Қоймаға дайын өнім

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

1. ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ҰН – ҚҰРАМА ЖЕМ КОМБИНАТЫ АҚ – дағы ДАЙЫН ӨНІМНІҢ
ЕСЕБІ

1.1 Акционерлік қоғамның технико – экономикалық көрсеткіштерімен танысу
----------------------------------- ----------------------------------- ----
--------
1.2 Дайын өнімнің классификациясы мен бағалануы
1.3 Дайын өнімнің өндірілуінің есебі
1.4 Дайын өнімнің сатылуының есебі
1.5 Дайын өнімнің есебі бойынша шетел тәжірибесі

2. ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ҰН – ҚҰРАМА ЖЕМ КОМБИНАТЫ АҚ ДАЙЫН ӨНІМНІҢ АУДИТІ
ЖӘНЕ ТАЛДАУЫ
2.1 Дайын өнімнің аудиті
2.2 Дайын өнімнің шығаруы бойынша талдау
3. Дайын өнімнің сатылуы бойынша талдау

3. ДАЙЫН ӨНІМНІҢ ТАЛДАУЫ ЖӘНЕ АУДИТІ
БОЙЫНША ЖЕТІЛДІРУ ШАРАЛАРЫ

3.1 Қаржылық есептің Халықаралық стандарттарына көшу жолдары
3.2 Жұмыс жоспарының есебін өзгерту

ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ

Нарықтық экономиканың даму барысында, кәсіпорынды басқаруда
бухгалтерлік есебінің рөлі мен қажеттілігі артуда. Тауар өндірушілер
арасындағы бәсекелестіктің өсуінің, нарық коньюнктурасының жиі
өзгерістерінің жағдайларында, кәсіпорынды басқаруда оперативті және
тактикалық басқару шешімдерін қабылдау мақсатында шынайы және аналитикалық
ақпарат қажет.

Қазіргі заман өзгерістері жағдайында кәсіпорын жұмысын жетілдіру және
қадағалауда, бухгалтерлік есептің толыққанды қолданылуы артуда.

Басқару жүйесінде бухгалтерлік есеп маңызды орын алады. Бухгалтерлік
есеп өндірістің регионалдық процесстерін, тұтыну , тарату процестерін,
кәсіпорынның қаржылық жағдайын, тұрақтылығын сипаттайды және кәсіпорын
қызметін жоспарлауға негіз болып келеді. Бухгалтерлік есеп кәсіпорын
қызметін көрсетіп қана қоймай, оған әсер етеді. Бухгалтерлік есеп кәсіпорын
мүлкінің бар болуының жүйелі қадағалайтын, олардың тиімді қолданылуын және
өнімнің өзіндік құнын төмендетудің қосымша резервтерін айқындаушы құрал
болып келеді.
Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп Бухгалтерлік есеп туралы
заңымен регламенттеледі.
2005 жылдан бастап Қазақстанның көптеген кәсіпорындары Халықаралық
қаржылық есеп стандарттарын қолдана бастады. Халықаралық стандарттарда әр
стандарттың қолдану мақсаты, қадағалау аясы, қолдану сферасы айқындалып
көрсетілген. Осыған орай Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігінің
ҚЕХС бойынша қаржылық есеп беруші кәсіпорындар үшін бухгалтерлік есептің
жоспарлы жұмысшы шоттарын қолдану нұсқаулықтарын бекіту жайлы 2005 жылы
22 желтоқсанда бұйрық шықты.
Бухгалтерлік есепте дайын өнім есебіне ерекше көңіл бөлінеді.
Кәсіпорынның өнідіріс процессінің және басты мақсатының қорытындысы ретінде
дайын өнімді қарастырамыз. Дайын өнім дегеніміз - өндіріс аясынан
шығарылатын, негізгі және қосалқы цехтарының сатуға арналған өнімі. Дайын
өнімнің өндірісте жасалғаны, оның біртұтастығы, стандартпен немесе
техникалык шарттарға сәйкестігі, техникалық бақылау (сынау) кызметінен
өткендігі, паспорты, сертификаты (яғни сапасы) және баскадай құжаттармен
куәландырғаны, қоймаға тапсырылғаны, тапсырыс берушілердің кабылдап алғаны
және басқа жайлары — міндетті түрде актімен рәсімделеді. Дайын өнім
есебінің негізгі мақсаттары:
- шығарылған өнімнің сапасына, жоспардың орындалуына.
ассортименті бойынша жоспардың орындалуына бақылау
жүргізу
- кәсіпорынның қүрылымындағы бірліктерде және қоймалар
бойынша өнімнің бар болуының және қозгалысының есебі
- дайын өнімнің табыстылығын анықтау (оның түрлері
бойынша)
- өнім түсіру бойынша жоспардың орындалуына және
уақытында есеп айрысуларга бақылау жүргізу.
Дайын өнімді есептеу үшін 1320 "Дайын өнім" деп аталатын активті
инвентарлық (мүліктік) шот пайдаланылады. Дайын өнім кәсіпорынның айналым
каражатының құрамына кіреді және ол қаржылық есеп беруде нақты езіндік құны
бойынша көрініс табады.
Дипломдық жұмыстың актуалдығы кәсіпорынның қаржылық жүйесіне және
тұрақты дамуына зерттелетін тақырыптың маңызды болуында.
Дипломдық жұмыстың басты мақсаты – кәсіпорындағы дайын өнім есебіне,
дайын өнім есебі бойынша құжат айналымына, дайын өнім есебінің
ерекшеліктеріне жалпы сипаттама беру.
Дипломдық жұмыстың мақсатын жүзеге асыру үшін келесідей талаптар
қойылды:
- дайын өнім түсінігінің және есебінің теориялық аспектілерін қарастыру;
- дайын өнім есебінің кәсіпорында ұйымдастырылыуын сипаттау;
дайын өнім есебінің ерекшеліктерін қарастыру.
Зерттелу объектісі Шығыс Қазақстан Ұн – Жем Құрама Комбинатының дайын
өнім шығару есебі, аудиті және талдауы.

1. ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ҰН – ҚҰРАМА ЖЕМ КОМБИНАТЫ АҚ – дағы ДАЙЫН ӨНІМНІҢ
ЕСЕБІ

1. Акционерлік қоғамның технико – экономикалық көрсеткіштерімен танысу

Қазақстанда нарықтық қатынастарға көшумен бірге дамыған елдерде
қолданылатын стандарттарға бағытталған ұлттық есеп саясатын
қалыптастыруға деген қажеттілік пайда болды.
Есеп саясаты ретінде бухгалтерлік есепті жүргізу мен оның
негізінде қаржылық, өндірістік есептілікті жасау процесінде
қолданылатын тәсілдер, принциптер, дәстүрлер, ережелер, процедуралар
жиынтығын түсінуге болады.
Есеп саясатының құқықтық негізін бұйрықтар мен Қазақстан
Республикасының заңдық және нормативтік актілерінің негізінде жасалған
басқа да құжаттар құрайды. Осы құжаттар шаруашылық операцияларын
бухгалтерлік және салық есептерінде тіркеу үшін негіз болып табылады.
Шығыс Қазақстан ұн-құрама жем комбинатыАкционерлік қоғамында
(ШҚ ҰҚЖКАҚ) есеп саясаты ҚР-ң заңдарына сай қалыптастырылған:
Бухгалтерлік есеп туралы, бухгалтерлік есеп стандарттары, әдістемелік
нұсқаулар мен оларға нұсқаулар және кәсіпорын қызметінің
ерекшеліктеріне байланысты басқа да заңдық актілер.
Қаржылық есеп – Типтік шоттар жоспарының 10-80 бөлімшелерінің
синтетикалық шоттарында жүргізіледі.
Есеп саясаты акционерлер жиналысымен мақұлданған.
ШҚ ҰҚЖК АҚ-ң есеп саясаты бухгалтерлік есепте шаруашылық
қызметтің барлық фактілерін көрсету толықтығын және қаржылық есептерде
ақпараттың шынайлығы мен толықтығын қамтамасыз етеді.
Комбинат өз тарихын 1929 жылдан бастайды, бұл жылы Ертістің
жағасында алғашқы монолитті сыйымдылығы 8 мың тонна темірбетонды
элеватор құрылысы басталған болатын. 1940жылы дербес кәсіпорын ретінде
Қазақстандағы алғашқы жем зауыты салына бастады, 1942 жылдың қаңтарында
көшіріліп әкелінген зауыттардың жабдықтарымен іске қосылды.
1957 жылы үкімет шешімімен екі дербес зауыттардың негізінде
Семей Ұн-құрама Жем Комбинаты құрылды.
1994 жылы комбинат акционерлік қоғам болып қайта
ұйымдастырылды.
Бүгінгі таңда ШҚ ҰҚЖК АҚ-өзінің өндірістік потенциалын
жоғалтпаған, толық қуатында жұмыс істеп тұрған, тез дамып келе жатқан
кәсіпорындардың бірі. Меншікті зертханасы шикізат пен дайын өнімнің
сапасын бақылауға мүмкіндік беретін заманауи компьютерлік жабдықтармен
жасақталған.Жетілдірілген темір жол тізбектері мен мамандырылға
автопарктің арқасында өнімнің барлық түрлерінің жеткізілуі іске
асырылады.
Астықты тасымалдау, сақтау және өңдеу барлық технологиялық
және санитарлық нормаларды қатаң сақтаумен жүргізіледі. Бидай диірменге
берілмес бұрын көп деңгейлі тазартудан өтеді, еленеді, жуылады,
кептіріледі. Тартылған ұн сатуға тек 1 айдан кейін ғана түседі. Мұндай
технология ГОСТ-ң барлық талаптарына жауап береді.
Кәсіпорында өзінің макарон өндірісі бар, онда жоғарғы
сұрыпты макарон өнімдерінің 15-тен астам түрлері шығарылады.Макарон
өндірісі жаңа итальяндық құрал-жабдықпен жабдықталған. Өндірістің
өнімділігі – тәулгіне 24 тонна.Макарон өнімдері жалпыға мәлім
Ардагербрендімен шығады.
Жем зауыты жемдері ұнтқталған және түйіршіктелген түрде
шығарады. Зауыттың айтарлықтай ірі қоймасы, шикізатты түсіру мен дайын
өнімді тиеуге арналған механикаландырылған құралдары бар.
1.2 Дайын өнімнің классификациясы мен бағалануы

Дайын өнім — негізгі және қосалқы цехтарының сатуға арналған өнімі.
Дайын өнімнің өндірісте жасалғаны, оның біртұтастығы, стандартпен немесе
техникалык шарттарға сәйкестігі, техникалық бақылау (сынау) кызметінен
өткендігі, паспорты, сертификаты (яғни сапасы) және баскадай құжаттармен
куәландырғаны, қоймаға тапсырылғаны, тапсырыс берушілердің кабылдап алғаны
және басқа жайлары — міндетті түрде актімен рәсімделеді.
Дайын өнім есебінің негізгі мақсаттары:
- шығарылған енімнің сапасына, жоспардың орындалуына.
ассортименті бойынша жоспардың орындалуына бақылау
жүргізу
- кәсіпорынның қүрылымындағы бірліктерде және қоймалар
бойынша онімнің бар болуының жоне қозғалысының есебі
- дайын өнімнің табыстылыгын аныктау (оның түрлері
бойынша)
- өнім түсіру бойынша жоспардың орындалуына және
уақытында есеп айрысуларга бақылау жүргізу.
Дайын өнімді есептеу үшін 1320 "Дайын өнім" деп аталатын активті
инвентарлық (мүліктік) шот пайдаланылады. Дайын өнім кәсіпорынның айналым
каражатының құрамына кіреді және ол қаржылық есеп беруде нақты езіндік құны
бойынша көрініс табады.
Дайын өнімнің нақты өзіндік күны есептік кезең (ай) аяқталғаннан кейін
ғана анықталады. Ағымдағы есептік кезеңде өнім тұрақты түрде қозғалыста
(шығару, босату, жөнелту, сату) болады, сондықтан өнім ағымдағы есеп үшін
есептік бағасы бойынша шартты түрде бағаланады, ол үшін (есептік бағасы
үшін) дайын өнімнің өткен айдағы накты өзіндік құны, тіркелген бағасы
пайдаланылуы мүмкін.
Есептік кезеңнің соңында ауытқудың пайызы мен сомасын есептеу жолымен
шығарылып, оның есептік бағасын нақты өзіндік күнына дейін жеткізеді.
Ауытқудың пайызы мен сомасы ай ішінде түскен және ай басындағы өнімнің
қалдығынан есептелінеді. Ауытқу кәсіпорынның экономиясын немесе артық
жүмсалғанын көрсетеді, олар да дайын енімнің шотында есептелінеді:
экономиясы (үнемделгені) — қызыл жазумен, ал артық жұмсалғаны — әдеттегі
(дағдылы) — жазумен жазылады.
Ауытқудың пайызын келесі формула бойынша есептейді:

Ауытқудың пайызы = Ауытқу сомасы (Қалдық + Есептік кұны бойынша
түскен түсімдер)

Мысалға, “ШҚ ҰҚЖК ” АҚ – дағы есепті кезең барысында мына проценттер
бойынша есептік бағасы көрініс тапкан.
Кесте 1 – Дайын өнімнің корреспонденциясы.

Қатар Шаруашылык операцияларынынСомасы, Шотгар
№ мазмұны теңге коррес-понденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1. Қоймаға дайын өнім 1320 8010
кірістелді: (221) (900)
— А бұйымы 250000
— Б бұйымы 800000
2 Дайын өнім сатылды: 7010 1320
— А бұйымы 170000 (811) (221)
— Б бұйымы 630000

Сатылған өнімнін, ауытқу сомасы мынаны кұрады:
* А бұйымы бойынша = 170000 х 8% = 13600 теңге — экономия (үнемделген);

* Б бұйымы бойынша = 630000 х 8,05%= 50715 теңге — артық жұмсалған.
Ауытқу пайызын есептеу және ауытқу сомасына бухгалтерлік есепте келесі
жазбалар жазылады:
— қызыл жазу әдісімен: 1320 шоты дебеттеледі де, 8010 шоты кредиттеледі
— (20000) теңгеге;
Содан соң осы операциямен бір мезгілде 801 шоты дебеттеліп, 1320 шоты
кредиттеледі — (13600) теңгеге;
— өнімнін, нақты өзіндік құнына жеткізу үшін әдеттегі (дағдылы) жазу
жазылады: ол кезде 1320 шоты дебеттеліп, 8010 шоты кредиттеледі — 70000
теңгеге, содансоңосымен бір мезгілде 7010 шоты дебеттеліп, 1320 шоты
кредиттеледі - 50715 теңгеге.
Дайын өнімді қабылдау-тапсыру накладной бойынша немесе өнімді шығару
жиынтығы бойынша өндірістен қоймаға кірістеледі.
Қабылдау-тапсыру кұжаты (накладнойы) цехта екі дана етіп жазылады.
Дайын өнімді қоймаға тапсырғаннан кейін, накладнойдың бір данасы қоймада,
екіншісі цехта қалады. Экономиканың әр түрлі
салаларында қабылдау-тапсыру құжатының (накладнойының) арнайы (немесе
арнаулы) бланкілері қолданылуы мүмкін. Солардың бірі жоғарыда қосымшада
келтірілді.
Қабылдау-тапсыру кұжаты аспаптық, радиотехникалык кәсіпорындарында,
жаппай және сериялық өндірістерде, басқа да енеркәсіп салаларында ендіріс
есебініңтапсырыстарын есептеу үшін қолданылады. Қабылдау-тапсыру құжатын
өнімді шығару көрсеткіштерімен қатар, енімді еткізу үшін де пайдаланады.
Бұл нысан жекелеген тапсырыс берушілердің бірлесіп әкелінген үлкен
номенклатурада дайындалатын өнім тетіктерін есепке алу үшін де қолданылады.
Өндірістік тапсырмалардың орындалу барысын жедел байқап отыру үшін және
шығарылған дайын өнімнің құнын жедел есептеп отыру үшін енеркәсіптің барлык
салаларында "Өнім шығару жиынтығы" деген кұжаттың нысаны колданылады.
Осы жиынтық бойынша бір айдағы өнімді кірістеуге болады. Бұл жағдайда
оған тиісті накладнойлар қоса тіркеледі.
Қоймаларда дайын өнім есебін, материалдар есебі сияқты койма есебінің
карточкаларында жүргізіледі. Айдың аяғында карточкалардағы шығарылған
қалдықтарды қойма меңгерушісі дайын енім қалдыктарының кітабына көшіреді.
Дайын өнімнің кірісі мен шығысы жөніндегі күжаттар, оның тізімдемесімен
(реестрімен) бірге бухгалтерияға түседі.
Дайын өнімнің кірісі мен шығысы жөніндегі құжаттарды тапсыру тізімінің
деректерін келіп түсулеріне қарай дайын өнімнің жинақтау есебінің жинақ
ведомосына есептік топтар бойынша шығарады. Жинақ ведомосының деректерін
дайын енім қалдықтарының кітабымен салыстырып тексереді, бұл қойма есебінің
бухгалтерияда жүргізілетін синтетикалық есебімен бірдей болып шығуын
қамтамасыз етеді.
Айдың аяғында есеп беру калькуляциясын жасағаннан кейін, барлық өнімнің
нақты өзіндік кұны және нақты өзіндік құны мен жоспарлы өзіндік құнының
арасындағы, немесе нақты өзіндік құны мен кәсіпорынның келісімді бағалары
бойынша есептелген өзіндік құнының арасындағы айырмашылықтары анықталады.
Дайын өнімді шығарғаны туралы синтетикалықдеректері 1320 "Дайын өнім"
шотының дебетінде жинақталып, 8010 "Негізгі өндіріс", 8030 "Қосалкы
ендіріс" және 8020 "Өз өндірісінің шала өнімдері" деген (егер шала
өнімдердің немесе фабрикаттарының бір белігі сату үшін шығарылса)
шоттарының кредитінде көрініс табады. Дайын өнімді қабылдау-тапсыру
накладной бойынша немесе өнімді шығару жиынтығы бойынша ендірістен қоймаға
кірістеледі.
Қабылдау-тапсыру кұжаты аспаптық, радиотехникалык кәсіпорындарында,
жаппай және сериялық өндірістерде, басқа да енеркәсіп салаларында ендіріс
есебініңтапсырыстарын есептеу үшін қолданылады. Қабылдау-тапсыру құжатын
өнімді шығару көрсеткіштерімен қатар, енімді еткізу үшін де пайдаланады.
Бұл нысан жекелеген тапсырыс берушілердің бірлесіп әкелінген үлкен
номенклатурада дайындалатын өнім тетіктерін есепке алу үшін де қолданылады.
Өндірістік тапсырмалардың орындалу барысын жедел байқап отыру үшін және
шығарылған дайын өнімнің құнын жедел есептеп отыру үшін енеркәсіптің барлык
салаларында "Өнім шығару жиынтығы" деген кұжаттың нысаны колданылады.
Дайын өнім бағалаудың түрлері:
- іс жүзіндегі өндірістік өзіндік қүн бойынша - шығындардың
жиындары, мысалы жеке тапсырысқа (жиі көлік және күрделі
құрал - жабдық шығаратын кәсіпорындарда колданады)
- кысқартылған (толық емес өндірістік өзіндік күн) бойынша -
жалпы шаруашылык. шыгандарсыз есептеледі
- жоспарлық (нормативтік) өндірістік өзіндік күн бойынша -
нақты есептік құн ретінде қолданады Осы әдіс аркылы есептік
баганың және жоспарлаудағы бағаның бірлігі қамтамасыз
етіледі.
- өткізудің көтерме бағалары бойынша - нақты есептік бағалар
ретінде колданады: осы жағдайда әрбір жеке шот бойынша
өнімнің іс жүзіндегі өзіндік құннан ауытқулар көрсетіледі
(олар түсірілген және жеке есеп айрысу бойынша қоймадағы
дайын өнімге таратылады)
- көтерме сауда (нарық) бағалары бойынша - тауарлар көтерме
сауда арқылы өткізілетін есепте қолданады;
- босату бағалар (бос) бойынша - олар қосымша қүнга
салынатын салық сомасына өседі - кейбір бір
тапсырмаларды және жеке жүмыстарлы орындау жағдайында
қолданады. Өнімнің өзіндік құнына мыналар кіреді: кәсіпорында өнім өндіруге
шығатын еңбек, қаржы.
Өнімнің өзіндік қүны оныц шығару мен өткізуге арналған, ақшалай түрде
бейнеленген шыгьндар кәсіпорын өнімнің жұмыстың, көрсетілген кызметінің
өзіндік құны өндіріс процессінде табиғи ресурстарын, материалдарды, отынды,
эиергияны, негізгі күрал-жабдықтарды, еңбек ресурстарын, қолданумен
байланысты шығындардан сондай-ақ оны ендіру мен өткізуте шыққан шығындардан
жиналады.
Өнімнің өзіндік кұнына мыналар кіреді:
Кәсіпорында өнім өндіруге шығатын еңбек, қаржы және
еңбек керек-жарақтары шыгындары (өндірісті дайындау мен
игеру шыгындары, өндірісті технологиясы және ұйымдастырумен, тапкырлық және
үнемділікпен байланысты шыгындар;
техника қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша шығыстар; кадр
жинақтау, дайындау және қайта даярлаумен байланысты шы-
ғыстар; салықтар, өндірісті басқару шығындары және т.б.);
Өнімді өткізу, орау, сақтау, тасу мен тасы-
малдауы делдалдык кызметке төлеу, комиссиялық алымдар
мен сыйақылармен; жарнамаға шығатын шығындармен бай-
ланысты шығыстар;
Өнімді осы кәсіпорында өндіру мен өткізуге байланысты
емес, бірақ олардың өнімнің өзіндік құнына кіргізу жолымен
орныны толтыру жай ұдайы өндірісті геологиялық – барлау жұмыстарына-
барлау, жерді қайта өңдеуге шығындар, тамыр жіберген ағашқа суға төлеу)
қамтамасыз ету үшін қажетті.
Сонымен қатар, өнімнің (жұмыстың, көрсетілген қызметгің) өзіндік құнына
ақаудан, жүмыстың өндірісішілік себептерге байланысты тоқтап калуынан
болған шығындар, материалдык қүндылықтардың кем шығуы, өндірістік зақым
(сот шешімі негізінде) алуға байланысты еңбекке қабылеттілігін жоғалту
салдарынан жәрдемақы төлеу де кіреді.
Басқару есебі жүйесіндс өзіндік қүнды жасау, қалыптастыру тәртібі
реттелмегеи. Бұл өзіндік құн салық салу максаты үшін емес, басқарушының
шығындар жайлы толық түсінгі болуы үшін есептеледі. Сондықтан бүл есеп
жүйесінде өзіндік құн шоттарының әр түрлі тәсілдері қолдануы мүмкін.
Кәсіпорын үшін өз шығындарын басқару мүмкіндігі болуы, өзіндік құнға ықпал
ете алуы өте маңызды, яғни өзіндік құнның құрылымы туралы анық сенімді
ақпарат қажет. Дәл осындай ақпарат бухгалтерлік басқару есебі жүйесінде
пайда болады.
Дайын өнімні өзіндік құнына кіретін шығын түрлеріне байланысты отандық
экономикалық әдебиетте оның мынадай түрлерін дәстүрлі бөлуде: цехтық –
тікелей шығындар мен жалпы өндірістік шығыстарды біріктіреді; өнімді
дайындауға шыққан цехтың шығындарын сипаттайды; өндірістік – цехтың өзіндік
құн мен жалпы шаруашылық шығыстар кіретін және өнім өндіруге байланысты
кәсіпорынның шығындары; толық өзіндік құн – коммерциялық және өткізу
шығыстарына ұлғайған өндірістік өзіндік құн. өндіріс пен де, өнім өткізумен
де байланысты кәсіпорынның жалпы шығындарын біріктіреді.

Кесте 2 - толық өзіндік құнның қалыптасу процессі.

Егер есепте көтерме бағалар, жоспарлы өзіндік құн, нарықтық бағалар
қолданса, айдың аяғында есеб бағалары бойынша дайын өнім құнының нақты
өзіндік құнының ауытқуын есептеу қажет. Осы ауытқу тиелген өнімге және
қоймадағы өнім қалдықтарына таратылады. Бұл жағдайда ортасалмақты пайыз
әдісін қолданып, есептік бағалары бойынша құнының нақты өзіндік құнынан
ауытқуын арнайы есептеме бойынша анықтайды.(таблица 2)

Кесте 3 – “ШҚ ҰҚЖК” АҚ –дағы дайын өнімнің нақты өзіндік құнының
есебі.

№ Көрсеткіш Есептік Нақты өзіндік Ауытқу (+,–)
пп. бағалар құны бойынша
бойынша
1 2 3 4 5
1 Дайын өнімнің ай 300 000 306 000 +6 000
басындағы қалдығы
2 Өндірістен қабылданған 2 700 000 2 724 000 +24 000
Дайын өнім
3 Қорытынды 3 000 000 3 030 000 +30 000
4 Нақты өзіндік құнының Х Х 1,0
ауытқулары тұрақты
есептік бағаларға
қатынасы пайыз бойынша
5 Тиелген тауарлар 2 500 000 2 525 000 +25 000
6 Ай аяғындағы 500 000 505 000 +5000
Дайын өнімнің қалдығы

Кестеде көрсетілгендей дайын өнімнің нақты өзіндік құнының есептік
бағалардан пайыздық ауытқуы 1 ге тең болды. Егер есепте көтерме бағалар,
жоспарлы өзіндік құн, нарықтық бағалар қолданса, айдың аяғында есеб
бағалары бойынша дайын өнім құнының нақты өзіндік құнының ауытқуын есептеу
қажет.
Осы ауытқу тиелген өнімге және қоймадағы өнім қалдықтарына
таратылады. Бұл жағдайда ортасалмақты пайыз әдісін қолданып, есептік
бағалары бойынша құнының нақты өзіндік құнынан ауытқуын арнайы есептеме
бойынша анықтайды.
Жоғарыда көрсетілген кестеде өндірісте қысқартылған өзіндік құн әдісі
қолданған жағдайда және біркелкі өнім түрлері шығаратын өндірістерде (
біркелкі рентабельділік деңгейімен) жүзеге асырылады. Ол есептемелерде
ауытқулардың дәлдік деңгейін арттыра түседі.

1.3 Дайын өнімнің өндірілуінің есебі.

Қазіргі таңда кәсіпорындар дайын өнімнің шығарылуына жылдық, календарлық
жоспар құрады: кварталдық, айлық, күнделікті графиктер. Кәсіпорын
цехтарының жұмысының ырғақтылығын қадағалау мен реттеу мақсатында
диспетчерлік қызметкерлер графиктің орындалуының оперативтік есебін
жүргізеді. Құрастырылған графиктер дайын өнімнің тиелу мерзімімен сәйкес
келуі керек, себебі графиктер арқылы сатыпалушылар алдындағы келісімшарттық
міндеттемелердің орындалуын қадағалауға болады. Шығарылған дайын өнім
өндіріс сферасынан айналым сферасына өтеді.
Негізгі өндірістен дайын өнімдер қоймаға кабылдау – тапсыру накладнойлар
арқылы қабылданады. Қабылдау – тапсыру накладнойларында дайын өнім
тапсырушы цех, дайын өнім қабылдаушы қойма, номенклатуралық номер және өнім
атауы, өлшем бірлігі, саны және тағы басқалары көрсетіледі. Қабылдау
–тапсыру накладнойларының нақты құрамы шығарылатын өнімнің өндіру
технологиясының ерекшеліктерімен байланысты.Қабылдау – тапсыру
накладнойлары техникалық бақылау қызметінің өкілімен, тапсырушы цех
жұмысшысымен, қойма меңгерушісімен және басқа материалды жауапты тұлғамен
( дайын өнімді сақтауға қабылдаған) қол қойылып бекітіледі.
Келісім шарт бойынша дайын өнім қабылдауда сатыпалушы кәсіпорынның өкілі
қатысатын болса, оның да қол қоюы керек. Қабылдау – тапсыру накладнойлары
бір жолғы және жинақтаушы накладнойлар болып бөлінеді ( декадалық, айлық).
Олар тапсырушы цехымен екі данада жазылады. Бір данасы қойма меңгерушісіне
беріледі, ал екінші данасы дайын өнім қабылдау қолхатымен бірге цехте
қалады.
Егер дайын өнімді цехтан қоймаға жібергенде қиыншылықтар туындаса(
мысалы, тасымалдауға қиын көлемді өнімдер), бұл жағдайда дайын өнім
кәсіпорыннан тыс шығарылғанша дейін сол өндірілген цехында сақтауда қала
береді. Көрсетілген қызметтер мен атқарылған жұмыстарды қабылдау – тапсыру
актілерімен рәсімделеді. Кәсіпорын бухгалтериясында қабылдау тапсыру
накладнойлары бойынша ай бойынша шығарылған өнім туралы жинақтаушы
ведомостар жүргізіледі. Айдың аяғында ведомостарда шығарылған дайын өнім
түрлері бойынша есеп жүргізіледі және оны жоспарлы өзіндік құны бойынша
бағалайды.(не болмаса басқа есептік бағасымен қарастырылады) Осы баға
бойынша дайын өнімнің аналитикалық есебі жүргізіледі.
Негізгі өндірістің аналитикалық есебінің көрсеткіштері бойынша
шығарылған өнімнің өндірістік өзіндік құны дайын өнімнің түрлері мен оған
деген тапсырыс түрлері бойынша анықталады. Келісім шарт бойынша дайын өнім
қабылдауда сатыпалушы кәсіпорынның өкілі қатысатын болса, оның да қол қоюы
керек. Қабылдау – тапсыру накладнойлары бір жолғы және жинақтаушы
накладнойлар болып бөлінеді ( декадалық, айлық). Олар тапсырушы цехымен екі
данада жазылады. Бір данасы қойма меңгерушісіне беріледі, ал екінші данасы
дайын өнім қабылдау қолхатымен бірге цехте қалады. Шығарылған дайын өнім
түрлерінің өзіндік құнының анықталған сомалары өндірілген дайын өнім
ведомосында жазылады, кейін сомаларды жалпылап барлық шығарылған өнім
көлемінің нақты өзіндік құны шығады.
Жоспарлы өнімнің өзіндік құнынан нақты өзіндік құнының ауытқу сомалары
әр өнім бойынша және шығарылған өнім көлемі бойынша анықталады. Дайын
өнімнің синтетикалық есебі 1320 Дайын өнім шотында жүргізіледі. Бұл шотта
қоймадағы дайын өнімнің бар болуы мен қозғалысы жайлы ақпараттар
жинақталады. Бұл шот материалдық сферада істейтін кәсіпорындарда
қолданылады. Комплектация үшін қабылданған дайын өнім немесе сатуға
арналған, яғни тауар ретінде 1330 Тауарлар шотында есептеледі. Осы
шоттардың дебеті бойынша дайын өнім қоймаға түсуі,кредит бойынша шығуы
көрсетіледі. Егер қандай да бір дайын өнім кәсіпорында өндірістік процессте
толық қолдануға жіберілсе, онда олар материалдарға жатады және 1210
Материалдар шотында көрсетіледі.

Дайын өнімді негізгі өндірістен қабылдағанда келесідей шоттар
корреспонденциясы жазылады. Дебеттен 1320 Дайын өнім, кредитттен 8010
Негізгі өндіріс, 1320 шотында негізгі өндірістен дайын өнімнің нақты
өзіндік құны көрсетіледі, ал кредиттен 8010 Негізгі өндіріс, 8020
Полуфабрикаттар ,8030 Қосалқы өндіріс . Дайын өнімнің өзіндік құны
анықталғанда дебеттен 7010, кредиттен 1320 шоты көрсетіледі. Егер дайын
өнімді цехтан қоймаға жібергенде қиыншылықтар туындаса( мысалы,
тасымалдауға қиын көлемді өнімдер), бұл жағдайда дайын өнім кәсіпорыннан
тыс шығарылғанша дейін сол өндірілген цехында сақтауда қала береді.
Көрсетілген қызметтер мен атқарылған жұмыстарды қабылдау – тапсыру
актілерімен рәсімделеді. Кәсіпорын бухгалтериясында қабылдау тапсыру
накладнойлары бойынша ай бойынша шығарылған өнім туралы жинақтаушы
ведомостар жүргізіледі. Айдың аяғында ведомостарда шығарылған дайын өнім
түрлері бойынша есеп жүргізіледі және өнімдерді жоспарлы өзіндік құны
бойынша бағалайды.(не болмаса басқа есептік бағасымен қарастырылады) Осы
баға бойынша дайын өнімнің аналитикалық есебі жүргізіледі.
Кәсіпорын бухгалтериясы дайын өнімнің сапалық және сандық мөлшерін
натуралды түрде тексеріп отыруы қажет.Әр айдың аяғында лабораториялық
зертеулердің деректерімен қабылдау-тапсыру құжаттарының жазуларын салыстыру
қажет. Егер қабылданған дайын өнім, лабораториялық зерттеулерден өтпегені
анықталса немесе қабылдау тапсыру құжаттарын толтырғаннан кейін зерттеу
процедурасынан өтсе, онда бұл толық өндірілмеген, дайын өнім деп
саналмайтын құндылық деп есептеледі. Тексеру ақырғы айдың бастапқы
құжаттар негізінде де жүргізіледі ( смена рапорттары, маршрут қағаздары,
нарыдтар бойынша) және осы құжаттарда өндірілген дайын өнімнің көлемі,
бағалары, құны нақты көрсетілігенін тексеру қажет.

1.4 Дайын өнімнің сатылуының есебі

Дайын өнімді сатуды сатыпалушымен бекітілген келісім шарт бойынша
немесе бөлшек сауда арқылы жүзеге асады. Дайын өнімді жеткізу келісім
шартында сатыпалушы мен жабдықтаушының реквизиттері көрсетіледі. Дайын
өнімнің көрсеткіштері, бағалары , шегерімдер, есеп айырысу тәртібі,
қосылған құн салығының сомасы және басқа да реквизит көрсетіледі.
Халықаралық тәжірибеде келісім шартта күтпеген жағдайлар (форс- мажор)
келісім шарт шарттарын орындау кепілдігі, күтпеген шығындарды жабу,
арбитраж және тағы басқа қосымша мәліметтер қарастырылады.
Дайын өнімді сату (атқарылған қызмет) кәсіпорындармен келесідей бағалар
арқылы жүзеге асырырлады:
- нарықтық еркін бағалар мен тарифтер;
- Қосылған құн салығының сомасына;
- Мемлекеттік қадағалаудағы бағалар мен тарифтер (отын-энергетикалық
комплекстің өнімдері, өндірістік-техникалық қызметтер)
- Мемлеткеттік бөлшек бағалар (сауда шегерімдерінсіз).
Мемлекетаралық, республикааралық дайын өнімді өткізу есеп айырысулары,
экономикалық ынтымақтастық келісім шарты бойынша, ағымдағы нарықтық бағалар
мен тарифтер бойынша жүзеге асырылады. Дайын өнім жіберілгендегі бағаларды
орнатқанда , франко орнатылады, яғни жабдықтаушыдан сатыпалушыға дейінгі
жеткізу шығындардың кім төлейтіні жайлы ақпарат. Франко-станция қабылдаушы
– сатыпалушыға жеткізу шығындарын өткізу бағасымен жабдықтаушы төлейді.
Франко-станция жіберуші- дайын өнімді вагонға тиегенге дейінгі
транспортировка шығындарын (теміржол тарифі, су фрахтын және тағы
басқалары) сатыпалушы төлеуі тиіс. Шығарылған дайьн өнім өндіріс сомасынан
айналым саласына ауысады. Бүл процессті алғашқы қүжттарда көрсегіледі
қабылдау - тапсыру накладнойларда. акттерде, ведомостарда. жоспар-
карталарда.
Дайын өнім бүйрық накладной негізінде босатылады (ол: қоймаға - бүйрык
және босатуға - накладной). Қоймага бүйрықты сәйкес қызмет сатьп
алушылармсн шарт жағдайлары неіізінде толтырады, онда: сатып алушының аты.
коды. өнімнің көлемі және ассортименті, түсүрү мерзімі корсетілсді. Сатып
алушыларға онім түсірү накладнойлармен, шот-фактуралармен қүжатталады.
Төлем талабы - жабдықтаушының банкке толеу үшін есеп айырысу шотынан
шот-фактураға сайкес түсірілген өнімнің құнын аударуға бүйрық (ассортимент,
түсірілгсн өнімшң қүны, откізү бағасы, көлемі жазылады).
Шот-фактураның немесе төлем-талаптың жеке жолында ыдыстың қүны, сатып
алушымен төленетін темір жол тарифы көрсетіледі. Жеке жолда қосымша қүнға
салынған салық сомасы жазылады.
Шарт жасасқанда жабдықтаушының және сатып алушының арасында франко-
орын туралы ескерту берілсді, оган дейін түсірүге байланысты барлық
шығындарды жабдыктаушы алады. Франко-орындардың түрлері:
■ жабдыктаушьшың франко-қоймасы (барлық шыгындарды. өнім
шыгарушының қоймасында өнімді жүктеүдсн бастап ары карай тасымалдау үшін,
өнімді сатып алушы езінс алады;
■ жіберу франко-станциясы (жабдыктаушы жіберү станциясында өнімді
түсірүге дсйін шығындарды өзіне алады, ал темір жол вагонына жүктсүдсн
бастап жеткізүге сатып алушы жауапты болады;
■ жіберу станция франко-вагон темір жол бойынша жүкті жібергсндс
жабдықтаушы өнімге вагонға тиегенге дейін жауапты;
■ белгіленген станция франко-вагон өнімді сатып алушы
вагоннан түсірү және келесі жүмыстарды төлсйді, ал оның алдындағы
жүмыстарды - жабдықтаушы төлейді;
■ белгіленген франко-станция- өнімді тасымалдау бойынша
жабдықтаушының міндеттері белгіленген станцияда тауарла түсірүмсн
аяқталады;
■ сатып алушының франко-қоймасы- өнімді сатып алушыға жеткізу мен
байланысты барлық шығындарды жабдықтаушы өзіне алады.
Дайын өнімді сатуға , тиеуге, қоймадан жіберуге , қабылдауға
сатыпалушыға негіз болатын құжаттар- кәсіпорынның маркетинг немесе өткізу
бөлімінің бұйрық қағаздары. Тауарлы-көліктік, теміржол накладнойлар және
басқа да дайын өнімді қоймадан жіберуге арналған құжаттар негізінде
қаржылық бөлімінде немесе кәсіпорын бухгалтериясында сатыпалушыдан банк
арқылы есеп айырысу үшін бірнеше данада төлем талап құжаттары рәсімделеді.
Төлем талабында – жабдықтаушы мен сатыпалушының мекен жайы жабдықтау
келісім шарттың төлеу сомасын, қосымша тара мен өнімнің орамдарының қосымша
төленетін құны , көлік тарифі, қосылған құн салығының сомасы.
Қосылған құн салығының объектісіне жатпайтын дайын өнімді жібергенде,
есеп айырысу құжаттарында және реестрлерде қосылған құн салығының сомасының
көрсетілуінсіз және қосылған құн салығынсыз (без налога ан НДС) деген
штампен көрсетіледі. Төлем талаптар жабдықтаушымен жазылып инкассоға банкке
тапсырылады (сатыпалушыдан төлем алу туралы талап негізінде) және төлем
талап құжаттары жүкқабылдаушыға дайын өнім тапсырғаннан кейін немесе дайын
өнім тиелгеннен кейін 1 күн аралығында банкқа тапсырылуы тиіс. Төлем талап
құжатының 1 данасы сатыпалушыға төлем шарттарын орындау үшін жіберіледі.
Төлем талап деректерін күнделікті дайын өнім есебі мен өткізу
ведомосында тіркейді. Ведомоста төлем талаптың күні мен нөмірін,
жабдықтаушының аты-жөні мекен жайы дайын өнім түріне қарай нақты, шоттар
бойынша жалпы сомаларын және төлену; төленбеуін көрсетеді. Ведомость
тиелген тауардың аналитикалық есебі үшін қолданылады.
Қосылған құн салығының объектісіне жатпайтын дайын өнімді жібергенде,
есеп айырысу құжаттарында және реестрлерде қосылған құн салығының сомасының
көрсетілуінсіз және қосылған құн салығынсыз деген штампен көрсетіледі.
Төлем талаптар жабдықтаушымен жазылып инкассоға банкке тапсырылады
(сатыпалушыдан төлем алу туралы талап негізінде) және төлем талап құжаттары
жүкқабылдаушыға дайын өнім тапсырғаннан кейін немесе дайын өнім тиелгеннен
кейін 1 күн аралығында банкқа тапсырылуы тиіс. Төлем талап құжатының 1
данасы сатыпалушыға төлем шарттарын орындау үшін жіберіледі.
Төлем талап деректерін күнделікті дайын өнім есебі мен өткізу
ведомосында тіркейді. Ведомоства төлем талаптың күні мен нөмірін,
жабдықтаушының аты-жөні мекен жайы дайын өнім түріне қарай нақты, шоттар
бойынша жалпы сомаларын және төлену; төленбеуін көрсетеді. Ведомость
тиелген тауардың аналитикалық есебі үшін қолданылады.
Ведомоста дайын өнімді жіберу және есеп бағалары бойынша көрсетеді.
Дайын өнімнің өткізу есебінің оперативтік есебі маркетинг бөлімінде арнайы
карточкаларда, кітаптарда және журналдарда жүргізіледі, ал егер электронды
есептеуіш машинаны қолданғанда – күнделікті дайын өнім өткізуге арналған
машинограммаларында жүргізіледі.
Дайын өнім кәсіпорын территориясынан жүкқабылдаушы кәсіпорынның
өкілдеріне өткізу үшін тауарлық материалдық құндылықтарды жіберу рұқсат
қағазы беріледі. Рұқсат қағазына кәсіпорынның басшысы және бас бухгалтер
қол қояды. Рұқсат қағазының орнына тауралық көліктік немесе есеп
фактураларының көшірмелері қолданылады. Егер дайын өнім сатып алушыға
жабдықтаушы қоймасынан немесе басқа басқа дайын өнім сақтау орнына
жіберілсе, сатып алушы жүк қабылдауға арналған сенім хатты көрсетуі қажет
Дайын өнімді сату есебінің синтетикалық есебі, дайын өнім сату есебінің
қандай әдісті қолдануына байланысты . Салық салу мақсатында дайын өнім
өткізуден түскен табыс, жіберілген өнімнің төлену сәтінде немесе төлем
құжаттарын сатыпалушыға жібергенде кәсіпорынмен анықталып отырады.
Бухгалтерлік есепте дайын өнім тиелгеннен кейін өткізілген деп есептеледі.

1.5 Дайын өнімнің есебі бойынша шетел тежірибесі.

Евросоюзға кіретін елдер Европалық бірлестігінің директиваларының
негізінде кәсіпорындарда бухгалтерлік, қаржылық есепті ұйымдастырады. Дайын
өнім есебін IAS 2 директивасы реттейді. Нақты дайын өнім есебіне арналған
стандарттар қарастырылмағандықтан. IAS 2 Материалды-техникалық қорларды
көрсетумен бағалау IAS 11 Өндірістік контрактарының есебі мен қаржылық
есептемесі стандарттарында дайын өнім бағалау есебі көрсетілген. Осы
директивалардың келесідей қолдану ерекшеліктері бар:
1. Өндірілген тауарларда қолданылған құн түрлерінің дайын өнім құнының бір
бөлігі ретінде қарастырылуы. Қолданылған материалдар шығындары еңбек
шығындары дайын өнім құнына қосылады. IAS 2 бойынша осы құн құрамына –
дайын өнімді жоспарлы таратудың үстеме шығындары да кіреді. Жоспарлы
тарату, өнімнің жоспарланған орнында, қолайлы жағдайларда болуын
қамтамасыз етеді. Сонымен, шығындардың толық жабылуымен бағаланады.
2. Дайын өнімге арналған материалдар мен комплектациялардың матреиалдық
құнын есепке алғанда шыған көлемін анықтау мәселесі туындайды. IAS 2
бойынша бірнеше әдістер қолданылады: тура (бірінші қабылданған-бірінші
қолданылған), керісінше (ақырғы қоймаға қабылданған- бірінші қолданылған)
орташа өзнідік құн әдіс, ерекше есептеулер және базалық қор әдістері.
Халықаралық тәжірибеде lifo (ақырғы қабылданған-бірінші қолданылған)
әдісі, инфляция жағдайларында табыс көлемін азайтатын және көптеген
елдермен салық салу мақсатында қолданылған. Осы әдіс әлі жетілдірілмеген
бірақ инфляцияның қор құнына әсер ету барысында , салық жеңілдіктерін
қамтамасыз ете алады.
3. IAS 2 дайын өнімнің бағалануы, дайын өнімнің өзіндік құнынң және нақты
сату бағасының ең төменгі көрсеткіштеріне байланысты деп
қарастырады.кейбір елдерде дайын өнім нақты сату бағасымен төмен құнды
таңдайды. Евросоюздың №4 директивасына қайшы келмеуі тиіс. Талицада осы
әдістердің іс жүзінде жүзеге асырылуы көрсетілген. (таблица 5) IAS 2
қолдана отырып, өнімнің өзіндік құнының және нақты сату бағасының
мағынасынан ең төменгі көрсеткішті таңдап, дайын өнім құны 9900 шартты
бірлікті табамыз. Егер де дайын өнімнің толық өзіндік құны және толық
таза сату бағасының мағынасы қолданса (10000) шығынды 100 бірлік цемент,
гравий, кірпіштен түскен пайдамен жабуға тура келеді. Қайта өңдеу құнын
қолданатын болсақ дайын өнім мөлшері 9800 бірлік болады,яғни орта
салмақты.
4. Дайын өнімді өткізу ұзақмерзімді контрактарда бірнеше әдіс қолданады.
Контракты аяқтау әдісі бойынша табыс шығыстар мен табыстар
есептемесінде контарктың шарттарының орындалуына дейін есептелінбейді.
Орындалу пайызы әдісі бойынша ұзақмерзімді контарктан алынған табыс
бөлігі табыстар мен шығыстар есептемесінде, орындалу деңгейіне
байланысты, атқарылған жұмысқа пропорционалды түрде есептеледі. IAS 11
стандарты бойынша қарастырылған әдістерді қолдануға болады. Бірақ
Орындалу пайызы әдісін қолданғанда табыстың негізделуін қарастыру
қажет. IAS 11 бойынша ұзақмерзімді котракт шарттарында болуы мүмкін
шығындар мөлшерін де қарастыру керек.

Кесте 5 - Шейрон құрылыс компаниясы. 200х 31 желтоқсанға алғандағы дайын
өнім қоры.

Өзіндік құн Нақты таза Қайта өңдеу Ең төменгі Ең төменгі
сауда бағасықұны мағына мағына
1 2 3 4 5
Цемент 5000 5400 5200 5000 5000
Кірпіш 3000 2900 3000 2900 2900
Гравий 2000 2100 1900 2000 1900
10000 10400 10100 9900 9800

2. ШҚ ҰҚЖК АҚ ДАЙЫН ӨНІМНІҢ АУДИТЫ ЖӘНЕ ТАЛДАУЫ

2.1 Дайын өнімнің аудиті

ШҚ ҰҚЖК АҚ-ң аудиторлық тексеру – кәсіпорынның табыстық есебін
тексеріп, онда көрсетілген шаруашылық табыстылық көрсеткіштерінің
дұрыстығын анықтап, сонымен қатар бухгалтерлік есебін, қаржысын, салық
заңдарын, әлеуметтік есеп ретін, келісім – шарт бойынша кәсіпкер ретінде
тексеріп арнайы төлем арқылы қызмет көрсету, кезеңдері толықтай
қарастырылмаған, яғни тексеру толық жүргізілмеген. Сырттай бақыланған
тәртіп ешқандай сапалы жұмыс әкелмеген. Ал бухгалтерлік есеп үшін ең
негізгі ақпарат көзі, екіншіден, зерттеу, іздестіру обьектісі аудит
болжамданбаған. Бухгалтерлік есеп нақты бухгалтерлік құжат арқылы белгілі
өлшемдермен тіркелген шаруашылық көрсеткіштерін үздіксіз өзара байланыста
тіркеуге болады.
ШҚ ҰҚЖК АҚ-ң дайын өнім есебінің аудитін жүргізу үшін мынадай
негізгі қағидаларда сақтау керек.
-- Алдымен, негізгі кәсіпорын қызметінің барлық жағын, оған алдымен
әсер ететін факторлар мен байланыстарын түгелдей бақылау, кәсіпорынның
қаржылық қортынды есеп берудің дұрыстығы жайлы өз пікірін көрсететін
қортындысында қаржы жағдайын дәл көрсету.
-- Аудиторлық тексеру барысында, кәсіпорынның шығарылған өнімдерінің
нақты санын, оған яғни өнім өндіруге кететін шығындар сомасын, техникалық
шарттарға, стандарттардың талаптарына сәйкестігін, қоймаға тапсыру мен
қоймадан босатылу тәртібін, жеткізулер мен жабдықтаушыларменесеп айрысу
кезеңдерін зерттеу керек.
-- Дайын өнімнің аналитикалық есебінің жүргізілуінде қандай мәліметтер
алмасады, қандай құжаттар толтырылады, есеп айрысу құжаттардың түрлерімен
толық танысамыз.
-- Дайын өнімнің синтетикалық есебінің жүргізілуінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.