Сөз сигналдарын түрлендіру әдістері


МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ10
1 Сөздік ақпараттарды кодалау және декодалау принциптері12
1. 1. Сигнал өңдеу13
1. 2. Сөз сигналдарын түрлендіру әдістері14
1. 3. Сөз сигналын вокалды, вокалсыз және тыныштық жеріне бөлу алгоритмы16
1. 4. Сөз сигналын қайтадан қалпына келтірудің тікелей әдісі22
1. 5. Дельта-модуляция әдісі28
1. 6. Сөздің формантты жиілігінің аналогты синтезі31
2. Сөздік ақпараттарды кодалау және декодалау құрылғысын құрастырып жасау39
2. 1 Сөз сигналын сызықты болжау әдісі39
2. 2. Сызықты болжау коэффициенттерімен кодалау әдісі бойынша сөзді синтездеу (СПК) 41
2. 3 Сөз сигналын қайтадан қалпына келтіру46
3 Есептеу бөлімі47
3. 1 Сөз сигналының параметрларын есептеу алгоритмын таңдау47
3. 2. Сөз сигналын кодалау-декодалау үрдісін моделдеу48
3. 3. Кодалау-декодалау құрылғысының жалпы сұлбасы50
4 Экономикалық бөлім57
4. 1. 1 Инвестицияның тұтынушылығын есептеу57
4. 1. 2Электроэнергияға кететін шығындар58
5 Қауіпсіздік және еңбек қорғау бөлімі65
5. 1 Қазақстан Рeспубликасының Eңбeк кoдeксi65
5. 2 Элeктр қауiпсiздiгi67
5. 3 Жарықтандыру69
5. 4 Элeктрoмагниттiк өрiс71
5. 5 Өрт қауiпсiздiгi72
ҚОРЫТЫНДЫ75
Әдебиеттер тізбегі76
КІРІСПЕ
Цифрлық байланыста ақпараттарды кодалау және декодалау жүйелері кеңінен және нақты түрде қолданылады. Өңдеуге арналған ақпараттарды үш түрге бөлуге болады. Бірінші сөздік (дауысты), екінші бейнелік (көрініс) және үшінші текстік (жазба) ақпараттары. Әр түрлі мәліметтерді өңдеп кодалау үшін әр түрлі кодалау жүйелері қолданылады. Кодалаудың сапасы оның берілетін мәліметтерді ұтымды тығыздауына және ақпаратты жеткізудің нақтылығына байланысты болады. Сондықтан бұл дипломдық жұмыста сөздік ақпараттарды кодалау және декодалау жүйелері қарастырылған.
Сөздік ақпараттарды кодалау жүйесінде стандарт ретінде кеңістік импулсті модуляция қолданылады. Әр телефондық байланысына жылдамдығы 64 кбит/с арна беріледі. Қәзіргі уақытта осы каналда берілетін мәліметтерді тығыздау нәтижесінде үш немесе төрт байланысты орнатуға мүмкіншілік бар. Бірақ декодалаудан кейінгі қайтадан қалпына келтірілген айтылатын сөздердің сапасы төмендеу болады. Мысалы қай адамның сөйлеп отырғанын білуге болмайды және интонациалық мәліметтер жоғалады. Сондықтан сөздік ақпараттарды кодалау және декодалау жүйесінде қолдануға болатын сөздік ақпараттардың сапасын төмендетпейтін әдістерді зерттеп қолдану қажет.
Аналогты формантты синтезатор көмегімен сөздің фонетикалық синтезі орындалады. Жиілік аймағындағы сөзді математикалық қайта қалпына келтіру үшін сызықты болжау коэффициенттері арқылы кодалайтын цифрлы синтезаторлар қолданылады.
Бұл әдістердің мүмкіндіктері мен шектеулерін жақсы ұғыну үшін, оларды жақсылап қарастырамыз. Сөзді синтездеудің әдістерімен танысқаннан кейін оқырман синтезатордың түрлерінің ерекшеліктерімен қажетті бағыт таба алады. Егер сіздің назарыңызды нақты әдіс өзіне аударса, онда сіздің жолыңыз сөзді синтездеумен басталуы мүмкін. Берілген бөлім компьютерден мәтін ақпаратының шығысын тиімді әдіспен табуға мүмкіндік береді.
Сонымен өте тез таралатын қазіргі заманғы электронды техника аймағының сөзді синтездеу аймағын қарастыруға көшеміз.
Сөздерді синтездеу әдістерінің аналогиясы бұл жерде өте алыс болып көрінуі мүмкін, бірақ жасанды мәтіннің әрбір генерациялау әдісі сол бір мақсатқа қызмет етеді- яғни компьютерге ақпараттың мәтін түрде шығуын. Бұл мақсатқа жететін әдістер (сигнал пішіндерінің кодалауы- қайта қалпына келтірілуі, фонетикалық-форматты синтез немесе мәтіннің математикалық қайта қалпына келтірілуі) cөздің орындалу синтезінің жылдамдығымен, аппаратураның құнымен және компьютердің тез әсерлілігімен ерекшеленеді. Синтезатордың мұндай әрбір мүмкін болатын орындаулары синтезделген сөздердің сапасын және дұрыстығының түрлі дәрежесін қамтамасыз етеді. Басқаша айтқанда сөзді синтездеудің әрбір үш әдістеріне өзіңнің теріс және оң мінездемеңді бер: сөзді жақсы артикуляциясымен береді, бірақ оның орындалуы қымбатқа түседі, басқасы оның сөздік мүмкіндіктері шектелген және біз өз таңдауымызды сол не басқа әдіске тоқтатқан кезде осыны ескеруіміз керек.
Тапсырма ретінде жылдамдығы 16 кбит/с артпайтын каналда берілетін сөз ақпараттарын өңдеп тығыздауға арналған әдістердің заманға сай түрлерін қарастырып оның ішіндегі ең ұтымдысын анықтау қажет.
1 Сөздік ақпараттарды кодалау және декодалау принциптері
Сөз ақпараттардың басқалардан ерекшелігі оның негізгі сипаттамаларында. Акустикалық сигнал микрофон арқылы электрлік сигналға түрлендіргенде оның негізгі үн жиілігі, энергия қуаты шоғырланған жерлері (форманта), спектрдің түрі және оның уақыт бойынша өзгеруі айтылған сөздердің тек қана фонетикалық мәндерін көруге болады. Ол айтылған сөз дыбысты, дыбыссыз немесе тыныштық кезі екенін тек қана сигналдың негізгі сипаттамаларын өлшеп біле аламыз. Сөз айтылғанда оның акустикалық сигналы жолағы 80-8000 Гц аралығында толық орналасады. Ал аналогты телефон байланыста бір каналға берілген арнаны 340-3400 Гц жолағымен шектелген. Бұл жағдайда сөз сапасы, мысалы дикторды тану және сөздерді анық естіп ажырату сәл нашарлайды. Сондықтан сөз сигналын тығыздау үшін әртүрлі математикалық аппараттар және құрылғылар қолданылады.
1. 1. Сигнал өңдеу
Сигнал өңдеу үрдісі төмендегі сұлбада көрсетілген. Сөздік сигналдардың ақпараттық дерекнамасы адам болғандықтан, оның аузынан шыққан сөздерге байланысты акустикалық тербелістердің күшін өлшеу арқылы оны электрлі сигналдарға түрлендіріледі. Ары қарай осы электрлі сигналдар (сөздік сигналдар) күрделі өңдеуге жатады. Бірінші қадам - сөздік сигналдар белгілі бір модель қолдану негізінде сигнал көрсетілуін керекті формаға өзгерту арқылы сипаттамаларын қалыптастыру. Сигналдарды өңдеудің ең соңғы қадамы оның ақпараттық маңызын бөліп алып қолдану болып табылады. Бұл қадам не адам тыңдау арқылы не автоматты түрде іске асырылады. Мысал ретінде шектелген дикторлардың ішінен сөйлеп тұрған дикторды дауысынан тану (идентификация) қарастыруға болады. Бұл кезде сөздік сигналдың уақытқа байланысты спектр көрсетілуі қолданылады. Тағы да түрлендірудің бір түрі бүкіл фраза бойынша спектрдің орта шамасын әр диктордың спектрлерінің эталонды шамаларымен салыстыру арқылы спектрлердің ұқсастық өлшемдерінің ең жақынымен дикторды анықтауға болады. Бұл мысалда сөздік сигналдың ақпараттық маңызы ретінде әр диктордың дауыстарының ерекшелігі қолданылады.
1. 1 - сурет. Сөздік ақпараттарды өңдеу сұлбасы
Сондықтан, сигнал өңдеу екі негізгі мәселені шешуден тұрады:
- сөздік тербеліс формасында немесе керекті параметрлер ретінде сигналдың жалпы көрсетілімдерін алу;
- алған көрсетілімдерді сигнал өңдеу мәселелерін шешуге ыңғайлы формаға түрлендіру.
Цифрлы өңдеу екі бағытқа бөлінеді: бірінші, сигналдың дисреттік көрсетілімдерін алу және екінші, цифрлық алгоритмдер теориясы, есептері және оны қолданудан тұрады. Цифрлі өңдеудің бірінші әдістері күрделі аналогты жүйелерді имитациялаудан тұрады [1] . Қазіргі уақытта ЭЕМ программасы ретінде жазылған сөздік сигналдарды цифрлық өңдеу жүйелерін, нақты алгоритмдерді дәл орындайтын арнаулы микропроцессорлы есептеу құралдар түрінде жасап шығаруға болады. Заманға сай қәзіргі цифрлы әдістер сөздік сигналдарды өңдеуде кеңінен қолданылуда [4, 10] .
1. 2. Сөз сигналдарын түрлендіру әдістері
Сөздік сигналдарды цифрлы өңдеудің үш бағытын қарастырайық:
- сөздік сигналдарды цифрлы формада көрсету;
- аналогты өңдеу тәсілдерінің цифрлы түрде іске асыру;
- тек қана цифрлы өңдеуге арналған тәсілдер.
Бұлардың ішіндегі ең маңыздысы сөздік сигналдарды цифрлы формаға келтіру болып табылады. Негізгі қолданатын теория ол дискреттеу, немесе жиілік бойынша шектелген сигнал белгілі уақыт сайын өлшенген шамалармен көрсетуге болады деген Котельников теоремасы қарастырылады. Сонымен цифрлы өңдеу теориясымен оны қолдану негізінде дискреттеу процедурасы жатады. Сөздік сигналдарды дискретті көрсетілу тәсілдерін екі үлкен топқа бөлуге болады - сөздік тербелістерді цифрлы және параметрлі көрсетілу.
1. 2 - сурет. Сөздік сигналдарды көрсетілу тәсілдері
Сөздік тербелістің цифрлы көрсетілімдерін алу тәсілі дискреттеу және кванттау кезінде тербеліс формасын мүмкіншілігінше сақтауға негізделген. Параметрлі көрсетілімдер алу тәсілі сөзқұрылу моделіне сәйкес сөздік сигнал суреттемесінің керекті көрсеткіштерін (параметлерін) алуға негізделген. Параметрлік көрсетілімдер алудың бірінші кезеңінде сөздік тербеліс дискретелінеді және квантталынады, одан кейін модел параметрлерін алу үшін өңдеуге жатады. Модел параметрлары екіге бөлінеді. Біріншісі сөз дыбыстарының дерекнамасына байланысты қозу параметрлары, екіншісі айтылған сөздің жеке дыбыстарына байланысты дауыс трактысы параметрлары болады.
Төмендегі суретте әртүрлі цифрлы көрсетілімдер алу тәсілдерінің ақпарат беру жылдамдығына байланысты салыстырмалы нәтижелері көрсетілген.
1. 3 - сурет. Сөздік сигналдың өңдеу әдістерінің ақпарат беру жылдамдығы
Пунктирлі сызық 15 кбит/с жылдамдық нүктесінен өтіп сөз тербеліснің цифрлы көрсетілуін парметрлік көрсетілуінен бөледі. Ақпарат берудің керекті жылдамдығы 75 бит/с (текст) 2 бит/с дейін өзгеріп отыратынын байқауға болады. Сондықтан, цифрлы көрсетілу әдістеріне байланысты ақпарат беру жылдамдығы орташа 3000 ретке дейін өзгертуге болады. Бірақ ақпарат беру жылдамдығының көрсетілу әдістерін таңдаудағы негізгі фактор дың біреуі. Құрылғының бағасы, цифрлық көрсетілімдердің бейімділігі, қайтадан қалпына келтірілген сөздің сапасы және т. б. факторларда таңдау кезінде өз қасиеттерін көрсете алады.
1. 4 - сурет. Сөз сигналының өңдеуді қолданатын бағыттар
Бұл дипломдық жұмыста сөз сигналының сапасын арттыру мәселесі қарастырылып сөз тығыздау құрылғысының жаңа түрлерін жасау мүмкіншілігі көрсетілген. Негізгі сөз тығыздау үрдісінде сөз сапасын нашарлану себебі келесі факторларға байланысты:
- аналогты байланыс жолында сөз тарату арнасы өте аз, 340 Гц - 3400 Гц арасында болғандықтан сөз сапасы нашарлайды.
- аналогты сигналды цифрлы сигналға түрлендіргенде қосымша шулар пайда болып сөз сапасын төмендетеді.
- стандартты 64 кбит/с жылдамдықтан 32 немесе 16 кбит/с жылдамдыққа сөз тығыздау құралдары қолданғандықтан сөз сапасы тағы да нашарлайды.
Төмендегі суретте кодалау және декодалау жалпы сұлбасы көрсетілген. Ақпарат жіберушіде кодалайтын құрылғыны - кодер, ал қабылдағышта декодалайтын - декодер деп атаймыз. Кодалық бірліктері кодалық кітапқа жазылып кодермен декодердің жадысында сақталынады. Кодалық кітапта
L
түрлі бірліктер жинағы сақталынған. Бірліктер көптігінің
жинағы кодалық кітапті құрайды. Кірістегі
векторы сөз сигналының үлгілері ретінде қарастырылады да кодалық кітаптағы векторлармен салыстырылып сондағы ең ұқсас векторды табады. Жіберу каналына соған сәйкес
u
i
табылған вектордың номері индексі беріледі. Декодер қабылданған индекс бойынша кодалық кітаптағы векторды шығарып алып оны сөз сигналына айналдырады.
1. 5 - сурет. Сөз сигналын кодалау-декодалау жүйесінің құрамалық сұлбасы
Ақпарат беру жылдамдығының төмен дәрежеде болуы сигналдың өзі емес оның номері берілгендікке байланысты өзгереді.
1. 3. Сөз сигналын вокалды, вокалсыз және тыныштық жеріне бөлу алгоритмы
1. 3. 1. Сөз сигналының уақыттық кадрының ұзақтығын таңдау
Сөз сигналының өзгеруін зерттеу үшін оның бөлінетін уақыттық кадрлерінің ұзақтығын анықтап таңдау қажет.
1. 6 - сурет. СС уақыттық кадрларының түрлері.
СС уақыттық кадрларының ұзақтығына қойылатын талаптар:
- кадрларының тізбегі сөз сигналының қысқа мерзімді динамикалық өзгерістерін нақты көрсету үшін мүмкіншілігінше қыска болуы тиіс;
- кадрларының тізбегі сөз сигналының ұзақ мерзімді өзгерістерін нақты көрсету үшін мүмкіншілігінше ұзақ болғаны дұрыс.
1. 2 - кесте - СС уақыттық кадрларының түрлері
Кадр ұзақтығы,
мс
СС кестеде көрсетілген шарттармен нақты қабылдау үшін кадр ұзақтығы негізгі үн периодынан T от = 1000/100 = 10 мс. кем болмауы тиісті .
1. 3. 2. Сөз сигналының кадрларының түрін анықтау
Төмендегі суретте сөз сигналын тыныштық, вокалды және вокалсыз жерлерге бөлу алгоритмы көрсетілген. Бұл алгоритм сөз сигналы - айнымалы, қысқа мерзімді энергия мөлшері және нөл арқылы өту аралықтары күрт өзгеретін тұрақсыз үрдіс ретінде қарастырамыз.
Алгоритм 7 блоктан тұрады.
1-блок. Бастапқы сөз сигналы
,
;
2-блок. Сөз сигналын ұзақтығы 16 мс кадрларға бөлу;
3-блок. Сөз сигналының n -ші кадрының қысқа мерзімді энергиясын E n және нөл арқылы өту нүктелер аралығын Z n төмендегі кестедегі формулалар қолдана отырып есептеледі.
1. 7 - cурет. Сөз сигналын тыныштық, вокалды және вокалсыз жерлерге бөлу алгоритмы
Мысалы, қысқа мерзімді энергия мөлшері
немесе
немесе
,
n - кадр номері;
- кадрдың терезелік функциясы;
;
- кадр саны;
- сөз сигналының санақ саны.
Нөль арқылы өту нүктелер аралығының қысқа мерзімді функциясы көрші нүктелердің белгісін салыстыру арқылы анықталады.
Мысалы,
,
және
- белгілік функция.
4 және 6 -блок. Қысқа мерзімді энергия шегі Е по р және нөль арқылы өту нүктелер аралығының санының шегі Z пор тағайындалады ;
5-блок. Е n < Е пор ? : шарты тексеріледі, егер - шарт орындалса n-кадры тыныштыққа жатқызылады; орындалмаса - 7-ші блокқа беріледі.
7-блок. Орындауға тексеру жағдайы Z n < Z пор ?: шарты тексеріледі, шарт орындалса n-кадры вокалды, орындалмаса вокалсыз деп есептелінеді.
Бұл алгоритмнің кемшілігі E n үлкен энергиялық сезімталдығы.
1. 3 - кесте - СС қысқа мерзімді параметрларының кестесі















Вокалды/вокалсыз шешімінің қателерін азайту үшін келесі формула қолданылуы тиіс
, (1. 1)
- сөз сигналының орташа квадратты мөлшері.
Вокалды сөз жоғарғы энергиясымен
және төменгі
, ал вокалсыз сөз бәсең энергиямен
және жоғарғы
сипатталынғандықтан келесі шарт орындалуы тиісті
(1. 2)
Осы жағдайда
-ке қойылатын талап қарапайым түрде болғандықтан вокалды немесе вокалсыз шешімін қабылдағанда қате жіберу мүмкіншілігі азаяды.
1. 3. 3. Сөз сигналын тығыздаудағы жылдамдықтар
Төмендегі 1-кестеде 48К/байт жадымен сақтауға болатын (К=1024) сөздік хабарламаның толық ұзақтығы көрсетілген. Айтушы жүйенің жұмысы үшін қолданылатын өте үлкен сөздікті және бағдарламаларды сақтауға арналған максималды ұзақтылық(1 сағ 4 мин) көріп отырғанымыздай фонетикалық әдіске сәйкес келеді. Ал интервалдың басқа соңында сөздің хабарламалық ұзақтығы сөздің сигналын кодтауда тікелей сөзді синтездеудің тиімді әдісінде жатыр, яғни онда компьютер жадысының сиымдылығы 48К болған кезде сөздік хабарламаны ұзақтығы тек 3. 2с етіп сақтауға болады.
Бұл жадыға қойылатын талаптар тек қана сөзге қатысты екенін ұмытпау керек. Ал жадыда қолдануға қажетті сөздік болуы қажет. Егер сіз сөйлемдерді құрастыруға арналған 100 сөзі бар сөздікке ие болғыңыз келсе, онда сөздіктегі әрбір сөзді айтуға кететін уақыт шамамен 0, 5c екенін ескере отырып, сөздікті сақтау үшін хабарламаның ұзақтығына сәйкес аз мөлшерде 50c болатын жады көлемі қажет етіледі.
1. 4 - кесте - Тікелей кодтау әдісі
1. 4- кестеге қайта қарайтын болсақ, тікелей кодтау әдісін қолданған кезде біздің сөздік максимум 48 сөзге (24с) ие бола алады және осылайша бағдарламалау үшін орын қалмай қалатынын көреміз. Мәселен егер сөйлемді тікелей сөзді еркін таңдау мүмкіндігінсіз түрінде болса, бірақ қажетті сәтте әрбір жазылған сөз орамын таңдау мүмкіндігімен шешуге болады. Бұл аз сөздікпен шектелуге мүмкіндік береді, бірақ сонымен қатар сөйлемді бағдарламасын сақтау үшін жадының бөлігін бөледі.
Көрсетілген сөйлемдік қорытындыларды салыстыру әдістерінің нәтижесін сол немесе басқа әдісті таңдауға қатысты соңғы шешімді шығаруға негіз ретінде қарауға болмайды. Бұл мәліметтер мүмкіндіктердің иллюстрациясы және олардың әрқайсысының шегі ретінде қызмет етеді.
Жасанды сөздің генерациясының үш әдісін салыстыра отырып, ең алдымен «жасанды (синтезделген) сөз» түсінігін анықтау маңызды. Компьютермен орындалатын сөздің екі негізгі критериі бар, ал негізінде ол жасанды болып табылады.
Біріншіден, егер компьютер «синтетикалық» сөзді генерацияласа, онда онымен айтылатын сөздер сөз болмауы керек, керісінше адаммен жадысына енгізілуі қажет. Бұл жерде көбінісе магнитафон аналогиясы орынды, мұндағы лентаның атқаратын рөлін сандық немесе электронды жады атқарады. Расымен де, егер компьютер айтатын сөздер немесе сөз орамдары шамамен адаммен «айтылған болса», (сөзбен немесе интегралды сұлбалармен дайындалған шаралармен) онда мұндай жағдайда компьютердің сөзін қайта қалпына келтірілген деп есептесе болады. Сөздік «тахометрде» қайта қалпына келтірілген сөйлемді алудың екі әдісі көрсетілген: сигналдарды тікелей кодтау әдісі және CПК- синтез әдісі. Бұл әдістер орындалу қабілетіне байланысты айырмашылық жасайды, бірақ олардың екуіндеде келесіде сөйлемді қайта қалпына келтіруге қолданылатын алдын ала айтылған сөздік қажет. Осылайша расымен синтезделген сөйлемді жалғыз алу әдісі фонетикалық синтездеу әдісі болып табылады.
Осылайша синтезделген сөз өзінің дыбысталуы бойынша басқа екі жағдайларға қарағанда адамның сөзіне ұқсас. Қазіргі заманғы дәрежедегі сөздің техникасының дамуы қайта қалпына келтіру әдісін ғана береді. Басқаша айтқанда, егер сіз нақты синтезделген сөзді алғыңыз келсе, онда сіз компьютеріңіздің сөзі механикалық түрде дыбысталатынына дайын болуыңыз қажет. Егерде сіз сөзді қайта қалпына келтірудің бір әдісін қолданғыңыз келсе, сіздің жүйеңіздің дыбысталуы естуге өте жағымды болады және адамның бір қалыпты айтуына жақынырақ болады.
Сөздің жасандылығын анықтайтын екінші критерий ақпаратты жинау аймағындағы негізгі теоремаларымен байланысты таңдау теоремасымен немесе есептеумен байланысты болады.
1. 4. Сөз сигналын қайтадан қалпына келтірудің тікелей әдісі
Бұл сөзді генерациялаудың қарапайым әдісі көбінесе сандық жазуға ұқсас болып келеді. Жоғарыда біз сөзді немесе қайта қалпына келтіру мақсатында аналогты сигналдарды таңдауды жүргіздік. Механизм туралы дұрыс ұғым сөзді қайта қалпына келтіруді кодтау әдісін түсіну үшін өте маңызды. Аналогты сигналдардың таңдалынуы қалай жүретінін түсіндіру үшін, мынадай мысал келтірейік. Визуалды (көрермендік) сигналдың таңдалынуын қарастырайық. Мұнда барлығы дыбыстық аналогты сигналдың жағдайындағыдай жүреді, тек айырмашылығы, біз визуалды сигналмен жұмыс жасаймыз.
... жалғасы- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz