операция - бұл делдалдық сауда операциясының әртүрлілігі, соның ішінде бір жақтан (комиссионер) екінші жақтың тапсырмасы бойынша (комитент) жеке өзінің атынан, бірақ комитенттің есебінен жүргізілуін айтамыз. Мұндай жақтардың қатынастары комиссия келісімімен реттеледі.

Комиссионер делдал - бұл жеке және заңды тұлға, анықталған сыйақы үшін пайда келтіру мақсатында мәміле жасайтын және пайданы комитент үшін келтіріп, тек оның комитенттің өзінің есебінен, бірақ өзінің атынан мәмілені жүзеге асыратын тұлға.

Комитент - бұл (қарапайым өндіруші немесе тауар иесі) басқа бір тұлғаға тапсырма беруші (комиссионерге), белгілі бір мәміле бекітуді немесе бірнеше мәміле бекітуді комиссионердің атынан жүргізетін, бірақ есебінен өзі (комитент) төлейтін тұлға.

Дистрибъютер - бұл өзінің күнделікті, тұрғылықты клиенттеріне өндірушілерден алынған тауарларды өткізуге мамандандырылған делдал.

Дилерлік - бұл делдалдық операцияның түрі. Дилер тауарларды өзінің атынан қайта сатуды жүргізеді. Дилерлік үлес, пайда алынған заттардың бағаларының айырмасының есебінен құрылады және тауарларды сатуды дилер өзі жүргізеді.

Коммерциялық мәмілелерді жүргізуді бірнеше сатыға бөлуге болады:

контрагентті іздеу және таңдау;
сатып алу және сату келісім шартына қол қоюға дайындалу;
сату - сатып алу келісім шартын бекіту;
сату - сатып алу келісім шарты негіздерін жүзеге асыру.

Контрагентті талдау - бұл маңызды шешім, мұның шешімімен мәміленің нәтижесі шығады.

Келісім - бұл әріптестер байланысы арқылы жүретін бекітімнің түрі. Кәсіпкерлікте міндетті түрде құрылтайшы келісімді (бұл құжат жеке және заңды тұлғалардың өз еріктермен құрылғандығын білдіретін, жаңа құқықтық ұйым құрылысты мекеменің нақты кәсіпкерлік ойды жүзеге асыру мақсатында қолданылатын жазбаша құжат), кәсіпкерлік келісім (бұл әр жақтың өз еркімен кәсіпкерлікті жүзеге асыру ниетінде, қандайда бір құқықтық ұйым құрылымын біріктіруге келіспеген келісімнің түрі), шаруашылық келісім (бұл әр жақтың өзара бітімге келуі, міндеттеме бекітуі әр жақтың әр қайсысы бұдан яғни мәміле негізінен өзіне тиімділік түсіреді) .

Келісім шарт мәміленің жүзеге асу шартын айқындайды, оның жауапкершілік, орындау жақтарының тәртібін көрсетеді.

Келісім шартта міндетті түрде шарттар қойылады:

жеткізудің заты мен көлемі;
тауардың саны мен сапасын анықтау тәсілі;
жеткізудің шарты және орны;
келісім шарттың бағасы;
валюта төлемдерінің атауы және төлемнің шарттары;
тауарды қабылдау және өткізу тәртібі;
жеткізу кепілі және мадақтау немесе айыппұл санкциялары;
екі жақтың келіспеушілік кезіндегі төрешілік;
әр жақтың заңды мекендері және басқа тұрғылықты жайлары;
уәкілетті тұлғалардың қолдары.

Мұнан басқа келісім шартта кездеседі:

1. залалды қайтару тәртібі;

2. жауапкершіліктен босату қағидасы;

3. келісім шарттың бұзылғанындағы, тоқталғандағы тәртіп.

Сауда тауарлар оралымының маңызды түрлерінің бірі ретінде тауар өндірушілер мен тұтынушылар арасында, тауарлық ұсыныстар мен сатып алушылар сұраныстарының арасындағы делдалдық қызмет көрсетеді және ішкі базардағы халық тұтынатын тауралар оралымының барлық сатыларын қамтиды. Сауда жүйесін ұйымдастыру түрлеріне сәйкес халық тұтынатын тауарлар саудасы: көтерме сауда және бөлшек сауда болып бөлінеді. Олар тұтыну заттарының тауарлық оралым жүйесінің бірлігімен өзара байланысты. Бірақ айта кету керек, көтерме және бөлшек сауда тауарлық оралым жүйесін тауралардың өндіріс саласынан тұтыну саласына қозғалу жүйесінің әртүрлі сатысында жүргізгендіктен, олардың көрсететін қызметтері, нақты мақсаттары мен міндеттері және тауар қозғалысын ұйымдастырудағы рөлі әр түрлі.

Көтерме сауда тауарларды ірі партиялармен өндірістік тұтынуға, өңдеуге немесе келешекте халыққа сату үшін үзіліссіз жеткізіп отыруды қамтамасыз етеді. Көтерме сауданың объективті қажеттілігі көп жағдайда өндірістік кәсіпорындарының тұтыну орындарынан алыс орналасуы, тауар өндірудің бір бағыттылығы мен мерзімділігінен туындайды, сондай-ақ еліміздің жекелеген аудандарының табиғи- климаттық және көліктік жағдайларына байланысты тауарлар өндіріс орындарынан тікелей тұтыну саласына түсуі мүмкін емес. Сондықтан көтерме сауда өндірілген халық тұтынатын тауарларды өндіріс орындарынан тұтыну аудандарына жеткізетін барлық күрделі жүйені ұйымдастыруға арналған.

Барлық кәсіпорындар бөлшек саудамен қалай шұғылданса, көтерме саудамен де солай шұғылдана алады және өздерінің сауда-қаржылық қызметтерін отандық тауар өндірушілерді қолдауға бағыттауға міндетті.

Жоғарыды айтылғандай, тауар оралымы сауда жүйесін ұйымдастыру түріне сәкес көтерме сауда оралымы және бөлшек сауда болып бөлінеді.

Көтерме сауда оралымы деп тұтыну бұйымдарының келешекте бөлшектеп сату үшін көбінесе бөлшек сауда кәсіпорындарында, сондай-ақ өндірістік тұтыну немесе қайта өндіру үшін басқа мекемелерге ірі партиялармен сатылған көлемін айтады. Тауар қозғалысының қалыптасқан түрі бойынша көтерме тауар оралымы екі түрде болады: қоймалық және транзиттік.

Қоймалық сауда оралымы деп тауарларды сауда және басқа кәсіпорындарға көтерме сауда кәсіпорындарының қоймалары арқылы сатуды айтады. Көтерме сауда кәсіпорындарының қоймаларынан көбінесе маусымды сұраныстағы тауарлар, мерзімінен бұрын жеткізілетін және бөлшек сауда кәсіпорындарына жеткілікті кең түр - түрін түсіру үшін алдын-ала сұрыптау және іріктеп жинақтауды қажет ететін күрделі түр - түрлі тауарлар сатылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.