Кіші мектеп оқушысының психологиясында дарындылығының көрінуі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 77 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

1 Кіші мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері мен дарындылығының ғылыми теориялық негіздері

1. 1Кіші мектеп оқушыларының психологиялқ ерекшеліктері

1. 2Дарындылықтың негізгі түрлері мен оның бала бойында қалыптасуы

1. 3Кіші мектеп оқушысының психологиясында дарындылығының көрінуі

1. 4Кіші мектеп оқушыларының психологиясы мен дарындылығына әсер етуші факторлар

2 Кіші мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері мен дарындылығының байланысын тәжірибелік зерттеу жұмыстыры

2. 1Кіші мектеп оқушыларының психологиясын зерттеу және дарындылығын анықтау

2. 2Дарынды балалардың ата-аналарымен және мұғалімдрімен жүргізілетін жұмыстар

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Қосымша

Кіріспе

Қазақстан психология ғылымындағы зерттеулерге сүйене отырып, дарынды балалармен педагогикалық-психологиялық жұмыстарды ұйымдастыруда педагог-психологтың қызметі анықталды. Сонымен қатар, дарынды балалардың қабілеті талданып, олардың танымдық процесстерінің ерекшеліктері талданды. Дарынды балалармен педагогикалық-психологиялық жұмыстарды ұйымдастыруда қабілет ерекшеліктерінің категориялары мен критерийлерін ескеру қажеттігі дәлелденді.

Зерттеудің өзектілігі. Қазіргі таңда болып жатқан қоғамдық-тарихи бетбұрыстар жеке тұлға туралы көзқарасты қайта қарауды талап етіп отыр. Бүгінде Қазақстан Республикасы 2005-2010 жылға арналған білімді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында, ҚР Президентінің Қазақстан халқына жолдаған ҚР 2010 жылға дейін дамытудың стратегиялық жоспарына сәйкес жарлығымен бекітілген «Бәсекеге қабілетті Қазақстанға, бәсекеге қабілетті экономикаға, бәсекеге қабілетті ұлтқа» байланысты білім беру саласындағы мемлекеттік саясатты жүзеге асырудың басым бағыттары мен тетіктерін қамтиды. Бұл бағдарлама ҚР «Білім» мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асырудың нәтижелерін талдау негізінде әзірленеді. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңына мемлекеттік саясат негізінде тұңғыш рет әр баланың жеке қабілетіне қарай интеллекттік дамуы, тұлғаның ерекше қабілеті, яғни, дарындылығын дамыту сияқты өзекті мәселелер енгізіп отырғаны белгілі. Себебі, ғылым мен техниканы және өндірісті бүгінгі әлемдік стандарттағы деңгейде дамыту үшін елімізге шығармашылықпен жұмыс жасайтын білімді, жоғары дайындығы бар, білікті мамандар қажет. Міне мұндай мамандар дарынды балалардың ішінен шығатыны сөзсіз.

Тұлға дарындылының ерте көрінуі қазіргі таңда өзекті мәселелердің бірі. Осы орайда, психологиялы ғылымындағы дарындылық туралы жеткілікті пайымдаулар болса да әлі жүйелі ғылыми зерттеулерді талап етіп отыр. Себебі, “дарынды балалар” ұғымының астарында жатқан психологиялық мәселелерге терең үңілу қажет. Бүгінгі күні дарынды және талантты балалармен оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру Қазақстандық білім беру жүйесінің жетілуіне жаңа міндеттерді қояды. Дарынды балаларды тұлғалық дамыту мен тәрбиелеу мемлекеттің шығармашылық әлеуеті қалыптасуының мүмкіндігін шешеді. Сонымен қатар, қарқынды ғылыми- техникалық және әлеуметтік прогресс, өндіріс пен әлеуметтік өмірдің барлық салаларының, білім мен мәдениеттің әрі қарай даму мүмкіншіліктерін қамтамасыз етеді. Психология ғылымында дарынды балаларды оқыту мен тәрбиелеу адамның шығармашылық дамуының тамаша үлгілерін құрайды. Көптеген зерттеулер мен тәжірибелер көрсеткендей дарындылықтың дамуы қандай да болмасын дамудың бір кезеңінде тоқталып қалуы, ал кей жағдайда тереңдетілетінін көрсетеді. Осы орайда, дарынды тұлғаны дамытуда арнайы ұйымдастырылған психологиялық көмек және қолдау қажет. Бүгінгі күні дарындылық мәселесінің феноменін зерттеуде «төңкеріс» немесе «жарылыс» кезеңі байқалуда. Психология ғылымында бұл мәселені зерттеуге көптеген шетел ғалымдары Г. Мелхорн, Х. Мелхорн, Дж. Гилфорд, Т. Мейснер және Ресей психологтары А. М. Матюшкин, В. С. Юркевич, Б. М. Теплов, В. Э. Чудновский, Ю. Д. Бабаева, сонымен қатар, Қазақстандық зерттеушілер У. Б. Жексенбаева, Л. М. Нарықбаева елеулі еңбек сіңірді.

Зерттеушілердің анықтауынша үстіміздегі ғасыр шығармашылық дамуының өзектілігінің себебі: қазіргі кездегі қоғамның әлеуметтік экономикалық жағдайларымен шешіледі. Дарынды да талапты жас ұрпақ-бүгінгі мемлекеттің келешегі. Осы адам ресурстары мен капиталын тиімді пайдалану үшін дарынды балаларды өз мүмкіндігін толығымен пайдалана алатын тұлға ретінде қалыптастыру үшін қажетті жұмыстарды жүргізіп, оқу-тәрбие процесін тиімді ұйымдастыру қажет. Жоғарыдағы айтылған мәселелерге қойылған міндеттерге орай мұғалімнің педагогикалық іс-әрекетін ғылыми тұрғыда негіздеп, оны дұрыс ұйымдастырғанда ғана қол жеткізіледі.

Қоғамдағы тарихта халыққа басшылық етіп, әр салада жаңалықтар ашып, таңдаулы шығармалар мен қызметтер ұсынған дарындылық аса жоғары бағаланатыны белгілі. Оларға дұрыс тәрбие берудің алғы шарты - дарындыларды жастайынан анықтай білу. Кез-келген мемлекеттің стратегиялық міндеттерінің бірі елімізде өзінің алдында түрған міндеттерді өзбетімен шешім қабылдауға қабілетті ұрпақ тәрбиелеу болып табылады.

Тұлғаның білімге құмарлығы немесе ми қызметінің белсенділігі, жалпы түрде ми қабілеттілігінің мотивациялық факторлар ретінде ұсынылады. Білімге құмарлықтың тұруы тағы да бір маңызды ерекшелікке байланысты, зерттеулер қатарында белгіленген.

Қазіргі өскелең ұрпақ еліміздің болашақ зиялы қауымы мен өкілдері болып табылады. Сондықтан, дарынды балалардың бойындағы ерекше қасиеттері мен әлеуетін бағалап, психологиялық ерекшеліктерін тиісті деңгейде зерттеп, білу, өмірде өз орындарын табуға педагогикалық және психологиялық жағдай жасау - ең басты мәселелердің бірі болып табылады. Бұл мәселе жалпы білім беретін орта мектептерде әлі де болса зерттеулер жүргізуді талап етіп отыр. Осы орайда, дарынды балалардың қабілетін анықтауда мақсатқа бағытталған жүйелі жұмыстар бағдарламасын жасау қажеттігі туындайды. Аталмыш мәселелер бойынша қазіргі қоғамның қажет етіп отырған бәсекелестікке қабілетті тұлға қалыптастыру мен мұның негізінде теориялық және әдістемелік бағдарламалардың арасындағы қарама-қайшылық тақырыпты «Дарынды балалармен жұмыстарды ұйымдастыруда педагог-психолог қызметі» деп таңдауымызға негіз болды.

Зерттеу мақсаты: Кіші мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері мен дарындылығы арасындағы байланысты анықтау.

Зерттеу міндеттер:

Кіші мектеп оқушыларының психологиялық еркешеліктерін мен дарындылығының байланысын теориялық тұрғыда талдау;
дарынды балалардың қабілет ерекшеліктері мен танымдық процестерін теориялық жүйелеу;
дарынды балалармен жұмыстарды ұйымдастыруда педагог-психолог қызметін анықтау;
психологиялық ерекшеліктеріне байланысты дарынды балалармен жүргізілген жұмыстарды қорытындылау, педагогикалық-психологиялық ұсыныстар жасау.

Зерттеу пәні: кіші мектеп оқушыдарының психологиялық ерекшелігі мен дарындылығының байланысы

Зерттеу нысаны: кіші мектеп жасындығы оқушылардың психологиялық ерекшелігі мен дарындылығының қалыптасу процесі.

Зерттеудің болжамы : егер, дарынды балалар психологиясы ғылыми-теориялық тұрғыда негізделіп, олармен жұмыстарды ұйымдастыруда педагог-психолог қызметі жүйеленсе, онда қабілет құрылымындағы дарындылықты дамыту әлеуеті жоғар еді.

Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері. Бiздiң зерттеуiмiзге дарындылықты зерттеудің теориясы мен тұжырымдамасының негізі (Ю. З. Гильбух, К. А. Хеллер, К. Юнг, Н. С. Лейтес), жеке тұлғаны қалыптастырудағы шығармашылық іс- әрекеттің рөлі (Л. С. Выготский, А. Н. Леонтьев, А. М. Матюшкин) мен ерекшеліктері туралы (И. П. Волков, А. И. Савенков, В. В. Давыдов), Қазақстандық ғалымдар У. Б. Жексенбаеваның, Қ. Әбдібекқызының, Л. М. Нарықбаеваның ғылыми зерттеулері құрайды.

Зерттеуде қолданылған әдістер.

Алдымызға қойылған міндеттерді шешу мен болжамдарды тексеру үшін зерттеу әдістерінің тобын анықтадық:

теориялық (құжаттар мен іс -әрекеттер түрлеріне, ғылыми әдебиеттерге, терминдік түсініктерге психологиялық - педагогикалық талдау) ;
эмпирикалық (эксперименттік жұмыстар) .

Зерттеу базасы. Аягөз қаласының №5 жалпы білім-беретін орта мектебінің 1 «А», 2«А», 3 «А» сынып оқушылары

Жұмыстың құрылымы мен көлемі:

Диплом жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімінен және қосымша тіркелген материалдардан тұрады. Жұмыстың жалпы көлемі - 63 бет, қолданылған деректер тізімі-74 әдебиеттерден тұрады.

1 Кіші мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері мен дарындылығының ғылыми теориялық негіздері

1. 1Кіші мектеп оқушыларының психологиялқ ерекшеліктері

Педагогикалық - психологиялық әдебиеттерге талдау жасау барысында кіші мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктерін педагогикалық мәселелерінің әлі де ғылыми зерттеулерде өз дәрежесінде көрініс таппағандығын көрсетеді. Бұл кезең оқушылардың жеке тұлға болып дамуының және қалыптасуының бастапқы кезеңі болып табылатындықтан, жанұя тарапынан берілетін тәрбиенің мәні аса маңызды. Алайда, жанұя тәрбиесінің педагогикалық маңыздылығы мектептен бірлесе отырып, жұмыс атқарса, онда жемісті болар еді. Сөйтіп, оқушыларының жеке тұлғасын қалыптастыруда оның педагогикалық мәселелерінің ғылыми-теориялық негізінің жоқтығы мен практикалық мұқтаждығының арасында қайшылық айқын байқалады. Осы қайшылықтың шешімін табу бізге зерттеу тақырыбын «Кіші мектеп жасындағы оқушылардың жеке тұлғасын қалыптастырудың педагогикалық мәселелері» -деп алуға мүмкіндік береді.

Кіші мектеп оқушыларының психолоиялық ерекшеліктерінің дарындылықпен байланыса дамуы бернеше құрылымдардан тұрады. Біріншіден, тұлғаның ақыл-ойын дамыту арқылы санасын жетілдіру; екіншіден, мәдениетті және адамзаттық өркениетті тұлғаның бойына біртіндеп сіңіру; үшіншіден, жеке тұлғаны іс-әрекетке ендіру арқылы өзін-өзі тәрбиелеуге белсене қатыстыру.

Рухани құндылықтар құрамына тұлғалық (жалпыадамзаттық), қоғамдық (әлеуметтік мәнді) және мемлекеттік (ұлттық) құндылықтар алынады. Балалар мен жастардың рухани-адамгершілік жағынан қалыптасуы, өмірге өздігінен даяр болуы, қоғам мен мемлекеттің дамуын қамтамасыз етеді.

Жеке тұлғаның құндылық бағдарының әлеуметтік-адамгершілік аспектісі мен ұлттық мәдениеттің жеке тұлға бойында қалыптасу мәселелері прогресшіл халық ағартушылары Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаев, Ж. Аймауытов, Ш. Әлжанов, А. Байтұрсынов, М. Жұмабаевтардың еңбектерінен көрініс тапқан.

Бастауыш мектеп оқушысының психологиясы тек жас ерекшелігіне ғана байланысты емес, сонымен қатар тұрған, өскен ортасына (қала, ауыл) балабақшада болу-болмауына, тұрмыстық жағдайына, табиғи ортаға, әлеуметтік ортаға, т. б. жағдайларға байланысты.

Бастауыш мектеп кезеңіне 7-10 жас аралығындағы балалар жатады. Бұл кезеңде баланың денесі едәуір дамып, бұлшық еттері мен шеміршектері, сүйектері нығайып, табаны сүйектенеді, омыртқасы барлық мойын, арқа бел бүгілістері дамиды. Бұлшық еттері шапшаң өседі. Мидың маңдай бөліктерінің жетілуі баланың психикалық іс-әрекеті мен жүйке қалыптасуына үлкен роль атқарады.

Жекелеген психикалық үрдістердің қарқынды дамуы баланың бастауыш мектеп шағында жүзеге асады. Бұл кезде қабылдау қабілеті жетіледі. Көру мен есту қабілеті түстерді айқын ажырата алады. Қабылдаған заттардың қасиеттері мен сапаларын меңгереді. Қоғам өміріндегі жаңа негіздерге бақылампаздығыартып, қабылдауын басқарып, оны қажетті мақсатқа бағыттай алады.

Бала зейінін негізінен өздері тікелей қызығатын нәрселерге аударады. Бала біртіндеп енді жай сырттай жартымды заттарға ғана емес, қажетті нәрселерге зейінін бағыттап, оны тұрақтандыруға үйренеді. Ырықты зейінінің дамуында сыртқы әсердің тартымдылығы, ұнамдылығы, көрнекілігінің мәні зор. Зейіннің дамуы, сондай-ақ оның көлемінің кеңеюі баланың қазіргі кездегі ойын әрекетінің алуан түрлерімен танысып, оларды меңгере алумен байланысты.

Бастауыш мектеп кезеңінде негізгі іс-әрекет оқу болғандықтан, баланың барлық психикалық үрдісіне өзгеріс енеді. Іс-әрекетке белсенділігін көрсете отырып, ақыл-ой еңбегін зейін арқылы жүзеге асырады.

Оқу іс-әрекеті балаға өзінің есте сақтау үрдісін басқаруды талап етеді. Мектептегі оқу үрдісінің талаптары мен өзіне тән мазмұны бұл үрдісті едәуір дамытады; есте сақтау мықтылығы беки түседі. Есте сақтау деңгейі - есте сақталынатын материалдың мазмұнына, іс-әрекет сипатына, материалды есте сақтау және қайта жаңғырту тәсілдері мен әдістерін меңгеру деңгейіне байланысты болады.

Бастауыш мектеп кезеңінде сөздік материалды есте сақтау мүмкіншілігі күрт жоғарылайды, меңгерілетін оқу материалы үнемі оқушыдан елестетеу үрдісін талап етіп отырады. Есте сақтау мен елестету баланың күш-жігерді керек ететін мотивтерге байланысты өзгеріп отырады. Бастауыш мектеп кезеңінде алған білімдерді бала өз іс-әрекетінде қолдануға машықтанады. Баланың ақыл-ой әрекетінің дамуы үрдісінде орындау практикалық әрекетінен ішкі ақыл-ой әрекетіне көшу көрінеді. Дегенмен, практикалық әрекет жоғалмай, керісінше, оқушылардың жаңа, қиын тапсырмаларды орындау негізінде байқалады. Ойлаудың ішкі жоспарға көшуі арқылы ізденіс, негізгі сипаттағы практикалық әрекетті орындауды үйренеді.

Оқу үрдісінде ой операциялары да іске асады. Елестету бойынша заттарды дұрыс әрі оңай салыстыра алады. Абстрактылы ұғымдарды салыстыру байқалады. Логикалық ойлауының даму ерекшелігіне ой қорытындысын жасай алу, себеп-салдар анықтау, түсінік беру сияқты түрлері анық көріне бастайды. Оқушыларға жоғары дәрежеде, жүйелі түрде және нәтижелі ақыл-ой әрекеті дамып жетіледі. Бұл өзін қоршаған орта туралы, қоғамға еніп жатқан жаңа техника туралы, танымдық қатынастарды меңгере алуынан көрінеді. Осы арқылы баланың ақылы және оның танымдық қызығушылықтары қалыптасады. Еліміздегі тіл туралы заң жыл сайын әрбір Қазақстан азаматына үлкен жүктеме артып отыруға байланысты тек ересектердің сөйлеу әрекетінен ғана нәтиже байқалмайды, сонымен қатар бастауыш мектеп жасындағы балалардың тіл дамуы - ана тілін терең әрі ұлттық ерекшелікте меңгерілгендігі байқалады. Оқушы енді өз ойын, өз қалауын, өз сезімін ана тіліндегі сөз байлығын қолдана отырып, грамматикалық түрде өте дәйекті тұрғыда түсіндіре алады.

Бала тілінің дамуының мотивтеріне құрбыларымен, ересектермен қарым-қатынас жасау, қоғамның жаңа талаптарына сәйкес нәрселерді білгісі келетіндігі, түсіндіруге тырысушылық, әңгімені эмоциялық тұрғыда жеткізе білуі жатады. Бала бойында кездесетін әр түрлі жағдайларда ішкі сөйлеу қалыптасады. Сөйлеудің коммуникативтік, сигнификативтік функцияларын қолдана алады. Өзін қоршаған орта туралы, қоғам өзгерістері жайлы, бірқатар ұлттар арасындағы өзара қатынастар мен өзгешеліктер туралы тыңдау, оқу, әңгіме, пікірталас, талдау сияқты түрлерді меңгере бастайды.

Бастауыш мектеп жасындағы көркем жазу бала ойына едәуір өзгешелік енгізеді. Көркем жазу сабағы ана тілінің грамматикалық табиғатын ашады және ана тілін еркін меңгеруге мүмкіндік береді. Баланың алғашқы мектеп табалдырығын аттауы - оның бойында күрделі сезімдер туғызады. Бұл балалар арасындағы, әр үйдегі, әрі мектептегі жаңа талаптарға негізделеді.

Қоғамдық талаптардың өзгеруі баланың жеке басындағы адамгершілік, жауапкершілік, әділдік, қайырымдылық, еңбекқорлық сияқты қасиеттерді ашады. Бастауыш мектеп оқушысының ерік сапаларының дамуы: біріншіден, жетістіктерге жету мақсаттарының мазмұны мен көлемінің ұлғаюына және өзгеруіне, екіншіден, ішкі және сыртқы қиыншылықтарды жеңе алуына, үшіншіден, ұзақ уақыт күш жұмсай алуына, төртіншіден, өзін ерікті тежеу барысында өзін-өзі меңгеру, тоқтамға келуінде қалыптасады. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың жеке басының дамуы - оқуы мен танымдық әрекеттерінің қалыптасуында оқу іс-әрекетіндегі белсенділігі мен адамгершілік қасиеттерінің қалыптасуындағы қарқынды кезең. Олардың өзгелермен қарым-қатынас жасау белсенділігінің күшті кезеңі деп аталады. Мұғалім мен тәрбиешілердің үнемі бақылауында болатын балалардың психикалық даму кезеңдері айтарлықтай сапалы өзгерістерге ұшырайды.

Бұл жастағылардың негізгі әрекеті бұрын ойын болса, оқуға кіргеннен кейін оқу қызметі шешуші роль атқарадаы. Сөйтіп, оқу негізгі қызметке айналып баланың психикалық дамуын билейтін болады. Осыған орай бала психикасы елеулі өзгерістерге ұшырайды. Мұның себебі ойынға қарағанда оқу талабының бала үшін қиындығында. Әуелгі уақытта мектептегі жаңа жағдайға бала әлі беймделе алмағандықтан, оқу үстінде мына қиындықтарға кезігеді: 1-ші: баланың мектеп жағдайына бейімделуі, -2-ші: мұғалім, құрбы-құрдастарымен қарым-қатынасы. 3-ші: 1 сынып оқушыларына беретін тапсырмалар тым жеңіл болып, қызығу жоғалып кетуі мүмкін. Алайда, барлық қиындықтар бала психикасы дамуына байланысты шешіледі, жаман-жақсыны ажырата бастайды.

Мектепке кірерде бала дене жағынан алға қарай недәуір өріс алып, бұлшық еттері мен шеміршектері және сүйектері недәуір нығалды. Бас миының салмағы 100 гр-нан 1400 гр дейін өседі. әсіресе оның (миы) маңдай бөлігі жақсы қалыптасып, ой мен сөйлеудің дамуының қарқындауына әкеледі. Кіші мектеп жасындағы балаларда ми жасушаларындағы қозу мен тежелу мөлшері күрделі маңызды. Бұл кезде тежелу қабілеті үстем алып, осының нәтидесінде кіші оқушы өзін-өзі меңгере алуына, керек деген жерде өзін-өзі теңселте алуына мүмкіндігі бар. Кіші мектеп жасында бала мақсатты іс-әрекет етіп, өзнің қозғалысын басқара алатын болады.

Бала мектепке барғанша тек ойынмен айналысып жүреді. Оқу оның негізгі қызметіне айналса да, бал ойнауын бірден тоқтатпайды. Бала әлі де ойнағысы келеді. Бірақ оған кіші оқушының уақыты да, мұршасы да жоқ. Осының нәтижесінде ойын оның өмірінде 1-ші орыннан 2-ші дәрежедегі әрекетке ысырылады. Осыған орай ойын жаңа мазмұн алады. Балалар ролдердің азаматтық қасиеттік сапасына, айталық, ептілік, қайраттылық, батырлығына, әдемілігіне мән береді. 1-ші және 2-3 сыныптағылардың ойыны бірдей емес. 1-ші сыныпта оқушы «мен ұшқыш болатын», «маған сондай роль ұнайды» деп айтып, бірақ соны орындауға әрекет жасап жарамайтын болса, 3-ші сыныптағылар роль ойынына електеумен шектелмей, соларға орай тиісті қиыншылықтарды жеңуге тырысады. Дмемк, сөзден сол бейнелерді орындауға көшеді, өзі соларға еліктеп, өзі іс жүзінде төзімді, шыдамды, қорықпайтын, епті, айлақор болуы үшін әрекет жасайды. Осының өзі өзін-өзі тәрбиелеудің басы болып табылады. Ойын мақсатының мүлдем өзгеруі басталды. Ойын бұрын ермек болып келес, енді кіші оқушы үшін өз-өзін тәрбиелеудің құрамына айналып отыр.

Рольдік ойындардан басқа түрлі тиісті ережелерге сүйенетін ойындармен кіші оқушы 2-3 сыныптарда айналыса бастайды. Мысалы шахмат, футбол, доп қағу т. б. ойын ойнайды. Ойын үстінде баланың ойы, ептілігі, күштілігі, шыдамдылығы, жылдамдылығы, тапқырлығы дамиды.

Бастауыш мектептегі оқу жұмысының әр саласына бейімделу балада бірден қалыптаспайды. Оған біраз мерзім үйрену керек. Жеке пәндерден сабақтарды ойдағыдай үлгеру үшін алдымен баланың осыған ықыласы болуы шарт. Оқу ойынға қарағанда қиын болғандықтан балалардың кейбіреулерінің оқуға ықыласы болып жарымайды. Оларды оқуға үгіттеу арқылы тарту қиын. Сондықтан оқуға деген ықыласты тудыру үшін тапсырмаларды орындата отырып одан нәтиже шыққанда мадақтау керек. Орындалған тапсырма үшін қуану кейін алдағы тапсырманы орындауға түрткі болады. Әдетте, ықыластың тікелей және жанама түрі бар. Тікелей ықылас оқушының бәлендей нәрсеге қызығуынан болады. Ал, жанама ықылас сол нәрсеге қызық болмаса да, жалпы сабақ үлгерімін жақсартқысы келгендіктен болады. Кіші оқушылар көпке дейін тапсырманы қалай орындаудың тәсілін жақсы білмейді. Бұлар берілген тапсырманы жаттап алғысы кеп тұрады. Мұның себебі олардың оқуға әлі төселмегендігінде.

Бастауыш мектепте тапсырма мынандай 2-түрлі жолмен беріледі: 1-ден, берілген тапсырманы орындау үшін жауапты бала өздігінен іздестіреді. 2-ден, тапсырма жауап іздестіру ретінде берілмейді. Оны орындау үшін баланың қолында үлгісі болуы керек. Мысалы тақпақ берілсе оның тексті болуы керек. Тапсырманың соңғы түрі өте сирек кездеседі. Баланың оқу әрекеті деп тапсырманың шарты мен танысу және проблемалық мәселелерді орындай білу жатады. Осыған әр түрлі пәнге, айталық, грамматикалық, географиялық, математикалық есептер шығару жұмысы жатады. Кость және оның жақтаушылары оқу әрекеті барысында 6 түрлі ой әрекеттерімен даму сатыларын көрсетті. 1) ес, 2) қайта жаңғырту, 3) негіз салу, 4) пайда болған жаңа ситуацияға мүмкіндігінше шешіле іздеу, 5) бұрынғы және жаңа білім қарым-қатынасы, 6) рефлексия, яғни ой толғаныс. Әдетте, оқу өзінше бала үшін әрекеттену, яғни проблемалық мәселені шешу дегенд, осының мынандй үш сатындан тұратынын айтады. 1. берілген тапсырма шартымен танысудан, 2. оны орындаудан, 3. осының қалай орындалғанын тексеруден.

Әр оқу әрекеті кезінде берілер тапсырма алдында мұғалім кіріспе, яғни түсінік беруі керек. Осыдан кейін барып оны орындау нәтижелі болады. Ал 3-ші сатыға келсек, оған үлкен мән беру керек. Баланы кішкентайынан тапсырманы орындаған соң соның қаншалықты дұрыс орындағанын тексере білуге үйретсе, бала қатесін түзетуге, таба білуге үйренеді.

Кіші оқушының негізгі таным процестері мектепке кіргеннен кейін едәуір өзгерістерге ұшырайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.