Конституциялық Кеңесті құжаттау және оның құжаттамасын басқару
М А З М Ұ Н Ы
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. 3-6
1-тарау. Мемлекеттік аппараттың сипаттамасы
1.1 Мемлекеттік аппараттың түсінігі және оның нысандары ... ... ... ... ...
7-14
1.2.Аппараттың негізгі міндеттері мен функциялары ... ... ... ...
... ... ... ... 14-17
1.3.Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің аппараты ... ... ..
2-тарау. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдардың түрлері және
қызметі
2.1. Мемлекеттік билік
органдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
32-37
2.2. Мемлекеттік атқару
органдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 38-
45
2.3. Сот және сот төрелігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3-тарау. Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратын жетілдіру.
3.1.Мемлекеттік аппарат қызметінің және ұйымдастырылуының
принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .. 59-68
3.2.Мемлекеттік басқарудың шетелдік тәжірибесі және мемлекеттік басқаруда
саяси құралдарды
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 69-72
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .. 73-76
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қолданылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 77-79
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі.
Тәуелсіз Қазақстан халқының алдында ұлттың тарихи болмысын, рухани
мәдениетін зерттеу мен қатар өзге елдермен халықтың тарихын рухани
мәдинетін, тарихи сабақтастықтығын зерделеп, ғылыми негізде бір ізге
түсіріп, құны мен мәнәі бағалау ісі жатыр. Өркениетке бет алған әр халық
өзінің және өзге елдің діні мен болмысын терең танып білуі керек. Ел басы
Нұрсылтан Назарбаев айтқандай, ,Тарих дегеніміз-тек өткеннің ғана сабағы
емес, өткен өмірдің мәнін, сарынан айқындайтын, әрі сараптап беретін компас-
құрал. 9
Қазақстан Республикасының 1995 жылы 30 тамызда қабылданған жаңа Ата
Заңы еліміздің тәуелсіз, демократиялық, құқықтық, зайырлы және егеменді
мемлекет белгілерін бекітіп айқындап берді. Өз дамуын кеңейте түскен
мемлекетте ерекше орын алатын орган жүйесі болып мемлекеттік аппарат
табылады. Конституцияда мемлекеттік аппарат тармақтарының әрқайсысына кең
өкілеттік берілген.
Қарастырып отырған дипломдық жұмыстың тақырыбы Қазақстан
Республикасының мемлекеттік аппаратын жетілдіру деп аталады.
Тақырып Қазақстан республикасының басқару аппаратына байланысты
болғандықтан тақырып қай кезде өзекті тақырыбы болып қала бермек. Себебі
мемлекетіміздің басқару аппараты заман талабына сай өзгеріп отыратынын
айдан анық және әрқашан бір орында тұрмай тек ғана даму үстінде болатыны
сөзсіз.
Дипломдық зерттеу жұмысының мақсат-міндеттері: – мемлекеттік
аппарат ұғымы, нысандары, құрылымы, қағидалары туралы нақты әрі толық
мазмұнын ашып беру.
Мемлекеттік аппарат мемлекеттік органдардың жүйесін өзімен
байланыстырады және мемлекет алдындағы мақсаттар мен міндеттерді жүзеге
асыру арқылы өз қызметін айқын көрсетеді. Қандай да болмасын мемлекеттің ең
негізгі құрамды элементі – бұл аппарат болып табылады.
Дипломдық жұмыстың тақырыбының мазмұнын толығымен ашып көрсету
мақсатында төмендегідей сұрақтар қарастырылады. Олардың қатарына мыналар
жатады:
- мемлекеттік аппараттың жалпы сипаты, нақтырақ айтқанда түсінігі,
белгілері және нысандары;
- мемлекеттік аппараттың құрамын құрайтын мемлекеттік органдардың
түрлеріне нақтырақ толық мәлімет беру,
- мемлекеттік аппарат қызметінің және ұйымдастырылуының негізгі
принциптерін талдап беру.
Жалпы мемлекеттік аппарат өзінің мақсаты бар және оны орындау үшін –өз
құзіреті бар мемлекеттік аппараттың бір буынына жатады. Дипломдық жұмыстың
мазмұнын толық ашу үшін, әр сұрақты жеке – жеке қарастырып өтелік.
Мемлекеттік билік органдарының тамыр тартқан тереңі мен дамуы,
көптен күткен тәуелсіздігіміздің арқасында қазақ топырағында мемлекеттік
билік атқарушы билік органдары — қоғам мен мемлекеттің
олардың әкімшілік-құқықтық мәртебесі — атқарушы билік органдары қызметінің
атқарушы билік органдарының қолында мемлекеттік - биліктік өкілеттіктердің
қызметі өте күрделі және тереңде жатыр.
Бұл жөніндегі еңбектерден Ғ.Сапарғалиевтың Қазақстан Республикасының
конституциялық құқығын, өскен, өркендеген елдерде мемлекеттік билік
органдары сияқты даңғыл билік органдары да бізде де қалыптасқан.
Қазақтың азат мемлекет турасындағы ата-бабаларымыз Төле би, Қазыбек би,
Әйтеке би өз пікірлерін айта кеткен.
Әрине, елдің шын мәніндегі тәуелсіздігі Елбасының 1991 жылғы
желтоқсандағы еркіндік пен бостандық қуанышына бөленіп, шабытпен
жігерленген Қазақстан халқы тәуелсіздігімізді баянды ету үшін, елде
демократиялық принциптерді орнықтыру мақсатында халықтың еркіндігі мен
құқын қорғауда сот қызметкерлері басқа билік бұрынғы Кеңестер Одағында
партия басқарған кезеңдегі түсінік пен қалыптасқан.
Нәтижесінде 1995 жылы 30 тамызда Қазақстандық бағыт-бағдарды
анықтаған Конституция Ата заңымызда-Қазақстан Республикасы өзін
демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік деп жариялаған.
Сонымен қатар, осы Ата заң-Конституцияда, азаматтардың заң мен
Соттың қызметі мен мәртебесі осылайша заңды түрде бекітілгеннен кейін,
Нәтижесінде Елбасының судьялар сьезінде айтқан: Ел тәуелсіздігі тек
реформалар Ұзақ жылдарға созылған заңсыздық, телефон арқылы және басқа да
Судьялардың халықтың ары мен ожданы,- екендігін айта отырып, олардың Сот
жұмысына қандай да болсын араласу, сот актілерін орындамау
Қазақстан Европа Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымына төрағалық етуге
міндетті. Ақыр соңында қазақстандық сот жүйесі мен оның жұмысы адам
Қазақстан Судьялар Одағының ел тәуелсіздігінің 20 жылдығы қарсаңында
Халықаралық Азаматтардың бұзылған құқығы мен бостандықтарын дереу қалпына
келтіру мақсатында
Судьяларды кәсібилендіру нақтылы қолға алынып, олардың білімін жетілдіру,
соған Қазақстандық сот жүйесінің осындай өзіндік озық тәжірибесін басқа да
елдермен алмасып отырған.
Сонымен қатар, Егемендік жылдарында Конституция талаптарына сай
қамау жұмысына көптеп араластыру және сот жұмысына халықтық сипат беру
Халықтың шағымдары мен өтініштерін дер кезінде қарап, әрі қарай
Келешекте барлық санкцияны мүлікке, хат-хабарларға тоқтам салу сот құзырына
айналған. Бұл айтылғандардың барлығы ел тәуелсіздігінің жиырма жылында
жеткен Н.Назарбаев Судьялар ел егемендігінің мызғымастығын қорғау мен
елімізде демократиялық принциптер қалыптасқан.
Халықтық демократияны білдіру нысаны ретіндегі өкілді билік
қазақстандық қоғамға ежелден тән. Ол қалыптасқан саяси жүйеге байланысты
өзгеріп отырды.
Қазіргі Қазақстан Парламенті бір палаталы өкілді органның – алғаш
рет Қазақ КСР-інің 1937 жылғы Конституциясы, ал содан кейін Қазақ КСР-
інің 1978 жылғы Конституциясы мен Қазақстан Республикасының 1993 жылғы
Конституциясы негізінде құрылған Жоғарғы Кеңестің орнына келді.
Жоғарғы Кеңес өзі жұмыс істеген кезде он үш рет сайланды. Қазақ КСР
Жоғарғы Кеңесінің алғашқы сайлауы 1938 жылғы 24 маусымда өткізілді. Сайлау
жалпыға бiрдей, тең және төте сайлау құқығы негiзiнде жасырын дауыс беру
арқылы өткiзiлдi.
Ол уақытта депутаттар корпусын құру баламасыз негізде Коммунистік
партияның қатаң бақылауымен жүргізілгенін атап өту керек. Депутаттыққа
кандидаттар партия ұйымдары белгілеген таптық, партиялық, ұлттық, жыныстық-
жастық және басқа да квоталар бойынша іріктелді. Сондықтан заң шығару
органының құрамында қанша жұмысшы, колхозшы, қызметші, коммунист, комсомол
мүшесі, қазақ, орыс, украин, сондай-ақ басқа да ұлт өкілдері, әйелдер,
жастар және т.с.с. болатыны сайлау басталмастан бұрын белгілі болатын.
Мемлекеттік органдардың жоғары шенеуніктері, партия, комсомол және
кәсіподақ органдарының басшылары атқарып жүрген қызмет лауазымдарына сәйкес
депуттатыққа кандидат болып ұсынылатын.
Дипломдық зерттеу жұмысының практикалық мәні: Педагог,
студенттерге, мектеп оқушыларына және жас мамандарға бұл тақырыпты оқытуда,
құқық ғылымының әдістемелік жағынан дамуына үлес қосады деп ойлаймын.
Дипломдық зерттеу әдістері: Зерттеу жұмысының алға қойған
мақсаттары мен міндеттеріне жету үшін салыстырмалық, сипатамалық және
түсіндіру әдістері, тұжырымдық талдау тәсілдері қолданылды.
Дипломдық зерттеу жұмысының құрылымы:
кіріспеден, екі бөлімнен, қортынды, пайдаланған әдебиеттер тізімі және
қосымшылардан тұрады.
1-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК АППАРАТТЫҢ СИПАТТАМАСЫ
1. Мемлекеттік аппараттың түсінігі және оның нысандары.
Басқару ерте заманнан адамдар пайда болған кезден бастап белгілі.
Осыдан алты мың Бұл жағдайлардан сол кездегі мысырлықтардың көршісі Вавилон
да қалыспаған.Басқару іліміне антика дәуірінде де белгілі жетістіктер
енгізілген болатын.Біздің эрамызға дейінгі 325 жылы Ескендір Зұлқарнайын
(Александр Македонский)1911 жылы американдық инженер Тейлор Ф.
Ғылыми Француз ғалымы Анри Файоль 1923 жылы: басқару дегеніміз болжамдау,
Мемлекет және құқық теориясы, құқықтану саласының көрнекті ғалымы
Алексеевмемлекеттік басқару саяси сипатта болғандықтан басқару жөніндегі
негізгі салмақмемлекеттік басқару құқықтық нысанда жүзеге
асырылады; мемлекеттік басқару ғылыми негізге сүйенеді;
Алексеев С.С. Мемлекеттік басқару өзара тығыз байланысқан басқару
сатыларынан тұрады.
Мемлекеттік құрылыс және құқық саласының белгілі ғалымы Г. В.
Сонымен қатар мемлекеттік басқару жүйесінің мына әрекеттер мен элементтерді
- басқару субъектісінің басқарушы мен басқарылушы объектілердің өзара
байланыстарының құрылымы, басқарушы іс
мемлекеттік басқарушы ықпалдарға тікелей бағынатын қоғам жүйесінің
элементтері;
Осы жүйе басқаруға байланысты әрекеттерде, қатынастарда міндетті үш
элементтің латынның администрация сөзі басқару деген мағынада айтылады.
Басқару қоғамдағы сондықтан басқаруға әлеуметтік процесс тұрғысынан
қарасақ, оның маңызы өте жоғарыда.
Алғашқылардың бірі болып басқару ісіне жеткілікті деңгейде көңіл бөлген
Адамдардың бірігіп жасаған әрекеттері, іс-қимылдары ұйымдастыруға әкеліп
саяды. Ұйымдастыру іс жүзінде басқару өзінің мәні бойынша жұмыс істеу
бағдарламасын қарастыру болып табылады. Әлеуметтік басқарудың объектісіне
адамдардың тәртібі және іс-қимылдары жатады.
Сонымен басқару субъектісі мен объектісінің арасындағы белгілі бір байланыс
басқару функциясын атқару үшін басқару субъектісі қажетті билікке ие.
Билік жүргізу басқарудың белгісі ретінде әртүрлі нысанда болады.
Үкімет басқару адамдардың бірлескен іс-қимылдарын біріктіру және олардың
жүріс басқару тұрыстары мен іс-қимылдарын келістіру арқылы нысаналы
мақсатқа бағыттап қамтамасыз етіп, басқару бірлескен қызметке қатысушыларды
басқарушының бірыңғай еркіне бағындыру бастамасы болып табылады.
Сонда басқару деп өктем-ұйымдастырушы функцияларды жүзеге асыруды
айтамыз. Әлеуметтік басқаруды жүзеге асыру кезінде мемлекет мүддесі
көзделеді; басқару функцияларын мемлекет еркіне сай қалыптастырылған арнайы
субъектілер жүзеге асырады және осы субъектілер мемлекет атынан қызмет
атқарады; оларға қажетті мемлекеттік-өктем сипаттағы өкілеттілік беріледі.
Мемлекеттік басқарудың нақты әдістері екі топқа бөлінеді:
экономикадан тыс ықпал ету әдістері, яғни басқарылушы объектілерге міндетті
экономикалық ықпал жасау әдістері –бақылаушы объектілердің материалдық
жағдайларына тиісті. Мемлекеттік басқару, оның функциялары мен әдістері
өздерінің объектісі ретінде мемлекеттік басқару функциялары мемлекеттік
және мемлекеттік емес ұйымдарға бөлінеді.
Осыған орай басқарушы сипаттағы қоғамдық қатынастарға әсер ететін
жалпы мемлекеттік заңды тұлғалар тұрғысында орталықтандырылған басшылық
және тікелей басқару қалыптастырылған.
Мемлекеттік басқарудағы саяси құралдарды талдау сатысында
әлеуметтанушылармен, заңгерлермен және сот қкілдерімен бірлесе отырылып
жасалынады.
Саяси шешімдерді қабылдау технологиялары – бұл әр түрлі топтар
Демократиялық қоғамда саяси проблемаларды талқылау, Н.Ә.Назарбаевтың
сөзімен айтқанда, жариялаумен халыққа жеткізумен тең болып есептеледі.
Сонымен, ең ақырында алдын ала дайындық кезеңінің қорытындысы: проблемалық
Жасалған күн тәртібіне сәйкес шешімдер қабылдау кезеңінде саяси шешімдер
шешімдер қабылдау кезеңі оған ықпал ететін факторлардың көптігімен де
сондай-ақ көптеген қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар, бұқаралық ақпарат
құралдарымен тығыз байланысты.
Саяси шешімдер жеке адамның – саяси лидерлердің және мемлекеттік
тұлғалардың басшылығымен тығыз қарым-қатынаста. Жеке субъектіге қабылданған
шешімнің салдарларына неғұрлым ұқыпты қарау сипаты.
Саясаттың топтық субъектісі үшін алдын ала дайындық сатысында қабылданатын
іс жүзінде шешім жасау технологиясы аралас тәртіпте қабылданады. Мысалы,
көрсетілген әдістердің барлығының да жақсы және кемшіл жақтары бар.
Мәмілеге келушілік – бұл өзара ымыра жолымен қол жететін.
Консенсус – бұл жалпы келісім негізінде шешім қабылдау әдісі.
Гегомония – билеуші топ немесе қауымдастық өзінің шешімін басқа
шешім қабылдау әдістері шешілуге тиісті міндеттердің ерекшелігімен қоса
басқару.
Сонымен, нақты мәселелерді реттеу үшін жалпы теориялық және ұтымды
қабылданатын шешімнің салдарларының тиімді және тиімсіз жақтарын тағы бір
қарастыру қажет. Қазақстан саясатындағы ескі ауру–қандай да бір шешімнің
болмасын салдарын мұның бәрі іске кәсіби тұрғыдан келмеуден де еді, ал
қабылданған саяси шешімдер – бұл мақсатқа ойдағыдай жетудің мүмкіндігі.
Қабылданатын саяси және басқарушылық шешімдердің барлығы да директивалық
және осыған байланысты шешімнің орындалуын жүзеге асыратын адамдар, топтар,
органдар. Саяси шешімдерді жүзеге асыру кезеңінде белгіленген саяси
мақсаттар мен саяси және басқару жөніндегі ойларды жүзеге асыру биліктің
жалпы технологияға байланысты стратегияны таңдау меншікті (жеке)
ресурстарды, олардың белгіленген айталық, популизм билік мақсаттарына
жетудің негізгі құралы ретінде есептеледі.Қоғамдық элитизм саяси элитаның
мүмкіндіктеріне сүйенуге бағдар ұстайды.
Консерватизм орнықты құндылықтарды арқау етеді. Билік қызметінің
консервативтік саясаты әдетте бұған қарама-қарсы нәтижелер беретін
радикализм болып табылады. Радикализм ғаламдық келешек мақсаттар үшін
адамдардың маңызды құқықтары мен мүдделерін сайлау циклдарының құқықтық
процедурасын, билікті бөлу принциптерін, оппозициямен өркениетті сонымен,
қоғамның қалыпты жұмыс істеуіне, тұрақтылығына қол жеткізу.
Мемлекеттік аппарат – бұл қоғамды басқару үшін арнаулы құрылған
мемлекет органдарының біртұтас жүйесі. Оның нышандары: мемлекет қоғамды
басқаратын және тек қана қызметпен шұғылданатын адамдардан тұрады;
мемлекеттік аппарат мекеме мен органдардың байланыс жүйесі; мемлекет
органдарының қызметі ұйымдастырушылық, материалдық және әкімшілік
кепілдіктерімен қамсыздандырылады; мемлекеттік аппарат азаматтардың заңды
мүдделер мен құқықтарын қорғау үшін құрылады 1, 48б..
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет туралы Заңының 2-
бабында: Мемлекеттік қызмет – азаматтардың мемлекеттік органдар мен
олардың аппаратында конституциялық негізде жүзеге асырылатын және
мемлекеттік басқаруды жүзеге асыруға, мемлекеттің өзге де міндеттері мен
функцияларын іске асыруға бағытталған кәсіби қызмет делінген 2, 3б..
Мемлекеттік аппаратың ерекше ішкі құрылысы бар: олардың арасындағы
қатынастар бір жүйеге біріктіріледі. Бұл жүйенің негізін экономика, саяси
қарым-қатынастар, сана-сезім құрайды. Осы жүйеде әрбір органның өзінің
орны, бір-бірімен қарым-қатынастары, қызметінің негізгі принциптері
көрсетіледі. Дамудың әрбір кезінде мемлекеттік органдардың орындайтын
қызмет бабы және істері өзгеріп отырады. Шығыс мемлекеттерде бүкіл
аппаратты бір орталыққа бағындыратын – патшаның билігі орнаған Парламенттік
республикада негізгі функциялар парламенттің қолында болады.
Мемлекеттік аппарат дамуының объективтік бағыттары байқалады:
бюрократизация, дифференция, профессионализмнің өсуі. Мемлекеттің әрбір
типіне мемлекеттік аппараттың ерекше нышандары сәйкес келеді. Мемлекеттік
қызмет – конституциялық негізде баянды етілетін азаматтардың мемлекеттік
органдар мен оның аппаратындағы мемлекеттік басқаруды, басқа да мемлекеттік
міндеттер мен қызметтерді атқаруды жүзеге асыратын кәсіптік қызметі 1,
48б..
Әдетте заң әдебиеттерінде мемлекеттік аппарат және мемлекет
механизмі түсініктері синоним сөздер ретінде қолданылады. Мемлекеттік
аппарат – бұл мемлекеттің басқарушылық қамтамасыз етушілік және қорғаушылық
функцияларын іске асыру бойынша жұмыстарын жүзеге асыратын мемлекеттік
органдардың, мекемелер мен ұйымдардың біртұтас, иерархиялық жүйесі 3,
5б..
Мемлекет аппаратының, оның барлық бөлімшелерінің мазмұнын
қоғамдық өмірдің барлық салаларының тиісті ұйымдасуы мен тиімді қызмет
етуін қамтамасыз етуге бағытталған басқарушылық, ұйымдастырушылық қызмет
құрайды.
Бұл қызметтің нысандары көп жағдайда басқарудағы заңдар мен
құқықтық механизмдердің қолданылу шамасына байланысты. Осыған сәйкес,
мемлекеттік аппарат қызметінің келесі нысандарын бөліп қарастыруға болады:
1) тікелей басқарушылық – бұл ғылыми ұсыныстар жасаумен, тәжірибе
алмасумен байланысты, құқықтық сипатты иеленбеген қызмет түрлері;
2) құқықтық нысандар – бұл құқықтық заңды сипаттағы қызмет түрлері, яғни,
олар барлық субъектілер үшін міндетті болып табылады және мемлекеттік
міндетті салдарды туындатады. Мемлекет аппараты қызметінің негізгі құқықтық
нысандарына мыналар жатады:
а) құқықшығармашылық қызмет – бұл нормативтік актілер жобаларын дайындауға,
оларды қабылдау мен жариялауға байланысты қызмет;
б) құқыққолданушы қызмет – бұл құқықтық нормаларды жүзеге асырумен
байланысты қызмет;
в) құқыққорғаушы қызмет – бұл заңдардың сақталуын бақылаумен және
қадағалаумен, кінәлі тұлғаларды заңды жауапкершілікке тартумен т.б.
байланысты қызмет 3, 22б..
Осы жерде мемлекеттік аппараттың жалпы сипаттағы белгілеріне
тоқталып өтелік.
Біріншіден, мемлекеттік аппарат арнайы басқарумен шұғылданатын адамдардан
тұрады (заң шығарумен, заңды орындаумен, оларды бұзудан қорғайды).
Екіншіден, мемлекеттік аппарат органдардың және мекемелердің қиын жүйесі,
өздерінің негізгі билік қызметтерін іске асыруға тығыз байланыста болады.
Үшіншіден, мемлекеттік аппарат бөліктерінің барлық қызметтері ұйымдастыру
және қаржы құралдарымен қамтамасыз етіледі 4, 69б..
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік аппаратының жалпы ережелеріне келетін
болсақ:
1. Қазақстан Республикасы Аппараты (бұдан әрі — Аппарат) Жоғарғы билік
өкілдерінің қызметін қамтамасыз ету және оның өкілеттігін жүзеге асыру үшін
арналған. Осы Ереже Аппараттың мәртебесін, міндеттері мен құрылымын
айқындайды және Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі Төрағасының
(бұдан әрі — Төраға) бұйрығымен бекітіледі.
2. Аппарат қызметінің құқықтық негізін мыналар құрайды: Қазақстан
Республикасының Конституциясы; Қазақстан Республикасының Конституциялық
Кеңесі туралы Конституциялық заң; Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі,
Мемлекеттік қызмет туралы және Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы
Қазақстан Республикасының заңдары; Қазақстан Республикасы Президентінің
Жарлығымен бекітілген Мемлекеттік қызметшілердің Ар-намыс кодексі;
Мемлекеттік әкімшілік қызметшілер лауазымдарының тізілімін санаттар
бойынша бекіту туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы;
Конституциялық Кеңестің Регламенті, өзге де нормативтік-құқықтық актілер
және осы Ереже.
3. Аппарат өзінің міндеттері мен функционалдық уәзипаларына сәйкес
өз жұмысында Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігімен, Парламент
Сенатының және Мәжілісінің Аппараттарымен, Премьер-Министр Кеңсесімен,
Жоғарғы Соттың Аппаратымен, Бас Прокурордың Аппаратымен және өзге
де мемлекеттік органдармен қарым-қатынас жасайды.
4. Аппараттың құрылымы мен штат санын бөлінген бюджет қаражаты шегінде
Төраға бекітеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратының құрылымына мыналар
жатады:
1) өздерінің тікелей биліктік функцияларын жүзеге асыру барысында тығыз
байланыстағы және өзара бағыныстылықтағы мемлекеттік органдар;
2) биліктік өкілеттіктерге ие емес, алайда, экономика, білім беру,
мәдениет, денсаулық қорғау, ғылым т.б. салаларда жалпы әлеуметтік
функцияларды атқаратын мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындар;
3) басқарумен арнайы айналысатын мемлекеттік қызметшілер;
4) мемлекеттік аппараттың қызметін қамтамасыз ету үшін қажетті
ұйымдастырушылық, қаржылық және күштеу құралдары 3, 22б..
1.2.Аппараттың негізгі міндеттері мен функциялары
Мемлекеттік аппараттың өздерінің қызметтерін жүзеге асыруға бағытталған
мемлекеттік органдардан тұрады.
Мемлекеттік орган дегеніміз – бұл мемлекеттік міндеттерді орындаушы және
осы мақсатта сәйкес биліктік өкілеттікерді иеленген ұйым немесе мекеме.
Мемлекеттік органдар бірнеше топқа бөлінеді, олар атқаратын қызметтеріне
сәйкес жүйе-жүйеге, сала-салаға жіктеледі. Мемлекеттік органдар
өкілеттігінің шеңберіне қарай үш топқа бөлінеді:
- мемлекеттік билік органдары;
- мемлекеттік атқару органдары;
- сот билігі.
Республика Президенті мемлекеттік аппаратта ерекше орын алады. Бірақ ол
үш биліктің біріне де жатпайды. Ол мемлекет билігінің барлық
тармақтарының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық
алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді 1, 51б..
Жоғарғы өкілеттік органдарды халық сайлайды. Парламент – заң
шығару функциясын жүзеге асыратын Республиканың ең жоғарғы өкілді
органы. Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі палатадан: Сенат
және Мәжілістен тұрады.
Сенат облыстардан, республикалық маңызы бар қаладан және астанасынан
екі адамнан тиісінше барлық өкілді органдары депутаттарының бірлескен
отырысында сайланатын депутаттардан тұрады. Жеті депутатты Президент
тағайындайды.
Мәжіліс Республиканың әкімшілік-аумақтық бөлінісі ескеріле отырып,
құрылатын және сайлаушылар саны шамамен тең бір мандатты аумақтық
сайлау округтері бойынша сайланатын алпыс жеті депутаттардан тұрады.
Негізінде заң шығару тек парламенттің құзыреті, бірақ кейде
басқа жоғарғы органдар осы жұмысқа кіріседі.
Парламент кейбір заңдарды қабылдау құқығын Президентке береді, оны
делегаттық заңдылық деп атайды. Қазақстан тарихында екі палаталық
парламент 1995 жылғы Конституциясында жарияланған. Бұл Парламенттің
қабылдаған заңдарының сапасын көтеруге, парламентті біршама тұрақты
және орнықты органға айналдыру үшін қолданған шара.
Қазақстанның сайлау жүйесі мажоритарлық типке жатады, сайлауға
депутаттар жиырма бес жасқа толуы керек.
Қазақстан парламентінің ерекшелігін жоғарғы палатасының құрылуы және
оның қызмет бабы көрсетеді. Депутаттардың бір жартысы екі жылға, ал
екінші жартысы төрт жылға сайланады. Сенатқа отыз жасқа толған адамдар
депутат болып сайланады. Парламент негізгі заң шығарушы орган.
Парламенттің сессиясы оның палаталарының бірлескен және бөлек
отырыстары түрінде өткізіледі. Парламенттің үйлестіруші органдары –
бюро, жұмыс органдары – тұрақты комитеттері, бірлескен комиссиялары
болып табылады.
Президент мемлекеттің жоғарғы қызметкерлерін тағайындағанда парламент
келісімін береді, олардан есеп алады, соғыс және бітім мәселелерін
шешеді, халық референдум тағайындау туралы бастама көтереді,
конституциялық заңдылық туралы жыл сайын жолдауын тыңдайды, өзінің ішкі
сұрақтарын шешеді, және басқа да Конституция жүктеген өзге де
өкілеттіктерді жүзеге асырады 5, 3б..
Қазақстан Республикасының Конституциясының 54-бабына сәйкес, Парламент
палаталарының бөлек отырысында мәселелерді әуелі Мәжілісте, ал содан
кейін Сенатта өз кезегімен қарау арқылы:
1) заңдар қабылдайды;
2) республикалық бюджетті және оның атқарылуы туралы есептерді, бюджетке
енгізілетін өзгертулер мен толықтыруларды талқылайды, мемлекеттік
салықтар мен алымдарды белгілейді және оларды алып тастайды;
3)Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының мәселелерін
шешу тәртібін белгілейді;
4) мемлекеттік наградаларды тағайындайды, Республиканың құрметті, әскери
және өзге де атақтарын, сыныптық шендерін, дипломатиялық дәрежелерін
белгілейді, Республиканың мемлекеттік рәміздерін белгілейді;
5) мемлекеттік заемдар мен Республиканың экономикалық және өзге де көмек
көрсетуі туралы мәселелерді шешеді;
6) азаматтарға рақымшылық жасау туралы актілер шығарады;
7) Республиканың халықаралық шарттарын бекітеді және олардың күшін жояды
6, 24б..
Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасының Парламенті және
оның депутаттарының мәртебесі туралы Конституциялық Заңының 9-бабына
сәйкес, Палаталарды мемлекеттік тілді еркін меңгерген өз депутаттарының
арасынан Палаталар депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жасырын
дауыс беру арқылы Сенат пен Мәжіліс сайлаған төрағалар басқарады. Сенат
Төрағасының қызметіне кандидатураны Қазақстан Республикасының Президенті
ұсынады. Мәжіліс Төрағасының қызметіне кандидатураларды Палатаның
депутаттары ұсынады 5, 4б..
8)Палаталар әр Палатада саны жетіден аспайтын тұрақты комитеттер құрады.
Палаталардың бірлескен қызметіне қатысты мәселелерді шешу үшін Сенат пен
мәжіліс тепе-тең негізде бірлескен комиссиялар құруға хақылы.
Комитеттер мен комиссиялар өз құзырындағы мәселелер бойынша қаулылар
шығарады.
9) Комитеттер мен комиссияларды құру, олардың өкілеттігі және қызметін
ұйымдастыру тәртібі заңмен белгіленеді. Парламент Республиканың бүкіл
аумағында міндетті күші бар Қазақстан Республикасының заңдары,
Парламенттің қаулылары, Сенат пен Мәжілістің қаулылары түрінде заң
актілерін қабылдайды. Республиканың заңдары Республика Президенті қол
қойғаннан кейін күшіне енеді 6, 27-28б..
10)Аппаратты мемлекеттік саяси қызметші болып табылатын, Төраға қызметке
тағайындап, қызметінен босататын Аппарат басшысы басқарады. Аппарат
басшысы болмаған жағдайда, оның міндетін ұйымдастыру және кадр жұмысы
бөлімінің меңгерушісі немесе Төрағамен келісе отырып, Аппарат басшысы
айқындайтын өзге тұлға атқарады.
11)Аппарат басшысы:
1)Төраға айқындайтын іс-шаралардың іске асырылуын қамтамасыз етеді, оның
актілері мен тапсырмаларын орындайды;
2)Аппаратқа басшылық жасайды, оның бөлімшелерінің жұмысын ұйымдастырады,
үйлестіреді және бақылайды, Аппаратқа жүктелген міндеттердің орындалуына
жеке басымен жауап береді;
3)Конституциялық Кеңестің қызметі ақпараттық-анықтамалық,
ұйымдастыру-құқықтық, материалдық-техникалық және қаржылық қамтамасыз
етілуін үйлестіреді;
4) Қазақстан Республикасының Аппараты туралы ережені Төрағаның бекітуіне
ұсынады, Аппараттың құрылымы мен штат саны туралы ұсыныс енгізеді;
5) Төрағаға Аппараттың мемлекеттік әкімшілік қызметшілерін ауыстыру
тәртібімен немесе кадр резервінен қызметке тағайындау және қызметінен
босату туралы ұсыныс енгізеді;
6) Аппараттың бөлімдері туралы ережені, бөлімдердің жұмыс жоспарларын
бекітеді;
7) Төрағаның бұйрықтары, өкімдері және өзге де шешімдері орындалуын
бақылайды;
8) Төрағамен келісе отырып еңбек демалыстары кестесін, Қазақстан
Республикасының мемлекеттік әкімшілік қызметшілері үшін белгіленген
сыйақыны төлеудің жоспар-кестесін бекітеді:
9) Төрағаға Аппарат қызметкерлерін көтермелеу және оларға тәртіптік жаза
қолдану туралы ұсыныс енгізеді;
10) Мемлекеттік аппараттың тәртіптік, аттестациялық және конкурстық
комиссияларының жұмысына жалпы басшылық жасайды;
11) Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу саласындағы
қолданыстағы заңнамасына сәйкес тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді
мемлекеттік сатып алу ұйымдастырылуы мен өткізілуін қамтамасыз етеді;
12) Аппараттың жылдық жұмыс жоспары әзірленуін қамтамасыз етеді және
Төрағамен келіскен соң, жұмыс жоспарын және оның орындалуы туралы есепті
бекітеді;
13) Мемлекеттік аппараттың тапсырысы дайындалуын және оны Республикалық
бюджет комиссиясының қарауына енгізетін орталық атқарушы органның
басшысына ұсынылуын, сондай-ақ бюджет процесінің өзге де рәсімдері
орындалуын қамтамасыз етеді;
14) Мемлекеттік аппараттың қаржыландыру жоспары және қаржылық есебі
әзірленуін қамтамасыз етеді және Төрағамен келіскен соң оларды бекітеді;
15) өз құзыреті шегінде нормативтік құқықтық актілердің жобалары
әзірленуін қамтамасыз етеді;
16) Төраға тарапынан тиісті қаржы-шаруашылық, жоспарлық, есептік және
өзге де құжаттарға бірінші болып қол қою құқығы беріледі;
17) өз өкілеттігі шегінде мемлекеттік органдармен, азаматтармен және
мекемелермен қарым-қатынас жасағанда Аппараттың мүддесін білдіреді;
18) өз құзыреті шегінде азаматтар мен заңды тұлғалардың өтініштеріне
жауап қайтарады;
19) заңнамада және осы Ережеде көзделген, сондай-ақ Төраға тарапынан
өзіне жүктелген өзге өкілеттіктерді іске асырады.
12. Ішкі қаржылық бақылау бөлімі:
1) Мемлекеттік аппарат жұмысының сапасы мен өнімділігін арттыру
мақсатында, оның жұмыс бағыттары бойынша ішкі бақылау жүргізеді;
қаржылық тәртіп сақталуын қамтамасыз етеді;
2) Мемлекеттік аппаратты басқару жүйесінің жұмысын бағалайды, оны
жақсарту жөнінде Төрағаға ұсыныс енгізеді;
3) Қазақстан Республикасының бюджеттік және өзге де заңнамасы сақталуын
тексереді;
4) есеп пен есептіліктің шынайы әрі дұрыс жүргізілуін бақылайды;
5) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес республикалық және
(немесе) жергілікті бюджеттер қаржысын пайдалану кезіндегі
бұзушылықтарды анықтау, алдын алу және жол бермеу жөнінде шаралар
қолданады;
6) тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алу
ұйымдастырылуы мен өткізілуіне ағымдағы бақылау жасайды;
7) бақылау объектілеріне жіберілетін ұсыныстардың және бақылау нәтижесі
бойынша қабылданған шешімдердің орындалуын бақылайды;
8) бақылау жүргізуге байланысты мәселелер бойынша бақылау объектілерінен
қажетті құжаттар, анықтамалар, ауызша және жазбаша түсініктемелер
сұратып, өзі белгілеген мерзімде алады;
9) құпиялық режимі, қызметтік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын
өзге де құпия сақталуын ескере отырып, бақылау объектісінің бақылау
іс-шарасы мәселелеріне жататын құжаттамасымен кедергісіз танысады;
11) ішкі бақылау қорытындысы бойынша ішкі бақылау объектісіне ұйғарым
енгізеді;
12) ішкі бақылау қорытындысы туралы Төрағаға есеп және ұсыныстың жобасын
енгізеді;
13) Төрағаның ішкі қаржылық бақылау мәселелері бойынша өзге
де тапсырмаларын орындайды. Ішкі қаржылық бақылау бөлімі Аппараттың
басқа құрылымдық бөлімшелерінен тәуелсіз, тек Төрағаға бағынады және
есеп береді.
13. Құқықтық сараптау бөлімі:
1) конституциялық іс жүргізу нысаны болып отырған нормативтік-құқықтық
актілерге, халықаралық шарттарға құқықтық талдау жасайды;
2) Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілері мен
халықаралық шарттарына Негізгі Заңға сәйкестігі тұрғысында құқықтық
сараптама жасайды, оның қорытындысы бойынша Төрағаның тапсырмасымен
немесе бөлімнің бастамасымен іштей қолдануға арналған ақпарат тәртібімен
Төрағаның атына қорытынды дайындайды;
3) соттарда және өзге де мемлекеттік органдарда Конституциялық Кеңестің
мүддесін білдіреді;
4) Мемлекеттік аппараттың шешімдерінің орындалуы туралы Төрағаның атына
жарты жылдық және жылдық ақпарат дайындайды;
5) бөлімнің қорытындысын дайындай отырып, келіп түскен нормативтік
құқықтық актілердің жобаларына құқықтық талдау жасайды;
6) Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасынан, Адам құқықтары
жөніндегі ұлттық орталықтан және өзге де мемлекеттік органдарынан
ақпараттық материалдар сұратып алу негізінде Республикадағы
конституциялық заңдылықтың жай-күйі туралы жарты жылдық шолу жасайды
және соның қорытындысы бойынша талдамалық анықтама дайындайды;
7) Ай сайын Төрағаны Парламенттегі заң шығармашылығы процесі туралы
жазбаша түрде хабардар етеді;
8) Мемлекеттік аппараттың Төрағасын, мүшелерін және Аппарат басшысын
өз қызметін жүзеге асыруы үшін қажетті ақпараттық, анықтамалық және өзге
де материалдармен қамтамасыз етеді;
9) Мемлекеттік аппарат шетел конституциялық бақылау органдарымен және
халықаралық ұйымдармен өзара іс-қимылын ұйымдастырады;
10) Конституциялық Кеңес Төрағасы мен мүшелерінің, сондай-ақ аппарат
қызметкерлерінің іссапарлары үшін жол жүру құжаттары ресімделуін
ұйымдастырады;
11) Конституциялық Кеңестің мемлекеттік сатып алу өткізу жөніндегі
іс-шараларын заңдық жағынан сүйемелдейді және Конституциялық Кеңес
жасасатын азаматтық-құқықтық шарттардың жобаларын заңнамаға сәйкестігі
тұрғысында қатар тексереді;
12) Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі Жаршысының мерзімді
басылымдарын жариялауға дайындайды;
13) мерзімді баспасөзге жазылу, ғылыми, анықтамалық және өзге
де әдебиеттер сатып алу арқылы Конституциялық Кеңестің ақпараттық қорын
толықтыруды ұйымдастырады, Конституциялық Кеңестің мүшелері мен Аппарат
қызметкерлеріне кітапхана қызметі көрсетілуін ұйымдастырады;
14) Қазақстан Республикасының орталық мемлекеттік органдарымен
байланысты іске асырады;
15) Төрағаның, Кеңес мүшелерінің және Аппарат басшысының өзге
де тапсырмаларын орындайды.
14. Талдау бөлімі:
1) Республикадағы конституционализмнің жай-күйі және даму болашағы
жөнінде талдамалық зерттеу жүргізеді және тиісті анықтамалық материал
құрастырады;
2) Кеңес Төрағасы мен мүшелерін конституциялық заңнаманың даму
мәселелері бойынша талдау материалымен қамтамасыз етеді;
3) ТМД елдері мен өзге мемлекеттердің конституциялық бақылау органдары
аппараттарының тиісті бөлімшелерімен байланыс орнатады, Кеңестің
қызметін қамтамасыз ету үшін қажетті ақпаратпен алмасады;
4) бөлім құзыретіндегі мәселелер бойынша Қазақстан Республикасының
мемлекеттік органдарымен байланысты жүзеге асырады;
5) Кеңес Төрағасы мен Аппарат басшысының тапсырмасы бойынша
Конституциялық Кеңестің қызметіне қатысты конференциялардың, дөңгелек
үстелдердің және өзге де іс-шаралардың жұмысына қатысады;
6) конституциялық іс жүргізуге дайындық істеріне қатысады, келіп түскен
өтініштер бойынша ақпараттық-анықтамалық материал құрастырады,
конституциялық іс жүргізу мәселелері бойынша зерделеу жүргізеді,
конституциялық іс жүргізу нысаны болып отырған мәселелер бойынша
шетелдік конституциялық бақылау практикасын қорытады;
7) Конституциялық Кеңес мүшелері — өтініш бойынша баяндамашылардың
құзыретіне жататын құжаттардың жобасын дайындайды;
8) Конституциялық Кеңестің қызметін бұқаралық ақпарат құралдарында,
Конституциялық Кеңестің ресми веб-сайтында жариялап отырады;
9) Конституциялық Кеңес Төрағасының тапсырмасы бойынша Кеңестің
қорытынды шешімдеріне арналған түсіндірулердің жобаларын даярлайды;
10) Кеңес Төрағасының, мүшелерінің және Аппарат басшысының өзге
де тапсырмаларын орындайды.
15. Ұйымдастыру және кадр жұмысы бөлімі:
1) құрылымдық бөлімшелердің жұмыс жоспарлары негізінде Аппараттың жылдық
жұмыс жоспарын әзірлейді;
2) Конституциялық Кеңесте құжаттау және құжаттаманы басқару ережесін
әзірлейді және жетілдіреді;
3) құжаттаудың, құжаттармен жұмыс істеуді ұйымдастырудың,
ақпараттық-іздестіру жүйесін құру және жүргізудің бірыңғай тәртібін
қамтамасыз етеді;
4) Конституциялық Кеңестің бланкілерін, мөрлері мен мөртабандарын есепке
алады және сақтайды;
5) жиынтықты іс номенклатурасын әзірлеп, жетілдіреді;
6) ведомстволық мұрағатты жүргізеді;
7) жеке және заңды тұлғалардың өтініштері бойынша іс жүргізеді;
8)Аппараттың мемлекеттік әкімшілік қызметшілері Қазақстан
Республикасының қолданыстағы заңнамасында мемлекеттік қызметшілер үшін
белгіленген міндеттер мен шектеулерді сақтауын бөлім құзыреті шегінде
бақылайды;
9) Конституциялық Кеңестің қызметін кадрлық қамтамасыз ету;
10)Конституциялық Кеңес аппаратының мемлекеттік қызметшілерін оқытуды,
қайта даярлауды (қайта мамандандыруды) және біліктілігін арттыруды
ұйымдастырады;
11) әскери есеп жүргізеді;
12) мемлекеттік органдармен кадр мәселелері және іс жүргізу бойынша
өзара іс-әрекет жасайды;
13) шетелдік делегациялар мен халықаралық ұйымдар өкілдеріне
Конституциялық Кеңесте қабылдау ұйымдастырылуын бақылайды;
14) Конституциялық Кеңестің отырыстары мен өзге де іс-шараларды
ұйымдастыру-техникалық жағынан қамтамасыз етеді, Конституциялық Кеңестің
отырыстары мен лездемелерін хаттамалайды, қабылданған шешімдерді
көбейтіп, жан-жаққа жөнелтеді;
15) бөлім меңгерушісінің орынбасарына жүктелетін қосымша функционалдық
міндет ретінде, Конституциялық Кеңесте құпия іс жүргізу және құпиялылық
режимін қамтамасыз етеді. Құпия іс жүргізу және құпиялылық режимін
қамтамасыз ету мәселелері бойынша бөлім меңгерушісінің орынбасары
тікелей Конституциялық Кеңес Төрағасына бағынады;
16) Конституциялық Кеңесте ақпараттық қауіпсіздік қамтамасыз етілуін
бақылайды;
17) Конституциялық Кеңесте мемлекеттік тілді енгізудің және оны
дамытудың тиімділігін арттыру жөнінде тиісті шаралар қолданады;
18) Төрағаның, Кеңес мүшелерінің және Аппарат басшысының өзге
де тапсырмаларын орындайды.
16. Қаржы-шаруашылық бөлімі:
1) әрбір бюджеттік бағдарлама бойынша шығыстардың түрлерін есептей және
негіздей отырып, алдағы кезеңге арналған бюджеттік тапсырысты
құрастырады және уәкілетті органға ұсынады;
2) Республикалық бюджеттің атқарылуы бойынша бухгалтерлік есеп,
бюджеттік есеп және бюджеттік есептілік жүргізеді;
3) бюджеттік бағдарламалар деңгейінде бюджеттің атқарылуы бойынша
шығыстардың функционалдық және экономикалық классификациялары бойынша
Конституциялық Кеңестің жоспарлы кезеңге арналған міндеттемелері мен
төлемдері бойынша қаржыландыру жоспары мен жеке қаржыландыру жоспарын
құрастырады және жүргізеді;
4) Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу саласындағы
қолданыстағы заңнамасына сәйкес тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді
мемлекеттік сатып алуды ұйымдастырады және өткізеді;
5) тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алу
шарттарының жобаларын әзірлейді және Аппараттың өзге құрылымдық
бөлімшелерімен келіседі;
6) тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алу туралы
күшіне енген шарттарды орындайды;
7) Конституциялық Кеңестің белгіленген тәртіппен енгізілген өзгерістерді
ескере отырып бекітілген, жоспарлы кезеңге арналған міндеттемелері мен
төлемдері бойынша қаржыландыру жоспарына және ашылған лимиттерге сәйкес
бюджет қаржысының дұрыс, орынды, тиімді және мақсатты жұмсалуын
бақылауды қамтамасыз етеді;
8) бірыңғай бюджеттік классификацияға, жасалған азаматтық-құқықтық
мәмілелерге, бюджет қаржысы бөлінуіне негіз болған нормативтік құқықтық
актілерге сәйкес бюджет қаржысы пайдаланылуын іске асырады;
9) қаржыландыру жоспарын орындау барысында кәсіпорындармен, мемлекеттік
мекемелермен және жеке тұлғалармен арада туындайтын есептерді уақтылы
айырысады;
10) Конституциялық Кеңестің құрамы мен аппарат қызметкерлеріне жалақыны
және заңнамада белгіленген өзге де төлемдерді есептеп, төлейді;
11) фискалды органдарға қаржылық есепті, Қазақстан Республикасы Қаржы
министрлігінің Қазынашылық комитетіне және Республикалық бюджеттің
атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетіне бухгалтерлік есепті және
бюджеттік бағдарламалардың жүзеге асырылуы туралы талдамалық есепті,
сондай-ақ қалалық статистика басқармасына статистикалық есептілікті
ұсынады;
12) Төрағаның қарауына қаржы мәселелері жөнінде ұсыныстар енгізеді;
13) Конституциялық Кеңестің құрамы мен аппарат қызметкерлерінің жұмысына
қажетті жағдай жасайды, олардың тиімді түрде орналасуы, жұмыс
орындарының жиһазбен, байланыс құралдарымен, ұйымдастыру техникасымен,
кеңсе заттарымен жарақтануы мәселелерін шешеді;
14) активтердің, құны төмен және тез тозатын заттардың және өзге
де материалдық құндылықтардың сақталатын және пайдаланылатын орындарында
сақталуын қамтамасыз етеді;
15) үй-жайдың, жиһаздың және ұйымдастыру техникасының ағымдағы жөндеуін
қамтамасыз етеді;
16) Конституциялық Кеңеске тауар-материалдық құндылықтар сатып алуды,
есепке алуды және оларды сақтауды, өзге де шаруашылық қызметті
қамтамасыз етеді;
17) Аппараттың құрылымы мен штат саны жөніндегі құжаттардың жобасын
әзірлеуге тікелей қатысады;
18) ішкі қаржылық бақылау бөлімінің өз функционалдық міндеттерін орындау
мақсатындағы талабы бойынша қажетті ақпарат береді;
19) Кеңес Төрағасы мен мүшелерінің, Аппарат басшысының өзге
де тапсырмаларын орындайды.
1.3.Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің аппараты.
Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің Аппараты (бұдан әрі —
Аппарат) Конституциялық Кеңестің қызметін қамтамасыз ету және оның
өкілеттігін жүзеге асыру үшін арналған. Осы Ереже Аппараттың мәртебесін,
міндеттері мен құрылымын айқындайды және Қазақстан Республикасы
Конституциялық Кеңесі Төрағасының (бұдан әрі — Төраға) бұйрығымен
бекітіледі.
Аппараттың құрылымы:
Конституциялық Кеңес Аппаратында мынадай құрылымдық бөлімшелер бар:
1) ішкі қаржылық бақылау бөлімі;
2) құқықтық сараптау бөлімі;
3) талдау бөлімі;
4) ұйымдастыру және кадр жұмысы бөлімі;
5) қаржы-шаруашылық бөлімі.
Ұйымдастыру және кадр жұмысы бөлімінің құрылымына құжаттамалық
қамтамасыз ету секторы кіреді.
Аппаратта мынадай лауазымдар тізбесі белгіленеді:
1) Аппарат басшысы;
2) бөлім меңгерушісі;
3) бөлім меңгерушісінің орынбасары;
4) Төрағаның кеңесшісі, көмекшісі;
5) сектор меңгерушісі;
6) бөлімнің бас консультанты;
7) бөлімнің бас сарапшысы.
Аппараттың негізгі міндеттері мен функциялары
Аппараттың негізгі міндеттері Конституциялық Кеңестің қызметін құқықтық,
консультативтік, ақпараттық-анықтамалық, ұйымдастырушылық,
қаржы-шаруашылық және өзгелей қамтамасыз ету болып табылады. Аппарат
өзіне жүктелген міндеттерді орындау үшін мыналарды іске асырады:
1) Төрағаның, Төрағаның орнын басушы адамның және Аппарат басшысының
шешімдері орындалуын қамтамасыз ету;
2) конституциялық іс жүргізу нысаны болып отырған нормативтік-құқықтық
актілерге, халықаралық шарттарға тиісті қорытынды дайындай отырып,
құқықтық талдау жасау;
3) ақпараттық-талдау жұмысы және ақпараттық-анықтамалық материалдар
шығару;
4) өзге мемлекеттердің конституциялық бақылау органдарымен және
халықаралық ұйымдармен байланысты қамтамасыз ету;
5) өз өкілеттігі шегінде мемлекеттік органдарға, мекемелерге сұрау салу
және заңнамада белгіленген тәртіппен қажетті ақпарат пен материалдар
алу;
6) Төрағаның ұйымдастыру-өкімдік құжаттарының жобасын дайындау;
7) кадр жұмысы;
8) мемлекеттік құпиялардың сақталуын және ақпараттық қауіпсіздікті
қамтамасыз ету;
9) заңнаманы сақтау, жүйелеу және кодификациялау;
10)Конституциялық Кеңестің отырыстарын ұйымдастыру-техникалық жағынан
дайындау, мәжіліс баяндамаларын рәсімдеу және материалдарын жан-жаққа
жөнелту;
11)Аппарат қызметкерлерінің біліктілігін арттыруды ұйымдастыру;
12) Конституциялық Кеңесті құжаттау және оның құжаттамасын басқару;
13) бұқаралық ақпарат құралдарымен өзара іс-қимыл жасау, сондай-ақ
Конституциялық Кеңестің web-сайтын ақпараттық қамтамасыз ету;
Аппарат қызметкерлерінің функционалдық міндеттері мен құқықтары
Бөлім меңгерушісі:
1) бөлімнің жұмысын ұйымдастырады, басқарады және бақылайды,
қызметкерлердің мемлекеттік және еңбек тәртібін сақтауын қамтамасыз
етеді, сондай-ақ бөлімге жүктелген міндеттердің орындалуына жеке басымен
жауап береді;
2) Конституциялық Кеңес Төрағасының, Аппарат басшысы мен мүшелерінің —
қаралып жатқан өтініштер бойынша баяндамашылардың тапсырмаларын
орындайды;
3) лауазымдарға қойылатын біліктілік талаптарын әзірлеуге қатысады;
4) өз құзыреті шегінде қызмет бабындағы құжаттарға бұрыштама соғады
немесе қол қояды;
5) бөлім қызметкерлерінің біліктілігін арттыру жұмысына қатысады;
6) бөлімнің құзырына жататын мәселелер бойынша қажетіне қарай жедел
кеңестер өткізеді;
7) Аппарат басшысына белгіленген тәртіппен мемлекеттік органдардан,
ұйымдардан және лауазымды адамдардан жұмысқа қажетті ақпарат сұратып алу
туралы ұсыныс енгізеді;
8) Аппарат басшысына бөлім туралы ережені және бөлімнің жұмыс жоспарын
бекіту үшін береді;
9) Төраға мен Аппарат басшысының өзге де тапсырмаларын орындайды.
18. Бөлім меңгерушіcінің орынбасары:
1) бөлім меңгерушісі болмаған кезде немесе өзінің лауазымдық міндеттерін
атқара алмайтын кездерде оның орнын басады;
2) бөлім меңгерушісінен қызметкерлерге келіп түскен құжаттардың және
өзге де тапсырмалардың орындалуын қамтамасыз етеді.
3) Бөлім туралы ереженің, Бөлімнің жұмыс жоспарының жобаларын, бөлім
қызметкерлерінің лауазымдық нұсқаулықтарын бөлім меңгерушісіне ұсынады;
4) лауазымдарға қойылатын біліктілік талаптарын әзірлеуге қатысады;
5) өз құзыреті шегінде қаралып жатқан мәселелерді талқылауға және олар
бойынша шешім қабылдауға қатысады;
6) өз құзыреті шегінде қызметтік құжаттарға бұрыштама соғады немесе қол
қояды;
7) Төрағаның, Аппарат басшысының және бөлім меңгерушісінің өзге
де тапсырмаларын орындайды.
19. Төрағаның көмекшісі:
1) Конституциялық Кеңес Төрағасының қызметін хаттамалық-ұйымдастырушылық
жағынан қамтамасыз етеді;
2) Конституциялық Кеңесте мемлекеттік тілді енгізудің және оны дамытудың
тиімділігін арттыру жөнінде тиісті шаралар қолданады;
3) Конституциялық Кеңестің жыл сайынғы жолдауларының және қаулыларының
мемлекеттік тілдегі мәтіндерін, сондай-ақ Аппарат қызметкерлері
дайындаған мемлекеттік тілдегі құжаттарды редакциялайды;
4) мемлекеттік тілдің сапалы түрде оқытылуын қамтамасыз етеді, Аппарат
бойынша мемлекеттік әкімшілік қызметшілердің мемлекеттік тілді білуін
тестілеуді ұйымдастырады;
5) Төрағаның өзге де тапсырмаларын орындайды.
20. Төрағаның кеңесшісі:
1)Төрағаны ақпараттық, анықтамалық, талдау және өзге де материалдармен
қамтамасыз етеді;
2)Конституциялық Кеңес Төрағасының тапсырмасы бойынша оның мемлекеттік
органдар мен өзге де ұйымдарда өкілеттік функцияларын іске асырады;
3)Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілері мен
халықаралық шарттарына Негізгі Заңға сәйкестігі тұрғысында құқықтық
сараптама жасайды, оның қорытындысы бойынша Төрағаның тапсырмасымен
немесе өз бастамасымен Төрағаның атына қорытынды дайындайды;
4) Конституциялық Кеңестің шетел конституциялық бақылау органдарымен
және халықаралық ұйымдармен өзара іс-әрекетін ұйымдастырады;
5) Конституциялық Кеңес Төрағасы мен мүшелерінің, сондай-ақ аппарат
қызметкерлерінің іссапарлары үшін жол жүру құжаттары ресімделуін
ұйымдастырады;
6) Төрағаның өзге де тапсырмаларын орындайды.
21. Аппарат қызметкері:
1) өзіне жүктелген функционалдық міндеттерді уақытылы және сапалы
орындайды;
2) өз құзыретінің шегінде қаралып отырған мәселелерді талқылауға және
олар бойынша шешім қабылдауға қатысады;
3) қызметтік міндеттерін тиімді атқару үшін кәсіби деңгейін және
біліктілігін арттырады.
4) заңнамада белгіленген мемлекеттік тәртіпті, еңбек тәртібін және
қызмет этикасы нормаларын сақтайды;
5) өздеріне жүктелген міндеттерді атқармағаны немесе тиісті түрде
атқармағаны, өкілеттігін асыра пайдаланғаны, мемлекеттік және еңбек
тәртібін бұзғаны, сондай-ақ, мемлекеттік қызметте болуға байланысты
заңдармен белгіленген шектеулерді сақтамағаны үшін тәртіптік
жауаптылыққа тартылады.
22. Мемлекеттік әкімшілік қызметшілердің лауазымдық міндеттері Төраға
бекітетін лауазымдық нұсқаулықтарда көрсетіледі.
2-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ
ҚЫЗМЕТІ
2.1. Мемлекеттік билік органдары.
Мемлекеттегі атқарушы билік органдарының негізгі құқықтық Қазақстан
Республикасы жоғары мемлекеттік билік органдарының
конституциялық-құқықтық
Президент – бұл бірінші кезекте Ел басшысы, мемлекеттің
Мемлекеттік органның Конституциямен белгіленетін құқықтық мәртебесі
мемлекеттік билік.
Қазақстан Республикасы Президенті халық пен мемлекеттік биліктің,
Конституцияның мызғымастығының, Қазақстан Республикасы Президентінің
өкілеттігі президенттік басқару жүйесінің мазмұнымен айқындалады.
1.Мемлекеттік билік органдарының құру жұмыстарына байланысты,
2.Атқарушы билік тармағы саласында Президентке өте көп өкілеттіліктер
кіреді.
3.Мемлекет басшысы ретінде Президент сыртқы саясат және саясатты
жүргізуші.
4. Президенттің өкілеттілігіне азаматтық мәселесі, саяси баспана беру,
Қазақстан Республикасы Парламенті Республикасының заң шығарушылық
қызметін атқаратын, өкілетті адам.
Ел конституцияның 53-ші және 61-ші баптарында көрсетілген жағдайларға
бақылаудың бұл түрін біз негізінен республика бюджетін бекітуінен
Қазақстан Республикасы Конституциясының 50-ші бабына сәйкес, Еліміздің
Парламентін тұрақты Мәжіліс депутатының саны 77. Олар жалпыға бірдей,
тең. Депутат Парламент сессияларында және ол оның құрамына кіретін
Қазақстан Республикасы Үкіметі – атқарушы биліктің жоғарғы органы. Ол
Үкімет мүшелері болып, Қазақстан Республикасы Президенті,
Премьер-Министр, Министрлер.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің отставкаға кетуі дегеніміз – бұл оның
Қазақстан Республикасында біртұтас қаржы, несие және ақша саясатын
жүргізу.
Өз өкілеттілігі шегінде Үкімет кадрлар мәселесін және лауазымды
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі – конституцияның аса
жоғарғы заңдық Конституциялық қадағалауды жүзеге асыратын органның
құқықтық мәртебесі, құрылуы.
Алғаш рет Қазақстанда Конституциялық қадағалау институты арнайы орган
1995 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. 3-6
1-тарау. Мемлекеттік аппараттың сипаттамасы
1.1 Мемлекеттік аппараттың түсінігі және оның нысандары ... ... ... ... ...
7-14
1.2.Аппараттың негізгі міндеттері мен функциялары ... ... ... ...
... ... ... ... 14-17
1.3.Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің аппараты ... ... ..
2-тарау. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдардың түрлері және
қызметі
2.1. Мемлекеттік билік
органдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
32-37
2.2. Мемлекеттік атқару
органдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 38-
45
2.3. Сот және сот төрелігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3-тарау. Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратын жетілдіру.
3.1.Мемлекеттік аппарат қызметінің және ұйымдастырылуының
принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .. 59-68
3.2.Мемлекеттік басқарудың шетелдік тәжірибесі және мемлекеттік басқаруда
саяси құралдарды
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 69-72
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .. 73-76
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қолданылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 77-79
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі.
Тәуелсіз Қазақстан халқының алдында ұлттың тарихи болмысын, рухани
мәдениетін зерттеу мен қатар өзге елдермен халықтың тарихын рухани
мәдинетін, тарихи сабақтастықтығын зерделеп, ғылыми негізде бір ізге
түсіріп, құны мен мәнәі бағалау ісі жатыр. Өркениетке бет алған әр халық
өзінің және өзге елдің діні мен болмысын терең танып білуі керек. Ел басы
Нұрсылтан Назарбаев айтқандай, ,Тарих дегеніміз-тек өткеннің ғана сабағы
емес, өткен өмірдің мәнін, сарынан айқындайтын, әрі сараптап беретін компас-
құрал. 9
Қазақстан Республикасының 1995 жылы 30 тамызда қабылданған жаңа Ата
Заңы еліміздің тәуелсіз, демократиялық, құқықтық, зайырлы және егеменді
мемлекет белгілерін бекітіп айқындап берді. Өз дамуын кеңейте түскен
мемлекетте ерекше орын алатын орган жүйесі болып мемлекеттік аппарат
табылады. Конституцияда мемлекеттік аппарат тармақтарының әрқайсысына кең
өкілеттік берілген.
Қарастырып отырған дипломдық жұмыстың тақырыбы Қазақстан
Республикасының мемлекеттік аппаратын жетілдіру деп аталады.
Тақырып Қазақстан республикасының басқару аппаратына байланысты
болғандықтан тақырып қай кезде өзекті тақырыбы болып қала бермек. Себебі
мемлекетіміздің басқару аппараты заман талабына сай өзгеріп отыратынын
айдан анық және әрқашан бір орында тұрмай тек ғана даму үстінде болатыны
сөзсіз.
Дипломдық зерттеу жұмысының мақсат-міндеттері: – мемлекеттік
аппарат ұғымы, нысандары, құрылымы, қағидалары туралы нақты әрі толық
мазмұнын ашып беру.
Мемлекеттік аппарат мемлекеттік органдардың жүйесін өзімен
байланыстырады және мемлекет алдындағы мақсаттар мен міндеттерді жүзеге
асыру арқылы өз қызметін айқын көрсетеді. Қандай да болмасын мемлекеттің ең
негізгі құрамды элементі – бұл аппарат болып табылады.
Дипломдық жұмыстың тақырыбының мазмұнын толығымен ашып көрсету
мақсатында төмендегідей сұрақтар қарастырылады. Олардың қатарына мыналар
жатады:
- мемлекеттік аппараттың жалпы сипаты, нақтырақ айтқанда түсінігі,
белгілері және нысандары;
- мемлекеттік аппараттың құрамын құрайтын мемлекеттік органдардың
түрлеріне нақтырақ толық мәлімет беру,
- мемлекеттік аппарат қызметінің және ұйымдастырылуының негізгі
принциптерін талдап беру.
Жалпы мемлекеттік аппарат өзінің мақсаты бар және оны орындау үшін –өз
құзіреті бар мемлекеттік аппараттың бір буынына жатады. Дипломдық жұмыстың
мазмұнын толық ашу үшін, әр сұрақты жеке – жеке қарастырып өтелік.
Мемлекеттік билік органдарының тамыр тартқан тереңі мен дамуы,
көптен күткен тәуелсіздігіміздің арқасында қазақ топырағында мемлекеттік
билік атқарушы билік органдары — қоғам мен мемлекеттің
олардың әкімшілік-құқықтық мәртебесі — атқарушы билік органдары қызметінің
атқарушы билік органдарының қолында мемлекеттік - биліктік өкілеттіктердің
қызметі өте күрделі және тереңде жатыр.
Бұл жөніндегі еңбектерден Ғ.Сапарғалиевтың Қазақстан Республикасының
конституциялық құқығын, өскен, өркендеген елдерде мемлекеттік билік
органдары сияқты даңғыл билік органдары да бізде де қалыптасқан.
Қазақтың азат мемлекет турасындағы ата-бабаларымыз Төле би, Қазыбек би,
Әйтеке би өз пікірлерін айта кеткен.
Әрине, елдің шын мәніндегі тәуелсіздігі Елбасының 1991 жылғы
желтоқсандағы еркіндік пен бостандық қуанышына бөленіп, шабытпен
жігерленген Қазақстан халқы тәуелсіздігімізді баянды ету үшін, елде
демократиялық принциптерді орнықтыру мақсатында халықтың еркіндігі мен
құқын қорғауда сот қызметкерлері басқа билік бұрынғы Кеңестер Одағында
партия басқарған кезеңдегі түсінік пен қалыптасқан.
Нәтижесінде 1995 жылы 30 тамызда Қазақстандық бағыт-бағдарды
анықтаған Конституция Ата заңымызда-Қазақстан Республикасы өзін
демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік деп жариялаған.
Сонымен қатар, осы Ата заң-Конституцияда, азаматтардың заң мен
Соттың қызметі мен мәртебесі осылайша заңды түрде бекітілгеннен кейін,
Нәтижесінде Елбасының судьялар сьезінде айтқан: Ел тәуелсіздігі тек
реформалар Ұзақ жылдарға созылған заңсыздық, телефон арқылы және басқа да
Судьялардың халықтың ары мен ожданы,- екендігін айта отырып, олардың Сот
жұмысына қандай да болсын араласу, сот актілерін орындамау
Қазақстан Европа Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымына төрағалық етуге
міндетті. Ақыр соңында қазақстандық сот жүйесі мен оның жұмысы адам
Қазақстан Судьялар Одағының ел тәуелсіздігінің 20 жылдығы қарсаңында
Халықаралық Азаматтардың бұзылған құқығы мен бостандықтарын дереу қалпына
келтіру мақсатында
Судьяларды кәсібилендіру нақтылы қолға алынып, олардың білімін жетілдіру,
соған Қазақстандық сот жүйесінің осындай өзіндік озық тәжірибесін басқа да
елдермен алмасып отырған.
Сонымен қатар, Егемендік жылдарында Конституция талаптарына сай
қамау жұмысына көптеп араластыру және сот жұмысына халықтық сипат беру
Халықтың шағымдары мен өтініштерін дер кезінде қарап, әрі қарай
Келешекте барлық санкцияны мүлікке, хат-хабарларға тоқтам салу сот құзырына
айналған. Бұл айтылғандардың барлығы ел тәуелсіздігінің жиырма жылында
жеткен Н.Назарбаев Судьялар ел егемендігінің мызғымастығын қорғау мен
елімізде демократиялық принциптер қалыптасқан.
Халықтық демократияны білдіру нысаны ретіндегі өкілді билік
қазақстандық қоғамға ежелден тән. Ол қалыптасқан саяси жүйеге байланысты
өзгеріп отырды.
Қазіргі Қазақстан Парламенті бір палаталы өкілді органның – алғаш
рет Қазақ КСР-інің 1937 жылғы Конституциясы, ал содан кейін Қазақ КСР-
інің 1978 жылғы Конституциясы мен Қазақстан Республикасының 1993 жылғы
Конституциясы негізінде құрылған Жоғарғы Кеңестің орнына келді.
Жоғарғы Кеңес өзі жұмыс істеген кезде он үш рет сайланды. Қазақ КСР
Жоғарғы Кеңесінің алғашқы сайлауы 1938 жылғы 24 маусымда өткізілді. Сайлау
жалпыға бiрдей, тең және төте сайлау құқығы негiзiнде жасырын дауыс беру
арқылы өткiзiлдi.
Ол уақытта депутаттар корпусын құру баламасыз негізде Коммунистік
партияның қатаң бақылауымен жүргізілгенін атап өту керек. Депутаттыққа
кандидаттар партия ұйымдары белгілеген таптық, партиялық, ұлттық, жыныстық-
жастық және басқа да квоталар бойынша іріктелді. Сондықтан заң шығару
органының құрамында қанша жұмысшы, колхозшы, қызметші, коммунист, комсомол
мүшесі, қазақ, орыс, украин, сондай-ақ басқа да ұлт өкілдері, әйелдер,
жастар және т.с.с. болатыны сайлау басталмастан бұрын белгілі болатын.
Мемлекеттік органдардың жоғары шенеуніктері, партия, комсомол және
кәсіподақ органдарының басшылары атқарып жүрген қызмет лауазымдарына сәйкес
депуттатыққа кандидат болып ұсынылатын.
Дипломдық зерттеу жұмысының практикалық мәні: Педагог,
студенттерге, мектеп оқушыларына және жас мамандарға бұл тақырыпты оқытуда,
құқық ғылымының әдістемелік жағынан дамуына үлес қосады деп ойлаймын.
Дипломдық зерттеу әдістері: Зерттеу жұмысының алға қойған
мақсаттары мен міндеттеріне жету үшін салыстырмалық, сипатамалық және
түсіндіру әдістері, тұжырымдық талдау тәсілдері қолданылды.
Дипломдық зерттеу жұмысының құрылымы:
кіріспеден, екі бөлімнен, қортынды, пайдаланған әдебиеттер тізімі және
қосымшылардан тұрады.
1-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК АППАРАТТЫҢ СИПАТТАМАСЫ
1. Мемлекеттік аппараттың түсінігі және оның нысандары.
Басқару ерте заманнан адамдар пайда болған кезден бастап белгілі.
Осыдан алты мың Бұл жағдайлардан сол кездегі мысырлықтардың көршісі Вавилон
да қалыспаған.Басқару іліміне антика дәуірінде де белгілі жетістіктер
енгізілген болатын.Біздің эрамызға дейінгі 325 жылы Ескендір Зұлқарнайын
(Александр Македонский)1911 жылы американдық инженер Тейлор Ф.
Ғылыми Француз ғалымы Анри Файоль 1923 жылы: басқару дегеніміз болжамдау,
Мемлекет және құқық теориясы, құқықтану саласының көрнекті ғалымы
Алексеевмемлекеттік басқару саяси сипатта болғандықтан басқару жөніндегі
негізгі салмақмемлекеттік басқару құқықтық нысанда жүзеге
асырылады; мемлекеттік басқару ғылыми негізге сүйенеді;
Алексеев С.С. Мемлекеттік басқару өзара тығыз байланысқан басқару
сатыларынан тұрады.
Мемлекеттік құрылыс және құқық саласының белгілі ғалымы Г. В.
Сонымен қатар мемлекеттік басқару жүйесінің мына әрекеттер мен элементтерді
- басқару субъектісінің басқарушы мен басқарылушы объектілердің өзара
байланыстарының құрылымы, басқарушы іс
мемлекеттік басқарушы ықпалдарға тікелей бағынатын қоғам жүйесінің
элементтері;
Осы жүйе басқаруға байланысты әрекеттерде, қатынастарда міндетті үш
элементтің латынның администрация сөзі басқару деген мағынада айтылады.
Басқару қоғамдағы сондықтан басқаруға әлеуметтік процесс тұрғысынан
қарасақ, оның маңызы өте жоғарыда.
Алғашқылардың бірі болып басқару ісіне жеткілікті деңгейде көңіл бөлген
Адамдардың бірігіп жасаған әрекеттері, іс-қимылдары ұйымдастыруға әкеліп
саяды. Ұйымдастыру іс жүзінде басқару өзінің мәні бойынша жұмыс істеу
бағдарламасын қарастыру болып табылады. Әлеуметтік басқарудың объектісіне
адамдардың тәртібі және іс-қимылдары жатады.
Сонымен басқару субъектісі мен объектісінің арасындағы белгілі бір байланыс
басқару функциясын атқару үшін басқару субъектісі қажетті билікке ие.
Билік жүргізу басқарудың белгісі ретінде әртүрлі нысанда болады.
Үкімет басқару адамдардың бірлескен іс-қимылдарын біріктіру және олардың
жүріс басқару тұрыстары мен іс-қимылдарын келістіру арқылы нысаналы
мақсатқа бағыттап қамтамасыз етіп, басқару бірлескен қызметке қатысушыларды
басқарушының бірыңғай еркіне бағындыру бастамасы болып табылады.
Сонда басқару деп өктем-ұйымдастырушы функцияларды жүзеге асыруды
айтамыз. Әлеуметтік басқаруды жүзеге асыру кезінде мемлекет мүддесі
көзделеді; басқару функцияларын мемлекет еркіне сай қалыптастырылған арнайы
субъектілер жүзеге асырады және осы субъектілер мемлекет атынан қызмет
атқарады; оларға қажетті мемлекеттік-өктем сипаттағы өкілеттілік беріледі.
Мемлекеттік басқарудың нақты әдістері екі топқа бөлінеді:
экономикадан тыс ықпал ету әдістері, яғни басқарылушы объектілерге міндетті
экономикалық ықпал жасау әдістері –бақылаушы объектілердің материалдық
жағдайларына тиісті. Мемлекеттік басқару, оның функциялары мен әдістері
өздерінің объектісі ретінде мемлекеттік басқару функциялары мемлекеттік
және мемлекеттік емес ұйымдарға бөлінеді.
Осыған орай басқарушы сипаттағы қоғамдық қатынастарға әсер ететін
жалпы мемлекеттік заңды тұлғалар тұрғысында орталықтандырылған басшылық
және тікелей басқару қалыптастырылған.
Мемлекеттік басқарудағы саяси құралдарды талдау сатысында
әлеуметтанушылармен, заңгерлермен және сот қкілдерімен бірлесе отырылып
жасалынады.
Саяси шешімдерді қабылдау технологиялары – бұл әр түрлі топтар
Демократиялық қоғамда саяси проблемаларды талқылау, Н.Ә.Назарбаевтың
сөзімен айтқанда, жариялаумен халыққа жеткізумен тең болып есептеледі.
Сонымен, ең ақырында алдын ала дайындық кезеңінің қорытындысы: проблемалық
Жасалған күн тәртібіне сәйкес шешімдер қабылдау кезеңінде саяси шешімдер
шешімдер қабылдау кезеңі оған ықпал ететін факторлардың көптігімен де
сондай-ақ көптеген қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар, бұқаралық ақпарат
құралдарымен тығыз байланысты.
Саяси шешімдер жеке адамның – саяси лидерлердің және мемлекеттік
тұлғалардың басшылығымен тығыз қарым-қатынаста. Жеке субъектіге қабылданған
шешімнің салдарларына неғұрлым ұқыпты қарау сипаты.
Саясаттың топтық субъектісі үшін алдын ала дайындық сатысында қабылданатын
іс жүзінде шешім жасау технологиясы аралас тәртіпте қабылданады. Мысалы,
көрсетілген әдістердің барлығының да жақсы және кемшіл жақтары бар.
Мәмілеге келушілік – бұл өзара ымыра жолымен қол жететін.
Консенсус – бұл жалпы келісім негізінде шешім қабылдау әдісі.
Гегомония – билеуші топ немесе қауымдастық өзінің шешімін басқа
шешім қабылдау әдістері шешілуге тиісті міндеттердің ерекшелігімен қоса
басқару.
Сонымен, нақты мәселелерді реттеу үшін жалпы теориялық және ұтымды
қабылданатын шешімнің салдарларының тиімді және тиімсіз жақтарын тағы бір
қарастыру қажет. Қазақстан саясатындағы ескі ауру–қандай да бір шешімнің
болмасын салдарын мұның бәрі іске кәсіби тұрғыдан келмеуден де еді, ал
қабылданған саяси шешімдер – бұл мақсатқа ойдағыдай жетудің мүмкіндігі.
Қабылданатын саяси және басқарушылық шешімдердің барлығы да директивалық
және осыған байланысты шешімнің орындалуын жүзеге асыратын адамдар, топтар,
органдар. Саяси шешімдерді жүзеге асыру кезеңінде белгіленген саяси
мақсаттар мен саяси және басқару жөніндегі ойларды жүзеге асыру биліктің
жалпы технологияға байланысты стратегияны таңдау меншікті (жеке)
ресурстарды, олардың белгіленген айталық, популизм билік мақсаттарына
жетудің негізгі құралы ретінде есептеледі.Қоғамдық элитизм саяси элитаның
мүмкіндіктеріне сүйенуге бағдар ұстайды.
Консерватизм орнықты құндылықтарды арқау етеді. Билік қызметінің
консервативтік саясаты әдетте бұған қарама-қарсы нәтижелер беретін
радикализм болып табылады. Радикализм ғаламдық келешек мақсаттар үшін
адамдардың маңызды құқықтары мен мүдделерін сайлау циклдарының құқықтық
процедурасын, билікті бөлу принциптерін, оппозициямен өркениетті сонымен,
қоғамның қалыпты жұмыс істеуіне, тұрақтылығына қол жеткізу.
Мемлекеттік аппарат – бұл қоғамды басқару үшін арнаулы құрылған
мемлекет органдарының біртұтас жүйесі. Оның нышандары: мемлекет қоғамды
басқаратын және тек қана қызметпен шұғылданатын адамдардан тұрады;
мемлекеттік аппарат мекеме мен органдардың байланыс жүйесі; мемлекет
органдарының қызметі ұйымдастырушылық, материалдық және әкімшілік
кепілдіктерімен қамсыздандырылады; мемлекеттік аппарат азаматтардың заңды
мүдделер мен құқықтарын қорғау үшін құрылады 1, 48б..
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет туралы Заңының 2-
бабында: Мемлекеттік қызмет – азаматтардың мемлекеттік органдар мен
олардың аппаратында конституциялық негізде жүзеге асырылатын және
мемлекеттік басқаруды жүзеге асыруға, мемлекеттің өзге де міндеттері мен
функцияларын іске асыруға бағытталған кәсіби қызмет делінген 2, 3б..
Мемлекеттік аппаратың ерекше ішкі құрылысы бар: олардың арасындағы
қатынастар бір жүйеге біріктіріледі. Бұл жүйенің негізін экономика, саяси
қарым-қатынастар, сана-сезім құрайды. Осы жүйеде әрбір органның өзінің
орны, бір-бірімен қарым-қатынастары, қызметінің негізгі принциптері
көрсетіледі. Дамудың әрбір кезінде мемлекеттік органдардың орындайтын
қызмет бабы және істері өзгеріп отырады. Шығыс мемлекеттерде бүкіл
аппаратты бір орталыққа бағындыратын – патшаның билігі орнаған Парламенттік
республикада негізгі функциялар парламенттің қолында болады.
Мемлекеттік аппарат дамуының объективтік бағыттары байқалады:
бюрократизация, дифференция, профессионализмнің өсуі. Мемлекеттің әрбір
типіне мемлекеттік аппараттың ерекше нышандары сәйкес келеді. Мемлекеттік
қызмет – конституциялық негізде баянды етілетін азаматтардың мемлекеттік
органдар мен оның аппаратындағы мемлекеттік басқаруды, басқа да мемлекеттік
міндеттер мен қызметтерді атқаруды жүзеге асыратын кәсіптік қызметі 1,
48б..
Әдетте заң әдебиеттерінде мемлекеттік аппарат және мемлекет
механизмі түсініктері синоним сөздер ретінде қолданылады. Мемлекеттік
аппарат – бұл мемлекеттің басқарушылық қамтамасыз етушілік және қорғаушылық
функцияларын іске асыру бойынша жұмыстарын жүзеге асыратын мемлекеттік
органдардың, мекемелер мен ұйымдардың біртұтас, иерархиялық жүйесі 3,
5б..
Мемлекет аппаратының, оның барлық бөлімшелерінің мазмұнын
қоғамдық өмірдің барлық салаларының тиісті ұйымдасуы мен тиімді қызмет
етуін қамтамасыз етуге бағытталған басқарушылық, ұйымдастырушылық қызмет
құрайды.
Бұл қызметтің нысандары көп жағдайда басқарудағы заңдар мен
құқықтық механизмдердің қолданылу шамасына байланысты. Осыған сәйкес,
мемлекеттік аппарат қызметінің келесі нысандарын бөліп қарастыруға болады:
1) тікелей басқарушылық – бұл ғылыми ұсыныстар жасаумен, тәжірибе
алмасумен байланысты, құқықтық сипатты иеленбеген қызмет түрлері;
2) құқықтық нысандар – бұл құқықтық заңды сипаттағы қызмет түрлері, яғни,
олар барлық субъектілер үшін міндетті болып табылады және мемлекеттік
міндетті салдарды туындатады. Мемлекет аппараты қызметінің негізгі құқықтық
нысандарына мыналар жатады:
а) құқықшығармашылық қызмет – бұл нормативтік актілер жобаларын дайындауға,
оларды қабылдау мен жариялауға байланысты қызмет;
б) құқыққолданушы қызмет – бұл құқықтық нормаларды жүзеге асырумен
байланысты қызмет;
в) құқыққорғаушы қызмет – бұл заңдардың сақталуын бақылаумен және
қадағалаумен, кінәлі тұлғаларды заңды жауапкершілікке тартумен т.б.
байланысты қызмет 3, 22б..
Осы жерде мемлекеттік аппараттың жалпы сипаттағы белгілеріне
тоқталып өтелік.
Біріншіден, мемлекеттік аппарат арнайы басқарумен шұғылданатын адамдардан
тұрады (заң шығарумен, заңды орындаумен, оларды бұзудан қорғайды).
Екіншіден, мемлекеттік аппарат органдардың және мекемелердің қиын жүйесі,
өздерінің негізгі билік қызметтерін іске асыруға тығыз байланыста болады.
Үшіншіден, мемлекеттік аппарат бөліктерінің барлық қызметтері ұйымдастыру
және қаржы құралдарымен қамтамасыз етіледі 4, 69б..
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік аппаратының жалпы ережелеріне келетін
болсақ:
1. Қазақстан Республикасы Аппараты (бұдан әрі — Аппарат) Жоғарғы билік
өкілдерінің қызметін қамтамасыз ету және оның өкілеттігін жүзеге асыру үшін
арналған. Осы Ереже Аппараттың мәртебесін, міндеттері мен құрылымын
айқындайды және Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі Төрағасының
(бұдан әрі — Төраға) бұйрығымен бекітіледі.
2. Аппарат қызметінің құқықтық негізін мыналар құрайды: Қазақстан
Республикасының Конституциясы; Қазақстан Республикасының Конституциялық
Кеңесі туралы Конституциялық заң; Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі,
Мемлекеттік қызмет туралы және Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы
Қазақстан Республикасының заңдары; Қазақстан Республикасы Президентінің
Жарлығымен бекітілген Мемлекеттік қызметшілердің Ар-намыс кодексі;
Мемлекеттік әкімшілік қызметшілер лауазымдарының тізілімін санаттар
бойынша бекіту туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы;
Конституциялық Кеңестің Регламенті, өзге де нормативтік-құқықтық актілер
және осы Ереже.
3. Аппарат өзінің міндеттері мен функционалдық уәзипаларына сәйкес
өз жұмысында Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігімен, Парламент
Сенатының және Мәжілісінің Аппараттарымен, Премьер-Министр Кеңсесімен,
Жоғарғы Соттың Аппаратымен, Бас Прокурордың Аппаратымен және өзге
де мемлекеттік органдармен қарым-қатынас жасайды.
4. Аппараттың құрылымы мен штат санын бөлінген бюджет қаражаты шегінде
Төраға бекітеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратының құрылымына мыналар
жатады:
1) өздерінің тікелей биліктік функцияларын жүзеге асыру барысында тығыз
байланыстағы және өзара бағыныстылықтағы мемлекеттік органдар;
2) биліктік өкілеттіктерге ие емес, алайда, экономика, білім беру,
мәдениет, денсаулық қорғау, ғылым т.б. салаларда жалпы әлеуметтік
функцияларды атқаратын мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындар;
3) басқарумен арнайы айналысатын мемлекеттік қызметшілер;
4) мемлекеттік аппараттың қызметін қамтамасыз ету үшін қажетті
ұйымдастырушылық, қаржылық және күштеу құралдары 3, 22б..
1.2.Аппараттың негізгі міндеттері мен функциялары
Мемлекеттік аппараттың өздерінің қызметтерін жүзеге асыруға бағытталған
мемлекеттік органдардан тұрады.
Мемлекеттік орган дегеніміз – бұл мемлекеттік міндеттерді орындаушы және
осы мақсатта сәйкес биліктік өкілеттікерді иеленген ұйым немесе мекеме.
Мемлекеттік органдар бірнеше топқа бөлінеді, олар атқаратын қызметтеріне
сәйкес жүйе-жүйеге, сала-салаға жіктеледі. Мемлекеттік органдар
өкілеттігінің шеңберіне қарай үш топқа бөлінеді:
- мемлекеттік билік органдары;
- мемлекеттік атқару органдары;
- сот билігі.
Республика Президенті мемлекеттік аппаратта ерекше орын алады. Бірақ ол
үш биліктің біріне де жатпайды. Ол мемлекет билігінің барлық
тармақтарының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық
алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді 1, 51б..
Жоғарғы өкілеттік органдарды халық сайлайды. Парламент – заң
шығару функциясын жүзеге асыратын Республиканың ең жоғарғы өкілді
органы. Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі палатадан: Сенат
және Мәжілістен тұрады.
Сенат облыстардан, республикалық маңызы бар қаладан және астанасынан
екі адамнан тиісінше барлық өкілді органдары депутаттарының бірлескен
отырысында сайланатын депутаттардан тұрады. Жеті депутатты Президент
тағайындайды.
Мәжіліс Республиканың әкімшілік-аумақтық бөлінісі ескеріле отырып,
құрылатын және сайлаушылар саны шамамен тең бір мандатты аумақтық
сайлау округтері бойынша сайланатын алпыс жеті депутаттардан тұрады.
Негізінде заң шығару тек парламенттің құзыреті, бірақ кейде
басқа жоғарғы органдар осы жұмысқа кіріседі.
Парламент кейбір заңдарды қабылдау құқығын Президентке береді, оны
делегаттық заңдылық деп атайды. Қазақстан тарихында екі палаталық
парламент 1995 жылғы Конституциясында жарияланған. Бұл Парламенттің
қабылдаған заңдарының сапасын көтеруге, парламентті біршама тұрақты
және орнықты органға айналдыру үшін қолданған шара.
Қазақстанның сайлау жүйесі мажоритарлық типке жатады, сайлауға
депутаттар жиырма бес жасқа толуы керек.
Қазақстан парламентінің ерекшелігін жоғарғы палатасының құрылуы және
оның қызмет бабы көрсетеді. Депутаттардың бір жартысы екі жылға, ал
екінші жартысы төрт жылға сайланады. Сенатқа отыз жасқа толған адамдар
депутат болып сайланады. Парламент негізгі заң шығарушы орган.
Парламенттің сессиясы оның палаталарының бірлескен және бөлек
отырыстары түрінде өткізіледі. Парламенттің үйлестіруші органдары –
бюро, жұмыс органдары – тұрақты комитеттері, бірлескен комиссиялары
болып табылады.
Президент мемлекеттің жоғарғы қызметкерлерін тағайындағанда парламент
келісімін береді, олардан есеп алады, соғыс және бітім мәселелерін
шешеді, халық референдум тағайындау туралы бастама көтереді,
конституциялық заңдылық туралы жыл сайын жолдауын тыңдайды, өзінің ішкі
сұрақтарын шешеді, және басқа да Конституция жүктеген өзге де
өкілеттіктерді жүзеге асырады 5, 3б..
Қазақстан Республикасының Конституциясының 54-бабына сәйкес, Парламент
палаталарының бөлек отырысында мәселелерді әуелі Мәжілісте, ал содан
кейін Сенатта өз кезегімен қарау арқылы:
1) заңдар қабылдайды;
2) республикалық бюджетті және оның атқарылуы туралы есептерді, бюджетке
енгізілетін өзгертулер мен толықтыруларды талқылайды, мемлекеттік
салықтар мен алымдарды белгілейді және оларды алып тастайды;
3)Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының мәселелерін
шешу тәртібін белгілейді;
4) мемлекеттік наградаларды тағайындайды, Республиканың құрметті, әскери
және өзге де атақтарын, сыныптық шендерін, дипломатиялық дәрежелерін
белгілейді, Республиканың мемлекеттік рәміздерін белгілейді;
5) мемлекеттік заемдар мен Республиканың экономикалық және өзге де көмек
көрсетуі туралы мәселелерді шешеді;
6) азаматтарға рақымшылық жасау туралы актілер шығарады;
7) Республиканың халықаралық шарттарын бекітеді және олардың күшін жояды
6, 24б..
Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасының Парламенті және
оның депутаттарының мәртебесі туралы Конституциялық Заңының 9-бабына
сәйкес, Палаталарды мемлекеттік тілді еркін меңгерген өз депутаттарының
арасынан Палаталар депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жасырын
дауыс беру арқылы Сенат пен Мәжіліс сайлаған төрағалар басқарады. Сенат
Төрағасының қызметіне кандидатураны Қазақстан Республикасының Президенті
ұсынады. Мәжіліс Төрағасының қызметіне кандидатураларды Палатаның
депутаттары ұсынады 5, 4б..
8)Палаталар әр Палатада саны жетіден аспайтын тұрақты комитеттер құрады.
Палаталардың бірлескен қызметіне қатысты мәселелерді шешу үшін Сенат пен
мәжіліс тепе-тең негізде бірлескен комиссиялар құруға хақылы.
Комитеттер мен комиссиялар өз құзырындағы мәселелер бойынша қаулылар
шығарады.
9) Комитеттер мен комиссияларды құру, олардың өкілеттігі және қызметін
ұйымдастыру тәртібі заңмен белгіленеді. Парламент Республиканың бүкіл
аумағында міндетті күші бар Қазақстан Республикасының заңдары,
Парламенттің қаулылары, Сенат пен Мәжілістің қаулылары түрінде заң
актілерін қабылдайды. Республиканың заңдары Республика Президенті қол
қойғаннан кейін күшіне енеді 6, 27-28б..
10)Аппаратты мемлекеттік саяси қызметші болып табылатын, Төраға қызметке
тағайындап, қызметінен босататын Аппарат басшысы басқарады. Аппарат
басшысы болмаған жағдайда, оның міндетін ұйымдастыру және кадр жұмысы
бөлімінің меңгерушісі немесе Төрағамен келісе отырып, Аппарат басшысы
айқындайтын өзге тұлға атқарады.
11)Аппарат басшысы:
1)Төраға айқындайтын іс-шаралардың іске асырылуын қамтамасыз етеді, оның
актілері мен тапсырмаларын орындайды;
2)Аппаратқа басшылық жасайды, оның бөлімшелерінің жұмысын ұйымдастырады,
үйлестіреді және бақылайды, Аппаратқа жүктелген міндеттердің орындалуына
жеке басымен жауап береді;
3)Конституциялық Кеңестің қызметі ақпараттық-анықтамалық,
ұйымдастыру-құқықтық, материалдық-техникалық және қаржылық қамтамасыз
етілуін үйлестіреді;
4) Қазақстан Республикасының Аппараты туралы ережені Төрағаның бекітуіне
ұсынады, Аппараттың құрылымы мен штат саны туралы ұсыныс енгізеді;
5) Төрағаға Аппараттың мемлекеттік әкімшілік қызметшілерін ауыстыру
тәртібімен немесе кадр резервінен қызметке тағайындау және қызметінен
босату туралы ұсыныс енгізеді;
6) Аппараттың бөлімдері туралы ережені, бөлімдердің жұмыс жоспарларын
бекітеді;
7) Төрағаның бұйрықтары, өкімдері және өзге де шешімдері орындалуын
бақылайды;
8) Төрағамен келісе отырып еңбек демалыстары кестесін, Қазақстан
Республикасының мемлекеттік әкімшілік қызметшілері үшін белгіленген
сыйақыны төлеудің жоспар-кестесін бекітеді:
9) Төрағаға Аппарат қызметкерлерін көтермелеу және оларға тәртіптік жаза
қолдану туралы ұсыныс енгізеді;
10) Мемлекеттік аппараттың тәртіптік, аттестациялық және конкурстық
комиссияларының жұмысына жалпы басшылық жасайды;
11) Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу саласындағы
қолданыстағы заңнамасына сәйкес тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді
мемлекеттік сатып алу ұйымдастырылуы мен өткізілуін қамтамасыз етеді;
12) Аппараттың жылдық жұмыс жоспары әзірленуін қамтамасыз етеді және
Төрағамен келіскен соң, жұмыс жоспарын және оның орындалуы туралы есепті
бекітеді;
13) Мемлекеттік аппараттың тапсырысы дайындалуын және оны Республикалық
бюджет комиссиясының қарауына енгізетін орталық атқарушы органның
басшысына ұсынылуын, сондай-ақ бюджет процесінің өзге де рәсімдері
орындалуын қамтамасыз етеді;
14) Мемлекеттік аппараттың қаржыландыру жоспары және қаржылық есебі
әзірленуін қамтамасыз етеді және Төрағамен келіскен соң оларды бекітеді;
15) өз құзыреті шегінде нормативтік құқықтық актілердің жобалары
әзірленуін қамтамасыз етеді;
16) Төраға тарапынан тиісті қаржы-шаруашылық, жоспарлық, есептік және
өзге де құжаттарға бірінші болып қол қою құқығы беріледі;
17) өз өкілеттігі шегінде мемлекеттік органдармен, азаматтармен және
мекемелермен қарым-қатынас жасағанда Аппараттың мүддесін білдіреді;
18) өз құзыреті шегінде азаматтар мен заңды тұлғалардың өтініштеріне
жауап қайтарады;
19) заңнамада және осы Ережеде көзделген, сондай-ақ Төраға тарапынан
өзіне жүктелген өзге өкілеттіктерді іске асырады.
12. Ішкі қаржылық бақылау бөлімі:
1) Мемлекеттік аппарат жұмысының сапасы мен өнімділігін арттыру
мақсатында, оның жұмыс бағыттары бойынша ішкі бақылау жүргізеді;
қаржылық тәртіп сақталуын қамтамасыз етеді;
2) Мемлекеттік аппаратты басқару жүйесінің жұмысын бағалайды, оны
жақсарту жөнінде Төрағаға ұсыныс енгізеді;
3) Қазақстан Республикасының бюджеттік және өзге де заңнамасы сақталуын
тексереді;
4) есеп пен есептіліктің шынайы әрі дұрыс жүргізілуін бақылайды;
5) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес республикалық және
(немесе) жергілікті бюджеттер қаржысын пайдалану кезіндегі
бұзушылықтарды анықтау, алдын алу және жол бермеу жөнінде шаралар
қолданады;
6) тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алу
ұйымдастырылуы мен өткізілуіне ағымдағы бақылау жасайды;
7) бақылау объектілеріне жіберілетін ұсыныстардың және бақылау нәтижесі
бойынша қабылданған шешімдердің орындалуын бақылайды;
8) бақылау жүргізуге байланысты мәселелер бойынша бақылау объектілерінен
қажетті құжаттар, анықтамалар, ауызша және жазбаша түсініктемелер
сұратып, өзі белгілеген мерзімде алады;
9) құпиялық режимі, қызметтік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын
өзге де құпия сақталуын ескере отырып, бақылау объектісінің бақылау
іс-шарасы мәселелеріне жататын құжаттамасымен кедергісіз танысады;
11) ішкі бақылау қорытындысы бойынша ішкі бақылау объектісіне ұйғарым
енгізеді;
12) ішкі бақылау қорытындысы туралы Төрағаға есеп және ұсыныстың жобасын
енгізеді;
13) Төрағаның ішкі қаржылық бақылау мәселелері бойынша өзге
де тапсырмаларын орындайды. Ішкі қаржылық бақылау бөлімі Аппараттың
басқа құрылымдық бөлімшелерінен тәуелсіз, тек Төрағаға бағынады және
есеп береді.
13. Құқықтық сараптау бөлімі:
1) конституциялық іс жүргізу нысаны болып отырған нормативтік-құқықтық
актілерге, халықаралық шарттарға құқықтық талдау жасайды;
2) Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілері мен
халықаралық шарттарына Негізгі Заңға сәйкестігі тұрғысында құқықтық
сараптама жасайды, оның қорытындысы бойынша Төрағаның тапсырмасымен
немесе бөлімнің бастамасымен іштей қолдануға арналған ақпарат тәртібімен
Төрағаның атына қорытынды дайындайды;
3) соттарда және өзге де мемлекеттік органдарда Конституциялық Кеңестің
мүддесін білдіреді;
4) Мемлекеттік аппараттың шешімдерінің орындалуы туралы Төрағаның атына
жарты жылдық және жылдық ақпарат дайындайды;
5) бөлімнің қорытындысын дайындай отырып, келіп түскен нормативтік
құқықтық актілердің жобаларына құқықтық талдау жасайды;
6) Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасынан, Адам құқықтары
жөніндегі ұлттық орталықтан және өзге де мемлекеттік органдарынан
ақпараттық материалдар сұратып алу негізінде Республикадағы
конституциялық заңдылықтың жай-күйі туралы жарты жылдық шолу жасайды
және соның қорытындысы бойынша талдамалық анықтама дайындайды;
7) Ай сайын Төрағаны Парламенттегі заң шығармашылығы процесі туралы
жазбаша түрде хабардар етеді;
8) Мемлекеттік аппараттың Төрағасын, мүшелерін және Аппарат басшысын
өз қызметін жүзеге асыруы үшін қажетті ақпараттық, анықтамалық және өзге
де материалдармен қамтамасыз етеді;
9) Мемлекеттік аппарат шетел конституциялық бақылау органдарымен және
халықаралық ұйымдармен өзара іс-қимылын ұйымдастырады;
10) Конституциялық Кеңес Төрағасы мен мүшелерінің, сондай-ақ аппарат
қызметкерлерінің іссапарлары үшін жол жүру құжаттары ресімделуін
ұйымдастырады;
11) Конституциялық Кеңестің мемлекеттік сатып алу өткізу жөніндегі
іс-шараларын заңдық жағынан сүйемелдейді және Конституциялық Кеңес
жасасатын азаматтық-құқықтық шарттардың жобаларын заңнамаға сәйкестігі
тұрғысында қатар тексереді;
12) Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі Жаршысының мерзімді
басылымдарын жариялауға дайындайды;
13) мерзімді баспасөзге жазылу, ғылыми, анықтамалық және өзге
де әдебиеттер сатып алу арқылы Конституциялық Кеңестің ақпараттық қорын
толықтыруды ұйымдастырады, Конституциялық Кеңестің мүшелері мен Аппарат
қызметкерлеріне кітапхана қызметі көрсетілуін ұйымдастырады;
14) Қазақстан Республикасының орталық мемлекеттік органдарымен
байланысты іске асырады;
15) Төрағаның, Кеңес мүшелерінің және Аппарат басшысының өзге
де тапсырмаларын орындайды.
14. Талдау бөлімі:
1) Республикадағы конституционализмнің жай-күйі және даму болашағы
жөнінде талдамалық зерттеу жүргізеді және тиісті анықтамалық материал
құрастырады;
2) Кеңес Төрағасы мен мүшелерін конституциялық заңнаманың даму
мәселелері бойынша талдау материалымен қамтамасыз етеді;
3) ТМД елдері мен өзге мемлекеттердің конституциялық бақылау органдары
аппараттарының тиісті бөлімшелерімен байланыс орнатады, Кеңестің
қызметін қамтамасыз ету үшін қажетті ақпаратпен алмасады;
4) бөлім құзыретіндегі мәселелер бойынша Қазақстан Республикасының
мемлекеттік органдарымен байланысты жүзеге асырады;
5) Кеңес Төрағасы мен Аппарат басшысының тапсырмасы бойынша
Конституциялық Кеңестің қызметіне қатысты конференциялардың, дөңгелек
үстелдердің және өзге де іс-шаралардың жұмысына қатысады;
6) конституциялық іс жүргізуге дайындық істеріне қатысады, келіп түскен
өтініштер бойынша ақпараттық-анықтамалық материал құрастырады,
конституциялық іс жүргізу мәселелері бойынша зерделеу жүргізеді,
конституциялық іс жүргізу нысаны болып отырған мәселелер бойынша
шетелдік конституциялық бақылау практикасын қорытады;
7) Конституциялық Кеңес мүшелері — өтініш бойынша баяндамашылардың
құзыретіне жататын құжаттардың жобасын дайындайды;
8) Конституциялық Кеңестің қызметін бұқаралық ақпарат құралдарында,
Конституциялық Кеңестің ресми веб-сайтында жариялап отырады;
9) Конституциялық Кеңес Төрағасының тапсырмасы бойынша Кеңестің
қорытынды шешімдеріне арналған түсіндірулердің жобаларын даярлайды;
10) Кеңес Төрағасының, мүшелерінің және Аппарат басшысының өзге
де тапсырмаларын орындайды.
15. Ұйымдастыру және кадр жұмысы бөлімі:
1) құрылымдық бөлімшелердің жұмыс жоспарлары негізінде Аппараттың жылдық
жұмыс жоспарын әзірлейді;
2) Конституциялық Кеңесте құжаттау және құжаттаманы басқару ережесін
әзірлейді және жетілдіреді;
3) құжаттаудың, құжаттармен жұмыс істеуді ұйымдастырудың,
ақпараттық-іздестіру жүйесін құру және жүргізудің бірыңғай тәртібін
қамтамасыз етеді;
4) Конституциялық Кеңестің бланкілерін, мөрлері мен мөртабандарын есепке
алады және сақтайды;
5) жиынтықты іс номенклатурасын әзірлеп, жетілдіреді;
6) ведомстволық мұрағатты жүргізеді;
7) жеке және заңды тұлғалардың өтініштері бойынша іс жүргізеді;
8)Аппараттың мемлекеттік әкімшілік қызметшілері Қазақстан
Республикасының қолданыстағы заңнамасында мемлекеттік қызметшілер үшін
белгіленген міндеттер мен шектеулерді сақтауын бөлім құзыреті шегінде
бақылайды;
9) Конституциялық Кеңестің қызметін кадрлық қамтамасыз ету;
10)Конституциялық Кеңес аппаратының мемлекеттік қызметшілерін оқытуды,
қайта даярлауды (қайта мамандандыруды) және біліктілігін арттыруды
ұйымдастырады;
11) әскери есеп жүргізеді;
12) мемлекеттік органдармен кадр мәселелері және іс жүргізу бойынша
өзара іс-әрекет жасайды;
13) шетелдік делегациялар мен халықаралық ұйымдар өкілдеріне
Конституциялық Кеңесте қабылдау ұйымдастырылуын бақылайды;
14) Конституциялық Кеңестің отырыстары мен өзге де іс-шараларды
ұйымдастыру-техникалық жағынан қамтамасыз етеді, Конституциялық Кеңестің
отырыстары мен лездемелерін хаттамалайды, қабылданған шешімдерді
көбейтіп, жан-жаққа жөнелтеді;
15) бөлім меңгерушісінің орынбасарына жүктелетін қосымша функционалдық
міндет ретінде, Конституциялық Кеңесте құпия іс жүргізу және құпиялылық
режимін қамтамасыз етеді. Құпия іс жүргізу және құпиялылық режимін
қамтамасыз ету мәселелері бойынша бөлім меңгерушісінің орынбасары
тікелей Конституциялық Кеңес Төрағасына бағынады;
16) Конституциялық Кеңесте ақпараттық қауіпсіздік қамтамасыз етілуін
бақылайды;
17) Конституциялық Кеңесте мемлекеттік тілді енгізудің және оны
дамытудың тиімділігін арттыру жөнінде тиісті шаралар қолданады;
18) Төрағаның, Кеңес мүшелерінің және Аппарат басшысының өзге
де тапсырмаларын орындайды.
16. Қаржы-шаруашылық бөлімі:
1) әрбір бюджеттік бағдарлама бойынша шығыстардың түрлерін есептей және
негіздей отырып, алдағы кезеңге арналған бюджеттік тапсырысты
құрастырады және уәкілетті органға ұсынады;
2) Республикалық бюджеттің атқарылуы бойынша бухгалтерлік есеп,
бюджеттік есеп және бюджеттік есептілік жүргізеді;
3) бюджеттік бағдарламалар деңгейінде бюджеттің атқарылуы бойынша
шығыстардың функционалдық және экономикалық классификациялары бойынша
Конституциялық Кеңестің жоспарлы кезеңге арналған міндеттемелері мен
төлемдері бойынша қаржыландыру жоспары мен жеке қаржыландыру жоспарын
құрастырады және жүргізеді;
4) Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу саласындағы
қолданыстағы заңнамасына сәйкес тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді
мемлекеттік сатып алуды ұйымдастырады және өткізеді;
5) тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алу
шарттарының жобаларын әзірлейді және Аппараттың өзге құрылымдық
бөлімшелерімен келіседі;
6) тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алу туралы
күшіне енген шарттарды орындайды;
7) Конституциялық Кеңестің белгіленген тәртіппен енгізілген өзгерістерді
ескере отырып бекітілген, жоспарлы кезеңге арналған міндеттемелері мен
төлемдері бойынша қаржыландыру жоспарына және ашылған лимиттерге сәйкес
бюджет қаржысының дұрыс, орынды, тиімді және мақсатты жұмсалуын
бақылауды қамтамасыз етеді;
8) бірыңғай бюджеттік классификацияға, жасалған азаматтық-құқықтық
мәмілелерге, бюджет қаржысы бөлінуіне негіз болған нормативтік құқықтық
актілерге сәйкес бюджет қаржысы пайдаланылуын іске асырады;
9) қаржыландыру жоспарын орындау барысында кәсіпорындармен, мемлекеттік
мекемелермен және жеке тұлғалармен арада туындайтын есептерді уақтылы
айырысады;
10) Конституциялық Кеңестің құрамы мен аппарат қызметкерлеріне жалақыны
және заңнамада белгіленген өзге де төлемдерді есептеп, төлейді;
11) фискалды органдарға қаржылық есепті, Қазақстан Республикасы Қаржы
министрлігінің Қазынашылық комитетіне және Республикалық бюджеттің
атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетіне бухгалтерлік есепті және
бюджеттік бағдарламалардың жүзеге асырылуы туралы талдамалық есепті,
сондай-ақ қалалық статистика басқармасына статистикалық есептілікті
ұсынады;
12) Төрағаның қарауына қаржы мәселелері жөнінде ұсыныстар енгізеді;
13) Конституциялық Кеңестің құрамы мен аппарат қызметкерлерінің жұмысына
қажетті жағдай жасайды, олардың тиімді түрде орналасуы, жұмыс
орындарының жиһазбен, байланыс құралдарымен, ұйымдастыру техникасымен,
кеңсе заттарымен жарақтануы мәселелерін шешеді;
14) активтердің, құны төмен және тез тозатын заттардың және өзге
де материалдық құндылықтардың сақталатын және пайдаланылатын орындарында
сақталуын қамтамасыз етеді;
15) үй-жайдың, жиһаздың және ұйымдастыру техникасының ағымдағы жөндеуін
қамтамасыз етеді;
16) Конституциялық Кеңеске тауар-материалдық құндылықтар сатып алуды,
есепке алуды және оларды сақтауды, өзге де шаруашылық қызметті
қамтамасыз етеді;
17) Аппараттың құрылымы мен штат саны жөніндегі құжаттардың жобасын
әзірлеуге тікелей қатысады;
18) ішкі қаржылық бақылау бөлімінің өз функционалдық міндеттерін орындау
мақсатындағы талабы бойынша қажетті ақпарат береді;
19) Кеңес Төрағасы мен мүшелерінің, Аппарат басшысының өзге
де тапсырмаларын орындайды.
1.3.Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің аппараты.
Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің Аппараты (бұдан әрі —
Аппарат) Конституциялық Кеңестің қызметін қамтамасыз ету және оның
өкілеттігін жүзеге асыру үшін арналған. Осы Ереже Аппараттың мәртебесін,
міндеттері мен құрылымын айқындайды және Қазақстан Республикасы
Конституциялық Кеңесі Төрағасының (бұдан әрі — Төраға) бұйрығымен
бекітіледі.
Аппараттың құрылымы:
Конституциялық Кеңес Аппаратында мынадай құрылымдық бөлімшелер бар:
1) ішкі қаржылық бақылау бөлімі;
2) құқықтық сараптау бөлімі;
3) талдау бөлімі;
4) ұйымдастыру және кадр жұмысы бөлімі;
5) қаржы-шаруашылық бөлімі.
Ұйымдастыру және кадр жұмысы бөлімінің құрылымына құжаттамалық
қамтамасыз ету секторы кіреді.
Аппаратта мынадай лауазымдар тізбесі белгіленеді:
1) Аппарат басшысы;
2) бөлім меңгерушісі;
3) бөлім меңгерушісінің орынбасары;
4) Төрағаның кеңесшісі, көмекшісі;
5) сектор меңгерушісі;
6) бөлімнің бас консультанты;
7) бөлімнің бас сарапшысы.
Аппараттың негізгі міндеттері мен функциялары
Аппараттың негізгі міндеттері Конституциялық Кеңестің қызметін құқықтық,
консультативтік, ақпараттық-анықтамалық, ұйымдастырушылық,
қаржы-шаруашылық және өзгелей қамтамасыз ету болып табылады. Аппарат
өзіне жүктелген міндеттерді орындау үшін мыналарды іске асырады:
1) Төрағаның, Төрағаның орнын басушы адамның және Аппарат басшысының
шешімдері орындалуын қамтамасыз ету;
2) конституциялық іс жүргізу нысаны болып отырған нормативтік-құқықтық
актілерге, халықаралық шарттарға тиісті қорытынды дайындай отырып,
құқықтық талдау жасау;
3) ақпараттық-талдау жұмысы және ақпараттық-анықтамалық материалдар
шығару;
4) өзге мемлекеттердің конституциялық бақылау органдарымен және
халықаралық ұйымдармен байланысты қамтамасыз ету;
5) өз өкілеттігі шегінде мемлекеттік органдарға, мекемелерге сұрау салу
және заңнамада белгіленген тәртіппен қажетті ақпарат пен материалдар
алу;
6) Төрағаның ұйымдастыру-өкімдік құжаттарының жобасын дайындау;
7) кадр жұмысы;
8) мемлекеттік құпиялардың сақталуын және ақпараттық қауіпсіздікті
қамтамасыз ету;
9) заңнаманы сақтау, жүйелеу және кодификациялау;
10)Конституциялық Кеңестің отырыстарын ұйымдастыру-техникалық жағынан
дайындау, мәжіліс баяндамаларын рәсімдеу және материалдарын жан-жаққа
жөнелту;
11)Аппарат қызметкерлерінің біліктілігін арттыруды ұйымдастыру;
12) Конституциялық Кеңесті құжаттау және оның құжаттамасын басқару;
13) бұқаралық ақпарат құралдарымен өзара іс-қимыл жасау, сондай-ақ
Конституциялық Кеңестің web-сайтын ақпараттық қамтамасыз ету;
Аппарат қызметкерлерінің функционалдық міндеттері мен құқықтары
Бөлім меңгерушісі:
1) бөлімнің жұмысын ұйымдастырады, басқарады және бақылайды,
қызметкерлердің мемлекеттік және еңбек тәртібін сақтауын қамтамасыз
етеді, сондай-ақ бөлімге жүктелген міндеттердің орындалуына жеке басымен
жауап береді;
2) Конституциялық Кеңес Төрағасының, Аппарат басшысы мен мүшелерінің —
қаралып жатқан өтініштер бойынша баяндамашылардың тапсырмаларын
орындайды;
3) лауазымдарға қойылатын біліктілік талаптарын әзірлеуге қатысады;
4) өз құзыреті шегінде қызмет бабындағы құжаттарға бұрыштама соғады
немесе қол қояды;
5) бөлім қызметкерлерінің біліктілігін арттыру жұмысына қатысады;
6) бөлімнің құзырына жататын мәселелер бойынша қажетіне қарай жедел
кеңестер өткізеді;
7) Аппарат басшысына белгіленген тәртіппен мемлекеттік органдардан,
ұйымдардан және лауазымды адамдардан жұмысқа қажетті ақпарат сұратып алу
туралы ұсыныс енгізеді;
8) Аппарат басшысына бөлім туралы ережені және бөлімнің жұмыс жоспарын
бекіту үшін береді;
9) Төраға мен Аппарат басшысының өзге де тапсырмаларын орындайды.
18. Бөлім меңгерушіcінің орынбасары:
1) бөлім меңгерушісі болмаған кезде немесе өзінің лауазымдық міндеттерін
атқара алмайтын кездерде оның орнын басады;
2) бөлім меңгерушісінен қызметкерлерге келіп түскен құжаттардың және
өзге де тапсырмалардың орындалуын қамтамасыз етеді.
3) Бөлім туралы ереженің, Бөлімнің жұмыс жоспарының жобаларын, бөлім
қызметкерлерінің лауазымдық нұсқаулықтарын бөлім меңгерушісіне ұсынады;
4) лауазымдарға қойылатын біліктілік талаптарын әзірлеуге қатысады;
5) өз құзыреті шегінде қаралып жатқан мәселелерді талқылауға және олар
бойынша шешім қабылдауға қатысады;
6) өз құзыреті шегінде қызметтік құжаттарға бұрыштама соғады немесе қол
қояды;
7) Төрағаның, Аппарат басшысының және бөлім меңгерушісінің өзге
де тапсырмаларын орындайды.
19. Төрағаның көмекшісі:
1) Конституциялық Кеңес Төрағасының қызметін хаттамалық-ұйымдастырушылық
жағынан қамтамасыз етеді;
2) Конституциялық Кеңесте мемлекеттік тілді енгізудің және оны дамытудың
тиімділігін арттыру жөнінде тиісті шаралар қолданады;
3) Конституциялық Кеңестің жыл сайынғы жолдауларының және қаулыларының
мемлекеттік тілдегі мәтіндерін, сондай-ақ Аппарат қызметкерлері
дайындаған мемлекеттік тілдегі құжаттарды редакциялайды;
4) мемлекеттік тілдің сапалы түрде оқытылуын қамтамасыз етеді, Аппарат
бойынша мемлекеттік әкімшілік қызметшілердің мемлекеттік тілді білуін
тестілеуді ұйымдастырады;
5) Төрағаның өзге де тапсырмаларын орындайды.
20. Төрағаның кеңесшісі:
1)Төрағаны ақпараттық, анықтамалық, талдау және өзге де материалдармен
қамтамасыз етеді;
2)Конституциялық Кеңес Төрағасының тапсырмасы бойынша оның мемлекеттік
органдар мен өзге де ұйымдарда өкілеттік функцияларын іске асырады;
3)Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілері мен
халықаралық шарттарына Негізгі Заңға сәйкестігі тұрғысында құқықтық
сараптама жасайды, оның қорытындысы бойынша Төрағаның тапсырмасымен
немесе өз бастамасымен Төрағаның атына қорытынды дайындайды;
4) Конституциялық Кеңестің шетел конституциялық бақылау органдарымен
және халықаралық ұйымдармен өзара іс-әрекетін ұйымдастырады;
5) Конституциялық Кеңес Төрағасы мен мүшелерінің, сондай-ақ аппарат
қызметкерлерінің іссапарлары үшін жол жүру құжаттары ресімделуін
ұйымдастырады;
6) Төрағаның өзге де тапсырмаларын орындайды.
21. Аппарат қызметкері:
1) өзіне жүктелген функционалдық міндеттерді уақытылы және сапалы
орындайды;
2) өз құзыретінің шегінде қаралып отырған мәселелерді талқылауға және
олар бойынша шешім қабылдауға қатысады;
3) қызметтік міндеттерін тиімді атқару үшін кәсіби деңгейін және
біліктілігін арттырады.
4) заңнамада белгіленген мемлекеттік тәртіпті, еңбек тәртібін және
қызмет этикасы нормаларын сақтайды;
5) өздеріне жүктелген міндеттерді атқармағаны немесе тиісті түрде
атқармағаны, өкілеттігін асыра пайдаланғаны, мемлекеттік және еңбек
тәртібін бұзғаны, сондай-ақ, мемлекеттік қызметте болуға байланысты
заңдармен белгіленген шектеулерді сақтамағаны үшін тәртіптік
жауаптылыққа тартылады.
22. Мемлекеттік әкімшілік қызметшілердің лауазымдық міндеттері Төраға
бекітетін лауазымдық нұсқаулықтарда көрсетіледі.
2-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ
ҚЫЗМЕТІ
2.1. Мемлекеттік билік органдары.
Мемлекеттегі атқарушы билік органдарының негізгі құқықтық Қазақстан
Республикасы жоғары мемлекеттік билік органдарының
конституциялық-құқықтық
Президент – бұл бірінші кезекте Ел басшысы, мемлекеттің
Мемлекеттік органның Конституциямен белгіленетін құқықтық мәртебесі
мемлекеттік билік.
Қазақстан Республикасы Президенті халық пен мемлекеттік биліктің,
Конституцияның мызғымастығының, Қазақстан Республикасы Президентінің
өкілеттігі президенттік басқару жүйесінің мазмұнымен айқындалады.
1.Мемлекеттік билік органдарының құру жұмыстарына байланысты,
2.Атқарушы билік тармағы саласында Президентке өте көп өкілеттіліктер
кіреді.
3.Мемлекет басшысы ретінде Президент сыртқы саясат және саясатты
жүргізуші.
4. Президенттің өкілеттілігіне азаматтық мәселесі, саяси баспана беру,
Қазақстан Республикасы Парламенті Республикасының заң шығарушылық
қызметін атқаратын, өкілетті адам.
Ел конституцияның 53-ші және 61-ші баптарында көрсетілген жағдайларға
бақылаудың бұл түрін біз негізінен республика бюджетін бекітуінен
Қазақстан Республикасы Конституциясының 50-ші бабына сәйкес, Еліміздің
Парламентін тұрақты Мәжіліс депутатының саны 77. Олар жалпыға бірдей,
тең. Депутат Парламент сессияларында және ол оның құрамына кіретін
Қазақстан Республикасы Үкіметі – атқарушы биліктің жоғарғы органы. Ол
Үкімет мүшелері болып, Қазақстан Республикасы Президенті,
Премьер-Министр, Министрлер.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің отставкаға кетуі дегеніміз – бұл оның
Қазақстан Республикасында біртұтас қаржы, несие және ақша саясатын
жүргізу.
Өз өкілеттілігі шегінде Үкімет кадрлар мәселесін және лауазымды
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі – конституцияның аса
жоғарғы заңдық Конституциялық қадағалауды жүзеге асыратын органның
құқықтық мәртебесі, құрылуы.
Алғаш рет Қазақстанда Конституциялық қадағалау институты арнайы орган
1995 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz