Сот билігі органдарының бақылау өкілеттіктері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

: 1

Кіріспе: Мемлекеттік қадағалау және атқарушылық биліктің бақылаушы - қадағалаушы органдарының теориялық негіздемесі

: 6

: 1. 1

Кіріспе: Атқарушы органдар қызметіндегі заңдылық

: 6

: 1. 2

Кіріспе: Мемлекеттік органдардың бақылаушылық қызметтері

: 12

: 1. 3

Кіріспе: Қадағалау заңдылықты қамтамасыз ету әдісі ретінде және оның түрлері

: 16

: 1. 4

Кіріспе: Прокурорлық қадағалау мемлекеттік қызметтің жеке бір түрі ретінде

: 19

: 2

Кіріспе: Қазақстан Республикасының басты мемлекеттік қадағалау органы ретінде прокуратура қызметінің негізгі бағыттарын қарастыру

: 25

: 2. 1

Кіріспе: Прокурордың адамның және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының, заңды мүдделерінің сақталуының қадағалау саласындағы қызметі

: 25

: 2. 2

Кіріспе: Жедел-іздестіру қызметінің, анықтама тергеудің, әкімшілік және атқарушылық істер жүргізудің заңдылығына прокуратураның қадағалау жүргізуі

: 31

: 2. 3

Кіріспе: Прокурордың сотта мемлекеттің мүддесін білдіруі

: 35

: 2. 4

Кіріспе: Прокурордың зандардың қолданылуына қадағалауды және заңда белгіленген тәртіпте қылмыстық қудалауды жүзеге асыруы

: 37

: 2. 5

Кіріспе: Прокурордың құқықтық статистика және арнай есепке алу саласындағы зандардың қолданылуына қадағалауды жүзеге асыру қызметі

: 36

: 3

Кіріспе: Қазақстан Республикасының мемлекеттік қадағалаушы - бақылаушы органдардың қызметінде кездесетін мәселелер және оларды шешу жолдары

: 47

Кіріспе: Қорытынды

: 61

Кіріспе: Пайдаланған әдебиеттер

: 64

Кіріспе

Қазақстан Республикасының 30 тамыз 1995 жылы қабылданған Конституциясында: “Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы - адам және адам өмірі құқықтары мен бостандықтары” деп көрсетілген. Қазақстан Республикасы Конституциясына сәйкес мемлекеттік билік органдары, жергілікті өзін өзі басқару органдары, лауазымды тұлғалар, азаматтар мен олардың бірлестіктері Конституция мен заңдарды орындауға міндетті, демек, соған сәйкес Қазақстанда қабылданатын заңдар мен өзге де құқықтық актілер ел Конституциясына қарама- қайшы келмеуі тиіс. Конституция мен заңдарды сақтау және барлық өзге шығарылатын нормативтік- құқықтық актілердің қолданыстағы заңнамаларға сәйкес келуі заңдылықтың негізін құрайды. Заңдылықпен қатар басқару қызметінің нәтижелілігіне басқару қызметіне тән болып табылатын тәртіп пен қажеттілік қызмет ететін болады.

Осы айтылған құқықтар мен бостандықтарға жоғарғы қадағалауды жүргізе отырып, жүзеге асуын қамтамасыз ететін орган - прокуратура болып табылады.

Прокурорлық қадағалау құық қорғау органдарының ішіндегі адамның құқықтары мен бостандықтарының меншік нысанасына қарамастан, мемелекеттің, заңды тұлғалардың, ұйымдардың мүдделері бұзылған кезде, қорғаудың кепілі болып табылады. Сондықтан құқықтық тәртіппен заңдылықты шынайы нығайту үшін мемлекет пен қоғам прокуратураның қадағалау және басқа да қызметінің жоғарғы деңгейінде болуына мүдделі.

Прокурорлық қадағалауды және басқа да прокурорлық қызметті тиімді жүзеге асырудың маңызды жолы болып, прокурордың әрқилы қызметінің ерекшелерін, нақтылы қызмет бағытына өздерінің өкілеттіктерін дұрыс қолдануын және керекті әдістемелерді пайдалана білуі жатады.

Қазақстан Республикасының 21 желтоқсан 1991 жылы қабылданған “Қазақстан республикасының Прокуратурасы туралы” заңының 4-бабында прокуратура қызметінің бірнеше қызметінің негізгі бағыттары айқындалған. Бұл прокуратура қызметтері бір-бірімен байланысты болғанымен, қолдану объектілері бойынша бір- бірінен ерекшеленеді. Сонымен қатар осы заңда прокуратура қызметтерінің әр бір бағыттары бойынша өкілеттіктері, қадағалау мәні мен мазмұны жеке-жеке тарау ретінде берілген. Прокуратура қызметінің негізгі бағытындағы өкілеттігі шегіндегі жалпылама міндеттері - заңдылықты сақтау, осыны жүзеге асыруға байланысты басқа да өзара ұқсас жақтары болады. Бір бағыттағы қызмет нәтижесі басқа қадағалаудың жүзеге асуын қажеттілігін тудырады. Мұны былай көрсетуге болады: жалпы қадағалау тәртібінде тексеру нәтижесі бойынша қылмыстық іс қозғалуы мүмкін, осыдан кейін тергеудің заңдылығын қадағалау, яғни алдын ала тергеу мен анықтама органдарындағы заңдылықтың орындалуын қадағалау қызмет бағыты болса, олардың нәтижесінде істі сотта қарау кезеніндегі заңдылықтың орындалуын қадағалау қызмет бағыттары туындайды. Бұдан шығатыны прокурорлық қызметнінің әрбір бағыттары бір-бірімен сабақтасып жатқандығы. Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, заң бұзушылармен күресу, жалпы қадағалау шеңберінде жүргізілсе, ал құқық қорғау органдарының қылмыспен күресу қызметтері және басқа да құқық бұзушылықтарды үйлестіру, прокуратура қызметтерінің барлық бағыттары бойынша жүргізіледі.

Бұл бітіру жұмысының өзектілігі, мынада: Атқарушы билік органдарының қызметін бақылау негізі оны жүзеге асыруға құзыретті мемлекеттік органдар (заң шығарушы, атқарушы және сот биліктері) және қоғамдық ұйымдардың ұйымдық- құқықтық әдістер мен құралдарды пайдалана отырып олардың бақылауындағы атқарушы билік органдары мен лауазымды тұлғалардың заңдылықтың бұзылуына жол берілгендігін анықтау, егер де мұндай жағдайларға жол берілген болса оларды мерзімімен жою, және осы бұзылған құқықтарды қалпына келтіру, жауаптыларды жауапкершілікке тарту, заңдылық пен тәртіпті бұзушылықтың алдын алу бойынша шаралар қабылдаудан тұратын болады. Қазақстан Республикасы құқықтық мемлекет қалыптастыруда. Құқтық мемлекеттің бірден-бір артықшылығы заңның жоғары тұруы және оның нақты және бірыңғай орындалуы болып табылады. Заңдардың дәлме-дәл және бірыңғай қоладнылуын қамтамасыз ететін орган - прокуратура болып табылады.

Жоғарыда айтылғандарға қарап диплом жұмысының алдында келесі мақсаттар мен міндеттерді қоямын :

мемлекеттік қадағалау және атқарушы биліктің бақылаушы қадағалаушы органдарының түсінігін ашу;
Конституциялық қадағалауды жүзеге асыру кезіндегі прокурорлық қызметті жан-жақты зерделеу;
Прокурордың адамның және азаматтың құқытары мен бостандықтарын, заңды мүдделерін сақтау мен қадағалау кезіндгі қызметін жан-жақты қарастыру;
Жедел-іздестіру қызметінің, анықтама, тергеудің және атқарушылық істер жүргізуде прокурорлық қадағалау жолдарын көрсету;
Прокурордың сотта мемлекеттің мүддесін білдіру қызметінің барысын айқындау;
Заңдардың қолданылуын қадағалау қызметін зерттеу;
Прокуратураны мемлекеттік құқықтық статистика және арнайы есепке алу саласындағы қызметінің бағытын айқындау.

Мен бұл бітіру жұмысында Қазақстан Республикасының Конституциясын, “Қазақстан Республикасы Прокуратурасы туралы” заңды басшылыққа ала отырып, Ресей және Қазақстанның ғалымдарының еңбектеріне сүйендім.

Бұнымен қатар Құрманбаев С. К., Тойкин С. Х., Виногуров Ю. Е., Гаврилов В. В., Рябцев В. П., Бляхманов Б. Л., Белкин А. А. тағы басқалардың еңбектерін пайдаландым.

1. Мемлекеттік қадағалау және атқарушылық биліктің бақылаушы - қадағалаушы органдарының теориялық негіздемесі

1. 1 Атқарушы органдар қызметіндегі заңдылық

Заңдылық ұғымы мен оны қамтамасыз ету әдістері. Қазақстан Республикасы Конституциясына сәйкес мемлекеттік билік органдары, жергілікті өзін өзі басқару органдары, лауазымды тұлғалар, азаматтар мен олардың бірлестіктері Конституция мен заңдарды орындауға міндетті, демек, соған сәйкес Қазақстанда қабылданатын заңдар мен өзге де құқықтық актілер ел Конституциясына қарама- қайшы келмеуі тиіс. Конституция мен заңдарды сақтау және барлық өзге шығарылатын нормативтік- құқықтық актілердің қолданыстағы заңнамаларға сәйкес келуі заңдылықтың негізін құрайды. Заңдылықпен қатар басқару қызметінің нәтижелілігіне басқару қызметіне тән болып табылатын тәртіп пен қажеттілік қызмет ететін болады.

Мемлекеттік басқарудағы заңдылыққа төмендегідей белгілер мен сипаттар тән болып келеді:

Біріншіден, бұл қандай да бір жағдайларына және жеке сапаларына қарамастан Қазақстан территориясындағы барлық заңды және жеке тұлғалар үшін заңның жалпыға бірдей міндеттілігі. Бұдан заңның жоғарылығы мен жалпыға бірдей орындау міндеттілігі, заңдық күші көрініс табады.

Екіншіден, заңның бірыңғайлығы, ол ҚР бүкіл территориясында заңдарды бірыңғай ұғыну мен қолдануды қамтамасыз етеді. Бұл атқарушы биліктің өздері арасындағы, өз буындары арасындағы және азаматтармен тиімді, ұйымдасқан түрде қарым- қатынаста болуы үшін қажет.

Үшіншіден, заңдылық пен қажеттілікті бір біріне қарама- қайшы қоюшылыққа жол бермеу, қажеттілікті сылтау етіп осы іс - әрекетті жүзеге асыру мақсатында заңға қайшы әрекеттер жасау немесе құқықтық актілер шығаруға жол бермеу. Себебі заңның өзі қажеттіліктің ең жоғары көрінісі болып табылады. Қажеттілік атқарушы билік органы қызметінің лауазымды тұлғалардың олардың алдына заң және заңнамалық актілер арқылы қойылған мақсаттар мен міндеттеріне сәйкестігін білдіреді (кейбір нормалардың жүзеге асырылу шарттары мен нақтылы іс әрекеттері үнемі айқын түрде көрсетіле бермейтіндіктен) . Заң қоғамдағы күрделі, көп қырлы қатынастарды реттейтін болғандықтан заң шығарушы құқық нормасын орындаушыға белгілі бір дәрежедегі кеңістік береді, ол әдетте нақтылы шешімнің бірнеше нұсқасынан әкімшілік қарауға жатқызылатын негізде деп көрсетілу арқылы жүзеге асырылады. Ең бастысы заңды қолдану кезіндегі шешімнің кез келген нұсқасы заң шеңберінде және құқық нормалары негізінде жүзеге асырылуы қажеттігі болып табылады. Құқықты қолдану қызметі заңның жалпы ормалары талаптарына негізделеді, сол себепті оған сәйкес болуы керек.

Төртіншіден, заңдылық пен азаматтардың құқықтық мәдениетінің үздіксіз байланыста болуы. Бұл байланыс бір жағынан заңды енгізудің халықтың мәдениет деңгейін арттыруын білдіретіндігі, ал екінші жағынан - белгілі бір деңгейдегі мәдениеттіліктің болуының өзі заңдылықты сақтаудың қажетті алғышарттарын жасап беретіндігін білдіреді.

Бесіншіден, кез келген басқарушылық шешім кезінде заңдылық пен әділеттілік қатар жүруі тиіс. Тек солар бірге болған кезде ғана құқықтық реттеу мен атқарушы билікті жүзеге асыру мақсаттарына жететін болады. Әділеттіліктің болмауы заңдылықты да жоққа шығарады.

Алтыншыдан, мемлекеттік басқарудағы заңдылық егер де оны бұзған жағдайда жауапкершіліктің міндетті түрде туындайтындығы немесе мемлекеттің құқық бұзушылық әрекетке өзге де қарсы әрекеті болған жағдайда ғана жүзеге асырылатын болады.

Заңдылық пен тәртіпті қамтамасыз ету бойынша қызметтің мақсаты:

• атқарушы билік органдарының қызметінде қолданыстағы заңдар мен заңға тәуелді актілерде бекітілген талаптарды бұзыларына жол бермеу;

- құқық бұзушылықты мерзімімен және жедел анықтау, олардың алдын алу мен жою шараларын жүзеге асыру;

- атқарушы билік органы қызметінде құқық бұзушылыққа жол беретін себептер мен жағдайларды анықтау;

- заңдылық пен тәртіпті бұзғандарды тиісті кінасына байланысты жауапкершілікке тарту;

- заңдылық пен тәртіпті бұзудың себептері мен жағдайларын жоюға бағытталған шараларды құрастыру мен қабылдау.

Қазақстанда заңдылықты қамтамасыз етуге белгілі бір кепілдіктер жүйесі қызмет етеді. Экономикалық, саяси, ұйымдық, заңдылық және қоғамдық кепілдіктер бар. Атқарушы билікті жүзеге асыру барысында әкімшілік құқықтың барлық субьектілері қызметі соларға сүйенеді.

Заңдылықты қамтамасыз ету түрлі органдарға олардың негізгі қызметі түрінде де (соттар, прокуратура, мемлекеттік инспекциялар және т. б. ), сондай- ақ қосымша қызмет түрі ретінде де жүктеледі. Құқық субьектілерінің көптеген топтарын атқарушы билік органдары, мемлекеттік бірлестіктердің әкімшіліктері, кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің әкімшіліктері құрайды. Олар заңдар мен заңға тәуелді актілерді қолданып қана қоймайды, сонымен қатар өздері де көптеген құқықтық актілер шығарады, олар өмірлік қажеттіктерді дұрыс көрсете білуі тиіс және ең бастысы заңды болуы қажет.

Бақылау заңдылықты қамтамасыз ету әдісі ретінде

Жалпы алғанда бақылау - бұл белгіленген параметрлерден ауытқушылықты жою мақсатында обьектінің қызмет ету барысын бақылау мен тексеру жүйесі болып табылады.

Бақылау және қадағалау қағидалары:

1) заңдылық
2) бәрiнiң заң және сот алдындағы теңдiгi;

3) жеке немесе заңды тұлғаның адалдық презумпциясы;

4) жариялылық
5) бақылаудың және қадағалаудың жоспарлылығы мен жүйелiлiгi;

6) мемлекеттiк органдар лауазымды адамдарының кәсiптiк бiлiктiлiгi мен құзыреттiлiгi;

7) бақылау және қадағалау органдары лауазымды адамдарының өз лауазымдық мiндеттерiн орындамағаны не тиiсiнше орындамағаны және олардың өз өкiлеттiктерiн асыра пайдаланғаны үшiн жауаптылығы;

8) жазалау алдында құқық бұзушылықтың алдын алудың басымдығы;

9) қажеттiлiк пен жеткiлiктiлiк;

10) мемлекеттiк органдар арасындағы бақылау өкiлеттiктерiнiң аражiгiн ажырату;

11) адал тексерiлетiн субъектiлердi көтермелеу, құқық бұзушыларға бақылау мен қадағалауды шоғырландыру;

12) тексерiлетiн субъектiлер мен тұтынушылардың өз заңды құқықтарын дербес қорғауға қабiлеттiлiгiн арттыру;

13) мемлекеттiк бақылау және қадағалау жүйесiнiң есептiлiгi мен ашықтығы;
14) тәуелсiздiк;

15) объективтiлiк және турашылдық

16) дәйектiлiк қағидаттарына негiзделедi.

Бақылаудың және қадағалаудың мiндетi экономикалық қауiпсiздiктi, алдау практикасының алдын алуды, табиғи және энергетикалық ресурстарды үнемдеудi, ұлттық өнiмдердiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыруды әрi жеке және заңды тұлғалардың конституциялық құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерiн қорғауды қоса алғанда, тексерiлетiн субъект өндiретiн және сататын өнiмдердiң, технологиялық процестердiң адамдардың өмiрi мен денсаулығына қауiпсiздiгiн, олардың мүлкiн қорғауды, қоршаған ортаның қауiпсiздiгiн, Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету болып табылады.

Атқарушы билік органдарының қызметін бақылау негізі оны жүзеге асыруға құзыретті мемлекеттік органдар (заң шығарушы, атқарушы және сот биліктері) және қоғамдық ұйымдардың ұйымдық- құқықтық әдістер мен құралдарды пайдалана отырып олардың бақылауындағы атқарушы билік органдары мен лауазымды тұлғалардың заңдылықтың бұзылуына жол берілгендігін анықтау, егер де мұндай жағдайларға жол берілген болса оларды мерзімімен жою, және осы бұзылған құқықтарды қалпына келтіру, жауаптыларды жауапкершілікке тарту, заңдылық пен тәртіпті бұзушылықтың алдын алу бойынша шаралар қабылдаудан тұратын болады.

Бақылаудың негізгі принциптері мыналар болып табылады: заңдылық, обьективтілік, тәуелсіздік, жариялылық, үнемділік, мемлекеттік, коммерциялық және өзге де заңмен қорғалатын құпиялардың сақталуын қамтамасыз ету.

Бақылау төмендегідей жолдармен жүзеге асырылуы мүмкін:

- орындалуын тексеру - құқықтық қадағалауды орындау ережелерін жүзеге асыру үшін не және қалай жүзеге асырылды. Сонымен қатар орындалуды тексеру ОИВ күнделікті қызметінің элементі ретінде де жүзеге асырылуы мүмкін, егер де оның құзыретіне бағынышты органдар мен лауазымды тұлғалардың шешімдерді, бұйрықтарды, нұсқаулықтарды орындауын бақылау міндеттілігі енгізілген болса. ;

- қадағалау қызметін жүзеге асыру : жалпы (прокурорлық) және әкімшілік (басқару саласында әрекет ететін әлеуметтік нормалар мен ережелердің сақталуына қатысты мемлекеттік билік органдарының өз өкілеттіктерін жүзеге асыруы арқылы) ; ұйымдық жағынан қадағалау органдарына бағынышты емес болып табылатын обьектілерге қатысты жүзеге асырылады.

Атқарушы органдарды өзге органдар тарапынан бақылауды жүзеге асыру (заң шығарушы, сот билігі, қоғамдық ұйымдар тарапынан), сыртқы бақылау деп аталады, себебі оны тексерілетін ведомство жүйесіне кірмейтін орган жүзеге асырады, ал атқарушы билік органдарының өз жүйесінің ішінде жүзеге асыратын бақылауы мен қадағалауы - ішкі деп аталады, мұнда тексеру министрліктің, ведомствоның, кәсіпорынның өз күші арқылы жүзеге асырылады.

Қоғамдық бақылау

ҚР Конституциясына сәйкес Қазақстан азаматтары мемлекеттік істерді басқаруға қатысуға құқылы болып табылады. Бұл атап айтқанда мемлекеттік басқару органдарының, мемлекеттік аппарат қызметін, лауазымды тұлғалардың қызметін қоғамдық бақылауды жүзеге асыруды қарастырады.

Мұндай бақылаудың субьектілері азаматтардың қоғамдық бірлестіктері болып табылады (саяси партиялар, кәсіподақтар, жастар және өзге ұйымдар, қоғамдық өзін өзі басқару органдары, еңбек ұжымдары), сондай- ақ жеке тұлға ретінде әрекет ететін жекелеме азаматтар да болып табылады. Бұл субьектілердің барлығы мемлекеттің емес, қоғамның атынан қызмет етеді. Сондықтан олардың қадағалау өкілеттіктерінің заңдық билік етушілік сипаты болмайды. Қоғамдық бақылауға қоғамдық ықпал ету шараларын пайдалану арқылы атқарушы билік органдары қызметіндегі заң бұзушылықтың алдын алу сипаты тән болып келеді. Қоғамдық бақылау да мемлекеттік бақылау сияқты құқықтық негіздерге сүйенеді.

Әсіресе кәсіподақтардың рольі өте маңызды болып табылады. Олар жұмыс берішілердің, лауазымды тұлғалардың еңбек туралы заңдарды орныдауын бақылауды жүзеге асыру құқығына ие болып табылады, жұмыс берушілерден анықталған кемшіліктерді жоюды талап етуге құқылы болып табылады. Жұмыс берушілер, лауазымды тұлғалар кәсіподаққа талаптарды қарау нәтижелері мен қабылданған шаралар туралы бір апта ішінде хабарлауға міндетті.

Кәсіподақтардың еңбек заңдылықтарын бақылауды жүзеге асыруы үшін кәсіподақтар өздерінің еңбек инспекцияларын құруға және оларға тиісті өкілеттіктер беруге құқылы болады. Кәсіподақтардың еңбек инспекторлары атап айтқанда еңбек заңдылығының сақталуын тексеру және жұмыс берушілердің ұжымдық еңбек келісім шарттары талаптарын орындауын тексеру үшін меншік нысаны мен бағыныштылық түріне қарамастан кәсіпорындар мен ұйымдарға еш кедергісіз тексерумен бару құқығы беріледі. Еңбек заңнамалары бұзылған жағдайларда кәсіподақтар еңбек дауларын қарайтын органдарға арыздануға құқылы болады.

Сондай- ақ бақылаушылық қызметті азаматтар еріктілік негізде құратын тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктері де атқарады (олардың ассоциациялары мен одақтары) .

Қадағалау заңдылықты қамтамасыз ету әдісі ретінде

Атқарушы билік саласында заңдылықты қамтамасыз етудің әдісі ретіндегі қадағалау арнайы мемлекеттік органдардың өздеріне бағынышты органдардың немесе тұлғалардың заңдылықты бұзуын анықтау мақсатындағы қызметтерін жүйелі түрде бақылаудан тұрады. Бақыланатын обьект қызметін бағалау қажеттілік емес заңдылық жағынан алып қарағандағы тұрғыдан ғана беріледі, себебі қадағалау кезінде оның бақылаудан айырмашылығы бақыланушының ағымдағы әкімшілік- шаруашылық қызметіне араласуға жол берілмейді.

Қадағалаудың негізгі белгілері мыналар болып табылады:

- қадағалау органдары өздерінің қызметтері мен өкілеттіктерін тек өздеріне ұйымдық жағынан бағынышты емес обьектілерге қатысты ғана жүзеге асырады;

- бақылау барысында кіналы тұлғаларға қатысты тәртіптік ықпал ету шаралары қолданылуы мүмкін;

- қолданыстағы заңнамаларға сәйкес бақылау органдары бақыланатын обьектілердің қызметінің түрлі жақтарын тексерумен шұғылданады.

Қадағалау органының қызметі ведомстволықтан жоғары болып келеді (ведомстволық бағыныштылығына қарамастан барлық қадағаланушы обьектілерге таралады) .

Қадағалаудың екі түрі болады: прокурорлық және әкімшілік.

Атқарушы билік органдары шешімдеріне шағым жасау

Атқарушы билік органдарының қызметінде заңдылықты қамтамасыз ету үшін азаматтардың жеке өтініштер, ұсыныстар мен арыздарын қарау елеулі түрде маңызға ие болады. Жеке тұлға ретінде өз бастамасын көтеру арқылы әрбір азамат атқарушы билік органының, кез келген лауазымды тұлғаның немесе мемлекеттік қызметкердің іс- әрекетін оның заңдылығы мен нәтижелілігі жағынан құқықтық баға беруге құқылы болып танылады. ҚР Конституциясында көрсетілгендей әрбір азамат өзінің құқықтары мен бостандықтарын заңмен тиым салынбаған кез келген әдісті пайдаланып қорғауға құқылы, азаматтар тікелей өтініш жасау, мемлекеттік органдарға, жергілікті өзін өзі басқару органдарына өз өтініштерін қарау туралы жеке және ұжымдық шағым түсіруге құқылы болып табылады.

Арыздар - бұл азаматтардың өздерінің субьективті құқықтары мен бостандықтарының бұзылғандығы туралы жазбаша сұраныстары болып табылады.

Азаматтардың арыздарын қарау мен шешудің екі түрлі тәртібі бар, олар - әкімшілік және сот .

Атқарушы билік органдарына жыл сайын азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылғандығы туралы әр түрлі көптеген арыздары мен шағымдары келіп түседі.

1950 ж. 4 қарашадағы адам құқықтары мен негізгі бостандықтарын қорғау туралы Конвенцияны, оған енгізілген өзгерістер мен толықтыруларды, қосымша хаттамаларын ратификациялауға байланысты, сондай- ақ адам құқықтары бойынша Европалық сотта істерді қарау кезінде ҚР мүдделерін пәрменді түрде қорғау мақсатында ҚР президенті осы соттағы ҚР өкілетті өкілін бекітті. Оның қызмет аясы 29 наурыз 1998 жылғы ҚР президенті жарлығымен бекітілген Ережелерде анықталған.

Азамат сотта сұраушы емес, талап етуші, тең құқылы жақ ретінде және тікелей өзі әрекет етеді. Бұл жерде сотқа түсініктеме беру міндеттілігі осы іс бойынша әкімшілік тәртіппен шешім қабылдаған лауазымды тұлғаға жүктеледі. Ол процесс барысында органның іс әрекетін түсіндіріп қана қоймай, сонымен қатар оларды дәлелдеу міндеті жүктеледі, сондай- ақ оның іс- әрекеті талап етуші жақ, сот және өзге де процесске қатысушылар тарапынан бағалаушы ықпал етілуі мүмкін болады. Сондықтан көбінесе істі сотта қарауға алдын ала дайындау барысында лауазымды тұлғалар өздерінің шешімдерін қайта қарастырады, азаматтардың құқығын бұзуға жол берілген кемшіліктерін жояды.

Жалпы мәселелерді қарайтын соттар тексерілуі тек қана ҚР Конституциялық сотының құзыреттілігіне жатқызылған және осы іс бойынша әрекеттер (шешімдер) қабылдаудың және сот тәртібімен арызданудың заңнамалар арқылы өзге тәртібі қарастырылған істерден өзге азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылуымен байланысты барлық істерді қарастырады.

Азамат өзінің құқықтары мен бостандықтарының бұзылғандығы туралы арыздар мен шағымдарды тікелей сотқа, сонымен қатар бағыныштылық тәртібімен жоғары тұрған мемлекеттік органға, жергілікті өзін өзі басқару органына, мекемеге, ұйымға, кәсіпорынға, бірлестікке, лауазымды тұлғаға, мемлекеттік қызметкерге жолдай алады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.