Қысқа толқынды электромагниттік сәуле шығару элементтердің ядросы - радиактивті нуклидтер

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ӨСІМДІКТЕР ФИЗИОЛОГИЯСЫ БИОХИМИЯСЫ
ЭКОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

ТАҚЫРЫБЫ:

ТЕКСЕРГЕН: ҚОЙБАҒАРОВА Б.Х.
ОРЫНДАҒАН: ӨНЕРХАН Н.
3-топ, 1-курс, қазақ филологиясы, қазақ
тілі және әдебиет бөлімінің
студенті

БАҒАСЫ:

АЛМАТЫ-2007
ЖОСПАР:

1. КІРІСПЕ

2. СЕМЕЙ ЯДРОЛЫҚ ПОЛИГОНЫ

3. ҚАЗАҚ ЖЕРІНДЕГІ БАСҚА ДА ПОЛИГОНДАРДЫҢ ӘКЕЛГЕН

РАДИОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗАРДАПТАРЫ.

4. БАЙҚОҢЫР КОСМОДРОМЫНЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ӘСЕРІ

5. ЖАЛПЫ БӨЛІМ

6. ҚОРЫТЫНДЫ

КІРІСПЕ

Өмірде, экономикалық жағдайына, географиялық орналасуына тарихи дамуына
қарасаңыз, біздің қазақ елі табиғат қойынында бірге өсіп, қайнасып келе
жатқан жұрт екені байқалады. Мұндай жақындық оларды табиғатқа етене бауыр,
жанасуыр етіп жіберген.
Қазақ елінің табиғатқа деген көркемдік сезімін, ілтифатын, қадір мен
қасиетін көрсететін деректерді тарихтан ғана емес, бүгінгі өмірден,
тұрмыстың сан-сала, сан тарауларынан да кездестіруге болады.
Халқының сирек, жерінің, байтақ табиғатының әсем көрікті болуы
Қазақстан жерінде малдың да, аңдар мен құстардың да мейлінше көбеюіне өте
қолайлы жағдай туғызған. Олар тыныш кең дүниеде емін-еркінөсті. қазіргі
кезде қазақ елінің табиғат байлықтары орасан зор шегініске түскен. Оны
өмірдің өзі көрсетіп отыр. Радиоактивті элементтердің апатына ұшыраған
аймақтардың сыны қоншама. Осы кездегі аса жылдам дамып келе жатқан ғылым
мен техниканың қуаты биоресурстардың қай саласы болса да, аз жылдың ішінде
өзгертіп жіберіп жатқаны баршамызға аян. Бұл өзгерістердің көптеген
жағдайда адамзатқа, қоғамға, экономика мен мәдениетке пайдасыз болатыны,
келешек ұрпаққа үлкен зияны тиетіні қазірдің өзінен айқын көріне бастады.
Дүние жүзіне әйгілі болып отырған Арал теңізінің экологиялық апаты. Ол өз
жағалауынан 70-80 километр қашықтап кетті. Бүгінгі күні жалаңаштанған теңіз
түбі 23 мың шаршы километрдей жерді алып жатыр. Тұзды құм 2 миллион гектар
құнарлы топырақты жұтып қойды. Жергілікті халықты күйзеліске ұшыратты.
Биосфера қабататтары химиялық, биологиялық, радиациялық заттектермен
улануы.
Радиациялық ластанудың басқа ластанудан көп айырмашылығы бар. Қысқа
толқынды электромагниттік сәуле шығару элементтердің ядросы – радиактивті
нуклидтер. Міне, осы бөлшектер мен шығарылған сәулелер адамның организміне
түскенде жасушаларды бұзады, соның нәтижесінде түрлі аурулар пайда болады.
Радиациялық ластанудың негізгі көздері – альфа, гамма және бетта сияқты
радиактивті сәулелер. Ионданған сәулелер адам, жануар организмдерінде
ақуыз, фермент және басқа да заттардың өзгеруіне, яғни сәуле ауруының
дамуына әкеліп соғады.
Сәуле ауруы адамның сыртқы мүшелерінің зақымдануынан және радиациялық
ластаушылардың ішкі органдарға түсуі нәтижесінде болады.
Сәуле ауруын дәрежесіне, алынған сәуленің мөлшеріне байланысты балалар,
қарт адамдар мен ауру адамдар көтере алмайды екен. Адамдар 50 рентген сәуле
алса ауруы байқалмайды. Ал, 100 рентгеннен бастап сәуле ауруы дами
бастайды.
Сәуле ауруы өзінен алынған сәуленің мөлшеріне қарай ауыр және созылмалы
болып бөлінеді. Адамдар екі-үш рет сәуле алғанда ауыр сәуле ауруына
ұшырайды, ал аз мөлшерде алса ұзақ уақыт сәуле ауруына шалдығады.
Қабылданған мөлшеріне қарай сәуле ауруы төрт түрлі дәрежеде болады:
1-дәрежелі жеңіл түрі – 100-200 рентген мөлшерінде,
2-дәрежесі орташа – 200-300 рентген;
3-дәрежесі ауыр – 300-500 рентген мөлшерінде;
4-дәрежелі өте ауыр – 500-рентгеннен астам мөлшерде сәуле алған кезде
болады.
Адамның іс-әрекеті нәтижесінде биосфераның радиациялық ластануы өте
үлкен қауіп тудырып отыр. Қазіргі кезде радиоактивті заттар өте кең
қолданылуда. Осы элементтерді тасымалдауда болатын немқұрайдылықтың
нәтижесінде өте күшті радиациялық ластану болады. Мысалы, атом қаруын
сынақтан өткізу биосфераның радиациялық ластануына әкеліп соғады.
Жиырмасыншы ғасырдың екінші жартысынан бастап түрлі атом электр
станциялары, мұз жарғыш кемелері, ядролық қондырғылары бар сүңгуір
қайықтарды кең түрде пайдалана бастады. Өнеркәсіп пен атом энергиясы
пайдаланатын мекемелер дұрыс жұмыс істегенде қоршаған ортаның радиактивті
нуклидтермен ластануы өте аз мөлшерде болады. Осы атомдық энергияны
пайдаланатын мекемелерде апат болған кезеңде жағдай өзгеше болады.
Радиациялық ластану нәтижесінде түскен радиактивті шөгінділердің өзі
бірнеше мыңдаған километрге дейін таралады. Қазіргі кезде әскери
өнеркәсіптің радиактивті қалдықтарын сақтау мен жою мәселесі тұр. Ол
қалдықтар жыл санап қоршаған орта үшін аса қауіпті бола түседі.
Радиоактивті ластану өткен ғасырдың 40-шы жылдары уранның ыдырау
реакциясы ашылғаннан бастап пайда болған. Атом энергиясын американдықтар
соғыс мақсатында, ал 1945 жылдан бұрын Кеңес дәуірінде оны бейбіт мақсатқа
пайдалана бастады. Атом энергиясын пайдалану кезінде сақтандыру шаралары
қоса жүргізіледі. Өйткені атом қондырғылары жұмыс істеу кезінде, адам
өміріне қауіпті радиактивті шлак түзіледі. Ал оны залалсыздандыру оңай
шаруа емес, радиактивті қалдықтарды теңізге, мұхитқа, өзенге тастауға
рұқсат етілмейді.
Көптеген дамыған елдерде атом өнеркәсібі кәсіпорындарында белгіленген
санитарлық нормаға дейін радиактивті заттардың концентрациясын азайтатын
тазарту қондырғылары салынған қалдықтар баллондарға салынып, цементтеледі
де, арнаулы жерлерге тасталады.
Атом энергетикасының мәселелері миллиондаған адамдарды ойландыруда.
Атом электростанциясындағы аппараттарға немқұрайды қарауға болмайды,
олардың ойламаған жерден апатқа ұшырауы – объективтік шындық.
Біздің республикамыздағы Семей ядролық сынақ аймағы жайында тоқталып
кетейік.

2-бөлім. Семей ядролық полигоны

Семей ядролық полигонын ашу туралы шешімді КСРО Министрлер Кеңесі
шешімімен 1947 жылғы 21 тамызда қабылдады.
1948 жылдың шілде айында полигонға әскер бөлімдері мен құрылысшылар
келе бастайды. Осы кезден бастап Мәскеу-400 деп аталған қала салу жұмысы
аса құпия жағдайда кең ауқыммен жүргізіледі.
1949 жылғы 29 тамыз күні Семей ядролық полигонында алғашқы жарылыс
жасалды.
Осы күннен бастап КСРО әскери-өнеркәсіп кешені Қазақстан тұрғындарына
қарсы жарияланбаған соғысты бастап кетті. Бұл ядролық қасіреттің басы еді,
ол 40 жылдан астам уақытқа созылды. Қазақстан аумағында барлық жиынтық
қуаты 50 мегатоннадан асатын 470 ядролық жарылыс жасалды. Биыл қазақ
даласында алғашқы ядролық жарылыс жасалғанына 57 жыл толды. 1991 жылғы
тамыздың 29-ында халықтың жаппай талап етуімен әлемдегі аса ірі
полигондардың бірі жабылды. Қазақстан өзінің тәуелсіздігінің алғашқы
күнінен бастап сыртқы саясатының бейбіт жолын таңдап алды. Ядролық сынақтар
тоқтатылды. Енді қазақ даласы, қазақ топырағы қорқынышты жер асты
дүмпулерінен тітіркенбейтін болды. Полигон жабылды. Жабылғанымен де, қазақ
ұлтына Абайдай, Шәкәрімдей ұлы азаматтарын сыйлаған дарқан дала бұрынғыша
қауіпті болып отыр. Тек сол қауіптің әлпеті ғана өзгерген. 40 жыл бойы
жарылыстан көз ашпаған қазақ даласының ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып жатқан
зардаптары жан түргігерлік. Әр түрлі деректерге сүйенсек, Семей өңірінде
полигон жұмыс істеген жолдары жасалған ядролық жарылыстардың жиынтық қуаты
1945 жылы американдық бомбаның қуатынан 2,5 мың есе күшті екен.
Сол қайран қазақ даласының сынақтан кейінгі зардаптарына тоқталсақ.
Бұрынғы Семей ядролық полигоны Қазақстанның солтүстік-шығыс бөлігінің жалпы
алғандағы 18 мың 500 шаршы шақырым жерін қамтып жатыр. Бұл полигон Шығыс
Қазақстан облысының 54 пайызына, Павлодар облысының 39 пайызына, Қарағанды
облысының 7 пайызына өз залалдарын бүгінгі күнге дейін тигізіп жатқан
көрінеді. Сонымен бірге зардап шеккен жерлердің көлемі полигонның өзінен 16
есе үлкен шамамен 304 мың шаршы шақырым. Полигонның жұмыс істеген 1949-1989
жылдары аралығында осы аймаққа жалпы саны 468 ядролық жарылыс өткізілген.
Олардың 125-і атмосфералық (26-сы жерүсті, 91-і ауада, 8-і биіктіктегі)
жарылыс болса, 343-і жерасты (215-і көлденең қазбалы, 128-і ұңғылы)
сынақтар. Яғни, Мұрат Ибраевтың мәліметі бойынша кезіндегі қызыл империяның
барлық ядролық сынақтарының үштен екі бөлігі қазақ даласында жасалған.
Семей өңірінің радиактивті заттармен ластануы өте жоғары дедік. Осы
жерлерде шоғырланған 154 өнеркәсіп орындарынан жылына 294 мың тонна улы зат
қоршаған ортаға шығарылады. Мәселен, мыс 100 РЗШ, қорғасын 100 РЗШ, мырыш
300 РЗШ, хром 100 РЗШ, кобальт 50 РЗШ, никель 50 РЗШ, т.б. ауыр металдардың
шекті мөлшерінің тіркелгені Атамекен газетінің кезекті сандарында жарық
көріпті.

3-бөлім. Қазақ жеріндегі басқа да полигондардың әкелген
радиоэкологиялық зардаптары

Соңғы мәліметтер бойынша Қазақстан аумағында ядролық қарулар сыналған
жерлердің көлемі Ақтөбе облысында 4207,5; Атырау – 1635,3; Шығыс Қазақстан
11,1; Жамбыл – 257,1; Жезқазған – 4900; Батыс Қазақстан – 1558,8; Орталық
Қазақстан – 1,96; Маңғыстау – 21,4; Павлодар – 717,0; Оңтүстік Қазақстан –
8,1; Семей – 941,2 мың гектар жерлерді қамтыған. Осы жерлерді 50 жыл бойы
(1949-1996 бұрынғы Кеңес үкіметі соғыс ведомстволары 503 ядролық сынақ
жасап, Қазақстанның шұрайлы жерінің 20 миллион гектарын жарамсыз етті.
Батыс Қазақстан аймағында 1966-1979 жылдар аралығында 24 ядролық қару
сыналған, олар Маңғыстау облысында – 3, Батыс Қазақстанда – 4 және Атырауда
– 17 рет жасалған. Соның ішінде ең ірісі Азғыр полигоны ғана 6,1 мың гектар
жерді алып жатыр. Зерттеулер нәтижелері бойынша Нарын, Азғыр құмдарында
радиактивті элементтер: кадмий – 80-120; странция – 150; қорғасын – 80 және
нитрат – 8,8 есе шекті мөлшерден көбейіп кеткен.
Үстірт платасында 1968-1970 жылдары жер асты ядролық сынағы жасалған.
Осы жерлердің бәрінде де суға, топырақ пен өсімдік және жан-жануарлар
дүниесіне бұрын соңды болмаған залалардар келді.
Республика аумағында ірі ракеталық полигондар Атырау облысының
тайсойған, Балқаш көлі маңында ташкен-4 және Байқоңыр ғарыш айлағында
орналасқан. Бұл жерлерде топырақ беті өте қауіпті гептил жанармайымен және
ракета қоқыстарымен ластанған.
Гептил өте улы зат болғандықтан, адамдардың өкпе-тыныс жолдарына, жүйке
жүйесіне әсер етіп, бүйрек, бауыр мүшелерін зақымдайтыны анықталған. Сол
сияқты ракета, космос корабльдерінің ұшуы қышқыл жауындар жаудырып,
қоршаған ортаның тірі комплексінің 3-50% биомассасын жойып жіберді.
Мәселен, 1988-1991 жылдар аралығында тек Тайсойған полигонында ғана 2400
ракета барлығы 30 мың тонна жанармай жаққан. 1994 жылдың 5-шілде мен 27-
қазанда апатқа ұшыраған Протон ракета тасығышы Қарағанды облысының жеріне
гептилен уын шашып, орасан зор қауіп төндірді. Оның зардабы әлі белгісіз
болып отыр.
Қазіргі кезде Қазақстан жерінің 33,5 миллион гектар жері соғыс
полигондарының кесірінен бүлінгені анықталды. Сол сияқты республика
аймағында барлығы 16 миллиард тонна радиактивті қалдық жинақталған. Ол
қалдықтар Ақмола облысының – 800 га, Жамбыл облысының 190 га, Жезқазған
облысының – 25 га, Қызылорда облысының – 3,0; Оңтүстік Қазақстан облысының
– 2 гектар жерін алып жатыр. Нәтижесінде бүгінгі таңда Қазақстан
радиациялық апат аймақтары мен ондағы қазіргі қалыптасқан жағдайларды
жоғарыда келтірілген фактілер арқылы көруге болады.
Қазақстанның құрғақ климаты жағдайында радионуклидтер топырақта баяу
қозғалып, ұзақ сақталып, экожүйелерді бүлдіреді. ОСылайша топырақ негізгі
ластану көзі ретінде радионуклидтерді өсімдіктерге одан жан-жануарларға,
адамға жеткізіп отырады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.