Бастауыш мектепте математиканы оқыту барысында оқушылардың ойлауын дамыту ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

Кіріспе:

: 1

Кіріспе: Бастауыш мектепте математиканы оқыту барысында оқушылардың ойлауын дамыту ерекшеліктері

: 1. 1

Кіріспе: Бастауыш сынып оқушыларының ойлауын дамыту ерекшеліктері

5: 7

: 1. 2

Кіріспе: Бастауыш мектепте ғылыми таным әдістерін пайдалану ерекшеліктері

Кіріспе:

: 2

Кіріспе: Оқушылардың білімін жүйелеу мен жалпылаудың дидактикалық негіздері

: 2. 1

Кіріспе: Оқушылардың бiлiмiн жалпылау және жүйелеу, оның ерекшелiктерi

: 2. 2

Кіріспе: Жалпылау мен жүйелеудiң оқу үрдiсiнде атқаратын қызметi

5: 33

: 2. 3

Кіріспе: Математикалық бiлiмдердi жалпылау мен жүйелеудiң негiзгi бағыттары

5: 40

Кіріспе:

Кіріспе: Қорытынды

5: 57

Кіріспе: Пайдаланылған әдебиеттер

5: 58

Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі . Қазіргі уақыт талабы - оқушылардың білім сапасын көтеру, шығармашылық қабілетін, ақыл-ой белсенділігін дамыту. Сондықтан да, оқыту үрдісі деңгейін арттыру арқылы шығармашылықпен еңбек ететін, жаңа білімдерді өз бетінше игеруге қабілетті және оны мақсатты түрде қолдана білетіндей азаматтар даярлау білім саласындағы басты мақсат.

Оқыту - оқытушы мен оқушы арасындағы, біріншісінің адамзат жинақтаған єлеуметтік тәжірибені, білімді оқушыға беруді, ал екіншісінің оны меңгеруді жүзеге асыратын күрделі де, көпжақты үрдіс екендігі белгілі.

Психологтардың зерттеу нәтижелері көрсетіп отырғандай, оқушылардың сапалы, тиянақты білім алуы оқу материалын жалпылау мен жүйелеу кезінде, оны қайталау барысында жүзеге асырылады.

Меңгерілген білімдерді бекіту - оқушылардың есінен шығып қалған материалдарды еске түсіру және оқышуларға меңгерген оқу материалдарын естен шығармаудың алдын-алу, оқыту үрдісіндегі жалпылау мен жүйелеудің қызметі.

Математика пәнін оқытуда жалпылау мен жүйелеу мәселесіне көптеген дидакттар мен ғалым-әдіскерлер ерекше назар аударған.

Д. Рахымбек бұрын игерілген білімдерді жалпылау және жүйелеу оқушылар білімін жаңа сапаға көтеру, ойлау қабілетін дамытуда маңызды орын алатынын көрсетеді. Ол жалпылау және жүйелеу жұмыстарын математикалық тіл мәдениетін дамыту тұрғысынан зерттейді.

П. М. Эрдниев дидактикалық біліктерді ірілендіру теориясына байланысты зерттеулеріне жалпылау нәтижесі оқушылардың білім қорына тєуелді болумен бірге, олардың өзара байланыстарын табуға, қайта құрылымдауға, үйреншікті шекарадан шығып қарауына байланысты болады деп түйеді.

А. Әбілқасымова, Ә. Бидосов, С. Елубаев, А. Көбесов, Ә. С. Кешен. және т. б. математиканы оқыту әдістемесі пәніне арналған оқу құралдарында жалпылауды математикалық объектілердің берілген жиынынан оны қамтитын неғұрлым ауқымды жиынды қарастыруға көшу ретіндегі математикалық білімдер құрылымын айқындау және оны оқыту.

Дегенмен оқушылардың білімін жалпылау мен жүйелеуге қатысты еңбектерде ұсынылатын әдістемелерді жетілдіре түсуді қажет ететін пеагогикалық факторлар да жеткілікті. Мәселен, математикалық ұғымдарды қалыптастыру барысында оқушылардың жалпылаушы-жүйелеуші іс-әрекеттерін ұйымдастыру мен оны басқару: есептер шығару мен дєлелдеу кезінде ұғымдар арасындағы байланыстарды тағайындайтын жалпылаушы-жүйелеуші жұмыстарды жүргізу т. б. Математикалық ұғымдарды жалпылау - ұғымдар арасындағы байланыстарды ашу, ұғымдардың тірек мєліметтерін бір жүйеге келтіру сияқты бағыттарда жүргізіліп, жалпылаушы-жүйелеуші жұмыстар жүргізу кезінде нәтижелі жүзеге асырылады. Өйткені ұғым туралы жүйелі білім қалыптастыру үшін оқу үрдісінің белгілі бір кезеңінде жалпылаушы-жүйелеу сабақтарын өткізудің маңыздылығын мектеп тәжірибесі көрсетіп отыр. Бұл біздің зерттеу жұмысымыздың көкейкестілігін көрсетеді.

Зерттеу нысаны - бастауышта математиканы оқыту үдерісі

Зерттеу пәні - оқытуда жалпылау және жүйелеу жұмыстарын жүргізу

Зерттеу мақсаты - бастауыш мектепте математиканы оқытуда жалпылау және жүйелеу арқылы математикалық білім сапасын арттыруды әдістемелік тұрғыдан зерттеу.

Зерттелініп отырған проблемаға байланысты дидактикалық әдебиеттерді жан-жақты талдау, озық тәжірибелі әдіскер-мұғалімдермен пікір алмасу, мынадай ғылыми болжам жасауға мүмкіндік береді. Егер планиметрия курсын оқытуда жалпылау және жүйелеудің танымдық, дидактикалық мәні, атқаратын қызметі мен бағыттары, құралдары анықталып, жүйелі түрде пайдаланса, онда біртұтастық сипатқа ие болатындықтан, оқушылардың математикалық білімі мен біліктілік сапасының деңгейі жоғарылайды.

Зерттеу міндеттері:

Оқу материалын жалпылау мен жүйелеудің танымдық, психологиялық-дидактикалық мәнін ашу мен оқушылар білімінің сапасын арттырудағы орнын анықтау.
Бастауыш мектепте математиканы оқытуда жалпылау мен жүйелеудің негізгі бағыттарын, құралдары мен әдіс-тәсілдерін айқындау.

Бұл міндеттерді шешу үшін төмендегідей әдістер қолданылады:

зерттеу тақырыбы бойынша психологиялық-педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді талдау;
оқытуда жалпылау және жүйелеу жұмыстарын жүргізудің қазіргі жағдайы мен жетілдіру жолдарына салыстырмалы талдау.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы:

оқушылардың білімін жалпылау мен жүйелеудң танымдық психологиялық-дидактикалық негіздемелері айқындалды;
жалпылау мен жүйелеу жұмыстарының әдістемелік негіздері жасалынды;

Зерттеудің теориялық маңыздылығы: адамзаттың дүниетанымдық іс-әрекеті туралы философиялық, оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін ұйымдастыруға арналған психологиялық-педагогикалық еңбектер.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы: зерттеу жұмысына ұсынылып отырған әдістемлік жұмыстар оқушылардың білімдерді жалпылай және жүйелей білуіне, нәтижеде оларда білім сапасының жоғарылауына, терең білім алып қоғам талабына сай тәрбиелеуге септігін тигізеді;

Зерттеудің тәжірибелік базасы Сарыағаш ауданындағы М. Горький атындағы № 91 орта мектептері болды.

1 Бастауыш мектепте математиканы оқыту барысында оқушылардың ойлауын дамыту ерекшеліктері

1. 1 Бастауыш сынып оқушыларының ойлауын дамыту ерекшеліктері

Бүгінгі таңда мектеп оқушыларының ойлауын дамыту қажеттілігімен ешкім де дауласа алмайды. Бұл жаңа мәселе емес. А. Дистервег ойлау «билік құратын» мектепті жоғары бағалап, оны «алға ұмтылдыратын ең терең қажеттілік» деп атады [6] . Г. Песталоций ұғымдарды өнер үйрету жүйесінде бақылау, талқылау, қалыптастыру өнерімен жұмыс істеді, яғни сезімдік қабылдауды ойлаудың дамуымен байланыстыруға ұмтылды. Песталоцци оқытудың маңызды міндеті логикалық ойлауды, таным қабілеттілігін, өз ойын логикалық және жүйелі баяндау іскерлігі мен ұғымдарды қалыптастыруды дамыту деп санады [7] .

П. П. Блонский тәрбиенің мақсаты-бала ойын дамыту деп жазды. Баланы оқыту - бұл оған біздің ақиқатты беру емес оның ақиқат туралы ойын біздің ақиқатқа дейін дамыту, басқаша айтқанда, оны біздің ойымызбен жасалған өз әлемімізбен оған тану емес, оған шынайы сезімдік өмірді тікелей оймен тануға көмектесуді білдіреді [8] .

Оқыту үдерісінде логикаға чех педагогы Я. А. Коменский үлкен мән берді. Ол оқушыларды ой қорытудың қысқаша ережелерімен таныстыруды, осы ережелерді жарқын өмірлік мысалдарымен бекітуді, ал сонан соң физиканың, математиканың, этиканың дискуссиялық проблемаларын талдай отырып, оқушылардың логикалық ойлауын жетілдіруді ұсынды. Ол талдауды, жинақтауды, сондай-ақ мұғалім жұмысында салыстыру әдісін қолдануға үлкен назар аударды [9] .

Бұл көзқарастар ұлы орыс педагогы К. Д. Ушинскийдің еңбектерінде ары қарай дами түсті. Ол логика - бұл біздің санамыздағы заттар мен табиғат құбылыстарының байланыстарының бейнеленуінен басқа ештеңе де емес деп санады. Оның көзқарасы бойынша, логика барлық ғылымдардың табалдырығында тұруы тиіс. Баланы логикалық ойлауға үйрету - бастауыш сыныптардағы оқытудың маңызды бағыты, логикалық ойлауды дамуытудың негізі көрнекі оқыту, табиғатты бақылау болуы тиіс. Бастауыш сынып жасындағылардың логикалық ойлауын дамыту тәсілдері ретінде К. Д. Ушинский салыстыруды кеңінен қолданып, оны неғұрлым тиімді нәтижелі тәсіл деп санады және салыстырусыз түсіну, түсінусіз ой қорыту жоқ деп тұжырымдады. «Балалар әлемінің» ерекше бөлімін оның әйгілі «Логиканың алғашқы сабақтары» еңбегі құрайды, ол К. Д. Ушинскийдің логикалық теориясынан шығарылған педагогикалық тұжырымы болып табылады [10] .

Көрнекті педагог В. А. Сухомлинскийдің еңбектерінен де біз мектеп оқушыларының ойлауын дамыту туралы бірқатар пікір-тұжырымдарды кездестіреміз. Абстрактылы ойлауды қалыптастыруда ол себеп пен салдар, әртүрлілік пен ұқсастық сияқты ұғымдарды игеруге үлкен мән береді. «Бала бейнелерімен, бояулармен, дыбыстармен ойлайды, - деп жазды ол, - дегенмен бұл оның нақты ойлауда тоқтауы тиіс дегенді білдірмейді. Бейнелі ойлау-ұғымдармен ойлауға өту үшін қажетті кезең» [11] .

В. А. Сухомлинскийдің пікірі бойынша «ақыл-ой тәрбиесі теориялық ойлау бар жерден, тірі сезім соңғы мақсат емес, тек құрал болатын мұғалім үшін мыңдаған сұрақтар туындайтын әралуан формада, бояуда, дыбыстағы қоршаған әлемнің жарқын бейнесі болып табылады» [11, 98б] .

Бұрынғы кеңестер одағының мектептері тәжірибесінде мектеп оқушыларының логикалық сауаттылығы деңгейін жоғарылату идеясы үлкен дамуға ие болды. 40-шы және 50-ші жылдардың аяғында мектеп оқушыларының оқу жұмысында логиканы барынша кеңінен пайдалану жолдарын іздестіру бойынша жұмыстар жүргізілді. Осы мақсатпен 1947 жылдан 1956 жылға дейін логика орта мектептерде міндетті пән ретінде оқытылды.

Педагогикалық психологияда ойлаудың логикалық тәсілдерінің пәнаралық мәндері атап көрсетілген, өйткені, олар кез-келген ғылым саласындағы іс-әркеттің түрі мен арнайы білімдерді игерудің қажетті құралы болып табылады. Дегенмен ең логикалық тәсілдерді қалыптастыру үшін арнайы материал сұрыптауда математикаға басымдық беріледі. Бұл мектепте оқытылатын барлық пәндер арасынан математика өзінің ерекше дәлелдеудің қаталдығымен және логикалық құрылымымен ерекшеленетіндігімен түсінідіріледі. Сонымен қатар, пән мазмұны логикалық ойлауды қалыптастырумен байланысты көптеген сұрақтарды «таза» күйінде қарастыруға мүмкіндік береді.

Осыған байланысты адамда логикалық ойлау тәсілдері арнайы білімдерді игеру үдерісінде аяқ астынан тез қалыптаса ма немесе оларды арнайы қалыптастыру талап етіле ме деген сұрақ туындауы заңды. Бұл сұрақтың тууы балалар ойлауының дамуын шет ел және қазіргі заманғы психологтардың көптеген зерттеулері бар екендігінен де заңды, өйткені, олар субьектінің жас ерекшелігі мен логикалық операцияларды игеру табыстылығы арасындағы тәуелділікті орнатады. Мұндай ыңғай кезінде оқыту берілген логикалық операцияны барынша шапшаң және сапалы игеруге мүмкіндік беретін факторлардың бірі ретінде қарастырылады. Пиаже пікірі бойынша логикалық ойлау құрылымы - бұл бәрінен бұрын адам дамуының ішкі заңдылықтарымен анықталатын және жас ерекшелігі факторларымен тығыз байланыста болатын үдеріс.

Оқыту мен дамытудың осылай баяндалуынан мәні төмендегілерге алып келетін педагогикалық ұсыныстар пайда болады: педагогика әдістері баланың шынайы табиғатымен санасуы және жеке тұлға мен оның даму заңдылықтарының психологиялық конституциясы заңдарына сүйенуі тиіс.

Дәл осы жас ерекшелігі игерілген логикалық білімдер мен әрекеттердің толыққандылығы деңгейін анықтайтындығына және интеллекттің, ойлаудың, таным белсенділігі тәсілдерінің жетекші белгісі болып табылатындығына сүйене отырып, ересек адамдарда оларды бұған оқытқан-оқытпағанына қарамастан, ойлаудың логикалық тәсілдерінің жоғары деңгейде қалыптасқан деп болжауға болады.

Қазіргі замандық психология бойынша ақыл-ой дамуының бастауы баладан тыс, оны қоршаған ортада жатады, ал оқыту дамудың басты қозғаушы күші болып табылады. Логикалық ойлау қабілеттілігі өмір бойына қалыптасады, адам дайын ойлау тәсілдерімен туылмайды. А. Н. Леонтьев «адам логикасы жүзеге асырылатын нысанды формалармен жанамаласудан және адамдармен қарым-қатынастан тыс бала кезден өмір сүріп келе жатқан адамда логикалық ойлау үдерістері қалыптаса алмайды, ол осындай проблемалық ситуациялармен қаншама рет кездескенмен, оған бейімделу үшін дәл осы қабілеттіліктің қалыптасуы талап етіледі» деп атап көрсетеді [12, 37б] .

Осылайша, әралуан авторлар жүргізген зерттеулер оқыту үдерісіндегі логикалық білім мен іскерлік стихиялы, өз-өзінен қалыптаспайтындығын көрсетті, ал оқушылардағы қажетті логикалық дайындықтың болмауы арнайы білімдер мен әрекеттердің толыққанды игерілмеуіне алып келеді.

Мәселе қай жастан бастап ойлаудың логикалық тәсілдерін қалыптастыруға мүмкін болатындығынан тұрады. Бұл сұрақ заңды, өйткені бірқатар шет ел психологтары мектепке дейінгі жастағы бала логикалық ойлауға қабілетсіз, ол жүйелі талқылай алмайды және шынайы өмірмен үздіксіз қарама-қайшылыққа түсіп отырады, оны өзі байқамайды деп санайды. Пиаже пікірі бойынша 7-8 жастағы балаға ойлау іс-әрекетінің логикасы мүлдем қол жеткіліксіз, оның ойлауы синкертті, яғни логикалыққа дейін, ол құбылыстар арасындағы себептік тәуелділіктерді іздемейді, олардың арасындағы кез-келген байланысты орнатумен қанағаттанады және тек 14 жасқа қарай ол формальды операцияларды игеру жағдайында көрінеді.

Бәрінен бұрын олар мектеп жасына дейінгілердің ойлауының дамуы баладағы іс-әрекеттің барлық жаңа түрлерінің ықпалымен жүреді. Сонымен, мысалы, шығармашылық рольдік ойын барысында балада ұғымдармен бірге ішкі әрекеттер жоспары туындайды және қалыптасады. Екінші бір жағынан, сурет салудың, жабыстырудың, құрастырудың дамуы сыртқы өнімде елестетулердің жүзеге асуын талап етеді. Бұдан басқа, баланың қандай да бір өз ойын жүзеге асыру әрекеті белгілі бір нәтижесін бөлшектік болжамдауға алып келеді және ойлаудың жаңа формаларына өтуді талап етеді.

Мектеп жасына дейінгі балалардағы ойлаудың әрекеттік формасы елеулі роль ойнай бастайды, дегенмен ойлау үдерісінде елеулі өзгерістер жүреді. Іс-әрекет пен осы іс-әрекетті баланың ойластыру арасындағы арақатынас өзгерісінде ол айқын көрінеді.

Егер де 5-6 жастағы бала қойылған есепті алдымен көріп шешсе, ал алынған нәтижені тек осыдан кейін ойласа, орта мектеп жасына дейінгі балалар есепті шешу үдерісі кезінде ойластырады, демек ересек мектеп жасына дейінгі балаларда есепті іс-әрекетпен шешу алдында оны ойша шешу жүреді. Осыған байланысты бала орындайтын іс-әрекет мәні де өзгереді. Ересек мектеп жасына дейінгі балаларда көру іс-әрекеттері ықшамдалады, өзінің проблемалық сипатын жоғалтады. Олар орындаушылық қызмет атқарады, өйткені қойылған есепті бала ақылында, яғни сөз арқылы, іс-әрекет басталғанға дейін шешіп қояды. Осылайша, іс-әрекеттен ойлау сөздік, жоспарланған, сыни әрекетке айналады.

Балалар ойлауының нақты бейнелілігі бәрінен бұрын ұғымдарды игеру үдерісінде, ойлаудың сөздік формаларының даму үдерісінде айқын пайда болады. Бұл әсіресе балалар өздері үшін жаңа, әдеттегідей емес мазмұнмен ұшырасқанда, олар екінші деңгейлі егжей-тегжейлілік пен детальдар арасынан негізгі ойды белгілей алмаған кезде айқын көрінеді.

Дегенмен мектеп жасына дейінгі ересектер енді заттағы оны белгілі бір категорияға немесе топқа жатқызуға болатын біртұтас заттың елеулі белгілерін анықтай алады. 6 жасқа қарай бала кездейсоқ белгілер бойынша жалпылаудан, заттың материалдың қолданылуы, кейінірек зат тегі бойынша жалпылауға өтеді.

Осы кезеңге қарай балалардың сұрақтарының сипаты елеулі өзгереді. Олар танымдық сипатқа ие болады, бірақ дегенмен бәрібір ретсіз, шашыраңқы күйінде қалады. 5-7 жастағы бала сұрақ бере отырып, 3-4 жастағы сияқты қашып кетпейді, жауап күтеді, күмән тудырады, қарсылық білдіреді, дауласады.

Дегенмен балалардың сөздік ойлауының ерте формаларының ерекшелігі қысқаша байланыстарды орнатуда болып табылады, оның нәтижесінде аз танитын сөздерді, ұғымдарды, талаптарды «таныстық сезімі» негізінде барынша таныс сөздер мен ұғымдарға ауыстыру жүргізіледі. Бұдан басқа балалар елеулі белгілер арасында ғана емес, кездейсоқ белгілер арасында да қарапайым байланыстарды оңай орнатады.

«Ойлау үдерісі үш есепті қатардан: жинақтау 1-алғашқы (есепті тұтастай қабылдау), талдау (есепті бөлшектерге бөлшектеу, оның шарттарын, мәліметтерін айқындау), жинақтау 2-қайталама (шешу, барлық есепті жаңадан түсіну) тұрады. Кішкентай баладағы ойлау үдерісі 1 жинақтаудан 2 жинақтауға ауысады. Талдау - бұл ойлаудың елеулі қатары, мектепке дейінгілерде бүтінді мүшелеу қандай да, көбінесе заттың мүлдем кездейсоқ белгісіне немесе жағдайға тоғысады».

Мектеп жасына дейінгілердің танымдық есептерді шешуі жөнінде айта отырып, «интеллектуалды есепті шешу оқушылардағы сияқты оқу әрекеті немесе танымдық әрекет мәтініне емес, іс жүзіндегі және ойын мотивтерімен байланысты жүргізілетіндігін атап өту қажет».

Дегенмен, ойын әрекетінен таным әрекетіне осылай өту бір сағатта, бірден емес, бірте-бірте және барынша ұзақ уақыт жүреді. Мұны бастауыш сынып мұғалімі өз жұмысында ескеруі қажет.

Осылайша, мектепке дейінгі жаста мектептің бастауыш кезеңінде оқушылардың логикалық ойлауын дамыту үшін жағымды бастама құрыла алады. Осы кезеңде өтетін балалар ойлауындағы өзгерістер, біріншіден, баланың кеңейтілген тәжірибесімен байланысты, өйткені ол арқылы бала қоршаған әлеммен барынша әралуан қарым-қатынасқа түседі және ересектердің әлеуметтік тәжірибесін барынша толығымен игереді, екіншіден, баланы жаңа, барынша әралуан және күрделі есептерді қою мен шешуге мәжбүр ететін баланың жетілу үстіндегі қажеттілігімен, үшіншіден, логикалық ойлауды қалыптастырудағы ролі баға жеткісіз болып табылатын тіл дамуымен тығыз байланысты. «Баланың сөздік қоры мен тілдік грамматикалық құрылымын игеру оған тек тапсырманы ойластыруға ғана емес, оны шешу тәсілдерін ұғынуға да мүмкіндік береді. Баланың іс-жүзіндегі белсенділігіне қатыса отырып, тіл, тіпті алдымен тек естілу түрінде болып, оның ойлау үдерісін іштей қайта құрады, іс жүзіндегі әрекетті құрылымы бойынша күрделі ақыл-ой әрекетіне айналдырады».

Бастауыш сынып жасындағылар ойлауындағы дербес айырмашылықтарды талдауға арналған барынша елеулі зерттеулер әйгілі психолог Н. А. Менчинскаяның жетекшілігіндегі ғалымдар тобымен өткен ғасырдың 60 жылдарында жүргізілді. Олардың жұмыстарында ойлау білімді игеруге, оқытуға жалпы қабілеттілік тұрғысында, яғни оқу мәтінінде қарастырылды. Оқу ақыл-ой дамуымен, ойлау операцияларының (әсіресе талдаумен, жинақтаумен, салыстырумен, жалпылаумен) қалыптасуымен, ақыл-ой қасиеттерімен (иілгіштік, белсенділік, дербестік), ойлау белсенділігінің нақты және абстрактылы түрлерінің арақатынасымен тығыз байланыстырылады .

Осылайша, жоғарыда аталған зерттеулерді талдау жинақтау, талдау, абстрактілеу, салыстыру, жалпылау, топтастыру сияқты ойлау операцияларының даму деңгейлері бойынша айырмашылықтар көбінесе балалардың интеллектуалдық дамуына бағытталған бағдарламаландырылған және экспериментальды оқыту жағдайларында өз маңыздылығын елеулі деңгейде жоғалтады.

Экспериментальды оқытуды құрастырудағы әралуан тәсілдерге қарамастан, жалпы сипаттағы нәтижелер алынды. Кіші мектеп жасындағылар дерексіз ұғымдарды мейлінше ерте меңгеретіні, ойлау әрекетінің жалпы тәсілдерін игеретіні анықталды, балалардың білімді меңгеру мен ақыл-ой дамуының пайдаланылмаған мүмкіндіктерін жүзеге асыру бастапқы оқытуға жалпы даярлықты жақсартуға мүмкіндік береді, бұрын орнатылған кіші мектеп жасындағы балалардың білім игеру мен шеберлік мүмкіндіктерінің жас ерекшелігі шегі абсолютті болып табылмайды.

Бастауыш сынып оқушыларының ойлауы нақты-бейнелі басымдықта қалуды жалғастырады. Мұндай қорытындыны төмендегілерге сүйене отырып жасауға болады:

1) Ұғымдармен әрекеттескенде нақты заттар немесе олардың үлгілерімен әрекет жасырын тұратын ойлау әрекеттерімен салыстырмалы оңай табысады;

2) Оларға қандай да бір жалпы жағдайды нақты мысалдармен иллюстрациялау қажет болған жағдайда үлкен қиындықтарды бастан кешіреді.

Сонымен қатар, бастауыш мектеп оқушыларының нақты үлгілік ойлауы көрнекі-әркеттік ойлаумен тығыз байланысты күйде қалады. Бұл байланыс бәрінен бұрын бала жасайтын үлгілер (ол үшін жалпы үстел, орындық, ағаш емес, нақты үстел, орындық, ағаш) нақтылығынан көрінеді.

Мектептегі оқыту бала меңгерген білімдер мен олармен жұмыс істеу тәсілдерін елеулі өзгертеді. Оқушылардың ойлау әрекеттері сапаларындағы оқыту барысы мен нәтижесінде өтетін негізгі өзгерістерді П. П. Блонский былай деп сипаттайды: «ойлау көлемі бойынша барынша кең, аз көрнекілікті және барынша дерексіз, дегенмен осы кезеңде сонымен қатар мазмұны бойынша неғұрлым егжей-тегжейлі, неғұрлым мазмұнды бола түседі. Сонымен қатар, ойлау неғұрлым жүйелендірілген және неғұрлым негізделген, неғұрлым дұрыс және неғұрлым шынайы бола түседі» [8, 169б], яғни мектептегі оқыту нәтижесінде оқушылардың ойлауының жоғарғы формасы-сөздік-логикалық ойлауды қалыптастыру үшін алғы шарттар жасалады.

Көрнекі-бейнелі және сөздік-логикалық ойлау адамға талдау, жинақтау, салыстыру, заттар мен құбылыстардың елеулі қасиеттерін анықтау, белгілі бір қорытынды жасау сияқты логикалық операцияларды орындауға мүмкіндік береді. Дегенмен олардың арасындағы айырмашылық ойлаудың осы түрлерін қолдануға болатын ситуациялардың бірдей еместігінен тұрады. Бейнелі ойлау мысалы, су қайнауы, отынның жануы сияқты қасиеттері елеулі болып табылатын есептерді шешу кезінде жеткілікті нәтижелі болып табылады. Дегенмен көбінесе тапсырманы шешудегі елеулі қасиеттер жасырын болып көрінеді, оларды елестете алмаймыз, дегенмен адам ойлау әрекеті үдерісінде жұмыс жасай алатындай болуы үшін сөздермен немесе басқа да белгілермен, формулалармен белгілеуге болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.