Сондыктан саясат субъектісі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Қазақстанда мемлекеттік басқару кадрларының кәсіптілігін арттыру жөнінде айтарлықтай мол әлеуметтік тәжірибе жинақталды. Әсіресе, соңғы бесжылдықта егемен мемлекетіміз осы бағыттағы проблемалаарды түбегейлі шешудің жолдарын тыным таппай қарастырып, бүкіләлемдік қоғамдастықтың тең құқықты әріптесі болуға батыл қадамдар жасауда. Кез келген мемлекеттің әлсіз жері өкімет билігі мен басқару үрдісі десек, қазіргі кезде біздің Қазақстанда бұл жағдайларды жақсартып, жандандыруға ұтымды басқаруға және әрі тиімді жүргізуге қажетті барлық мүмкіндіктер ескерілуде. Қоғамның объективті және заңды құбылыстарының бірі-басқару жүйесіндегі кәсіптілік негізінде интеграциялық бірлесуді дамыту арқылы - кешенді құрылымдарды құру.

Кадр қызметінің басты мақсаты - мемлекеттік органдардың барлық құрылымдық бөлімшелерін қажетті мөлшерде мемлекеттік қызметшіге керек жоғары кәсіби еңбекке дәлелді біліктілікпен, олардың әкімшілік мемлекеттік қызметке бекітілу мен алдағы жан-жақты дамуын қамтамасыз ету. Осы негізде мемлекеттік басқарудағы технологиялардың дамуындағы мемлекеттік органдардың ролін байланыстыру. Нақты негіз болатын басқару тәртіпті қалыптастыру болып және заңнамалық ерекшеліктерді негіздеу. XXI ғасырда туындаған объектілік жағдайлар адамдардың жаңа нысанда қызмет атқаруын, ой-толғауын және тиісті тәртіп қалыптастыруын талап етеді. Демек, субъектілік факторлар да жаңадан ұйымдастырылып, жаңаша дамытылуы қажет. Міне, осылардың бәрі қисындылық тұрғысынан алғанда жинақтала келіп, мемлекеттің қазіргі кездегі мән-маңызын айқындайтын факторлар мен қоғамдық құбылыстарды жете зерделеп, зерттеуді қажет қылады, оның жүзеге асырылуына талап қояды.

Қоғамның нақты бір бөлігі мемлекет болғандықтан барлық дерлік гуманитарлық және экономикалық ғылымдар мемлекеттік басқару мәселелерін қарастырады. Сол сияқты мемлекеттік басқару ісінде де және ол туралы ғылымды қалыптастыру процесінде де басқа да гуманитарлық емес ғылымдардың әдістері мен мәліметтері қолданылады. Бірақ ғылымның әр саласы мемлекеттік басқару мәселесін өзінің зерттеу тұрғысынан қарастырады. Атап айтқанда, мемлекет қызметін мемлекет және құқық теориясы, саясаттану, әлеуметтану, философия және тағы басқа көптеген ғылыми пәндер зерттейді.

Жаңа экономикалық қатынастарға көшу барысында қазіргі қоғамдағы мемлекеттік басқаруды кәсіптілігін реформалау маңызды роль атқарады.

Бүгінде қоғамымызда жан-жақты жүргізіліп жатқан реформалар мемлекеттік басқаруға айтарлықтай ықпалын тигізуде. Басқару қызметінің бағыт-бағдары және дамуы мемлекетіміздегі әлеуметтік экономикалық және саяси жүйедегі процестермен айқындалып отыр. Мемлекеттік басқару мемлекеттік айрықша қызметінің бір түріне жатады. Өйткені, мемлекеттік басқару заң жүзінде өкілеттілік берілген арнайы субъектілерге-мемлекеттік басқару органдарына жүктеледі.

Мемлекеттік басқарудың әлеуметтік-экономикалық, саяси, этикалық және психологиялық тұрғыдағы көзқарастары басқаруды қоғамдық құбылыс түрінде көп қырлы категория ретінде танытады. Нарыққа байланысты өркениетті елдердегі басқару жүйесіне біте қайнасып кеткен мәдениеттілік және моральдық категориялардың көрінісі, басқару этикасы біздің мемлекеттің қоғамдық, экономикалық өмірінен де орын ала бастады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - Мемлекеттік басқару кадрларының кәсіптілігін және компетенттілігін арттырудың жолдарын ұйымдастыруға айтарлықтай толық сипаттама беру. Диплом жазу барысында көзделген міндеттер:

Мемлекеттік басқару кадрларының теориялық және ұйымдық-құқықтық нысандары ашып көрсету;
Мемлекеттік басқарудағы кәсіптіліктің объективті мүмкіншілігі және қағидалары нақтылау;
Мемлекеттік басқарудың кәсіптілігін және компетенттілігін арттырудың қазіргі кезеңдегі қажеттілігін анықтау;
Батыс Қазақстан облысы Статистика департаментінің кадрлік және мемлекеттік құқықтық жұмыс бөлімінің экономикалық көрсеткіштерін талдау;
Мемлекеттік басқару жүйесіндегі кадрларды ақпараттық технологиялармен қамтылуын іске асыру шараларын жүзеге асырылуын бағалау;
Мемлекеттік басқару кадрларын демократияландыру оның қарқынды дамуының негізгі жолдарын жетілдіру қарастырылады.

Анықтама әдебиеттері ретінде “Қазақстан Республикасы Конституциясын”, Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлықтарын, “Қазақстан Республикасының жергілікті мемлекеттік басқару туралы”, “Қазақстан Республикасының Үкіметінің 2009-2011 жылдарға арналған бағдарламасы”, “Қазақстан Республикасының еңбек туралы” Заңдарын, әлеуметтік-экономикалық дамуының төлқұжаты және Батыс Қазақстан облысы Статистика департаментінің кадрлік және мемлекеттік-құқықтық жұмыс бөлімінің мәліметтері қолданылды.

Дипломдық жұмыс теория мен практиканы ұштастыра отырып, нақты жиналған мәліметтік көрсеткіштерді сызба, кестелер ретінде көрсету қарастырылған.

Дипломдық жұмыс кіріспе, үш тараудан, қорытынды және ұсыныстар, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Дипломдық жұмыс 6 сурет және 8 кестеден сонымен қатар мазмұны компьютерлік мәтінмен баяндалған.

Дипломдық жұмысты жазу барысында теориялық, статистикалық, аналитикалық және салыстырмалы әдістер қолданылды.

Статистика - бұл жан - жақты да, күрделі қоғамдық ғалым. Оның өзі бірнеше бөлімдерге бөлінеді. Оған жататындар мыналар: статисканың жалпы теориясы, ол статистканың жалпы принциптері мен әдістері қарастырады: әлеуметтік - әкономиканың статистика - мұнда халық шаруашылығы көрсеткіштернің жүйесін, оның құрылымы мен пропорциясын, қоғамдық ұдайы өндіріс салалары мен элементтердің өзара байланысын зерттейді; Салалық статистикалар - өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрылыс, көлік, байланыс, сауда, қаржы, еңбек демография және т. б. болып бөлінеді.

Соңғы кезде өмір салтын, әлеуметтік қарым - қатынастың әр алуан саласын сипаттайтын және оның көрсеткіштер жүйесін зерттейтін, әлеуметтік статистика қалыптасты. Қандай да бір пәнді оқып - үйренуге кіріспес бұрын, алдымен сол пәннің нені зерттейтін, қайда және қандай тәсілдерді қолданатынын анықтап алуымыз керек. Сонда, статистика пәні дегеніміз қандай ғалым және ол нені зерттейді?

Статистика - қоғамдық құбылыстардың құрамы мен өзгеру процестерін, ондағы сандық қатынастар мен заңдылықтарды сапалық тұрғыны байланыстыра отырып, оның белгілі бір уақытта және қай жерде болғанын зерттетін қоғамдық ғалым. Қазіргі кезде «Статистика» деген сөзді естімейдім, білмейдім дейтін адам сирек болар. Солай дей тұрсақ та, кейбіреулер «Статисканы» ешқандай маңызы жоқ, қаз-қатар сандар тізбесі деп түсінеді. Мұндай ұғымды ұстанушылар - көрсетілген сандық көрсеткіштердің неге керек екенін білмейтіндер, оның мағынасын жетік түсінбейтіндер және өзі өмір сүріп жатқан елінің жетістерін саралай алмайтындар.

1 Тарау. Мемлекеттік басқару кадрларының кәсіптілігін және компетенттілігін арттырудың теориялық және әдістемелік негіздері.

1. 1 Мемлекеттік басқару кадрларының теориялық және ұйымдық-құқықтық нысандары.

Мемлекеттің әлеуметтік басқару саласындағы қызметі қоғамдық қатынастар мен адамдардың іс-әрекетін құқықтық реттеумен байланысты. Осыдан мемлекеттік басқарудың заңдық аспектісі туындайды. Бұл мағынада ол білімнің саяси-заңдық саласы ретінде сипатталуы мүмкін.

Сондай-ақ мемлекеттік басқару мемлекеттің тұтас қоғамға жалпы ықпалы және де оның әлеуметтік жүйенің әр түрлі элементтерімен өзара әрекеті қарастырылғандықтан, бұл әлеуметтік ғылым. Осыларға орай мемлекеттік басқару теориясы - саяси-құқықтық және әлеуметтік ғылым.

Сонымен, мемлекеттік басқару теориясының мазмұны - қоғамды басқару институты ретундегі мемлекеттің маңызды функцияларын, оларды жүзеге асырудың заңдылықтары мен қағидаларын оқып-үйрену, басқарудың негізі ретіндегі мемлекеттік саясатты ғылыми негіздеу[7] .

Мемлекеттік басқару кадрларының кәсіптілігін жоғарлату - қоғамды басқарудың саяси-құқықтық институты ретіндегі мемлекеттік билік органдарының қызметін және қалыптасатын саяси-құқықтық, әлеуметтік қарым-қатынастарды талдау болып табылады. Сондықтан біз оны кещенді ғылым деп қарастырамыз. Оған келесідей ұғымдарды жатқызамыз: мемлекеттің негізгі функциясы ретінде басқаруды сипаттайтын жалпы ұғымдар: мемлекеттік басқрау, басқару субъектісі ретіндегі мемлекет (мемлекеттік орган, аппарат, мекеме), мемлекеттік басқару объектісі (әлеуметтік топтар, қоғамдық процестер, әлеуметтік институттар) ; мемлекеттік билік (саяси, әкімшілік, экономикалық және т. б. ) ; басқарушылық қызмет (саяси жетекшілік, әкімшілік басқару, нормативті-құқықтық реттеу) ; басқарудағы қатынастар (ұйымдық-экономикалық, әлеуметтік-саяси, нормативтік-құқықтық) ; атқарымдық қызмет процесі ретінде мемлекеттік басқаруды бейнелейтін ұғымдар: мемлекеттік басқару қызметі, басқару заңдылығы мен қағидалары, басқару ісінің нысаны, әдістері, құралдары, стилі; басқару процесінің негізгі элеентері мен кезеңдерін бейнелейтін ұғымдар: мақсатты тұжырымдау, саяси стратегия, мемлекеттік шешімдер мен қабылданған шешімдер: басқару қызметі мен қатынастардың қозғаушы күштерін және оларды шектейтін факторларды сипаттайтын ұғымдар: ұлттық-мемлекеттік мүдделер, әлеуметтік топтар, саяси мүдделер, жалпы ұлттық және топтық құндылықтар; тұтастай мемлекеттік басқаруды сипаттайтын ұғымдар: мемлекеттік билік (үш тармақ), басқару мен билік субъектілерінің деңгейі; билікті орталықтандыру және орталықсыздандыру және басқару; мемлекеттік басқару жүзеге асырылатын сыртқы ортаны сипаттайтын ұғымдар: әлеуметтік, саяси, құқықтық, экономикалық және басқа кеңістіктер. Мемлекетік басқару теориясында философиялық-әлеуметтік және басқа жалпытеориялық түсініктер, ең алдымен әлеуметтік басқару ғылымының түсініктері қолданылады.

Мемлекеттік органдардағы кадр қызметінің негізгі функцияларына маңызды элементтер жобаланады:

- кадр саясатын қалыптастыру мен мемлекеттік органдарды қызметшілермен қамтамасыз етудің жалпы стратегиясын анықтау;

- Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілердің қызмет этикасы Ережелерінің сақталуын бақылау;

- конкурс, аттестация ұйымдастыру, кадрлар резерві, мемлекеттік қызметшілердің ауысуы, есеп және ақпараттар беру бойынша мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органдармен өзара қарым-қатынаста болу;

- кадр құрамын сараптай отырып, персоналдар қажеттілігін жоспарлау;

- қызметші персоналдарды іздестіру, қызметке тарту, конкурстық іріктеу және бағалау;

- әкімшілік мемлекеттік қызметшілердің кадрлар резервімен жұмыстану;

- мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін арттыру және қайта даярлау;

- қызметшілердің кәсіби және әлеуметтік-психологиялық бейімделуіне ықпал ету;

- мемлекеттік қызметшілердің қызмет бабында көтерілуі мен мансаптық өсуін басқару;

- персоналдарды мемлекеттік қызметтен босату;

- персоналдарға жіберілген шығындарды басқару;

- еңбекті қорғау ережелерінің сақталуы мен қауіпсіз және қолайлы еңбек жағдайын туғызу бойынша жұмыстар[17] .

Мемлекеттік басқарудың объектісі мен субъектісі жөніндегі мәселе мемлекеттік басқару теориясының негізгі әдістемелелік мәселелерінің бірі болып табылады. Оны шешу - мемлекеттік басқарудағы субъект пен объект қатынастарын түсінуге және объектінің демократиялық сипатын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Сурет - 1. Мемлекеттік орган басшысының немесе кадр жұмысы қызметшісінің кәсіби - біліктілік қалыбы.

Бұл мәселеде ешқандай проблема жоқ тәрізді: басқару субъектісі - мемлекет, ал объектісі - қоғам. Бірақ бұлай қорытынды жасау асығыстық. Осы жерде мемлекет деген түсінікті анықтап алу қажет (өйткені мемлекект ұғымына әр түрлі анықтама беруге болады) : субъект ретінде біз мемлекетті немесе адамдардың саяси одағын қарастырамыз ба, әлде саяси-құқықтық институт ретіндегі мемлекетті қарастырамыз ба деген орынды сұрақ туындайды. Соңғысын, яғни саяси-құқықтық институт ретіндегі мемлекетті біз басқару субъектісі ретінде қарастырамыз.

Жалпы, «кім басқаруға тиіс» деген сұрақ ежелден келе жатыр. Бұл сұрақты ертедегі грек философы Платон қойған. Демократияны жақтаушылар халық басқаруға тиіс деп санасы, элитарлық демократияның өкілдері басқару міндетін жүзеге асыру үшін арнайы дайынлдықтан өткен элитаны басқару субъектісі деп білді. Авторитарлық режимді қорғаушылар мемлекет пен қоғамды таңдаулы тұлғалар - көсемдер мен лидерлер басқару керек деп есептейді.

Мемлекеттік басқару теориясында субъект түсінігі біржақты емес. Сондықтан саясат субъектісі, мемлекеттік басқару субъектісі, лауазымды қызмет субъектісі түсініктерін ажыратып алу керек. Оларды ажырату шарттары мынадай: мемлекеттік билікке қатысына қарай және басқару функциясын жүзеге асыру сипатына қарай.

Саясат субъектісі деп мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы болып табылатын және тікелей немесе өкілдері мемлекеттік биліктің заң шығарушы органдары және жергілікті өзін-өзі басқару органдары арқылы өзінің билігін жүзеге асыра отырып, мемлекет пен қоғамды басқаруға қатысатын субъектіні айтамыз. Оған халық, оны құрайтын әлеуметтік топтар халықтың көрнекті өкілдері, еңбек ұжымдары, қоғамдық-саяси ұйымдар және тағы басқа қоғамдық бірлестіктер жатады. Олар тікелей немесе өз өкілдері арқылы маңызды саяси мәселелер бойынша шешім қабылдауға қатысады. Билік құрылымдарының өкілдерін сайлау және референдум - осындай шешім қабылдаудың негізгі процедуралары болып табылады.

Мемлекеттік басқару субъектісі - билікті жүзеге асыруға және қоғамдық процестер мен мемлекеттің жеке қызметін тікелей басқаруға конституциялық өкілеттігі бар мемлекеттік билік органдары. Билік күші мен заңда бейнеленген қоғамның еркіне сүйене отырып, олар әр түрлі деңгейдегі мемлекеттік шешімдерді әзірлейді және қабылдайды, олардың орындалуын ұйымдастырады және бақылайды. Қоғамдық-саяси ұйымдар мен бірлестіктер мемлекеттік басқару субъектісі құрамында бола отырып, мемлекеттік институттар жүзеге асыратын болжамдар мен шешімдер жобасын, саяси бағдарламаларды әзірлеуге қатысады. Көптеген негіздемелер бойынша бөлінетін саяси басшылық пен әкімшілік басқару институттары мемлекеттік басқару субъектілері болып табылады.

Мемлекеттік басқару субъектілері: 1 мемлекеттік билік түрі бойынша, 2 билік пен басқаруды ұйымдастыру деңгейіне қарай, 3 қызмет саласына қарай, 4 басқару объектісіне әсет ету сипаты мен мақсаты, 5 құрамына қарай бөлінеді[11] .

Мемлекеттік билік түрі бойынша - бұл заң шығарушы, атқарушы және сот билігі субъектілері. Олардың әрқайсысы басқару жүйесінде белгілі бір функцияларды орындайды. Өкілетті органдардың заңдарды әзірлеуі мен қабылдауы мемлекеттік басқару жүйесіндегі негізгі функциялардың бірі. Заң мемлекеттік билік құралы және қоғамдық қызмет пен қоғам мүшелерінің арасындағы, олардың мемлекетпен өзара қарым-қатынастарын формальды реттеуші. Заңдардың әрекеттілігі оның орындалуында. Атқарушы билік субъектісі билік жүргізу функциясын басқарушылық іс-әрекетпен үйлестіреді. Мысалы: Үкімет заңдарды орындауға, сонымен қатар нақты, қоғамдық маңызды қызмет түрлерін жоспарлауға, шешімдерді жүзеге асыруға, олардың орындалуын ұйымдастыруға және бақылауға міндетті. Оның құрамына билік құрылымдарымен қатар шаруашылық қызметті, халыққа білім беруді, ғылымды, денсаулық сақтауды, мәдениетті және тағы басқа салаларға әкімшілік басқару мен саяси жетекшілік ететін органдар кіреді.

Қазіргі саяси ғылымда нақты саяси жағдайды талдаудың әр түрлі әдістемелік тұжырымдамалары бар. Мемлекеттік басқарудың отандық әдебиеттерінде де тұжырымдамалардың әр алуандығы орын алады. Олардың ішінен жалпыфилософиялық диалектикалық-материалистік әдістемені, талдаудың жүйелік және құрылымдық-функционалдық, кибернетикалық әдістері сияқты саяси әлеуметтік түрлерін атап өтуге болады. Аталмыш әдістемелер дүниетанымдық негіздерінің сәйкес келмеуіне қарамастан нақты дүниені әр қырынан және әр алуан ғылыми-танымдық көзқарастар тұрғысынан болса да біршама объективті бейнелеуге бағытталған. Саяси-әлеуметтік өмірді объективті тұрғыдан түсіндіруге ұмтылыс жасау берілген әдістемелік тұжырымдамаларды өзара байланыста, кешенді түрде қарастыруға мүмкіндік береді.

Мемлекеттік басқару жүйесінде қағида заңдылықты, қатынастарды, элементтер арасындағы өзара байланысты білдіреді. Соларға сәйкес мемлекеттік басқару жүйесі құрылып, жұмыс істейді. Қандай да бір қағидадан «бас тарту» бүкіл жүйенің қалыпты қызметіне нұсқан келтіруі мүмкін. Сондықтан мемлекеттік басқару қағидаларын айқындай және негіздеу процесіне белгілі талаптар қойылады: а) мемлекеттік басқарудың кез келген емес, тек ең маңызды, басты, объективті, қажетті заңдылықтарын, қатынастары мен өзара байланыстарын білдіру; ә) мемлекеттік басқарудағы тек тұрақты заңдылықтарды сипаттау; б) мемлекеттік басқарудың өзге басқару түрлерінен ерекшелігін білдіру[14] .

Отандық және шетелдік ғалымдар басқару қағидаларын жүйелеу мен жіктеуге әр түрлі көзқарастар білдіреді. Олар мемлекеттік басқарудың ерекшелігін ескере отырып басқару қағидаларының жүйесін үш топқа бөледі: жалпы ортақ қағидалар: жүйелілік, объективтілік, өзін-өзі реттеу, кері байланыс, оңтайлылық, ақпараттық жеткіліктілік, демократизм, жариялылық, құқықтық реттілік (заңға сәйкес келу) ; қоғамның түрлі салаларында (экономикалық, әлеуметтік-саяси, рухани) және әр түрлі қоғамдық құбылыстарды, ұйымдарды, институттарды талдау барысында қолданылатын жекелеген қағидалар; мемлекеттік басқарудың ұйымдастырушылық-технологиялық жақтарын қарастыратын ұйымдастырушылық-технологиялық қағидалар. Бұл «жіктеу» соңғы емес. Ғылыми әдебиеттерде мемлекеттік басқару қағидалары жүйесінің көптеген түрі келтірілген, олар шектеулі емес. Сондықтан мемлекеттік басқару тәжірибесінде қолданылатын барлық қағидаларды қамту мүмкін емес. Осыған байланысты мемлекеттік басқару ісінде барынша маңызды болып табылатын қағидаларға ғана тоқталғанды жөн санаймыз.

Басқару субъектісі объектінің реакциясын дәл және уақытында білуі тиіс, өйткені ол соған сәйкес оперативті түрде басқарушылық шешімдерді қабылдайды. Кері байланыс мемлекеттік басқару аппаратының қызметкерлеріне қатысты бақылау функциясын орындайды деуге болады. Бұл қағидамен ақпараттық жеткіліктілік қағидасы тығыз байланысты. Қоғамда коммунакациялық процестердің пәрменділігі мен ақпараттық ағымдардың көлемі барған сайын өсуде және соған орай жүйе элементтерінің объект, субъект байланысы күшейе түсуде. Бұл қағиданы дұрыс қолдану ақпаратты алуылар деңгейі жоғарылаған сайын оны ретке келтіруі тиіс. Яғни басқарудың қай деңгейі үшін қандай ақпарат қажет екендігін анықтап, ретке келтіру керек. Ондай болмаған жағдайда жоғары басқарушылық деңгейде артық ақпарат «жиналып» қалуы мүмкін[8] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.