Судың токсикологиялық көрсеткіші

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЖАЛПЫУНИВЕРСИТЕТТІК МАГИСТРАТУРА

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

СУ ОБЪЕКТІЛЕРІНІҢ ЛАСТАНУЫНА ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БАҚЫЛАУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ

Орындаған ТемирбековаА.

Ғылыми жетекші
х.ғ.к. доцент Каримов А.Н

Қорғауға жіберілді
Жалпыуниверситеттік
магистатура жетекшісі
х.ғ.д. прфессор Сармурзина А.Г

Алматы 2004

Мазмұны
Кіріспе 3
1.Әдеби шолу 4
1.1Судың гигиеналық маңызы. 4
1.4. Органолептикалық қасиеттері 7
2.2. Судың минералдануы 10
2.3. Судың тотығуы 12
3. Гост 2874-82 13
3.1. Гигиеналық талаптар 13
3.2. Судың токсикологиялық көрсеткіші 13
4. СанПин 2.1.4.559-96. 16
4.1. Судың құрамында болатын ластағыш қоспалардан тазалау 19
2.2 Целлюлозды қағаз бен картон шығарушы өндірісінің сарқынды суларына
сипаттама. 27
2.3 Қағаз өндіру орындарынан шығатын сарқынды суларын тазарту жолдары.
29
3. Алынған нәтижелер және оларды талдау. 33
3.1 АО Қазақстан қағазы комбинатының сарқынды суларына жүргізілген
мониторинг 33
Қорытынды 35
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 36

Кіріспе

Жер бетіндегі судың жапы мөшері 14 млн км3 шамасында. Бірақ қолданыста
жарамды тұщы сулардың стационарлық қоры гидросфераның 0,3% көлемін ғана
алып отыр. (4 млн км3 шамасында)
Біздің жер шарымызда су үнемі айналымда болады. Дүние жүзі мұхиттарыны
бетінен жылына шамамен 412 мың м3 су буланады, ал оларға қайта түсетін
жауын-шашынның жылдық мөлшері 310 мың км3 шамсында болады 1,8.
Табиғатта су таза күйінде кездеспейді. Бұған мысал ретінде жауын-
шашынның құрамында 100 мгл дейін жететін әр түрлі ластағыштар дәлел бола
алады.
Қалаларды, ауылдарды және өндіріс мекемелерін ортақтандырған су
жүйесмен қамтамасыз ету техникалық - экономикалық және ұйымдастырған
шаралардан тұратын күрделі жүйе болып табылады. Олардың рационалды түрде
бақыланып отырылуы қала мен ауылды жерлердің санитарлық жағдайының деңгейін
анықтап, халықтың тіршілгіне қолайлы жағдай туғызады.
Адамзат тіршілігінде маңызды зор тұщы су қорларын шектелген және жер
беті мен жер қойнауларында әркелкі таралған8,10. Бұндай сулардың көп
мөлшері өндіріс орындардың тұрмысына қажет болса, кейбір мөлшері ауыл
шаруашылығында, балық аулауда қызметі зор.
Қазіргі кезде адамдардың тіршілік қолданысының артуы нәтижесінде
тұрмыстық және шаруашылық бағытта судың бағасы арттырылуда. Орта шамамен
бір адам тәлігіне 250 литр су пайдаланады 1,6. Бұдан су дефициті қауіпті
туу мүмкін, ал бұл өз алдына табиғи су қорларының тиімді пайдалану
мәселелерін туындатады.
Біздің заманымызда үнемі қолданыста болатын су сапасының деңгейін
жоғары дәрежеде екеніне күмән келтіруге болады.
Жалпы Қазақстан Республикасы бйынша қазіргі кезде қалалық су тасымалдау
жүйесінің 60( жуығы авариялық жағдайда. Одан басқа қала сыртындағы ауылдар
мен ауылды жерлері есептемегенде, ал бұдай жерлерде табиғи судың сапасы
санитарлық нормалардан әлде-қайта алыс 3,6. Көптеген өтіп жатқан ғылыми
конференциялардың мәліметтеріне сүйенетін болсақ біздің краннан тек ішуге
ғана емес, тіпті тұрмыстық шараларға жарамсыз су ағып жатыр. Тұрмыстық
қолданысқа бағытталған су алдын-ала тазалығыш қондырғыштарда
улансыздандырылып, тазаланады. Бұндай сулар негізінен беткей қорлардан
алынады. Тазалану барысында су сақтау қоймаларына жеткен кезде СанПиНа ең
жоғарғы нормаларына сәйкес келді Бірақ көп киллометрлі коррозияға ұшыраған
труболармен жылжыған кезде, оның сапасы күрт төмендейді, мөлдірлігі азайып,
иісі пайда болады, құрамында темір, мыс, мырыш және тағы басқа ауыр
металдардың мөлшері жоғарылап, суға әр түрлі улы компоненттермен қоса
конструкциялық және герметизделген материалдардан бактериялар түседі. Ал
бұндай ластанған су адам организімне түсіп әр түрлі аллергияның және қан
ауруларының тууына алып келуі мүкін 5,9.
Міне осындай және тағы басқа күрделі мәселерге байланысты бұл жұмыстың
негізгі мақсаты ретінде:
- судың гигиеналық маңызымен танысып химиялық құрамын анықтау
- су сапасының стандарттық нормативтерімен танысу
- суды тазарту жолдарын ұсыну болып табылады.

1.Әдеби шолу

1.1Судың гигиеналық маңызы.

Су қолданысының нормативтері.
Бір қала немесе ауыл тұрғынына тәулігіне қажетті судың мөлшері мекен
ету ортасының климаттық ерекшеліктері мен тұрғындардың тіршілік ету
деңгейіне тәуелді. Осы көрсеткіштерге сүйене отырып СНиПА-ға “судың
қолдану нормалары енгізілген. Бұл нормаларға тұрғын үйлер, тұрмыстық-
коммуникалдық қызмет көрсету және тамақтану мекемелерінің суды қолдану
нормалары кіреді. Кейбір ірі қалалардың сумен қамтамасыз ету жүйелері 2-
есе жоғары нормалармен шектеледі (Алматы, Қарағанды, Астана). Бұндай
ірі қалаларда суды қолданудың жоғарғы көрсеткіші 300 л- 500 л (бір
тәулікте).
Су қолданысының мөлшерін есептеу барасында тәуелділік және
маусымдық ерекшеліктерге назар аудару қажет. Ол үшін суды пайдалануының
орта шамаларын әр тектілік (неравномерный) коэффициенті ретінде алынып,
сағат бойынша–сағаттық пайдаланудың ең жоғарғы көрсеткішінің орта
шамасына, тәуліктік-тәулік бойы пайдаланған ең жоғарғы көрсеткіштің
орта шамасына қатынасымен анықталады. Судың әр тектілік коэффициентін
алдын-ала анықтау, жыл мезгілінің ең ыстық кезеңдедерінде және тәулік
бойы су ең қажет етілетін уақытында сумен толық қамтамасыз етуге
мүмкіндік береді 10.
Судың эпидемиологиялық маңызы
Орталықтандырылған су жүйесімен тұрғындарды жабдықтандыру, яғни
белгілі бір сапалық көрсеткіштерге сай және ауру туғызу қабілеті жойылған
сумен қамтамасыз ету, сол тұрғындардың санитарлық деңгейін жоғарылатуға
мүмкіндік береді. Ал бұндай санитарлық көрсеткіштерінің эксплуатация
кезінде орындалуы өз алдына санитарлық қолайсыз жағдайлар мен
катастрофалар туғызады 7,13.
Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұжымының (ВОЗ) мәліметтері бойынша
күнделікті өмірде пайдаланатын ас суы сапасының төмен болуы салдарынан
жыл сайын 5 млн дейін адам өліп отырады.
Нашар сумен қамтамасыз етуіне байланысты жыл сайын 500 млн дейін
тұрғындардың инфекциялық ауруларға шалдығу жағдайлары кездеседі6,9.
Осындай және болашақта туындайтын мәселелерге байланысты
тұрғындарды сапасы жоғары сумен қамтамасыз ету қазіргі кезде актуальды
меселелердің бірі болып отыр.
Химиялық құрамы
Табиғатта су таза химиялық қосылыс ретінде мүлдем кездеспейді. Өзінің
универсалды еріткіш қасиетін сақтай отырып, бойында әр түрлі қосылыстар
пен элементтің болуы және олардың өзара қатынасы сол судың табиғатын
анықтайды2,5.
Тұщы судың (ас суының) минералдану шегі (құрғақ қалдықта) 1000мгл
органолептикалық белгілеріне байланысты анықталады. Тұздылығы жоғары
сулардың қышқылдық және тұздылық дәмі болады. Тұщы сулардың құрғақ
қалдықтарын негізінен хлоридтер мен сульфаттар құрайды. Олардың су
құрамындағы шектік мөлшері хлоридтер үшін 350 мгл болса, сульфаттардың
мөлшері 500 мгл аспауы тиіс .
Миниралдардың ең төменгі деңгейі адам организмінің гомеостазы
адаптациялық реакцилар арқылы бір қалыпты сақталады. 100 мгл құрғақ
қалдығындағы ас суының оптимальды миниралдануы 200-400 мгл диапозонында
болады. Бұндай жағдайда су құрамындағы кальций 25 мгл, магний 10 мгл
мөлшерінен төмен болмауы тиіс 4 .
Судың кермектілігі оның құрамындағы кальций мен магнийдің болуына
байланысты. Бұл көрсеткіш көбінесе тұрмыстық жағдайда байқалады (ет пен
жемістің нашар пісуі, оброзование накипи және т.б.). Сонымен қатар судың
кермектілігінің жоғарғы корреляциясы оның құрамындағы тек кальций мен
магнидің болуына ғана емес, қосымша 12 элементке (беррилий, бор, кадмий,
калий, натрий және кейбір аниондар т.б.) тәуелді.
Соңғы жылдары судың құрамындағы тұздардың мөлшерінің төмен болуы
жүрек ауруларының пайда болуына алып келуі туралы мәліметтер бар 3,6.

Адам судан 10-85%-ке дейін қажетті фторды ала-алады. Су құрамында
фтор конденсациясы жоғары (2-8 мгл) геохимиялық аудандарда мекен ететін
тұрғындардың арасында эндемикалық аурулардың қатарына жататын флюороз
ауруына алып келді, яғни флюороздың пайда болуын ас суы құрамындағы фтор
концентрациясына тікелей байланысты5,6.
Фтор концентрациясы 1,4-1,6 мгл дейін жеткен кезде адамдардың
тістерінде сарғыш-қоңыр дақтар байқалады. Ал оптимальды мөлшерінен төмен
болуы (0,7-1,1 мгл) тіс кариесінің тууына алып келеді.

1.4. Органолептикалық қасиеттері

Су сапасына жанама тиімсіз әсерін тигізетін түрлі қосылыстар оның
органолептикалық қасиетін төмендетеді :
- тұндылығы
- түсі
- жағымсыз иісі мен дәмінің болуы.
Судың бұндай қасиеттерінің өзгеруі ас қазан сөлінің секрециясының
бұзылуына алып келеді, ал судың жағымды дәміі көздің сезімталдығы мен
жүректің жиырылуын жоғарлатады.

Сумен қамтамасыз ету көздері
Тұрғын үйлерді сумен қамтамасыз ету орталықтандырылған жүйемен қатар,
жеке көздері арқылы жүзеге асуы мүмкін (локальды жүйе) орталықтандырылған
сумен қамтамасыз ету жүйесінде жер асты сулары жатады. Олар 3 түрлі болуы
мүмкін:
- беткей сулары
- құрлық сулары
- пластаралық сулар
Беткей сулар аз тереңдікте орналасып, жауын-шашынның топыраққа
енуі нәтижесінде пайда болады.
Құрлық сулары жердің 1-і қабатының су тасымалдағыш ауданында болады,
астында су ұстағыш пласты орналасады. Пластаралық сулар 2 су өткізбейтін
пластың расында орналасып, қысымы жоғарлаған кезде жер бетіне фонтан,
құдық түрінде шығуы мүмкін. Бұл түрлердің ішінде ең тиімді және қолайлы
түрі, бұл пастаралық сулар, себебі олар сыртқы орта ластануынан
қорғалған. Сонымен қатар құрлық суларын да пайдалануға болады. Ал
бұндай факторлардан қорғалмаған беткей суларын қолдану өте қауіпті.
Су тұтынғыш қондырғыларын орнату және сол жерден алынатын судың
сапасы санитарлық ережелерге сәйкес болуы тиіс.
Су тұтынғыш қондырғылардың орнын анықтау санитарлық - эпидемалогиялық
және гидрогеология мамандарының қолдануымен жүргізіледі. Бұндай жерлерді
анықтауда құрылықтық су ағысының ең жоғарғы деңгейінде (басында)
орналасып, 50 метр маңайында канализация жүйесі, мал жаю жерлері,
тыңайтқыштар мен улы химиялық заттардың көміліп улансыздандырылған
аудандары болмауы тиіс. Орнатылған ауданы үнемі тазартылып, жақын
аудандарда мал суармалы, кір жуу жерлері болмау қажет.
Санитарлық ережелерге байланысты су төмендегідей қасиеттерге ие болуы
керек:
- мөлдірлігі (стандартты шифр бойынша 30 см)
- түсі (300С, яғни түссіз)
- дәмі, иісі (2,3 балға дейін)
Су құрамындағы нитраттар 10 мгл жоғары болмауы керек және
бактериялық жағынан таза болуы тиіс (титроли 100-ге дейін, яғни 1 литр
судағы ішек таяқшасының мөлшері 10-ға дейін).
Белгілі бір су көзінің жарамдылығын анықтау үшін, ол физикалық,
химиялық және бактерологиялық анализдерден өтуі қажет. Бұндай
бақылауларды локальды СЭС қызметкерлері жүргізеді. Суарымға арналған
сулардың сапасы ескерілмейді, бұндай жағдайда беткей сулары мен тағы
басқа ішуге жарамсыз су көздерін пайдалануға болады (өзен, көл).

2. Су сапасының көрсеткіштері.
Көп жағдайда тұрмыстық деңгейде су сапасының көрсеткіштері
бақыланбайды. Бірақ су қолданысында су сапасының объективті
көрсеткіштері ескерілуі тиіс.
Сутектік көрсеткіш.
Сутектік көрсеткіш– су құрамындағы бос сутегі иондарының
концентрациясымен сипатталып,рН – арқылы белгіленеді.
рН=-log [H+]

яғни қарама-қарсы белгімен алынған сутегі иондарының логарифмдік
есебі.
Сутек көрсеткіш – судың диссосация нәтижесінде пайда болған Н+ пен
ОН – иондарының қатынасымен анықталады. Егер судың бойында Н- иондары аз
болып, ОН- иондары көп болса (рН7), судың сілтілік қасиеті басым болады.
Егер керісінше жағдай болса (рН7) онда қышқылдық қасиеті басым болады.
Ал жоғары дистельденген су құрамында бұл иондар тепе-теңдікте болып
нейтралды орта түзеді (рН7).
рН деңгейі суды тазалау процесінің барлық сатыларында қатаң
бақыланып отырылуы қажет, себебі оның бір жаққа ауытқуы судың иісіне,
дәміне және сырт күйіне әсер етеді.
рН мөлшеріне байланысты сулар:
қышқылдығы жоғары сулар 3
қышқылды сулар 3-5
әлсіз қышқылды 5-6,5
әлсіз қышқылды 6,5-7,5
әлсіз қышқылды 7,5-8,5 болады.
Сутектік көрсеткіштердің оптимальды мөлшері тазалау жүйесіндегі
судың жарамдық ерекшелігімен тазарту методикасы мен қолданылатын
материалдарға тәуелді.
Қалыпты жағдайда қолданыстағы судың рН мөлшері су сапасына әсер
етпейтін деңгейде болады.
Мысалы, өзен суларында рН көп жағдайда 6,5-8,5 шамасында,
атмосфералық жауын-шашында 4,6-6,1 теңіз суларында 7,9-8,3 тең.
Сондықтан ВОЗ рН көрсеткішінің белгілі бір медициналық деңгейін
ажыратпайды .
Сонымен қатар егер рН деңгейі төмен болған жағдайда, судың
коррозиялық активтілігі жоғарлайды, ал жоғары болған кезде (рН11)
көпіргіш қасиеті байқалып жағымсыз иісі пайда болады. Бұндай сулар адам
организімінде көз бен терінің тітіркенуіне алып келеді. Сондықтан ішуге
және жұмыстық қолданысқа арналған судың оптимальды рН көрсеткіші 6 мен
9 аралығында болуы тиіс12,17.

2.2. Судың минералдануы

Жалпы минералдану – су құрамында еріген заттардың жалпы сапалық
көрсеткіші. Суда еріген заттар негізінен тұздар түрінде болады. Олардың
ішінде кең таралған бұл бейорганикалық тұздар (көп жағдайда бикарбонаттар,
кальций, магний, калий, натрий хлориттері мен сульфаттары) және суда
еритін органикалық заттардың кейбір мөлшері.
Ас суының құрамындағы тұздардың мөлшері табиғи көздеріндегі су
сапасына байланысты (яғни олар әр түрлі геологиялық зонада орналасқан су
құрамындағы миниралдардың ерігіштігіне байланысты).
Минералдануына байланысты табиғи сулар келесідей топтарға
шектеледі:
Су минералдануының категориялары, гдм3
Ултра тұщы 0,2
Тұщы 0,2-0,5
Салыстырмалы миниралдығы жоғары 0,5-1,0
Әлсіз тұзды 1,0-3,0
Тұзды 3,0-10
Тұздылығы жоғары сулар 10-35
Тұздықтар (рассолдар) 35
Табиғи факторлармен қоса, судың жалпы минералдануына өндрістік ағын
сулар, қала сулары (әсіресе жол бетіндегі мұзды ерітуде тұзды пайдалану)
және т.б. әсер етеді. ВОЗ мәліметтері бойынша судың тұздылығы адам
денсаулығына тигізетін әсері әлсіз, сондықтан тұздалу деңгейіне шектеу
қойылмайды. Су құрамындағы тұздың ең қолайлы мөлшері 600 мгл дейін
болады.
Темірленген су
Темір табиғатта әр түрлі формада кездеседі (валентілігіне байланысты
FeO, Fe+2, Fe+3) және түрлі химиялық қосылыстар түрінде болады.
1. Жай темір (FeO) – элементарлы немесе металдық темір, суда
ерілмейді, ылғал мен өттегінің әсірінен 3 валентті темірге айналып,
ерімейтін оксид түзеді Fe+2 (тат басу).
2. ІІ-і валентті темір. (Fe+2) суда үнемі еріген түрде болады. Кен
жағдайда темір гидоксиді тұнбатүзеді.
3. ІІІ валентті темір (Fe+3) темір гидроксиді Fe(OH)3 суда ерімейді
(рН өте төмен жағдайынан басқа). Темір хлориді FeCL3 мен сульфаты
Fe2(SO4)3 суда жақсы еріп, сілтілік орта түзеді.
4. Органикалық темір. Суда әр түрлі формада немесе комплекс түрінде
болады. Темір құрылымы бар, ерігіш, жоюлуы қиын заттар.
Олардың бірнеше түрі ажыратылады.
а) Бактериальды темір. Кейбір бактериялар өзінің тіршілгі барысында
еріген темірдің энергисын қолданады. Бұндай жағдайда 2-і валентті темір
3 валенттіге ауысып бактерияның шырышты қабатында сақталады.
б) Коллоидты темір. Коллоидтер - ұсақ (1 микронға дейін) ерімейтін
бөлшектер. Кейбір ірі органикалық молекулаларды да осы қатарға жатқызуға
болады (таниндер мен легниндер). Бұлар өзінің кіші мөлшеріне байланысты
суда тұнбаға түспей, суспензия түрінде болады.
в)Органикалық ерігіш темір. Мысалы, полифосфаттар ерітіндіде кальций
мен басқа металдарды ұстап байланысқа түсе алады, ал кейбір органикалық
молекулалар темірмен байланысып күрделі хелатам деп аталатын комплекстер
түзе алады. Бұндай байланысқа гемоглобиннің порфиринді темір тобы немесе
өсімдіктердің хлорофилл пигменттінің магний перифириялық сақинасы.
Яғни жоғарыда келтірілген темір түрлерінің судағы қасиеттері өзгеше.
Мысал ретінде ыдысқа құйылған су мөлдір және таза болғанымен, егер оны
тұндыратын болсақ біраз уақыттан кейін қызғылт тұнбаның пайда болғаны
байқалады, бұл сол судың құрамындағы ІІ-і валентті темірдің болуын
көрсетеді. Бірақ коллоидты темір судың түсін өзгертіп, тұнба түзбей, оны
тек химиялық жол арқылы анықтауға болады.
Су құрамындағы темірдің болуына байланысты ерекшеліктері
Темір түрі Краинан алынған су Тұндырылған су
Ғе+2 Таза қызғылт Қоңыр тұнба
Ғе+3 Қызғылтқа боялған Қоңыр тұнба
коллоидты Сарғыш-қоңыр Тұнба түзілмейді
Органикалық еріген Сарғыш-қоңыр фильтрленбейді
Бейорганикалық еріген Су өткізу жүйесінің Тұнба түзілмейді
жолдарында мырышты қабатфильтрленбейді.
пайда болады.

2.3. Судың тотығуы

Тотығу - бұл су құрамындағы органикалық және минералды зқаттардың
мөлшері және химиялық тотықтырғыштардың әсерінен олардың тотығуы.
Табиғи аз ластанған суларды тазалау практикасында перманганатты тотығу
арқылы жүргізілсе, ластанған суларды көп жағдайда бихроматты тотығу арқылы
анықтайды. Басқаша аты (ОХҚ) - оттегінің химиялық қолданысы.
Жалпы органикалық заттармен ластануында судың тотығуы өте тиімді
жүйелі көрсеткіш ретінде болады.
Су құрамында болатын органикалық затар өзінің табиғаты мен химиялық
құрылымы жағынан ерекше. Олардың құрылымына судағы биохимиялық
процесстермен бірге беткі және жер асты сулары, жауыш-шашындар өзінің
әсерін тигізеді.
Табиғи сулардың тотығу қарқындылығы кең ауқымды болады. 1 литр судағы
О2-ң мөлшері бірнеше миллиграммнан ондаған миллиграмға дейін жетеді. Жер
асты суларымен салыстырғанда беткей суларының тотығу қарқындылығы жоғары,
яғни құрамында органикалық заттар көп. Бұған мысал, тау өзендері мен
көлдерінде О2 2-3 мгдм2 тең болса, жазықтағы өзендердің О2 5-12 мгдм3
тең. Жер асты суларының О2 орта шамада тотығуы 10-100 мгдм3 дейін жетеді.
(мұнай, газ кең орындарына басқа).

3. Гост 2874-82

Ас суына қойылатын гигиеналық талаптар және сапалық бақылау.
Бұл стандарт орталықтандырылған тұрмыстық ас суымен қамтамасыз ету
жүйесіне және тұрмыстық ас суы ретінде немесе техникалық бағытта
қолданылатын ортлықтандырылған жүйесіндегі судың гигиеналық талаптары мен
сапалық бақылау жүргізілуін бегілейді 4.

3.1. Гигиеналық талаптар

Ас суы эпидемиялық жағынан қауіпсіз органоплетикалық қасиеті жақсы,
химиялық құрамы жағынан зиянсыз болуы тиіс.
Судың сапалық көрсеткіштері су тасымалдаудың жүйесіне түскеннен
кейінгі құрамы мен қасиеттеріне байланысты анықталады.
Микробиологиялық көрсеткіштерге байлансты ас суы мына талаптарға
сәйкес болуы тиіс.
Судың 1 см3 микроорганизм саны (100 Гост 1896373
1 дм3 (коли-индекс) ішек таяқшасының саны (3 Гост 1896373

3.2. Судың токсикологиялық көрсеткіші

Судың токсикологиялық көрсеткіштері, оның химиялық құрылымының
зиянсыздығымен сипатталады. Және келесідей заттарға нормативтер енгізеді:
- табиғи суларда кездесетін
- реагент түрінде судың өңделуінде қосылатын
- өндірістік, ауыл шаруашылық және тұрмыстық т.б. жұмыстардың
нәтижесінде пайда болған су тасымалдағыштарының ластануы.
Табиғи сулардың құрамындағы немесе өңдеу барысындағы химиялық
заттардың концентрациясы келесідей норамтивтерден аспауы тиіс.
Гост 18165-89 бойынша қалдық алюминий (0,5 мгдм3
Гост - 18294-89 бойынша бериллий (Ве) (0,0002 мгдм3
Гост 18308-72 бойынша Молибден (Мо) (0,25 мгдм3
Гост 152-89 бойынша Мышьяк (As) (0,05 мгдм3
Гост 18826-73 бойынша Нитраттар (No3) (45,0 мгдм3
Гост 19355-85 қалдық полиакриламид (2,0 мгдм3
Гост 8293-72 бойынша қорғасын (Рb) (0,03 мгдм3
Гост 19413-89 бойынша Селен (Se) (0,01 мгдм3
Гост 23950-88 бойынша Стронций (Sr) (3 мгдм3
Гост 4386-88 бойынша Фтор () (3 мгдм3 Климаттық аудандарда
Судың органолептикалық көрсеткіштері
Қолайлы органолептикалық көрсеткіш келесідей заттарға нормативтер
енгізіледі:
- табиғи суларда кездесетін
- реагент түрінде судың өңдеу барысында қосылатын
- өндірістік, ауылшаруашылық және жұмыстық жұмыстардың нәтижесінде
пайда болатын су тасымалдағыштардың ластануы.
Табиғатта кездесетін сулардың құрамындағы немес өңдеу барысында
қосылатын және судың органолептикалық қасиеттеріне әсер ететін химиялық
заттардың концентрациясы келесідей нормативтерден аспауы тиіс:
Гост 4011-72 бойынша Темір (Ғе) (0,3 мгдм3
Гост 4151-72 бойынша жалпы Десткость (7,0 мгдм3
Гост 4 974-72 бойынша мыс (Сu+2) (1 мгдм3
Гост 4388-72 бойынша Полифосфатты қалдықтар (РО3-4)
(3,5 м Гост гдм3
Гост 4389-72 бойынша Сульфаттар (SO-4) (500 мгдм3
Гост 18164-72 бойынша Құрғақ қалдық (1000 мгдм3
Гост 4245-72 бойынша Хлоридтер (Се-) (350 мгдм3
Гост 18293-72 бойынша Мырыш (Zn2+) (5,0 мгдм3
Органолептикалық қасиеттерге қойлатын талаптар:
Иісі 200 С, 600 С дейін жылытқанда (2 бал Гост 3351-74
бойынша
Дәмі 200 С (2 бал 3351-74 Гост бойынша
Түсі (20 3351-74 Гост бойынша
Тұндылығы стандартты шкала бойынша (1,5 мгдм3 3351-74 Гост бойынша.
Су бетінде ешқандай қабат болмауы қажет.
Судың сапалық бақылауы
Тұрмыс және ас суымен қамтамасыз ететін орталықтандырылған
жүйелерді жүргізетін мекемелер үнемі су жолын, жүйеге кірудің алдында және
таралуы кезінде бақылап отыруы тиіс.
Ал жер астынан таралатын су жүйелеріне алғашқы уақытында жылына 4
реттен кем емес (әр сезонда), кейінен жылына 1 рет тексеріледі.
Судың беткей көздерінде су анализі әр ай сайын жүргізіліп отырады.
Өндірістік–зертханалық судың сапасын бақылау жүйеге түспей тұрғанда
микробиологиялық, химиялық немесе органолептикалық көрсеткіштер бойынша
жүргізіледі.
Су құрамындағы хлор қалдығы таза су қоймаларынан кейін белгілі
мөлшерде болуы тиіс.

қалдық хлор қалдық хлор конц-ы, мгдм3хлор мен су арасын.
байлан. п.б. қажетті
уақыт, мин.
1. Бос күйінде 0,3 – 0,5 30
2. Байланысқан күйінде0,8 – 1,2 60

Жеке жағдайда санитарлық-эпидемиологиялық қызметкерлердің қолдауымен
су құрамындағы қалдық хлордың мөлшерін жоғарлатуға болады (су жолд. биолог.
кедергілер п.б.).
Реагенттердің қалдық мөлшеріне өндірістік- зертханалық бақылау арнайы
жүргізілетін методтарға байланысты.
Тәжірибелік пробаларды дала су қондырғыларынан, үй кранынан алынады.
Судың таралу жүйесі орналасқан жеріндегі жалпы анализдегі проба саны
санитарлық-эпидемиологиялық қызметкерлерімен бірге анықталуы тиіс және
талапқа сай болуы қажет.
Қызмет көрсететін Айына алынатын барлық
тұрғын саны, адам таралу жүйесіндегі минимальді
проба саны
10 000 дейін 2
20 000 дейін 10
50 000 дейін 30
100 000 дейін 100
100 000 жоғары 200
Орталықтандырылған тұрмыстық ас суымен қамтамасыз ету жүйедегі
судың сапасына жүргізілетін мемлекеттік санитарлық бақылауды қамтамасыз ету
санитарлық-эпидемиологиялық қызмекерлерінің белгіленген мерзімі мен арнайы
программа бойынша жүреді.

4. СанПин 2.1.4.559-96.

Ас суы. Ортақтандырылған ас суымен қамтамасыз ететін су жүйесіне
қойылатын гигиеналық талаптар. Су сапасын бақылау.
Бұл ережелерде ашық және жабық сумен қамтамасыз ету жүйсіне қойылатын
гигиеналық талаптар бекітіліп, су құрамында жиі кездесетін ұлы химиялық
заттардың мөлшерін қадағалайды. Бұл стандарт ас суы ретінде пайдаланатын
судағы 1345-ке жуық ұлы заттардың мөлшерін анықтайды.

СанПиН негізгі нормалары
Органолептикалық көрсеткіштері

Иісі, бал мөлшері 2
Дәмі, бал мөлшері 2
Түсі, градус бойынша 20 (35)
Лайлығы,(өлшем бірлігі формазин 1,5 (2)
бойынша) немесе мгдм3 (калоин
боынша)

Паразитологиялық және микробиологиялық көрсеткіштері

100 мл колиморфты термотолерантты Болмауы
бактерия саны
100 мл жалпы колиморфты бактерия Болмауы
саны
1 мл түзілетін жалпы микроб пен 50 жоғары емес
коллония саны
100 мл өсетін колифагтар саны Болмауы
20 мл сульфитті редуциялайтын Болмауы
клодострий спорасының саны
50 мл лямбий цистасының саны Болмауы

Қазақстан территорисындағы табиғи сулардың құрамында жиі кездесетін зиянды
химиялық заттарға және антропогенді туындыларға қойылатын нормативтер

Зат аты Норматив, Аспауы қажет Зиянды көрсеткіші
Қауіп төндіру Сутектік көрсеткіш, 6,0-9,0 -
класы рН аралығында
- Жалпы 1000 (1500) -
минералдануы(құрғақ
қалдықта мгдм3)
- Жалпы 7 (1,0) -
кермектілігі(карбон
атты), ммольдм3
- Перманганатты 5,0 -
тотығуы мгдм3
- Жалпы мұнай 0,1 -
өнімдерінің
суммасы,мгдм3
-
- Анионактивті беттік0,5
активті
заттар(БАЗ),
мгдм3
- Фенолды индекс, 0,25 -
мгдм3

Бейорганикалық заттар
Алюминий (Al3+), 0,5 c.-т.1 2
мгдм3
Барий (Ва2+) , 0,1 - 2
мгдм3
Бериллий (Be2+), 0,0002 - 1
мгдм3
Бор (В), сумма, 0,5 - 2
мгдм3
Железо (Fe), сумма0,3 (0,9) орг.2 3(4)
(хлорное), мгдм3
Кадмий (Сd), 0,001 с.-т. 2
сумма, мгдм3
Марганец (Mn), 0,1 орг. 3
сумма, мгдм3
Медь (Cu2+ ), 1,0 - 3
сумма, мгдм3
Молибден (Mo), 0,25 - 2
сумма, мгдм3
Мышьяк (As), 0,05 - 2
суммарно, мгдм3
Никель (Nі), 0,1 - 3
суммарно, мгдм3
Нитраты (NO3-), 45,0 орг. 3
мгдм3
Ртуть (Hg), сумма,0,0005 с.-т. 1
мгдм3
Свинец (Pb), 0,03 - 2
сумма, мгдм3
Селен (Se), сумма,0,01 - 2
мгдм3
Стронций (Sr2+ ), 7,0 - 2
мгдм3
Сульфаты (SO42-), 500 орг. 4
мгдм3
Фторидтер (F), 1,5 с.-т. 2
мгдм3 І, ІІ
климаттық
аудандарда
ІІІ 1,2 - 2
ІV 0,7 - 2
Хлоридтер (Cl-), 350 орг. 4
мгдм3
Хром (Cr6+), 0,05 с.-т. 3
мгдм3
Цианидтер(CN-), 0,035 - 2
мгдм3
Цинк (Zn), мгдм3 5 орг. 3

Органолептикалық заттар
Алюминий (Al3+), 0,5 c.-т.1 2
мгдм3
Барий (Ва2+) , 0,1 - 2
мгдм3
Бериллий (Be2+), 0,0002 - 1
мгдм3

1орг.- органолептикалық
2 с.-т.-санитарлы-токсикилогиялық

Жалпы альфа және бетта активтілігінің нормативтерінің көрсеткіштері
Көрсеткіштері Өлшеу бірлігі Зиянды Көрсеткіштері
нормативтері
Жалпы альфа Бкл 0,1 Радиациялық
радиоактивтілігі
Жалпы бета Бкл 1,0 Радияциялық
радиоактивтілігі

4.1. Судың құрамында болатын ластағыш қоспалардан тазалау

Фазалы-дисперсті классификацияны практика жүзінде қолдану, сумен
қамтамасыз ететін тұйық жүйедегі қалдықсыз технологиясын ұйымдастыруға
мүмкіншілік туғызады.Қолданылған суды тазалау, оларды қайта қолдануға
немесе қоршаған ортаны ластамай өзен мен көлдерге тастауға мүмкіндік
береді15.
Суды тазалау үшін қолданылатын технология, судың құрамында бар
заттардың түрлері және олардың мөлшері негізінде жасалады.
Бірінші топқа жататын гетерофазалы қоспаларды тазарту үшін, тұндыру
сүзу прцестері ал кейбір жағдайларға байланысты ерітіндегі тұнбаларды
бөліп алу мақсатында центрден тепкіш күш және флотация тәсілдері де
қолданылады. Сүзу прцестерін іске асыру үшін майда тесіктері бар торлар
(сеткалар) жоғары дисперсті аллюминий немесе темір гидроксидтері
пайдалынады.
Екінші топқа жататын микрогетерофазалы қоспаларға:коллоидты органикалық
және жоғары молекулалық қосылыстар жатады. Оларды бөліп алу үшін, алюминий
және темір гидроксидтері қолданылады.
Үшінші топқа жататын еріген молекулардан тазарту үшін, органикалық
заттарды тотықтырады. Активтенген көмірмен, не басқа да сорбенттермен
адсорбциялайды, органикалық еріткіштермен экстракциялайды, ұшатын
қосылыстарды десорбциялайды және т.б. Мұндай зиянды қосылыстардан құтылу
арнаулы қондырғыларда іске асырылады.
Ал, төртінші топқа кіретін электролиттерден тазалауды иондарға тән
қасиеттерге сүйене отырып шешуге болады. Нейтрализациялау немесе комплекс
түзу негізінде, аз диссоцияланатын немесе аз еитін қосылыс түрінде
өткізу; катионитті немесе анионитті қатты фазалардың бетіне сорбциялау,
жинақтау, фазалық күйін өзгертіп, газ немесе қатты түріндегі қосылыстарға
өткізу, сұйық фазаның бір бөлігіне жинақтау (экстрация, кері осмос);
иондардың электр өрісіндегі қозғалысын қолдану және т.б12,17.
Ашық су қоймаларынан ішетін суды дайындау үшін, оларды тұндырады,
түссіздендіреді және залалсыздандырады. Ал еге, суды жер астынан алатын
болса, онда оларды көп жағдайда тек қана залалсыздандырады.
Су тазалау станцияларына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.