Шығыс нан комбинаты ЖШС нан өнімдерін, макарон өнімдерін өндіру бойынша маманданған кәсіпорын

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 49 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе
1 Шығыс нан комбинаты ЖШС-нің жалпы сипаттамасы және потенциалы
1.1 Кәсіпорынның құрылу жәпе даму тарихы
1.2 Кәcіпорын өнімінің және оның негізгі тұгынушыларының қысқаша
сипаттамасы
1.3 Кәсіпорынның ұйымдастырушылық және басқарушылық құрылымы
1.4 Кәсіпорынның нарықтық стратегиясы және маркетингтік жоспарлау қызметі
1.5 Өндірістік-шаруашылық қызметті ұйымдастыру
1.6 Кәсіпорынның ресурспен қамтамасыз етілуі
2 Шығыс нан комбинаты ЖШС қызметінің техникалық-экономикалық сапаттамасы
2.1 Негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштердің сипаттамасы
2.2 Өнімді өндіру және өткізу шығындарын талдау
2.3 Негізгі өндірістік қорлар мен айналым қорларының құрамы мен құрылымын
талдау
2.4 Кәсіпорын персоналы, олардың еңбегін төлеу және ұйымдастыру
2.5 Кәсіпорынның қызмет көрсету және қосымша қызметтерінің сипатамасы
3 Кәсіпорынды қаржыландыру
4 Кәсіпорынның инвестициялық кызметін басқару
5 Кәсіпорындағы құжат айналымы жүйесінің сипаттамасы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет тізімі
Қосымшалар

Кіріспе
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы нарықтық жағдайға көшті, сол
себептен біз ғылым және білім беру саласында көптеген қиындықтарға тап
болдық. Өйткені біздің мемлекетімізге нақты, жаңа заман талабына сай білім
қажет.
Сондықтан нарық жағдайына өтуге байланысты кәсіпорын ғылыми-
техникалық прогресстің жетістіктерін, өндірісті басқару мен шаруашылық
жүргізудің тиімді формаларын енгізу, кәсіпкерлікті, бастаманы ынталандыру
негізінде қызмет көрсету мен өнімнің бәсекелестік қабілетін, өндіріс
тиімділігін артыру керек.
Осы мақсаты орындау үшін шаруашылық субъектілерінің қызметін
экономикалық талдауға маңызды орын бөлінеді. Білікті экономист, бухгалтер,
қаржыгер, аудитор заманға сай экономикалық зерттеу эдістерін және кешенді,
жүйелі экономикалық талдауды жетік білуі қажет, сонымен қатар шаруашылық
қызметтің нәтижесін жан-жақты, уақтылы және нақты талдай алуы керек.
Мен өндірістік тәжірибені Қазақстан Ресггубликасының Семей қаласында
орналасқан Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде
өттім. Жоғарыда көрсетілген кәсіпорын нан-тоқаш, макарон, кондитерлік
өнімдердің үлкен ассортиментін өндірумен шұғылданады. Шығыс нан комбинаты
жауапкершілігі шектеулі серіктестігі қаламызды нан-тоқаш өнімдерімен
қамтамасыз етіп қана қоймай жерлестерімізді жұмыс орындарымен қамтамасыз
етуде.
Өзімнің жүмысымда мен Шығыс нан комбинаты ЖШС барлық қызметін
қамтуға тырыстым. Шығыс нан комбинаты ЖШС тамақ өнімін
өндіретін кәсіпорын болып саналады. Өз жұмысымды жазу үшін мен 2003- 2005
жылдың экономикалық мәліметтері мен еңбек жөніндегі статистикалық
есепке және т.б мәліметтерге суйендім.

11
1 Кәсіпорынның жалпы сипаттамасы және потенциалы
1.1 Кәсіпорынның құрылу және даму тарихы
Шығыс нан комбинаты ЖШС 1980 жылы құрылған. Шығыс нан комбинаты ЖШС нан
комбинатының құрамында, кейіннен Нан АҚ құрамында болды. Қазіргі уақытта
Шығыс нан комбинаты ЖШС нан өнімдерін, макарон өнімдерін өндіру бойынша
маманданған кәсіпорын. Ол кезде зауыт қала халқына арнап нан ғана
шығаратын. Кейінірек, 1970 жылы кондитерлік цех құрылып, пайдалануға
берілді. Онда осы күнге шейін әр түрлі печенье, пряник, тоқаш және т.б.
өнім түрлері шығарылады.
Шығыс нан комбинаты ЖШС құрылтайшылары Юсупов Нурлан Темірбекұлы и
Қазбекова Қарлығаш Темірбекқызы. Юсупов Нурлан Темірбекұлы - Шығыс нан
комбинаты ЖШС құрылтайшылар жиналысында директор болып сайланды.
Директордың бас комекшілері -Асқаров Арман Кәкімұлы қаржылық мәселелер
бойынша директордың екінші орынбасары-Қазбекова Қарлығаш Темірбекқызы.
Өнім өнімдері бойынша негізгі цех нан -тоқаш цехы. Өндіріс бойынша
директор орынбасарына бағынышты цех бастықтары жұмыс істейді. Шикізаттарды
жеткізу үшін эксплуатацияға диірмен кешені енгізілген.
СКПП ЖШС құрылғаннан бастап өнім сапасын бақылаудың фирма ішілік
жүйесі, яғни лаборатория жұмыс істейді. Лабораторияны оның меңгерушісі
басқарады. Лабораторияда сонымен қатар инженер технологтар, ауысым
технологтары жұмыс істейді.
Бухгалтерия кәсіпорынды басқару жүйесінде маңызды орын алады. Ол
өндіріс, айналым және тұтыну процестерін, кәсіпорынның қаржылық жағдайын
сипаттап, оның қызметін жоспарлаудың негізін құрады. Бухгалтерияны бас
бухгалтер басқарады, сонымен қататр бухгалтерияның құрамына нақты қаржылық
операцияларды жүзеге асыратын бухгалтерлер кіреді.

12
Кәсіпорында сонымен қатар дайын өнімнің өнкізу нарығына талдау
жасайтын, өнімнің жаңа түрлерінің нарықта өткізілуін зерттейтін, сатып
алушылардың сұраныстарын қарастырып, олармен кілісім шарт жасайтын
коммерциялық бөлім қызмет етеді. Бұл бөлімдерді коммерциялық бөлімнің
бастықтары басқарады. Оның орынбасарлары, өткізу бөлімінің бастығы,
маркетингтік қызметтің бастығы бар.
Кәсіпорынның үзіліссіз қызмет етуі үшін шикізаттар мен материалдарды
негізгі және қосалқы өндіріске жеткізумен айналысатын қамтамасыз етеу
бөлімі қызмет етеді. Бөлімге қамтамасыз ету бөлімінің бастығы жетекшілік
етеді. Оның қол астында орынбасары, қамтамасыз ету инженерлері және қойма
меңгерушісі бар.
Құқықтық, кадрлық сұрақтармен құқықтық бөлім айналысады. Бүл бөлімнің
құрылымына күзет бөлімі кіреді.
Машиналар, құрал жабдықтардың үзіліссіз қызмет етуіне бақылауды бас
механик жүзеге асырады.
Бүгінгі күні Шығыс нан комбинаты ЖШС 350 түрлері тауарлар шығарады.
Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Шығыс
Қазақстан облысы Семей қаласындағы нан-тоқаш, макарон, кондитерлік
өнімдерді өндірудегі ірі кәсіпорындардың бірі болып табылады.
Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі
қызмет түрі коммерциялық, яғни қала халқына нан өнімдерін таратумен
айналысады. Қазақстан Республикасының шаруашылық жүргізудің нарықтық
жүйесіне көшуіне байланысты 1997 жылдың қазанында бүл зауытқа да жаңа
меншік иелері келді.
Кәсіпорынды жоғары сапалы ұнмен қамтамасыз ету және бидай өндіру
өндірісінің шығындарын азайту мақсатында 1998 жылы диірмен кешені іске
қосылды. Ол Бородулиха ауданындағы Песчанка ауылында орналасқан, мұнда
жоғары және бірінші сорттағы ұн шығарылады.

13
Осы сатып алынған нан зауыттарын шикізатпен қамтамасыз ету
мақсатында тәулігіне 100 тонна ұн шығаратын диірмен кешені Бел-Ағаш
бекетінен сатып алынды. Бұл диірмен кешенінің орналасқан жері фирмаға өте
тиімді болды, өйткені оның маңайында ешқандай диірмен кешені немесе шағын
диірмен болмады және тасымалдау шығыны аз кететіндей фирмаға жақын болды.
Соңғы кездері кәсіпорын өзінің өндіріс көлемін үнемі ұлғайтуда,
өнім ассортиментін 1997 жылдан 2002 жыл аралығында біршама өзгерткен.
Қазіргі кезде 15 түрлі кондитерлік өнім түрлері шығарылады, макарон
өндірісінің желісі іске қосылған. Дайын өнім өндіру көлемі 4 есеге өскен.
Кейіннен кәсіпорын Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі
серіктестігі болып аталады.
Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі серіктестігі өз
өнімдерімен 280-ге жуық кәсіпкерлерді, дүкеңдерді, дүңгіршіктерді
қамтамасыз етеді, атап айтқанда Мерей-Адлен, Роза, Восход, Диафлор,
Айгерим, Нива, Жибек-Жолы, Семей-Сауда, фирма Арлан, ТОО Арбис,
ТОО Экспресс, ТОО Байжан, Наятиль -Нафис, ТПФ Арна, Семей-Кооптрог,
ФК Ромат, Балапан-Колиги.
Нарықтық қатынастарға көшумен байланысты дамыған елдерде
қолданылатын халықаралық бухгалтерлік стандарттарға негізделген есептік
саясатты қалыптастыру қажеттелігі туындады.
Қазіргі таңда нан зауыты Қазақстанның түпкір түпкіріндегі 180 ірі
коммерциялық фирмалармен және кәсіпорындармен іскерлік қарым-қатынас
жасайды. Қарағанды, Павлодар, Екібастұз, Өскемен, Алматы және Астана
қалаларында делдалдық жұмыстар дұрыс жолға қойылған. Өзіміздің қаламызда
өнімді өткізумен айналысатын ірі фирмалар Шығыс нан комбинаты сауда
белгісімен жұмыс жасауда.
14
1.2 Кәсіпорын өнімдерінің және негізгі тұтынушыларының қысқаша
сипаттамасы
Қазіргі таңда Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі
серіктестігі Қазақстан Республикасьшың аумағындағы 180-нен астам ірі
коммерциялық ұйымдармен тығыз қарым-қатынаста жұмыстар атқаруда. Шығыс нан
комбинаты жауапкершілігі шектеулі серіктестігі өз өнімдерімен 280-ге жуық
кәсіпкерлерді, дүкендерді, дүңгіршіктерді қамтамасыз етеді, атап айтқанда
Мерей-Адлен, Роза, Восход, Диафлор, Айгерим, Нива, Жибек-
Жолы, Семей-Сауда, фирма Арлан, ТОО Арбис, ТОО Экспресс, ТОО
Байжан, Наятиль -Нафис, ТПФ Арна, Семей-Кооптрог, ФК Ромат,
Балапан-Колиги. Қаладан тыс жерлерде ірі фирмалар Шығыс нан комбинаты
ЖШС тауарлық маркасының өнімдерін таратумен айналысады. Талаптарға сай
жабдықтарымен кәсіпорында төмендегі өнім түрлері шығарылады: дөңгелек
печенье, тік төртбұрышты печенье, пряник түрлері, түрлі қораптардағы жоғары
сортты макарондық өнімдер, бірінші сорттағы ұн, нан-тоқаш өнімдері.
Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде
өндірілетін өнімдер экологиялық таза болып келеді, себебі, дәстүрлі
технология бойынша натуралдық шикізаттарды қолданады, құрамына тағамдық
бояғыштар мен дәм бергіштерді қоспайды. Олардың ассортименті кең және де
алуан түрлі, бұл барлық тұтынушылардың сұранысын, талғамын, танымын
канағаттандырады. Прәндік өнімдерін өңдіру ШУЛ және ШБ-2П конвейерлерінде
жоғары өнімділікпен және үздіксіз ағыммен жүзеге асырылады. Ал оларды
пісіру БИ-25 пешінде жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының нарығында Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі
шектеулі серіктестігі макарон өнімдерін өндіру бойынша алдыңғы қатардағы
орындарды иеленеді. Макарон өнімдері итальяндық жабдықтарында вакуумдық
кептіру әдісімен өндіріледі.
15
Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі серіктестігі бірінші
сортты астық ұнынан арнайы керемет дәмі бар нан шығарады, оның иісі бірден
білінеді, өйткені өндірісте классикалық дәстүрлі технология бойынша сұйық
ашытқы қолданылады, бұл нандағы картошка таяқшаларының кесірінен болатын
тез ашып кету мен тез қатып қалу зардаптарының алдын алады. ІІІығыс
нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде өндірілетін нан
өнімдері тек жоғары сапалы өнім болып қана қоймай, сонымен қоса адам
денсаулығына пайдалы болып келеді.
Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің нан-
тоқаш өнімдері берілген тауарлар арасында өз орнын тапты. Ол бәсекелес
өнімдер арасында ерекше орынға ие болып, олардан өзінің дәмдік
қасиеттерімен ерекшеленеді. Тоқаш өнімдерінің ассортименті төмендегідей:
Сдоба, Школьная, мак қосылған тоқаш, мейіз қосылған тоқаш, өрік
қосылған тоқаш, қант қосылған тоқаш. Жоғары сапа, ассортименттің
әртүрлілігі, орташа баға - осылардың барлығы тұрақты сатып алушылардың
таңдауындағы басты критерийлер болып табылады.
Кәсіпорынның басты және негізгі тұтынушылары болып Семей қаласының халқы
табылады. Олар тұтыну көлемінің 55 пайызын кұрайды, ал қалған 45 пайызын
Қарағанды, Павлодар, Екібастұз, Өскемен, Алматы және Астана сияқты
қалалардағы тұтынушылар құрайды.
50 жылдан астам уақыттан бері нан өнімдері өндірумен шұғылданған бұл
кәсіпорын тұтынушылардың сеніміне ие болған. Шығыс нан комбинаты
жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Жақсы сада - қол жетімді баға
саясатын ұстанады, яғни негізінен төлем қабілеті орташа деңгейлі халыққа
арнап өз өнімдерін өндіреді.
1.3 Кәсіпорынның ұйымдастырушылық және басқарушылық құрылымы
Кез келген кәсіпорын қызметі еңбекті ұйымдастырудан басталады.
16
Кәсіпорынды басқарма төрағасы басқарады. Шығыс нан комбинаты ЖШС-де әр
қызметшінің өз міндеті және тікелей бастығы бар.
Басқарма төрағасы кәсіпорынды басқаруды өз орынбасарларының, өндірістік
бөлімше бастықтарының көмегімен жүзеге асырады, олардың әрқайсысына жеке
салалар мен жұмыс бөлімшелерін бекітіп береді, әрбір тапсырған жұмыс үшін
құқығын, жауапкершілігін және міндеттерін айқындайды, штатты, құрылымдық
бөлімшелер жөніндегі ережені, басқару аппараты жұмысшыларының қызмет бабына
байланысты нұсқауларын және барлық жұмысшылардың міндеттерін бекітеді.
Мемлекеттік бюджет, банк, жеткізушілер мен тапсырыс берушілер алдындағы
тапсырманың, жоспардың толығымен орындалуын қамтамасыз етеді.
Ұйымдастырушылық-шаруашылық, жылдық және ағымдағы жоспарлардың уақытында
жасалуын қамтамасыз етеді. Өндірістік бөлімшелердің қызметін өндірістің
экономикалық тиімділігін арттыру мен дамудың жоғары қарқынына жетуге,
өнімділік пен сақтықтың артуына бағыттайды және үйлестіреді.
Техникалық директордың функционалдық міндеттері: барлық бөлімшелердің
тоқтаусыз жұмыс істеуін қамтамасыз ету, жабдықты уақтылы және сапалы
жөндеу, негізгі қорларды тиімді пайдалану. Өндіріске жөндеудің экономикалық
тиімді және техникалық күту әдістерін енгізу және жүйелі түрде жетілдіру.
Өндіріс бойынша директор. Функционалдық міндеттері: цехтың жоспарлы
тапсырмаларды орындауын, өндірістің барлық бөлімшелерінің тоқтаусыз жұмыс
істеуін, жоғары сапалы өнімдерді ырғақты түрде шығаруды, негізгі және
айналым қорларын тиімді пайдалануды, еңбек өнімділігінің өсуі мен еңбек ақы
арасындағы рационалдық қатынасты қамтамасыз етеді.
Экономика және қаржы бойынша директор. Оның негізгі жұмысы кәсіпорын
қаржысымен тікелей байланысты. Келесі бөлімшелердің жұмысын жалпы бақылауды
жүзеге асыру: экономика және қаржы бөлімі, бухгалтерия, өткізу бөлімі,
жұмыртқа қоймасы. Сэйкес қызметкерлер алдында уақтылы есеп беруді
ұйымдастырады, сонымен қатар еңбек өнімділігі мен еңбек ақыны арттыруға
бағытталған кәсіпорынның экономикалық қызметін үйымдастыру мен жетілдіруді
жүзеге асырады. Шығарылатын өнімнің сапа рентабельділігі мен тиімділігін,
өзіндік кұнның төмендеуін, еңбек өнімділігі мен еңбек ақы дамуының
арасындағы қарқындылықты қамтамасыз етуді, материалдық, еңбек, қаржы
ресурстарының аз шығынында үлкен нәтижелерге жетуді ұйымдастырады.
Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің
үйымдастырушылық және басқарушылық қүрылымы сызықтық-функционалдық болып
табылады. Негізінде басқару құрылымының барлық элементтері түзу сызықты
бағынуға жатады, яғни төменгі деңгейдегі басшылар жоғары деңгейлердегі
басшыларға бағынады. Бұл басқару құрылымының артықшыльны мынада:
1. құрылымының қарапайымдылығы;
2. байланыстардың минималды саны;
3. жауапкершілікті бөлудің толық және анық түрде белгіленуі.
Кәсіпорынның өндірістік құрылымы оның ұйымдастырушылық -
басқарушылық құрылымымен тікелей байланысты. Жоғарыда көрсетілгендей
кәсіпорындағы негізгі өндіріс мамандандырылуға негізделе ұйымдастырылған.
Сонымен қатар мұнда өндіріс бөлімшелері цехтарға бөлініп қарастырылады. Әр
цех арнайы бір өнім түрін немесе оның қүрамдық бөлігін дайындауға
мамандандырылған. Бүл цехтарда құрылғылар технологиялық операциялар жүргізу
кезегі бойынша орналастырылған. Берілген құрылымға сүйене отырып Шығыс нан
комбинаты жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде кондитерлік, нан-тоқаш
өнімдерін өндіру және макарон цехтары жұмыс істейді. Кәсіпорынның
тиімділігін факторлық деңгейде анықтайтын кәсіпорынның өндірістік цехтар
қүрылымы келесі түрде кұрылған.

18

Сурет 1 – Кәсіпорынның өндірістік құрылымы
Қосымша және қызмет көрсету цехтары бойынша технологиялық
мамандандырылған элементтерге бақылау жүргізуге болады.

1.4 Кәсіпорынның нарықтық стратегиясы және маркетингілік
жоспарлау
Шығыс нан комбинаты ЖШС-нің нарықтық стратегиясы болып
тұтынушыларға сапалы бэсекеге қабілетті өнім ұсынылу табылады, ол үшін
келесідей міндеттемелер шешіледі:
• толық кешенді қызмет көрсетумен қамтамасыз ету;
• өнім ассортименті мен номенклатурасын көбейту;
• өткізу және жабдықтау нарығын зерттеу;
• өткізуді ынталандыру жэне шығындарды төмендету арқылы өнімнің
• бэсекелестік қабілетін арттыру;
• жеке тапсырыстарды орындау;
• сауда торабының жұмысын бақылау.
Бар тұтынушыларынан айырылып қалмау жэне жаңа тұтынушыларды тарту
мақсатында Шығыс нан комбинаты ЖШС-нің коммерциялық қызметі келесідей
шараларды жүзеге асырады:
• жеткізіп беру сенімділігі;
• баға бойынша ұсыныстарды шешу жылдамдығы;
• сауда торабының масштабы ;
Семей қаласында орналасқан Шығыс нан комбинаты ЖШС, Керуен-сауда
макарон және нан-тоқаш өнімдері бойынша бэсекелес болып табылады. Алайда
олар өнімді аз мөлшерде өндіреді, бағасы да жоғары, сапасы мен ассортименті
жагьшан да Шығыс нан комбинаты ЖШС-нің өнімдерімен салыстырғанда кем
түседі. Біз қарастырып отырған кәсіпорын қала бойынша нанның диетикалық
сорттарын өндіретін жалғыз өндіріс орны болып табылады. Комбинатта
экологиясы нашар аймақтың тұрғындарына арналған кұрамында йод, темір жэне
де басқа да витаминдері бар нан-тоқаш өнімдерінің жаңа түрлерін шығару
бойынша жұмыстар үнемі жүргізіліп отырады. Қазіргі таңда Шыгыс нан
комбинаты ЖШС бірнеше нан түрін, эр түрлі токаш өнімдерін, түрлі прэндік
пен печенье өнімдерін өндіреді. Печенье, прэндік, макарон өнімдері
бэсекелестердің өнімдер^нен сапасы, ассортименті жағынан ғана емес, сонымен
қатар бағасы жағынан да ерекшеленеді.
Фирманың артықшылықтары: үлкен өндіріс көлемі, ассортименттің көптігі,
бағасының төмендігі, тауар белгісі бар фирмалық орама, кэсіпорынның көтерме
бағасымен сататын арнайы сауда нүктелерінің бар болуы.
Кәсіпорынның жұмысымен танысу барысында ерекше көзге түскен жайт бүл
кәсіпорынның маркетингілік қызметке үлкен көңіл бөлуі.
20
Маркетинг- кәсіпорынды басқару жүйесінің спефификалық элементі. Кәсіпорында
өнімді таратумен айналысатын бөлім түрлі маркетингтік зерттеу жүмыстарын
жүргізеді, яғни олар кондитерлік, макарон, нан-тоқаш өнімдеріне деген
түтынушылардың талғамы мен сұраныстарын білуге тырысады. Қазіргі таңда нан
өнімдерін тұтыну нарығында халыққа өте үлкен ассортимент ұсынылады.
Кәсіпорынньщ бұл өнім түрі бойьгаша бэсекелестері төменде толығымен
қарастырылады.
Қазіргі уақытта нан өнімінің нарығы күннен-күнге толығуда, себебі шағын
жеке меншік нан зауыттарының саны ұлғаюда. Жеке меншік нан зауыттары шағын
(өндіріс көлемі күніне 700-1000 бөлке) және ірі (қуаттылығы 1000 бөлкеден
астам) болып бөлінеді. Шағын нан зауыттары өз аймақтарында жүмыс істеп, сол
жерлердегі сауда нүктелерін өз өнімдерімен қамтамасыз етеді. Өткізу көлемін
ең жоғарғы деңгейге жеткізу үшін олар өз өнімдеріне төмен баға белгілейді,
алайда сонымен бірге бұл өнімдердің сапасы да төмен деңгейде болады. Бірақ,
осыған қарамастан мұндай өнімдер де нарықта өз тұтынушыларын тауып жатады.
Кэсіпорынның тауарлық саясаты төмендегідей стратегияларды қолданады:
- тұтынушылардың нан өнімдерінің дәміне, бағасына деген көзқарастарын,
қоятын талаптарын білу, соған есеп жүргізу;
- жоспарлы өткізу нарықтарын іздестіру, нарық сегменттерін жаулап алу;
- бәсекелестердің өткізу нарығындағы стратегиялары мен
позицияларын қарастыру.
Нан өнімдерін өткізу нарығындағы 64 пайыздық үлесті Шығыс нан комбинаты
жауапкершілігі шектеулі серіктестігі алады. Нарықтағы бэсекелестердің көп
болуына қарамастан осындай үлеске ие болудың өзі кәсіпорын өнімдерінің
жоғары сапалы, тұтынушылардың ойынан шығатындығын көрсетеді.
21
Кәсіпорын нан өнімдерін өзінің сауда нүктелері арқылы және таратушылардың
көмегімен өткізеді. Семей қаласындағы 100-ге тарта сауда орындары, дүкендер
мен дүңгершектер Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі
серіктестігімен келісім -шарт негізінде жұмыс істеуде. Өнімді өткізудің
үлкен үлесі делдалдардың көмегімен жүзеге асады.
Кәсіпорында жоғарыда айтылғандармен қоса тұрақты тұтынушыларға жеткізіп
беру мен арзандату жүйелері қолданылады.
1.5 Кэсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметін үйымдастыру
Макарон өнімдерін өндіру процесі толыгымен автоматтандырылған. Оны шартты
түрде бірнеше кезеңге бөлуге болады, эр кезеңде эртүрлі машиналар мен басқа
инвентарь іске қосылады.
1. Қамыр илегіш макарон өнімдерінің ерекшелігіне байланысты жогары жэне
бірінші сорт ұннан қамыр илеуге аранлған.
2. Пресс макаронды әртүрлі пішіндер мен мөлшерлерде басьш шығаруға
арналган.
3. Кептіру шкафы температура мен ылғалдылық мөлшерін есепке ала отырып,
макарон өнімдерін кептіруге арналған.
4. Таразы макарон өнімдерін белгілі бір мөлшерлерге бөліп ыдыстарга салып,
өлшеу үшін қолданылады.
5. Мөшек тігетін машина макарон өнімдері салынған қаптарды тігуге арналған.
Макарон өнімдері цехы тәулігіне 20 тонна жоғары жэне бірінші сорт макарон
өнімдерін өндіре алады.
Макарон өнімдерінің технологиялық процесі төмендегі суретте көрсетілген.
22

Сурет 2 - макарон өнімдері цехындағы технологиялық процесс
Элеватордағы өндірістік процесс құрылымы:
1. Автомобиль және темір жол транспорттарымен жеткізілетін астықты
қабылдау, оны сорттар, географиялық аудандар жэне негізгі технологиялық
белгілері бойынша корпустарға тарату.
2. Астықты жылумен кептіру, бұл шара оны дұрыс сақтау үшін өте
маңызды.
3. Астық партияларын физикалық және химия-физиологиялық белгілері
бойынша қалыптастыру. Бұл шара стандарт бойынша сапа талаптарына сай жоғары
технологиялық қасиеттері бар астық қоспаларын алу үшін қажет.
23
1.6 Кәсіпорынның ресурспен қамтамасыз етілуі
Ресурстармен қамтамасыз ету түсінігі еңбек қорларымен, материалдармен,
қаржылық және ақпараттық бағдарламалармен, техникамен қамтамасыз етуді
білдіреді. Өндірістік кэсіпорынның өнімді көп мөлшерде әрі сапалы түрде
өндіруінің ең маңызды себебінің бірі - ол негізгі өндірістік қорлармен
қамтамасыз етілу деңгейінің жоғары болуы. Шығыс нан комбинаты
жауапкершілігі шектеулі серіктестігі қаламыздағы ірі кэсіпорындардың бірі.
Сондықтан бүл кәсіпорынның ресурспен қамтамасыз етілуі өте маңызды.
Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі
серіктестігінің қолда бар негізгі құралдары келесілер:
1. Жер;
2. Машиналар мен құрал-жабдықтар;
3. Тасымалдау курылғылары;
4. Ғимараттар.
Негізгі өндірістік ғимарат кірпіштен тұрғызылған, жалпы ауданы 2661,2 км2.
Онда әкімшілік, өндірістік цехтар, өндірістік зертхана жэне асхана
орналасқан. Макарон нехының көлемі 465 км . Зауыттың өз басында дүкен бар,
оның көлемі 160,6 км~. Сонымен қатар екі қойма сальшған: кірпіштен -47,4 км
; ағшптан - 75,1км~. Олар материалдарды сақтау үшін пайдаланылады. Зауытты
электр қуатымен қамтамсыз ету мақсатында кірпіш ғимаратта
трансформацияланған станция бар, ауданы 50,8 км , маркасы ТП 593 60, оған
қуаттьглығы 1100 квт 2 трансформатор қосылған.
Негізгі цехтарда өндірістік жүмыстар төмендегі қүрылғылар арқылы жүзеге
асады:
1. ПешФТЛ;
2. Бурат үн өткізгіші;
3. Қамыр илеу машиналары;
4. ШУЛ прәндік пеші;
5. ПЭК-2 тоқаш пеші;
24
6. ЕАС - 208 кептіру камерасы;
7. СУМ - 75 орама аппараты;
8. БН - 25 прәндік пеші;
9. Пионер ұн өткізгіші.
Негізгі кұралдар өндіріс процесінде біртіндеп тозады, яғни өзінің физикалық
және моральдық формасын жоғалтады. Негізгі құралдарды тозуға жіберу
кәсіпорын басшысының бұйрығымен іске асырылады. Кәсіпорынның негізгі
кұралдары өндірістік, сонымен қатар өндірістік емес бағытта болып бөлінеді.
Сонымен қатар Шығыс нан комбинаты ЖШС қорларды активті (жұмыс машиналары,
кұрал-жабдықтары) және пассивті (өлшеуіш құралдары, қоймалар) болып
бөлінеді. Бұлай бөлшектеп көрсету резервтерді тиімді кұрылым негізінде
тиімді қолдануды жоғарлату үшін қажет.
Негізгі өндірісгік қорлардың техникалық жағдайын меңгеру үшін келесідей
көрсеткіштерді қолданады:
жаңару коэффиценті (Кж);
істен шығару коэффиценті (Кш);
өсу коэффиценті (Кө);
жарамдылық коэффиценті (Кжар).
25
2 Кәсіпорын қызметінің техникалық-экономикалық сипаттамасы 2.1 Негізгі
техникалық-экономикалық көрсеткіштердің сипаттамасы
Кәсіпорын қызмиетінің техникалық-экономикалық талдауы оның өндірістік-
шаруашылық қызметін кешенді түрде зерттеуге мүмкіндік береді. Бүл
зерттеудің мақсаты кэсіпорьш нәтижелерін жэне оның ары қарай дамуы мен
жетілуін объективті түрде бағалау.
Кесте 1 - Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі
серіктестігінің негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштер 2004ж 2005ж 2006ж 2006ж 20042006ж
жылға, % 2005
жылга,%
Өндіріс көлемі, 206500 265369 286955 139 108,1
мың теңгемен
Өткізуден түскен 197888 256342 280077 141,5 109,3
табыс, мың
теңгемен ;
Тольщ өзіндік құн,192914 249099 270507 140,2 108,6
мың теңгемен
Негізгі қорлардың352778 356900 315867 89,5 88,5
құны, мың теңгемен
Жұмысшылар саны,138 158 163 118,1 103,2
адам
Еңбек 1434 1622,4 1718 120 105,9
өнімділігі, мың
теңгемен
Айналым 53448 211494 166541 311,6 78,7
қорларының
құны, мың теңгемен
Қор 0,56 0,72 0,89 158,1 123
қайтарымдылыгы,
теңгемен
Қор 1,78 1,39 1,13 63,3 81,0
сиымдылығы,
теңгемен
Қор 1,22 1,27 2,0 164,0 157,5
рентабелділігі, %
Таза пайда, 4974 7243 9570 192,4 132,1
мьщ теңгемен
Сату 2,5 2,8 3,4 136,0 121,4
рентабелдшігі, %
Өнім 2,58 2,9 3,5 135,6 120,7
рентабелділігі, %
26
Негізгі техникалық - экономикалық көрсеткіштерді есептеуде қолданылған
мәліметтер кәсіпорынның бухгалтерлік балансы мен штаттық кестеден алынған.
Кестедегі мәліметтерден көрініп тұрғандай кэсіпорындағы өнім өндіру көлемі
жыл сайын артьш отырған. 2004 жылы кәсіпорында 206500 мың теңгенің өнімі
өндірілсе, 2005 жылы б^л көрсеткіш 58869 мың теңгеге артқан, ал 2006 жылы
286955 мың теңгені құраған. Сәйкесінше өнімді өткізуден түскен табыс көлемі
де 2005 жылы 129,5 пайызға, ал 2006 жылы 109,3 пайызға көбейген.
Өндіріс көлемінің артуына байланысты толық өзіндік қүн мөлшері де жылдан-
жылға өсіп отырған. Сонымен қатар, осы өндіріс көлемінің осіп, кеңеюіне
байланысты кәсіпорындағы жүмыс күшіне деген қажеттілік артып, жүмысқа
біршама адамдар келген.
Өткізуден түскен табыс жыл сайын артып отырған, бүл кэсіпорынның откізу
саясатының дүрьіс жолға қойылғандығын, маркетингілік стратегиясының
дүрыстығын көрсетеді.
Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің өнім
өткізуден түскен табыс мөлшерінің өзгерісі төмендегі диагрммада айқын
көрсетілген.

Сурет 3 - Өткізуден түскен табыс мөлшерінің өзгерісі
Рентабелділік корсеткіщтерін өндіріс тиімділігі мен онім өндіру
тиімділігі сипаттайды.
Өндіріс рентабелділігі таза пайда көлемінің негізгі өндірістік қорлар мен
айналым қорларының орташа жылдық құнына қатынасына тең болады.
Өнім рентабелділігі таза пайданың толық өзіндік құн мөлшеріне қатынасы
арқылы табылады. 2004 жылы сату рентабелділігі 2,5 пайызды құраса, 2005
жылы 2,8 пайыз, ал 2006 жылы 3,4 пайыз болып, алдыңғы жылмен салыстырғанда
0,6 пайызға артқан. Өнім рентабелділігінің көрінісі келесі суретте
бейнеленген.

Сурет 4 - Өнім рентабелділігінің өзгерісі
Сату рентабелділігі таза пайданың өткізілген өнім көлеміне қатынасы арқылы
табылады. Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің
енім рентабелділігі 2004 жылы 2,58 пайыз, 2005 жылы 0,32 пайызға артып, 2,9
пайыз, ал 2006 жылы 3,5 пайыз болған, яғни 2004 жылмен салыстырғанда 0,92
пайызға, 2005 жылмен салыстырғанда 0,6 пайызға өскен. Сату
рентабелділігінің жылдан-жылға өсу өзгерісін келесі диаграммадан көруге
болады.
28
Сату реэтабелділігі

I Сату рентабелділігіі
2=Е4
2005
2006
Сурет 5 - Сату рентабелділігі
2.2 Өнімді өндіруге және өткізуге кеткен шығындарды талдау
Өнімнің өзіндік кұны өндірістің экономикалық тиімділігінің маңызды
көрсеткіші. Ол шаруашылық қызметтің барлық жақтарын көрсетеді жэне барлық
өдірістік ресуртарды пайдалануын көрсетеді. Оның денгейінен
кэсіпорынныңжәне шаруашылық субъектілерінің қаржылық жагдайы тәуелді.
Өнімнің өзіндік құнын талдау, осы көрсеткіштің өзгеруін, жоспарды орындауын
және кэсіпорын өзіндік құнын төмендетуге мүмкіндіктерді қолдануын бағалауды
аныктайды.
Кэсіпорынның жұмысымен танысу барысьшда ерекше көзге түскен жайт бұл
кәсіпорынның маркетингілік қызметке үлкен көңіл бөлуі. Маркетинг-
кәсіпорынды басқару жүйесінің спефификалық элементі. Кәсіпорында өнімді
таратумен айналысатын бөлім түрлі маркетингтік зерттеу жұмыстарын
жүргізеді, яғни олар кондитерлік, макарон, нан-тоқаш өнімдерше деген
тұтынушылардың талғамы мен сұраныстарын білуге тырысады. Қазіргі таңда нан
өнімдерін тұтыну нарығында халыққа өте үлкен
29
ассортимент ұсыньыады. Кәсінорынның бұл өнім түрі бойынша бәсекелестері
төменде толығымек қарастырылады.
Келесі кестеде Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі
серіктестігінің шығындар құрылымы берілген.
Кесте 2 - Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі шектеулі
серіктестігінің шығындар құрылымы
Шығындар 2004 2005 - 2006 2006ж.2006ж
статьялары 2004ж.2005ж
өзгер.өзгер.

Шикізат және материалдар
Жатяы және 8123 22,3 6212 56,1
экімшілік
2004ж 2005ж
Абс.+-
1 2 3 4 5
2004 206500 368750 0,56 1,78
2005 265369 368568 0,72 1,39
2006 286955 322421 0,89 1,12

Айналым қаржысы - бұл ақшалай формада айқындалатын айналым қорлары мен
айналыс қорларының жиынтыгы. Айналым қорлары өндіріс процесіне қатысса,
айналыс қорлары айналыс өрісінде қолданылады.
Айналым қорлары - бір цикл ішінде толығымен тұтынылатын еңбек заттары.
Айналым қорлары өз кұнын дайын өнімге бірден түсіреді жэне өзінің
натуралдық заттық формасын өзгертеді. Шығыс нан комбинаты жауапкершілігі
шектеулі серіктестігінің айналым қорларының пайдалану тиімділігін талдау
келесі кестеде көрсетілген.
33
Кесте 6 - Айналым корларын пайдалану тиімділігін талдау
Көрсеткіштер 2004 2005 2006 2006 ж 2006 ж
2004, % 2005,%
Өндіріс көлемі, мың теңге 206500 265369 286955 139 108,1
Айналым қорларының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.