Жасанды мұнай битумдары

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ1

1 ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ3

1. 1 Битум және оның сипаттамасы3

1. 2 Сынау әдістемелері және сәйкес классификация түрлері7

2 Технологиялық бөлім13

2. 1 Битумның құрамы13

2. 2 Битумды алу әдістері19

2. 3 Тотыққан битум өндірісі22

2. 4 Технологиялық сызбаға сипаттама26

2. 5 Технологиялық режим нормалары28

3 Технологиялық есептеулер30

3. 1 Тотықтыру колоннасын есептеу30

3. 2 Қыздыратын пешті есептеу34

4 Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы39

4. 1 Өндірістік қауіпсіздік пен қатерді анализдеу39

5 Қоршаған ортаны қорғау42

5. 1 Шығарынды түрлері42

5. 2 Атмосфералық ауаны және су ресурсын зиянды заттармен43

ластанудан қорғау шаралары43

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ45

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында мұнайдың қалдықтарын пайдалану маңызды мәселелердің бірі болып отыр. Өйткені олардан мұнай битумын алуға болады. Ал битум құрылыста, өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында және реактивті техникада, радиоактивті сәулелерден қорғануда, тұрғын үйлер, өнеркәсіп орындары мен аэродромдар құрылысына қажет болып табылады. Қазіргі кезде Қазақстанда отандық мұнай битумдарын шығаратын өндірістер жоқ. Қазақстанның Солтүстік региондарын битуммен қамтамасыз ету мақсатында Павлодар МӨЗ - да мұнай битумдарын өндірудің алғы шарттары жасалуда. Алайда, шикізаттың жоқтығынан бұл зауытта битум өндірілмейді. Оңтүстік Қазақстан облысында автокөлік жолдарын жалпы пайдалану 5203 мың км құрайды, соның ішінде 763 км жолдың республикалық және 440 км жолдың жергілікті маңызы бар. Осындай жұмысқа облысымызға жыл сайын 44 мың тонна мұнай битумы қажет. Мұнай битумына деген қажеттілік Қазақстанның басқа региондарында да сезіледі. Тек қана үш облыста - Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Қостанай жылдық мұнай битумына деген қажеттілік 120 мың тонна құрайды. Соңғы кезде Қазақстан Республикасына жол битумы Ресейден орташа бағамен 1 тонна битумды сатып алу үшін 165 доллардың және транспорттың шығынын қоса алғанда әкелінеді. Осыдан жұмыстың актуалдылығы өзі шығып тұр: яғни қазіргі кезде Қазақстанда отандық мұнай битумдарын шығару өндірістерінің жоқтығы әсерінен шет елдерден сатып алынған битумның қымбатқа түсуі.

Қазіргі уақытта өзекті мәселелердің бірі - ол мұнай қалдықтарынан алынған битумның сапасын жоғарылату. Битум сапасына әсер ететін екі негізгі факторлар: шикізат сапасы және өндіріс технологиясы. Битумдар көмірсутектерден және олардың туындыларынан тұратын қатты және сұйық органикалық заттар. Мұнайдың жоғары молекулалық қалдықтарының, гудронның және крекинг қалдықтарының ауадағы оттегімен тотығуы нәтижесінде тұтқырлығы жоғары, қатты заттар, яғни мұнай битумдары алынады.

Қаражанбас мұнай кен орны, Маңғыстау облысының Бейнеу ауданында, Ақтау қаласынан Солтүстік-шығысқа қарай 140 км жерде орналасқан. Кен орны 1974 ж. ашылған. Ол ендікке жуық бағытта созылған, амплитудасы 100 м, қалпы өзгерген брахиантиклинальдық қатпардан орын алған. Қанаттардың еңістену бұрыштары 2 - 4′. Өнімді қабаттар ортаңғы юраның бат ярусының шөгінділерінде орналасқан. Олардың жатыс тереңдігі 228 - 466 м. Шоғырлар қабаттық, күмбездік әрі тектониктік қалқаланған, юра шоғырларында - қабаттық, стратигрлік қалқаланған. Шоғырлардың барлығы мұнайлы, тек бір блогында ғана газ-мұнайлы шоғыр орналасқан.

Мұнайдың тығыздығы 0, 939 - 0, 944 г/см3, 1, 6 - 2, 2% күкірт, 0, 7 - 1, 4% парафин бар, шайырлығы жоғары. Блоктардағы бастапқы қабаттық қысымдар 3 - 5, 75 МПа аралығында, температура 25°С-тан 37°С-қа дейін өзгереді. Мұнайлардың шығымы 1, 2 - 76, 8 м3/тәулік. Құрамында ванадий мен никель кездеседі. Қабат сулары химиялық құрамы жағынан хлоркальций типті, тығыздығы 1, 03 г/см3, минералдары 40 - 76 г/л, бром, бор, йод микроэлементтері мол кездеседі. Кен орны 1980 жылдан игерілуде.

Мұнайдың алғашқы қоры 70 млн. тоннамен бағаланады.

Өндіру орталығы - Ақтау қаласы.

Қазіргі уақытта кен орнын өндірумен "Қаражанбасмұнай" АҚ айналысуда (кеңсесі Ақтау қаласында орналасқан) . "Қаражанбасмұнай" АҚ-тың акционерлері болып CITIC және қазақстандық "ҚазМұнайГаз. Барлау. Өндіру" мұнай компаниясы табылады, сәйкесінше әрқайсысында 50% акциядан. Мұнай өндіру 2008 жылы 2 млн. тоннаны құрады.

«ҚазМұнайГаз» Ұлттық компаниясы 2005 жылдан бері Батыс Қазақстанда жол битумын өндіру мәселесі қаралып келеді. Осы жобаның аясында Башқұрстан Республикасының Мұнай-химия өңдеу институты (МХӨИ) «Қазақстан Республикасында жол битумы өндірісін салудың тиімділігі» атты техника-экономикалық есеп әзірленді, онда Ақтау пластмасса массасы зауыты аумағында жол битумын Қаражанбас кен орны шикі мұнайының базасында өндіру жобасын іске асырудың тиімділігі расталған.

Жобаны әрі қарай іске асыру мәселесі бойынша Қазақстан Республикасы Премьер-министрінің орынбасары А. Мусин биыл 16 ақпанда кеңес өткізді, онда «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ жобаның техникалық-экономикалық негіздемесін әзірлеу тапсырылды. Қазіргі кезде «Shell Global Solutions» компаниясы жобаның ТЭН әзірлеуге кірісті. «Shell Bitumen» компаниясының зертханасында Қаражанбас кен орны мұнайының сапалы битум алу мүмкіндігіне тапсырылған анализдері қорытындыланды.

Жобаның көрсеткіштері:

Шикізат: Қаражанбас кен орнының мұнайы, жылына 1 млн. тонна көлемінде.

Өнім: жылына 250-300 мың тонна жол битумдары.

Орналасқан жері: Ақтау пластмасса массасы зауыты, Ақтау қаласы.

Инвестициялар: 50 млн. АҚШ доллары.

1 ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ

1. 1 Битум және оның сипаттамасы

Битум (Asphalt - латын тілінен аударғанда «тау шайыры») дегеніміз - жоғары молекулалы көмірсутектерінен және олардың гетеротуындыларынан, сонымен бірге оттегі, күкірт, азот және металдардан (ваннадий, темір, никель, натрий және т. б) тұратын күрделі қоспа. Битумдар суда ерімейді, бензолда, хлороформда, күкіртсутектер және басқа да органикалық еріткіштерде толығымен немесе бөлшектей ериді; тығыздығы 0, 95-1, 50 г/см³ [1] .

Қазіргі кезде өзекті мәселелердің бірі - ол мұнай қалдықтарынан алынған битумның сапасын жоғарылату. Битум сапасына әсер ететін екі негізгі факторлар: шикізат сапасы және өндіріс технологиясы.

Битумдар көмірсутектерден және олардың туындыларынан тұратын қатты және сұйық органикалық заттар. Мұнайдың жоғары молекулалық қалдықтарының, гудронның және крекинг қалдықтарының ауадағы оттегімен тотығуы нәтижесінде тұтқырлығы жоғары, қатты заттар, яғни мұнай битумдары алынады. [1]

Маркуссона әдісі бойынша битумның құрамы көмірсутектердің түрлеріне, циклдену дәрежесіне әртүрлі еріткіштерде еруіне байланысты көмірсутектер, шайырлар, асфальтендер деп аталатын құрылым түзуші компоненттерге бөлінеді. Сонымен қатар битум құрамына асфальтоген қышқылдары және оның ангидридтері, карбен, карбоидтар кіреді. Битумның химиялық құрамына мұнай табиғатыда әсер етеді.

Битумның құрамы оның құрылымын және қасиеттерін сипаттайды. А. С. Колбановский классификациясы бойынша битумдар I, II және III құрылымдық типтер болып бөлінеді. Битумның I типі 25% асфальтен, 24 % смола және 50% көмірсутектерден құралады. Ал II типі 18% асфальтен, 36 % смола және 48% көмірсутектерден тұрады. Битумның III типі 21-23% асфальтен, 29-34 % смола және 46-50% көмірсутектерден құралады. [2]

Асфальтоген қышқылдары және оның ангидридтері битумның коллоидтық құрылымын тұрақтандыратын негізгі компоненттер болып табылады. Жоғары температуралық жағдайда асфальтоген қышқылдары асфальтендерге айналады.

Шайырлардың құрамындағы ароматты қосылыстардың конденсациялану дәрежесі битумның физика-механикалық көрсеткіштеріне үлкен әсер етеді. Атап айтқанда, битум құрамындағы шайыр мөлшері 40 % (масс) болғанда, оның адгезия, когезия және созылмалыққа қасиеті жоғарылайды. Шайырлар асфальтендердің флокуляциялануын болдырмайтын тұрақтандырғыштар да болып табылады.

Мұнай битумының құрамына кіретін әрбір компонент сол битумның техникалық қасиетіне өз әсерін тигізеді. Жоғары парафиндер битумның адгезиялық қасиетін төмендетсе, ал смолалар битумның майысқыштық, иілгіштік қабілетін жоғарылатады. Майлар битумның ерігіштігін жоғарылатып, оның кебуге қабілетін төмендетеді. Ал асфальтендер битумға мықтылық қасиет береді.

Битумдардың пайдалану қасиеттерін мынадай көрсеткіштермен сипаттайды: иненің ену тереңдігі (пенетрация), жұмсару температурасы, созылғыштық (дуктильность) . Жұмсару температурасы «сақина және шар» әдісі бойынша анықталады. Жұмсару температура битумның құрамына байланысты. Құрамындағы смола және асфальтен жоғарылаған сайын, оның жұмсару температурасыда жоғарылайды. Ал полимерленбейтін және қиын тотығатын майлар, керісінше оның жұмсару температурасын төмендетеді.

Созылғыштық - битумның белгілі бір күштің әсерінен созылу қасиеті. Созылғыштық битумның дуктильность және аққыштығын сипаттайды. Созылғыштық, жұмсару температурасы және пенетрация битумның техникалық көрсеткіштері және олар битумның жұмсару дәрежесін анықтайды. Созылғыштық дуктилометр приборында битум жібінің максимальды ұзару дәрежесімен сипатталады. Неғұрлым битум жібі ұзын, жіңішке болса, онда битум соғұрлым майысқақ, иілімді және жабысқыш болады. Созылғыштық битум құрамына байланысты болады. Смола көп мөлшерде болса, битумның созылғыштығы жоғары болады. Ал керісінше қатты парафиндер, асфальтендер майысқыш қабілетін төмендетіп, дуктильностты анықтау кезінде жіптің қысқа және тез үзілуіне әкеледі.

Битум пенетрациясы - 250С температурадағы битумға 5 сек ішінде енген иненің тереңдігі. Бұл көрсеткіш битумның консистенция (қоймалжың заттардың қоюлық, жұмсақтық дәрежесі) және қаттылық дәрежесін анықтайды. Яғни қатты битумға қарағанда, жұмсақ битумның пенетрациясы жоғары болады. Битум құрамында майлар көбейген сайын, оның пенетрациялық қасиеті жоғарылайды. Ал керісінше битум құрамындағы асфальтендер, карбендер жоғарыласа, онда битумның пенетрациялық қасиеті төмендейді де, қатты затқа айналады. [3]

Мұнай қалдықтарынан битум алудың үш әдісі белгілі.

- мұнай қалдықтарын су буы, инертті газ қатысында вакуумдық айдау арқылы алынатын қалдық битумдар. Ауыр мұнайды өңдегенде қалдық битумдарды атмосфералық айдау арқылы алады.

- 180 - 300 ^о С температура аралығында мұнай қалдықтарын ауамен тотықтыру.

- әр-түрлі мұнай қалдықтарын дистиллятпен, тотыққан битумдармен араластыру.

Соның ішінде битум алу өндірісінде кең қолданылатын қарапайым әдістердің қатарына мұнай қалдықтарын ауадағы оттегімен тотықтыру процесі жатады.

Жоғарыда көрсетілген әдістердің көмегімен алынған битумдардың физика - механикалық көрсеткіштерін жақсарту мақсатында қосындыларды қосу кең тараған. Жалпы жол құрылыс қоспаларын дайындауда битумның минералдық материалдармен берік байланысуы маңызды роль атқарады.

Сондықтанда битумның минералдық материалдың беткі қабатымен берік жанасуын, суға тұрақтылығын және қоспаның ұзақ қызмет көрсетуін қамтамасыз етуде беттік активті заттардың маңызы жоғары. Беттік активті заттар ретінде құрамында әртүрлі функционалдық топтары бар заттарды қолданады. Беттік активті заттар хемосорбциялық қабат құрып, битумның минералды материалдың беттік қабатында берік байланыс түзуіне жағдай жасап, сұйықтық пен қатты дене шекарасында берік байланыс түзеді.

Ациламидоаминді октадециламин, төртіншілік аммонилі қосылыстар -катамин, катапин, май қышқылдарының қатары, аммонилі негіздер беттік төсеніш дайындауда жақсы қосындылар болып табылады. Беттік активті заттар қалыпты құрлысты битум алу мақсатында құрылым түзуші процесін басқаруға ғана мүмкіндік бермейді, сонымен қатар жол құрылыс материалы ретінді қолдануда қажетті материалды алуға мүмкіндік береді. Сондай ақ олар беттік төсеніштің суға, суыққа төтеп беру қаблетін арттырады. Мысал ретінде метилвенилперединнің және метил қышқылының сополимерлерін қарастыруға болады.

Сондай ақ, сапалы көрсеткіштері жоғары битум алуда мұнай қалдықтарының құрамына асфальтты - шайырлы қосылыстарға бай компоненттерді енгізуге болады. Мұндай компоненттерге гудрон, асфальт жатады. [4]

Битум алуда қолданылатын процесс типіне, жағдайына қарай мұнай және мұнай қалдықтарының құрамындағы молекулалық қосылыстар молекулааралық әрекеттесуге түседі. Процесс қалыпты температурада жүргізілсе тұрақты жоғары молекулааралық қосылыс түзіледі. Сондықтан мұнай битумдарының құрамындағы молекулааралық әрекеттесулерді әртүрлі факторлардың көмегімен реттеу арқылы битумның қасиетін өзгертуге болады. Битум дисперсті жүйе болғандықтан оның қасиеті дисперстік ортаның құрамымен дисперсті фазаның құрылымдық элементтерінің мөлшеріне және табиғатына тәуелді. Сондықтан құрылымдық бірліктерінің мөлшерін, ядро радиусын және тұздық қабатының қалыңдығын сыртқы факторлар көмегімен, атап айтқанда, қосымша қосынды қосу немесе құрамында асфальтенді - шайырлы компоненттерді мол шикізатты енгізу арқылы реттеуге болады.

Мұнай битумдарының минералды қоспалары асфальтты - шайырлы компоненттер секілді беттік - активтілік қасиет береді.

Битум алу өндірісінде кеңінен қолданылатын тотықтыру процесін көмірді гидрогендеуден қалған «көмірлі мұнай» қалдығына қолдану арқылы оның құрамындағы органикалық бөліктің мөлшерін арттыруға болады. Нәтижесінде алынатын битумның сапалық көрсеткіштері жоғарылайды.

Тотықтыру процесі тек битум өндірісінде ғана кеңінен қолданылмайды сонымен қатар, органикалық синтез үшін құнды карбон қышқылын алуда практикалық маңызы зор. [5]

Битумның физика - механикалық көрсеткіштеріне әсер ететін негізгі факторлардың бірі - оның тотықтыру температурасы. IV-ші халықаралық мұнай конгресінде шикізатты битумға тотықтыру жағдайындағы қалыпты температура 250 0С деп қабылданған. Сол кезден бері төмен температурада химиялық жағынан неғұрлым инертті материал алуда тотықтырудың интенсивті жаңа технологиялары ашылуда. Мұнай қалдықтарынан сапасы жоғары битум алу үшін битумның құрылым түзуші элементтерінің асфальтен, шайыр, көмірсутектер мөлшерін қажетті әдістердің көмегімен арттыру қажет.

Битумдардың қасиеттері шикізаттың сапасы (өндіретін қара алтынның табиғатына) мен өндіру тәсілдеріне байланысты, сондай-ақ термолиз процесінің параметрлеріне - температура, қысым, ұзақтығына. Түрлі табиғаттағы мұнайлардан жоғарысапалы битумдарды алу өндірудің жалпы технологиялық жүйесіне сол немесе басқа процестерді дұрыс анықтап енгізу, және оларды жүргізу жолдарына байланысты мүмкін.

Битум - бұл қара түсті тауар, тығыздығы бірлікке жуық, төмен жылу- және электрөткізгішті. Ол түрлі химиялық реагенттердің әсеріне жақсы қарсы тұрады, су- және газөткізбейді, түрлі радиациялық әсерлерге және ұзақ уақыт жылудың әсеріне тұрақты. Битумның осындай бағалы сапалары мен төмен бағасы және массалық өндірісі, оларды шаруашылықтың түрлі саласында құнды шикізатқа айналдырды.

Аморфты зат болғандықтан, битумның еру температурасы болмайды. Оның қатты жағдайдан сұйыққа айналуы жұмсару температурасымен сипатталады, әдетте ол «сақина мен шар» әдісімен анықталады. Битумның қаттылығы пенетрацияны өлшеу жолымен бағаланады, ал икемділігі - созылмалдылығымен (дуктильность) .

Мұнайлы битумдар өндіру тәсіліне қарай қалдық, қышқылданған және компаундирленген болып бөлінеді. Қалдық битумдар - жұмсақ тезеритін өнімдер, қышқылданған - созылмалды және термотұрақты. Крекинг-қалдықтарды қышқылдаудан алынған битумдар, көп мөлшерде карбендер мен карбоидтардан құралған, олар битумның біртектілігін бұзады және цементтелетін қасиеттерін нашарлатады[2] .

1. 2 Сынау әдістемелері және сәйкес классификация түрлері

“Битум” термині көміртегімен сутегі байланысының сұйық, жартылай сұйық немесе қатты қосындысының мағынасын береді. Оның құрамында оттегі, күкірт, азот қосылыстары және металдар сондай-ақ аз мөлшерде күкіртті көмірсутектер, хлороформдар және басқа органикалық еріткіштерде жақсы еритін асфальтті-шайырлы қосылыстар да бар.

Битум табиғи түрде немесе мұнайды, торфты, көмірді және сланцты өңдеп алады.

Кесте 1. 1

Битум тектес заттардың классификациясы

1. 1 кестенің жалғасы

Тауарлы битумдарды сапасына қарай сорттау классификациясы түрлі әдістер анықталынған және қолданылады. Бұл әдістемелер түрлі елдердің стандарттары бойынша қабылданған. Битумның сапасын сынайтын жалпыға бірдей қабылданған әдістердің мақсаты болып олардың консистенсиясын, тазалығын және жылутұрақтылығын анықтау табылады. Консистенциясын анықтау үшін оның тұтқырлыққа тәуелділігін тағайындайтын түрлі әдістемелер қарастырылған. Битумдарды кейбір қасиеттерін анықтау температурасы немесе анықталған ағу дәрежесінің температурасы бойынша салыстырады және сипаттайды.

Қатты битумдардың қасиеттерін сипаттайтын көрсеткіштерге мыналар жатады: стандартты иненің кіру тереңдігі (пенетрация), майысу температурасы, жіптің созылмалдылығы (дуктильность), сынғыштық температурасы. Бұл сынақтар, тұтқырлықты анықтауда тура эквивалентті емес, бірақ практикалық қолданыста кең орын алады, өйткені ол битумның консистенциясын тез сипаттауға мүмкіндік береді. Битумдардың қасиеттерін сипаттайтын негізгі көрсеткіштерге сондай-ақ, адгезияны, фазаны бөлу шекарасындағы беттік тарту, когезияға, жылулық, оптималды және диэлектрлі қасиеттерін жатқызуға болады. Келтірілген көрсеткіштердің қатарына, сонымен қоса, қыздыру кезіндегі массаның жоғалуы мен соның салдарынан пенетрацияның өзгерісін, органикалық еріткіштерде еруін, жарқ ету температурасын, тығыздығын, реологиялық қасиеттерін енгізуге болады.

Табиғи битумдар - олар жанғыш қазбалардың құрамды бөлігі. Оларға қара алтынның табиғи туындысы, яғни тыңайған жер қыртыстарын химиялық және биохимиялық тотықтандырудың нәтижесінде, оның консервациясының бұзылуы кезінде туындайды, мысалы: асфальттар, кериттер, мальттар, озекериттер және басқалары. Бұларды негізінен қазу немесе шахталық жолымен алады (битуминозды құмдар) .

Жасанды (техникалық) битумдар - бұлар мұнайөңдеу өнімдерінің, таскөмір және сланцтың қалдықтары. Құрамы бойынша табиғи битумдарға ұқсас.

Битум ерте кезден бері белгілі инженерлі-құрылыс материалдарының бірі болып табылады. Оның адгезионды және гидрофобты қасиеттері бұрыннан пайдаға асып келеді.

Пенетрация - анықталған режимде, жартылай сұйық және қатты өнімге стандартты пішіндегі дененің ену тереңдігін сипаттайтын көрсеткіш. Пенетрацияны пенетрометрмен анықтайды, оның өлшем бірлігі ретінде 0, 1 мм-ге иненің ену тереңдігі алынған. Түрлі маркалы жолдық мұнайлы битумдардың пенетрациясы 25 ^о С температурада, қысым 100Г, 5 с. Ішінде 40-300 ^* 0, 1 мм-ді құрайды, ал 0 ^о С-та, қысым 200 Г, 60 сек ішінде ол 13-тен 50 ^* 0, 1 мм-ге дейін жетеді. Осындай себептен, температура, қысым және иненің кіру ұзақтығына байланысты пенетрация мәні де өзгереді. Сондықтан да оны анықтау шарттары алдын-ала келісіледі. Пенетрация қосымша битумдардың қаттылық дәрежесін де сипаттайды. Берілген жұмсару температурасында битумның пенетрациясы неғұрлым жоғары болса және берілген пенетрацияда - битумның жұмсару температурасы жоғары болса, соғұрлым оның жылутұрақтылығы жоғары болады. Жоғары жылутұрақтылы битумдарды сәйкесінше шикізаттар, технологиялық әдісі мен өндіру режимін таңдау арқылы алуға мүмкіндік бар.

Битумның жұмсару температурасы - бұл битумдардың салыстырмалы қатты жағдайдан сұйыққа ауысу температурасы. Жұмсару температурасын анықтау методикасы шартты және ғылыми түрде негізделмеген, бірақ тәжірибеде кеңінен қолданыс тапқан. Сынақ «сақина мен шар» (КиШ), сондай-ақ кейде Кремер-Сарнов әдісімен жүргізіледі.

Пенетрация индексі - битумның коллоидты дәрежесін сипаттайтын немесе оның таза тұтқырлықтан ауытқу жағдайын сипаттайтын көрсеткіш. Пенетрация индексі бойынша битумдарды үш топқа бөледі.

1. Пенетрация индексі -2-ден төмен битумдар, дисперсті фазасы жоқ немесе құрамында қатты пептизирленген асфальтендер бар (тастышайырдың пекиі және крекинг-қалдықты битумдар) . Мұндай битумдардың созылмалдылығы өте аз немесе мүлдем 0-ге тең.
2. Пенетрация индексі -2-ден +2-ге дейінгі битумдар (қалған және азқышқылданған) .
3. Пенетрация индексі +2-ден жоғары битумдар нақты созылмалдылыққа ие және гелдердің коллоидты қасиеттерімен ерекшелінеді. Бұл жоғары созылмалы қышқылданған битумдар.

Морттық температурасы - қысқауақытта қысымның әсерінен материалдың бұзылу температурасы. Фраас бойынша бұл температура - 11 сек ұзақ күштүскенде битумның майысқақтық модулі барлық битумдар үшін бірдей және 1100 кГ/см ² (1, 0787-108 н/м ² ) тең. Морттық температурасы жол жабындысында битумдардың тәртібін сипаттайды: олар неғұрлым төмен болса, жол битумының сапасы жоғары болады. Қышқылданған битумдар, бірдей пенетрациядағы басқа битумдарға қарағанда, ең төмен морттық температураға ие.

Жол битумдарының морттық температурасы әдетте 2-ден 30 ^о С-ға дейінгі шектерде кездеседі.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс