Валюталық бақылаудың субьектілірі Қазақстан Республикасындағы валюталық бақылау органдары, агенттеріменен Республикасының заңдылықтарына сәйкес орындалуы
Жоспар
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 2
1 тарау.
1.1. Валюталық бақылау және валюталық реттеудегі ұғымдар мен
міндеттемелер ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2. Валюталық операцияларды іске асыру ұғымы, түрі және
реттілігі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.3 Валюталық бақылаудың субьектілірі Қазақстан Республикасындағы
валюталық бақылау органдары, агенттеріменен Республикасының заңдылықтарына
сәйкес
орындалуы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 15
2 тарау.
2.1 Валюталық заңдылықтың саласында жекелей құқық бұзушылықтың
әкімшілікті – құқықтық
сипаттамалары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...18
2.2 Шетел валютасындағы қаржының шектелуіне байланысты қайтарылмаудың
әкімшілікті – құқықтылық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
3 бөлім.
3.1. Шетел валютасында қаржының шектелуіне байланысты қайтарылмаудың
қылмысты-құқықтылық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
3.2. Шетел валютасының шектелу себептеріне байланысты қайтарылмаудың
қылмыстық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 36
Кіріспе
Қазақстан Республикасы экономикасының маңызды салаларының бірі
Республиканың сыртқы экономикалық іс-әрекеттері. Осы саланы жүйелі
денапозициялау – түрлі мемлекеттік және жеке кәсіпорындардың сыртқы нарыққа
шығуына мүмкіншілік берді. Жаңаша қатынастылықтар – жаңа қылмыстың түрлерін
туындатты. Жекешелеп айтатын болсақ, сыртқы экономикалық іс-әрекеттілікте
валютаны жоғалту – қаржылық жүйеге аса шығын әкеледі. Осы аталған
себептер, Қазақстан Республикасының заңдылық актілерінде бұрын
қарастырылмаған мемлекетті заңдылықтарды, жауапкершіліктерді бекітуге
жетеледі.
Валюталық қауіпсіздік – елдің экономикалық қауіпсіздігінің маңызды
құрамы болып табылады. Оны қамтамасыз ету, біріншіден, валюталық
операцияларды орындау ережелерін анықтау заңдылықтарын, оның Қазақстан
Республикасы мүддесін сақтауға кепілдік бере алады.
Екіншіден, осы аталған заңдылықтың сақталуына, қадағаланып орындалуына
қатаң бақылау жүргізу. Сыртқы сауда операцияларына валюталық бақылау
жүргізу бойынша іс-шараларды Қазақстан Республикасының кедендік органдары
іске асырады. Қазақстан Республикасы кедендік кодексіне сәйкес, өзінің
құзырлық өкілеттіліктеріне байланысты кедендік органдар, Қазақстан
Республикасының кедендік шекаралары арқылы өтетін, тасымалданатын тауарлар
мен транспорттық қозғалыстарға қолданылатын валюталық заңдылықтардың
сақталуына бақылауды қамтамасыз етеді.
Қазақстан Республикасы валюталық заңдылықтарын сақтау, мақсатында
кедендік органдар мына төмендегідей іс-шараларды асырады:
- Қатынасушылардың сыртқы экономикалық заңдылықтарды сақталуына
бақылау жасауды қамтамасыз етуі;
- Қазақстан Республикасы Ұлттық банкін Қазақстан Республикасы
кедендік шекарасы арқылы өтетін тауарлар мен қозғалатын автокөліктер
жөнінде ақпараттау; ақпараттау Қазақстан Республикасы Ұлттық банкіменен
кедендік ісі мәселелері бойынша анықталады;
- Қазақстан Республикасы Ұлттық банкін және екінші деңгейдегі
банктерді, кедендік органдары анықтап айшықталған Қазақстан Республикасы
валюталық заңдылықтарының бұзылуы жайында хабардар етеді.
Сонымен, валюталық реттеудің ережелері мен нормаларын сақтау
валюталық операцияларды орындау бойынша ережелерді бекіту
өкілеттіліктеріне ие мемлекеттік органдардың іс-әрекеттіліктеріне
байланысты. Мемлекеттік органның мақсаты – елдің төлеу балансын нығайту,
ұлттық валютаның тұрақтылығы, ішкі валюталық нарықты дамыту және оның
сақталуын бақылау. Валюталық бақылаудың мақсаты – Қазақстан Республикасы
заңдылықтарының Республика резиденттері және резидентеместерімен олардың
валюталық операцияларды орындау барысында сақталуын қамтамасыз ету.
Қазіргі кезеңде валюталық бақылаудың ұйымдастырылуына, оны өткізу
мен орындалудың тиімділігіне, сонымен қатар, валюталық заңдылықтың
нормаларының сақталуына, аса көңіл бөлінуде. Кедендік органдар, валюталық
бақылау органы бола отырып осы процесте маңызды роль атқарады. Тақырыптың
өзектілігі және оның практикалық мазмұны осы аталған тақырыпты таңлап,
мазмұндауға, зерттеу, зерделеу мақсаттылықтары мен міндеттемелерін,
материал құрылымын анықтауға мүмкіншілік берді. Жұмыстың басты
мақсаттылықтарының бірі, арнайы әдебиеттерге шолу және статистикалық
материалдарға талдау жасай отырып, Қазақстан Республикасы кеден ісі
саласындағы валюталық заңдылықтың бұзышылығымен тиімді күресті жүргізу
тиімділігін көтеру. Алға қойылған мақсаттылықпенен бірге, біз мына
төмендегідей міндеттемелерді тұжырымдадық:
- Қазақстан Республикасындағы валюталық бақылауды ұйымдастыру негізін
зерделеп зерттеу;
- Кеден ісі саласындағы валюталық заңдылықтың бұзылуына қойылатын
әкімшілік жауапкершілік нормаларына талдау жасау;
- Кеден ісі саласында валюталық заңдылық нормаларын бұзушылыққа
қылмыстық жауапкершілікті қарастыру.
Үш негізгі тараудан және тұжырымдамадан тұрады. Бірінші тарауда, кеден
органдарының валюталық бақылауда субъекті ретінде сипаттамалар, сонымен
қатар валюталық реттеу мен валюталық бақылаудың формалары мен
мазмұндамаларына талдау жасалынған.
Екінші тарау, кеден саласында валюталық заңдылықтың бұзушылығына
әкімшілік жауапкершіліктерге талдау, кеден органдары арқылы әкімшілік
жауапкершіліктерге тарту мәселелері, сонымен қатар оны шешу жолдары
қарастырылады.
Үшінші тарауда, шетел валюта қаржысының шекаралануымен байланысты
себептерімен шарттары, сонымен қатар осындай деректі қылмыстарды жасайтын,
жасаған тұлғаларды қылмыстық жауапкершіліктерге тарту және оның шешілу
жолдары. Шығармашылық жұмыстың зерттелу объектісі субъектілер арасында
пайда болған құқық бұушылығқтағы құқықтық қатынастылықтар және Қазақстан
Республикасы валюталық заңдылықтың сақталынуына кеден органдары тарапынан
жүргізілетін бақылау қызметтері, сонымен қатар Қазақстан Республикасы
валюталық заңдылық нормаларын бұзушылықты жауапкершіліктерге тарту. Курстық
жұмысты жазуда әдістемелік негіз болып Қазақстан Республикасы валюталық
заңдылық актілері, Отандық және шетел авторларының монографиялары,
валюталық бақылау саласы бойынша жарияланатын мақалалар пайдаланылды.
1 тарау. Валюталық бақылаудың мағынасы мен мазмұны
1.1. Валюталық бақылау және валюталық реттеудегі ұғымдар мен
міндеттемелер.
Валюталық заңдылықтың бұзушылығына жауапкершілік мәселелеріне өтпес
бұрын, валюталық бақылау мен валюталық реттелудің іске, іс-жүзіне асырылу
формалары мен мазмұнына талдау жасау қажет, реттеу мен бақылау
сөздерінің ұғымын ашып көрсету. Мемлекеттік реттеу – қоғамды басқару
формаларының бірі, ол мемлекеттегі экономикалық, заңдылық және әкімшілік
шаралар арқылы іс-жүзіне асырылады, оның басты мақсаты белгілі құқықтық
ережелерді бағытай отырып мемлекеттік саясатты жүзеге асыру . Реттеуден
қарағанда, мемлекеттік бақылау – бекітілген ережелерді, құқықтық
ережелерді қолдауға бағытталған нормативті шаралардың жиынтығы, сонымен
қатар осы ережелерді бұзушыларды анықтау, ескерту жасау, жауапкершіліктерге
тарту.
Әрине, экономикалық саладағы мемлекеттік бақылау экономиканы
басқарудағы мемлекеттің тікелей араласуымен іске асырылады. Осы бағытта
мемлекеттік бақылау мемлекеттік реттеудің туындысы болып табылады.
Мемлекеттің валюталық саясатын іс-жүзіне асырудағы маңызды құралдардың бірі
– валюталық реттеу. Ол ұлттық мемлекеттер аралық және аймақтық деңгейлерде
іске асырыла алады. Әрбір мемлекеттің ішінде валюталық реттелу Мемлекеттік
органдарыменен мына төмендегідей құқықтық шараларды іске асыру
кешендерін - қарастырады:
- Валюталық реттеу органдарының, валюталық бақылау органдары мен
агенттерінің қызметтелуін құру және қамтамасыз ету;
- Ішкі валюталық рынокта валюталық құндылықтарыменен байланысты
операцияларды жүргізуге қажетті ережелерді бекіту және іске асыру,
валюталық құндылықтың мемлекеттен тыс орын ауыстыру, жылжыуын бақылау,
мемлекет аймағына шетел инвесторларымен орындалатын валюталық операцияларды
бақылау;
- Валюталық құндылықтағы жекеменшілік құқықтылықтарын қамтамасыз ету
және қорғау – халықаралық есеп беруді регламенттеу;
- Ұлттық валюталық және ұлттық төлем балансының қалыпты бағаның
қолдау;
- Елдің әлемдік валюталық рынокпен өзара әрекеттесудегі күтілетін
режимді қамтамасыз ету ... .
Қазақстан Республикасының іс-әрекеттіліктегі заңдылықтарды валюталық
реттелуді Өкілетті мемлекеттік органдардың валюталық операцияларды
жүргізу ережелерін бекіту бойынша елдің төмен балансын тұрақты қамтамасыз
етілуін, ішкі рынокты дамытуды және оның сақталуына бақылау жасауды
қарастырады .
Мемлекеттер аралық валюталық реттеу, тауаралар алмасу, қызметтер
көрсету және елдер арасында қаржының қозғалыстарына шектеулі механизмді
құру мақсатында іске асырылады.
Халықаралық валюталық саясатты орындау; іске асыру өте күрделі,
себебі ұлттық ой-түйсіндер қақтығысып қалуы мүмкін. Әр мемлекеттің
өздеріне тән экономикалық даму жолы бар.
Алайда, экономика интеграциясының аумақты даму шартында, АҚШ-тың
экономикалық геомециясынан үш полюсті әлемге өтуде (АҚШ, Еуропалық одақ,
Жапония) жоғары үйлестірілетін валюталық реттелу нарықтық механизмнің
рөлімен өсуде. Оған көрнекі мысал ретінде 1976 жылдан бастап үлкен жеті
мемлекет өкілдерінің жиі бас қосулары бола алады.
Өзіндік табиғаттың ерекшеліктері бойынша ішкі мемлекеттік валюталық
реттелу мемлекет тарапынан сыртқы және ішкі валюталық ағымға бақылау жасау,
сонымен қатар, ішкі валюталық нарықта мемлекеттің төлем балансының, ұлттық
валютаның тұрақтылығына қолдау жасау. Ұлттық валюта маңызды болып табылатын
елдегі валюталық реттеу маңызды рөл атқарады. Кез-келген деңгейдегі
валюталық реттелу оны іс-жүзіне асыру тікелей болуы мүмкін, егер,
нормативті құқықтық актілерменен іске асырылатын болса, нақтылы әкімшілікті
іс-әрекеттіліктер мемлекеттік органдарыменен іс-жүзіне асырылуы, жанамалай
– егер экономикалық жүйе қолданылса, несиелі-қаржылық, валюталық нарықта
субъектінің іс-әрекеттіліктеріне әсері. Қаржылық ғылымның теориясында,
валюталық реттелудің бірнеше формалары бөліп қарастырылады, алайда заңды
көзқарастары жағынан алып қарастыратын болсақ, резиденттер немесе
резиденттер емес тұлғалардың мемлекеттер, мемлекет аймақтарында валюталық
операцияларды іске асыруға нормативті шектеулер қою немесе валюталық
операцияларды шет елдерде іске асырудағы резиденттердің құқығы. Валюталық
реттелудегі мақсаттылықпен сай келетін валюталық шектелуді енгізудегі
маңызды міндеттемелер:
- Төлем балансының теңелуі;
- Ұлттық валютаның курсын қолдау;
- Мемлекеттің қолындағы валюталық құндылықты стратегиялы экономикалық
және саяси міндеттемелер мен тапсырмаларды шешудегі концентрациялау;
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі мына төмендегідей шектеу түрлерін
қоюға құқықтығы;
- Резиденттердің экспорттық операцияларындағы валюталық төлемге шектеу
қою және жалпы табыстан түскен экспорттық валютаны міндетті сату режимі;
- Жекелей экспортты-импортты әрекеттер бойынша есеп беру формаларына
шектеу қою; Валюталық шектелуді іске асырудағы маңызды құралдардың бірі
болып валюталық құндылықты қолдану мен байланысты операцияны лицензиялау
болып табылады. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкімен валюталық құндылықты
пайдаланумен байланысты мына төмендегідей операциялардың түрлерін
орындауға лицензия беріледі:
- Даралап сату және қолма-қол шетел валютасын айырбастауға қызметтер
көрсету;
- Шетел банктерінде және өзге қаржылық институттарда резиденттерге
есеп-шот ашу;
- Шетелдерде резиденттердің инвестициялары;
- Резидент емес тұлғалар есебіне төлем ақыны жүргізу үшін
резиденттердің төлем ақы жіберуі, затты құқықтылықтың жылжымайтын
мүліктерге өтуі;
- Импорттық төлемақыны орындау мақсатындағы резиденттердің,
резиденттер емес есебіне ақылы төлемді орындауы, таурларға аванстық
төлемдер, сонымен қатар, валюталық төлемді экспортпен тауарларға төлем
ақыны алу мерзімін жоғарылату;
- Жекелей тауарлар экспорты бойынша резидент еместерден
резиденттердің төлем ақыны алуы, оның жалпы тізімі Қазақстан Республикасы.
Үкіметімен бекітіледі, егер таурады экспорттау мерзімі мен экспорттық
төлем ақыны алу;
- Резидент еместен несие ретінде резиденттің шетел валютасында, үшінші
бір тұлғаның есеп-шотына аударылуы;
- Резиденттің резидент емеске валюталық құндылықты сенім бағытында
беруі .
Валюталық бақылау, валюталық реттелу секілді, валюталық саясаттың
мақсаттылығына жетуде үлкен рөл атқарады. Валюталық бақылау ұғымын біз
мынадай мазмұнда түсінеміз Арнайы өкілетті мемлекеттік органдарменен
іске, іс-жүзіне асырылатын, нормативті бекітілген әкімшілікті және
ұйымдастырылу шараларының кешені немесе өзге ұйымдарменен. Валюталық
операцияларды іске асырудағы бағытталған ережелер, сонымен қатар, осы
аталған деректі ережелерді бұзушылықты ескерту, алдын-ала кесу . Іс-
әрекеттілі заңдылықтарда валюталық бақылаудың өзіндік рөлі аса
басымдылықпен айтылады. Ол сыртқы экономикалық іс-әрекеттілікті құқықты
реттеудің маңызды әдістемелерінің бірі ретінде танылған.
1.2. Валюталық операцияларды іске асыру ұғымы, түрі және реттілігі.
Бірінші тарауда валюталық реттеумен валюталық бақылауды іске асыру
формаларын қарастырып болғаннан соң, валюталық операцияларды мемлекеттік
реттеуде қолданылатын нақты негізгі ұғымдарды қарастырамыз, талдау
жасаймыз.
Осы аталған ұғымдар Қазақстан Республикасының Валюталық реттеу
заңының 1-1 бабында бекітілген. Валюта – заңды төлем құралы ретінде
мемлекетпен қабылданған қаржылық бірлік немесе нақтылай және нақтылай емес
форма ретіндегі ресми стандартты құндылық, сонымен қатар айналымдағы
қаржылық белгілер, соның ішінде халықаралық қаржылы немесе есептесу
бірліктері.
Ұлттық валюта – Қазақстан Республикасының валютасы.
Шетел валютасы – шетел мемлекеттерінің валютасы;
Резиденттер - Қазақстан Республикасында тұрақтыменен жайлары бар
қарапайым тұлғалар, соның ішінде Қазақстан Республикасында және оның шекті
аймақтарында мемлекеттік қызметтерде уақытша қоныстанған тұлғалар;
Резидент еместер - барлық заңды тұлғалар және олардың өкіметтіліктері
мен филиалдары сонымен қатар, "резидентте" көрсетілмеген ұғымдар;
Инвестициялар – ақшаны, құнды қағаздарды құқықтық заттарды беру,
зерделі шығармашылық іс-әрекеттіліктер нәтижелеріне құқықтық,...
Өркениетті банктер – Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі тарапынан
берілетін лицензияға ие банктер, Валюталық операцияларды орындауға
банкалық заңдылықтарменен қарастырылған рұқсат құжаттары;
Айырбастау бекеттері қолма –қол нақтылай валютамен алмастыру
операцияларын орындауға арнайы жабдықталып, Қазақстан Республикасы Ұлттық
банкінің лицензиясына сәйкес қызметтелетін орын.
Валюталық операциялар:
- Жеке меншік құқықтылықтың және өзге құқықтылықтың валюталық
құндылыққа өтуменен байланысқан операциялар;
- Қазақстан Республикасына персоналдау және аудару сонымен қатар
Қазақстан Республикасымен валюталық құндылықтарды шығару;
- Резиденттер мен Резиденттер емес араларындағы валюталық операциялар
ағымды операцияларға және күрделі сананы қозғалысымен байланысты
операцияларға бөлінеді.
Қазақстан Республикасында валюталық операцияларды іске асырудың
негізгі принциптері.
Қазақстан Республикасы "Валюталық реттеу" және "Қазақстан Республикасы
Ұлттық банкі" жайлы заңдылықтарыменен әзірленген Қазақстан Республикасында
валюталық операцияларды орындау ережелерімен анықталған.
Ережелерменен мына төмендегідей шаралар бекітілген:
- Қазақстан Республикасы аймағында Резидент және Резидент
еместерменен жүргізілетін валюталық операциялар жекелей банкілік
операцияларды орындауға құзырлы өкіметті банктар мен өкіметілігі
ұйымдар арқылы іске асырылады. Қазақстан Республикасы ұлттық банкі
нормативті құқықтық актілерінде қарастырылған жағдайлар,
ережелерден бөлек.
- Өкіметтілі банктерде резиденттер және резидент еместердің банкалық
есеп шоттарды ашуы, енгізу мен қызметтері ұлттық актіларына сәйкес
орындалады;
- Валюталық операцияларды орындауда резидент немесе резидент емес
тұлға өкіметі банке Қазақстан Республикасының валюталық
заңдылықтарына сәйкес қажетті, құжаттарда ұсыну қажетті.
- Ұлттық банктің лицензиясын талап ететін күрделі сонымен байланысты
операциялар бір өкілетті банк арқылы орындалуы тиістң.
- Резиденттер арасындағы төлемақы және қаржылық операциялар тек қана
Қазақстан республикасының ұлттық валютасымен орындалу қажет, егер
өзге шарттар Ұлттық банктің нормативті құқықтылық актасымен, салық
және кедендік заңдылықтарымен қарастырылмаса;
1.3 Валюталық бақылаудың субьектілірі Қазақстан Республикасындағы
валюталық бақылау органдары, агенттеріменен Республикасының заңдылықтарына
сәйкес орындалуы.
Қазақстан Республикасындағы валюталық бақылау органдары болып
мемлекеттік валюталық реттеу қызметтерін іске асыратын, құқықтылыққа ие
мемлекеттікоргандары болып табылады.
Қазақстан Республикасындағы валюталық бақылауда орындайтын негізгі
орган Ұлттық банк. Ол мына төмендегідей басты операциялары мен қызметтерді
атқарады.
- Кеден ісі және өкілетті банктердің алынған мәліметтер негізінде
экспорттық–импорттық валюталық бақылау нәтижелері бойынша алынған
ақпараттарға таладу жасау;
- Өкілетті банктерге әр айдын 8-ші жұлдызынан кем емес мерзімде Қазақстан
Республикасының кедендік шекаралары арқылы тауарлардың нақтылы жылжуы,
орын ауыстырулары туралы ақпараттар, мәліметтер жинақтап беруге;
- Келісілген ережелер бойынша өкілетті органды экспортты – импорттық
мәселелер жөнінде ақпараттайды.
- Өкілетті органдарға ай сайын кедендік мәселелер бойынша барлық банктар,
олардың филиалдары жайында мекен жайын сонымен қатар кез-келген
өзгерістер бойынша мәліметтер беріп отырады;
- Валюталық бақылау бойынша банктік бағдарламалық қамтамасыз етудегі
техникалық талаптарды бекіту;
Кедендік мәселелер бойынша өкілетті орган мына төмендегідей қызметтер
атқарады;
- Келісілген ережелерге сәйкес ай сайын Қазақстан Республикасының Ұлттық
банк экспортты – импорттық валюталық бақылау нәтижелері жайында деректі
ақпарттарды бағыттау;
- Айына бір рет келісілген мерзім бойынша Қазақстан республикасының Ұлттық
банкіне Республиканың кедендік шекаралары арқылы нақталай тауар
қозғалыстары жайында ақпараттар беріп отырады;
- Қазақстан Республикасының валюталық заңдылықтарын бұзған экпортер -
импортерлерді жауапкершілікке тарту мәселелері бойынша Республиканың
Ұлттық банкісінің мәліметтерді жинақтап беріп отырады;
- Өзгерістер енгізілген шаралар бойынша жылына бір ретте кем емес Қазақстан
Республикасының Ұлттық банкасына кеден органдарының атаулары, аты –
жөндері, мекен- жайы, кодтары көрсетілген сұраныс кітапшаларын ұсынады;
- Ұлттық банкпен өкілетті орган кеден ісі мәселелері бойынша валюталық
заңдылықтың бұзылушылығы жайында ақпараттарменен алмасады.
Валюталық бақылау органдары өз функцияларын іске асыру үшін валюталық
бақылау агенттерін пайдалана отырып оларға міндеттемелерді орындаулары
үшін жекелей тапсырмалар бере алады.
Өкілетті банктер өздерінің құзырлы мүмкіншіліктеріне байланысты
Қазақстан Республикасы аймағында экспорттер- импорттерлердің валюталық
операциялар орындау, жүргізу әрекеттеріне бақылау жасайды. Нақтылап
айтатын болсақ осы операциялардың Қазақстан Республикасы заңдарына лицензия
талаптарына сәйкестілігі, Қазақстан Республикасы Ұлттық банкасының тіркеу
куәлігі.
Валюталық бақылаудың органдарыменен агенттері функциясының толық
орындалуын, ақпараттардың шынайы және өз уақытысында ұсынылуын қамтамасыз
етуге міндетті.
Қазіргі кезеңде Қазақстан Республикасында валюталық реттеу жүйесін
әкімшілік тарапынан қатаң бақылауға алу мәселелері көтеруде. Оның себептері
отандық экспорттерлер, валюталық бақылау агенттері, екінші деңгейдегі
банктер, кеден ісі бақылау комитеті және Ұлттық банктер тарапынан шығын
көрсеткіштерінің болуы.
2 тарау. Валюталық заңдылық нормаларының бұзылуына әкімшілік
жауапкершілік.
2.1 Валюталық заңдылықтың саласында жекелей құқық бұзушылықиың
әкімшілікті – құқықтық сипаттамалары.
Валюталық заң бұзушылық нормалары бойынша жауапкершіліктің екі түрі
қарастырылған:әкімшілік және қылмыстық.
Қазақстан Республикасы кеден органдарыменен тексеру барысында
анықталған құқық бұзушылықтар Қазақстан Республикасы "Әкімшілік құқық
бұзушылық" кодексінің ережелеріне сәйкес анықталады.
Осы аталған кодекстің 15-ші тарауына сәйкес сауда және қаржы
саласынжағы әкімшілікті құқық бұзушылықтар қарастырылған, оның бір қатары
валюталық заңдылықтағы әкімшілік құқық бұзушылықпен байланысты.
- Валюталық құндылықтарды пайдаланумен байланысты операцияларды
орындау үшін лицензияны алудағы қажетті құжаттарды жинақтау
мерзімінің бұзылуы;
- Ұлттық және шетел валютасының қаржылық шектеулеріне байланысты
қайта – жинау, тауарды қайтарып ала алмау, немесе импорттық
келісім, мәмілелері бойынша қаржыны қайтара алмау;
- Валюталық заңдылықты бұза отырып валюталық операцияларды орындау ;
Қазақстан Республикасының әкімшілік – құқықтық бұзушылық кодексінің
182-ші бабында азаматтардың және заңды тұлғалардың операцияларды орындау,
қызметтелуі үшін, валюталық құндылықпен байланысты қажетті құжаттарды
тапсыру мерзімдерінің бұзылу бойынша жауапкершілікке тарту қарастырылған.
Азаматтар үшін екні жүз өлшемде, ал заңды тұлғалар үшін - бес жүз
өлшемдегі айлық есеп көрсеткіштерін құрайды.
Құқық бұзушылықтың жалпы обьектісі – қаржылық операцияны қамтамасыз
етуге бекітілген ережелердің бұзылуы.
Құқық бұзушылықтың бас обьектісі – валюталық құндылықты қолдану мен
байланысты операцияларды орындауға қажетті құжаттарды беру ережелерін
сақтаумен байланысты ережелердің бұзылуы, қоғамдық – құқықтық
қатынастылықтар.
Іс - әрекеттіліктің қарама – қарсылық бағыттары, лицензияны алуға
құжаттардың берілу мерзімдерінің бұзылуы.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі валюталық құндылықтарменен
байланысты операцияларды Қазақстан Республикасының "Лицензиялау" заңына
сәйкес лицензиялайды.
- Валюталық құндылықты қолданумен байланысты операцияларды
лицензиялау түрлерінің бірі экспортты – импорттық келісімдер
бойынша күрделі санының қозғалыспенен байланысқан. Экспортты –
импорттық келісімдер бойынша күрделі қаржының қозғалысымен
байланысты.
Экспортты – импорттық келісім бойынша қаржы қозғалысымен байланысты
операцияларды жүргізуге алынатын лицензияларға Қазақстан Республикасының
Ұлттық банкіне мына төмендегідей құжаттар ұсынылады:
- Жарғының копиясын нотариалды куәлендіру (екі заңды тұлға);
- Қазақстан Республикасы өкілетті органында мемлекеттік тіркеу
жайында куәлендіру көшірмесі (заңды тұлғалар үшін);
- Қазақстан Республикасы статистика бойынша өкілетті мемлекеттік
органымен берілген статистикалық карточкаларының көшірмесі (заңды
тұлғалар үшін);
- Тұлғаны куәландыратын құжаттың көшірмесі (қарапайым тұлғалар үшін);
- Салық төлеуші куәлігінің көшірмесі;
- Лицензиялық жинақтау бюджетіне төлемақыны растайтын құжаттың
көшірмесі;
- Лицензияның іс-әрекеттілік мерзімі анықтап көрсетілген арыз
берушінің өтініші (күнтізбелік мерзімі көрсетілуі тиісті);
- Резидент еместерменен келісім-шарттар және тауар сату, қызметтер
көрсету, төлемдерін орындау жөніндегі өзге де құжаттардың көшірмесі
(төлем құжаттарының жүк тасымалдау кедендік декларацияның,
валюталық операцияларды орындауға қажетті есеп-шотты фактуралар,
қаржының қозғалысымен байланысты құжаттардың көшірмесі);
- Операциялар бойынша валюталық бақылаудың банкпен жүргізе алу
мүмкіншіліктерін қуаттайтын құжат;
Осы аталған, мерзімдік көрсеткіштерді бұзушылыққа әкімшілікті айыппұл
қаржысы қарастырылған оның мөлшері азаматтар үшін бес жүз ... жалғасы
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 2
1 тарау.
1.1. Валюталық бақылау және валюталық реттеудегі ұғымдар мен
міндеттемелер ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2. Валюталық операцияларды іске асыру ұғымы, түрі және
реттілігі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.3 Валюталық бақылаудың субьектілірі Қазақстан Республикасындағы
валюталық бақылау органдары, агенттеріменен Республикасының заңдылықтарына
сәйкес
орындалуы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 15
2 тарау.
2.1 Валюталық заңдылықтың саласында жекелей құқық бұзушылықтың
әкімшілікті – құқықтық
сипаттамалары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...18
2.2 Шетел валютасындағы қаржының шектелуіне байланысты қайтарылмаудың
әкімшілікті – құқықтылық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
3 бөлім.
3.1. Шетел валютасында қаржының шектелуіне байланысты қайтарылмаудың
қылмысты-құқықтылық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
3.2. Шетел валютасының шектелу себептеріне байланысты қайтарылмаудың
қылмыстық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 36
Кіріспе
Қазақстан Республикасы экономикасының маңызды салаларының бірі
Республиканың сыртқы экономикалық іс-әрекеттері. Осы саланы жүйелі
денапозициялау – түрлі мемлекеттік және жеке кәсіпорындардың сыртқы нарыққа
шығуына мүмкіншілік берді. Жаңаша қатынастылықтар – жаңа қылмыстың түрлерін
туындатты. Жекешелеп айтатын болсақ, сыртқы экономикалық іс-әрекеттілікте
валютаны жоғалту – қаржылық жүйеге аса шығын әкеледі. Осы аталған
себептер, Қазақстан Республикасының заңдылық актілерінде бұрын
қарастырылмаған мемлекетті заңдылықтарды, жауапкершіліктерді бекітуге
жетеледі.
Валюталық қауіпсіздік – елдің экономикалық қауіпсіздігінің маңызды
құрамы болып табылады. Оны қамтамасыз ету, біріншіден, валюталық
операцияларды орындау ережелерін анықтау заңдылықтарын, оның Қазақстан
Республикасы мүддесін сақтауға кепілдік бере алады.
Екіншіден, осы аталған заңдылықтың сақталуына, қадағаланып орындалуына
қатаң бақылау жүргізу. Сыртқы сауда операцияларына валюталық бақылау
жүргізу бойынша іс-шараларды Қазақстан Республикасының кедендік органдары
іске асырады. Қазақстан Республикасы кедендік кодексіне сәйкес, өзінің
құзырлық өкілеттіліктеріне байланысты кедендік органдар, Қазақстан
Республикасының кедендік шекаралары арқылы өтетін, тасымалданатын тауарлар
мен транспорттық қозғалыстарға қолданылатын валюталық заңдылықтардың
сақталуына бақылауды қамтамасыз етеді.
Қазақстан Республикасы валюталық заңдылықтарын сақтау, мақсатында
кедендік органдар мына төмендегідей іс-шараларды асырады:
- Қатынасушылардың сыртқы экономикалық заңдылықтарды сақталуына
бақылау жасауды қамтамасыз етуі;
- Қазақстан Республикасы Ұлттық банкін Қазақстан Республикасы
кедендік шекарасы арқылы өтетін тауарлар мен қозғалатын автокөліктер
жөнінде ақпараттау; ақпараттау Қазақстан Республикасы Ұлттық банкіменен
кедендік ісі мәселелері бойынша анықталады;
- Қазақстан Республикасы Ұлттық банкін және екінші деңгейдегі
банктерді, кедендік органдары анықтап айшықталған Қазақстан Республикасы
валюталық заңдылықтарының бұзылуы жайында хабардар етеді.
Сонымен, валюталық реттеудің ережелері мен нормаларын сақтау
валюталық операцияларды орындау бойынша ережелерді бекіту
өкілеттіліктеріне ие мемлекеттік органдардың іс-әрекеттіліктеріне
байланысты. Мемлекеттік органның мақсаты – елдің төлеу балансын нығайту,
ұлттық валютаның тұрақтылығы, ішкі валюталық нарықты дамыту және оның
сақталуын бақылау. Валюталық бақылаудың мақсаты – Қазақстан Республикасы
заңдылықтарының Республика резиденттері және резидентеместерімен олардың
валюталық операцияларды орындау барысында сақталуын қамтамасыз ету.
Қазіргі кезеңде валюталық бақылаудың ұйымдастырылуына, оны өткізу
мен орындалудың тиімділігіне, сонымен қатар, валюталық заңдылықтың
нормаларының сақталуына, аса көңіл бөлінуде. Кедендік органдар, валюталық
бақылау органы бола отырып осы процесте маңызды роль атқарады. Тақырыптың
өзектілігі және оның практикалық мазмұны осы аталған тақырыпты таңлап,
мазмұндауға, зерттеу, зерделеу мақсаттылықтары мен міндеттемелерін,
материал құрылымын анықтауға мүмкіншілік берді. Жұмыстың басты
мақсаттылықтарының бірі, арнайы әдебиеттерге шолу және статистикалық
материалдарға талдау жасай отырып, Қазақстан Республикасы кеден ісі
саласындағы валюталық заңдылықтың бұзышылығымен тиімді күресті жүргізу
тиімділігін көтеру. Алға қойылған мақсаттылықпенен бірге, біз мына
төмендегідей міндеттемелерді тұжырымдадық:
- Қазақстан Республикасындағы валюталық бақылауды ұйымдастыру негізін
зерделеп зерттеу;
- Кеден ісі саласындағы валюталық заңдылықтың бұзылуына қойылатын
әкімшілік жауапкершілік нормаларына талдау жасау;
- Кеден ісі саласында валюталық заңдылық нормаларын бұзушылыққа
қылмыстық жауапкершілікті қарастыру.
Үш негізгі тараудан және тұжырымдамадан тұрады. Бірінші тарауда, кеден
органдарының валюталық бақылауда субъекті ретінде сипаттамалар, сонымен
қатар валюталық реттеу мен валюталық бақылаудың формалары мен
мазмұндамаларына талдау жасалынған.
Екінші тарау, кеден саласында валюталық заңдылықтың бұзушылығына
әкімшілік жауапкершіліктерге талдау, кеден органдары арқылы әкімшілік
жауапкершіліктерге тарту мәселелері, сонымен қатар оны шешу жолдары
қарастырылады.
Үшінші тарауда, шетел валюта қаржысының шекаралануымен байланысты
себептерімен шарттары, сонымен қатар осындай деректі қылмыстарды жасайтын,
жасаған тұлғаларды қылмыстық жауапкершіліктерге тарту және оның шешілу
жолдары. Шығармашылық жұмыстың зерттелу объектісі субъектілер арасында
пайда болған құқық бұушылығқтағы құқықтық қатынастылықтар және Қазақстан
Республикасы валюталық заңдылықтың сақталынуына кеден органдары тарапынан
жүргізілетін бақылау қызметтері, сонымен қатар Қазақстан Республикасы
валюталық заңдылық нормаларын бұзушылықты жауапкершіліктерге тарту. Курстық
жұмысты жазуда әдістемелік негіз болып Қазақстан Республикасы валюталық
заңдылық актілері, Отандық және шетел авторларының монографиялары,
валюталық бақылау саласы бойынша жарияланатын мақалалар пайдаланылды.
1 тарау. Валюталық бақылаудың мағынасы мен мазмұны
1.1. Валюталық бақылау және валюталық реттеудегі ұғымдар мен
міндеттемелер.
Валюталық заңдылықтың бұзушылығына жауапкершілік мәселелеріне өтпес
бұрын, валюталық бақылау мен валюталық реттелудің іске, іс-жүзіне асырылу
формалары мен мазмұнына талдау жасау қажет, реттеу мен бақылау
сөздерінің ұғымын ашып көрсету. Мемлекеттік реттеу – қоғамды басқару
формаларының бірі, ол мемлекеттегі экономикалық, заңдылық және әкімшілік
шаралар арқылы іс-жүзіне асырылады, оның басты мақсаты белгілі құқықтық
ережелерді бағытай отырып мемлекеттік саясатты жүзеге асыру . Реттеуден
қарағанда, мемлекеттік бақылау – бекітілген ережелерді, құқықтық
ережелерді қолдауға бағытталған нормативті шаралардың жиынтығы, сонымен
қатар осы ережелерді бұзушыларды анықтау, ескерту жасау, жауапкершіліктерге
тарту.
Әрине, экономикалық саладағы мемлекеттік бақылау экономиканы
басқарудағы мемлекеттің тікелей араласуымен іске асырылады. Осы бағытта
мемлекеттік бақылау мемлекеттік реттеудің туындысы болып табылады.
Мемлекеттің валюталық саясатын іс-жүзіне асырудағы маңызды құралдардың бірі
– валюталық реттеу. Ол ұлттық мемлекеттер аралық және аймақтық деңгейлерде
іске асырыла алады. Әрбір мемлекеттің ішінде валюталық реттелу Мемлекеттік
органдарыменен мына төмендегідей құқықтық шараларды іске асыру
кешендерін - қарастырады:
- Валюталық реттеу органдарының, валюталық бақылау органдары мен
агенттерінің қызметтелуін құру және қамтамасыз ету;
- Ішкі валюталық рынокта валюталық құндылықтарыменен байланысты
операцияларды жүргізуге қажетті ережелерді бекіту және іске асыру,
валюталық құндылықтың мемлекеттен тыс орын ауыстыру, жылжыуын бақылау,
мемлекет аймағына шетел инвесторларымен орындалатын валюталық операцияларды
бақылау;
- Валюталық құндылықтағы жекеменшілік құқықтылықтарын қамтамасыз ету
және қорғау – халықаралық есеп беруді регламенттеу;
- Ұлттық валюталық және ұлттық төлем балансының қалыпты бағаның
қолдау;
- Елдің әлемдік валюталық рынокпен өзара әрекеттесудегі күтілетін
режимді қамтамасыз ету ... .
Қазақстан Республикасының іс-әрекеттіліктегі заңдылықтарды валюталық
реттелуді Өкілетті мемлекеттік органдардың валюталық операцияларды
жүргізу ережелерін бекіту бойынша елдің төмен балансын тұрақты қамтамасыз
етілуін, ішкі рынокты дамытуды және оның сақталуына бақылау жасауды
қарастырады .
Мемлекеттер аралық валюталық реттеу, тауаралар алмасу, қызметтер
көрсету және елдер арасында қаржының қозғалыстарына шектеулі механизмді
құру мақсатында іске асырылады.
Халықаралық валюталық саясатты орындау; іске асыру өте күрделі,
себебі ұлттық ой-түйсіндер қақтығысып қалуы мүмкін. Әр мемлекеттің
өздеріне тән экономикалық даму жолы бар.
Алайда, экономика интеграциясының аумақты даму шартында, АҚШ-тың
экономикалық геомециясынан үш полюсті әлемге өтуде (АҚШ, Еуропалық одақ,
Жапония) жоғары үйлестірілетін валюталық реттелу нарықтық механизмнің
рөлімен өсуде. Оған көрнекі мысал ретінде 1976 жылдан бастап үлкен жеті
мемлекет өкілдерінің жиі бас қосулары бола алады.
Өзіндік табиғаттың ерекшеліктері бойынша ішкі мемлекеттік валюталық
реттелу мемлекет тарапынан сыртқы және ішкі валюталық ағымға бақылау жасау,
сонымен қатар, ішкі валюталық нарықта мемлекеттің төлем балансының, ұлттық
валютаның тұрақтылығына қолдау жасау. Ұлттық валюта маңызды болып табылатын
елдегі валюталық реттеу маңызды рөл атқарады. Кез-келген деңгейдегі
валюталық реттелу оны іс-жүзіне асыру тікелей болуы мүмкін, егер,
нормативті құқықтық актілерменен іске асырылатын болса, нақтылы әкімшілікті
іс-әрекеттіліктер мемлекеттік органдарыменен іс-жүзіне асырылуы, жанамалай
– егер экономикалық жүйе қолданылса, несиелі-қаржылық, валюталық нарықта
субъектінің іс-әрекеттіліктеріне әсері. Қаржылық ғылымның теориясында,
валюталық реттелудің бірнеше формалары бөліп қарастырылады, алайда заңды
көзқарастары жағынан алып қарастыратын болсақ, резиденттер немесе
резиденттер емес тұлғалардың мемлекеттер, мемлекет аймақтарында валюталық
операцияларды іске асыруға нормативті шектеулер қою немесе валюталық
операцияларды шет елдерде іске асырудағы резиденттердің құқығы. Валюталық
реттелудегі мақсаттылықпен сай келетін валюталық шектелуді енгізудегі
маңызды міндеттемелер:
- Төлем балансының теңелуі;
- Ұлттық валютаның курсын қолдау;
- Мемлекеттің қолындағы валюталық құндылықты стратегиялы экономикалық
және саяси міндеттемелер мен тапсырмаларды шешудегі концентрациялау;
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі мына төмендегідей шектеу түрлерін
қоюға құқықтығы;
- Резиденттердің экспорттық операцияларындағы валюталық төлемге шектеу
қою және жалпы табыстан түскен экспорттық валютаны міндетті сату режимі;
- Жекелей экспортты-импортты әрекеттер бойынша есеп беру формаларына
шектеу қою; Валюталық шектелуді іске асырудағы маңызды құралдардың бірі
болып валюталық құндылықты қолдану мен байланысты операцияны лицензиялау
болып табылады. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкімен валюталық құндылықты
пайдаланумен байланысты мына төмендегідей операциялардың түрлерін
орындауға лицензия беріледі:
- Даралап сату және қолма-қол шетел валютасын айырбастауға қызметтер
көрсету;
- Шетел банктерінде және өзге қаржылық институттарда резиденттерге
есеп-шот ашу;
- Шетелдерде резиденттердің инвестициялары;
- Резидент емес тұлғалар есебіне төлем ақыны жүргізу үшін
резиденттердің төлем ақы жіберуі, затты құқықтылықтың жылжымайтын
мүліктерге өтуі;
- Импорттық төлемақыны орындау мақсатындағы резиденттердің,
резиденттер емес есебіне ақылы төлемді орындауы, таурларға аванстық
төлемдер, сонымен қатар, валюталық төлемді экспортпен тауарларға төлем
ақыны алу мерзімін жоғарылату;
- Жекелей тауарлар экспорты бойынша резидент еместерден
резиденттердің төлем ақыны алуы, оның жалпы тізімі Қазақстан Республикасы.
Үкіметімен бекітіледі, егер таурады экспорттау мерзімі мен экспорттық
төлем ақыны алу;
- Резидент еместен несие ретінде резиденттің шетел валютасында, үшінші
бір тұлғаның есеп-шотына аударылуы;
- Резиденттің резидент емеске валюталық құндылықты сенім бағытында
беруі .
Валюталық бақылау, валюталық реттелу секілді, валюталық саясаттың
мақсаттылығына жетуде үлкен рөл атқарады. Валюталық бақылау ұғымын біз
мынадай мазмұнда түсінеміз Арнайы өкілетті мемлекеттік органдарменен
іске, іс-жүзіне асырылатын, нормативті бекітілген әкімшілікті және
ұйымдастырылу шараларының кешені немесе өзге ұйымдарменен. Валюталық
операцияларды іске асырудағы бағытталған ережелер, сонымен қатар, осы
аталған деректі ережелерді бұзушылықты ескерту, алдын-ала кесу . Іс-
әрекеттілі заңдылықтарда валюталық бақылаудың өзіндік рөлі аса
басымдылықпен айтылады. Ол сыртқы экономикалық іс-әрекеттілікті құқықты
реттеудің маңызды әдістемелерінің бірі ретінде танылған.
1.2. Валюталық операцияларды іске асыру ұғымы, түрі және реттілігі.
Бірінші тарауда валюталық реттеумен валюталық бақылауды іске асыру
формаларын қарастырып болғаннан соң, валюталық операцияларды мемлекеттік
реттеуде қолданылатын нақты негізгі ұғымдарды қарастырамыз, талдау
жасаймыз.
Осы аталған ұғымдар Қазақстан Республикасының Валюталық реттеу
заңының 1-1 бабында бекітілген. Валюта – заңды төлем құралы ретінде
мемлекетпен қабылданған қаржылық бірлік немесе нақтылай және нақтылай емес
форма ретіндегі ресми стандартты құндылық, сонымен қатар айналымдағы
қаржылық белгілер, соның ішінде халықаралық қаржылы немесе есептесу
бірліктері.
Ұлттық валюта – Қазақстан Республикасының валютасы.
Шетел валютасы – шетел мемлекеттерінің валютасы;
Резиденттер - Қазақстан Республикасында тұрақтыменен жайлары бар
қарапайым тұлғалар, соның ішінде Қазақстан Республикасында және оның шекті
аймақтарында мемлекеттік қызметтерде уақытша қоныстанған тұлғалар;
Резидент еместер - барлық заңды тұлғалар және олардың өкіметтіліктері
мен филиалдары сонымен қатар, "резидентте" көрсетілмеген ұғымдар;
Инвестициялар – ақшаны, құнды қағаздарды құқықтық заттарды беру,
зерделі шығармашылық іс-әрекеттіліктер нәтижелеріне құқықтық,...
Өркениетті банктер – Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі тарапынан
берілетін лицензияға ие банктер, Валюталық операцияларды орындауға
банкалық заңдылықтарменен қарастырылған рұқсат құжаттары;
Айырбастау бекеттері қолма –қол нақтылай валютамен алмастыру
операцияларын орындауға арнайы жабдықталып, Қазақстан Республикасы Ұлттық
банкінің лицензиясына сәйкес қызметтелетін орын.
Валюталық операциялар:
- Жеке меншік құқықтылықтың және өзге құқықтылықтың валюталық
құндылыққа өтуменен байланысқан операциялар;
- Қазақстан Республикасына персоналдау және аудару сонымен қатар
Қазақстан Республикасымен валюталық құндылықтарды шығару;
- Резиденттер мен Резиденттер емес араларындағы валюталық операциялар
ағымды операцияларға және күрделі сананы қозғалысымен байланысты
операцияларға бөлінеді.
Қазақстан Республикасында валюталық операцияларды іске асырудың
негізгі принциптері.
Қазақстан Республикасы "Валюталық реттеу" және "Қазақстан Республикасы
Ұлттық банкі" жайлы заңдылықтарыменен әзірленген Қазақстан Республикасында
валюталық операцияларды орындау ережелерімен анықталған.
Ережелерменен мына төмендегідей шаралар бекітілген:
- Қазақстан Республикасы аймағында Резидент және Резидент
еместерменен жүргізілетін валюталық операциялар жекелей банкілік
операцияларды орындауға құзырлы өкіметті банктар мен өкіметілігі
ұйымдар арқылы іске асырылады. Қазақстан Республикасы ұлттық банкі
нормативті құқықтық актілерінде қарастырылған жағдайлар,
ережелерден бөлек.
- Өкіметтілі банктерде резиденттер және резидент еместердің банкалық
есеп шоттарды ашуы, енгізу мен қызметтері ұлттық актіларына сәйкес
орындалады;
- Валюталық операцияларды орындауда резидент немесе резидент емес
тұлға өкіметі банке Қазақстан Республикасының валюталық
заңдылықтарына сәйкес қажетті, құжаттарда ұсыну қажетті.
- Ұлттық банктің лицензиясын талап ететін күрделі сонымен байланысты
операциялар бір өкілетті банк арқылы орындалуы тиістң.
- Резиденттер арасындағы төлемақы және қаржылық операциялар тек қана
Қазақстан республикасының ұлттық валютасымен орындалу қажет, егер
өзге шарттар Ұлттық банктің нормативті құқықтылық актасымен, салық
және кедендік заңдылықтарымен қарастырылмаса;
1.3 Валюталық бақылаудың субьектілірі Қазақстан Республикасындағы
валюталық бақылау органдары, агенттеріменен Республикасының заңдылықтарына
сәйкес орындалуы.
Қазақстан Республикасындағы валюталық бақылау органдары болып
мемлекеттік валюталық реттеу қызметтерін іске асыратын, құқықтылыққа ие
мемлекеттікоргандары болып табылады.
Қазақстан Республикасындағы валюталық бақылауда орындайтын негізгі
орган Ұлттық банк. Ол мына төмендегідей басты операциялары мен қызметтерді
атқарады.
- Кеден ісі және өкілетті банктердің алынған мәліметтер негізінде
экспорттық–импорттық валюталық бақылау нәтижелері бойынша алынған
ақпараттарға таладу жасау;
- Өкілетті банктерге әр айдын 8-ші жұлдызынан кем емес мерзімде Қазақстан
Республикасының кедендік шекаралары арқылы тауарлардың нақтылы жылжуы,
орын ауыстырулары туралы ақпараттар, мәліметтер жинақтап беруге;
- Келісілген ережелер бойынша өкілетті органды экспортты – импорттық
мәселелер жөнінде ақпараттайды.
- Өкілетті органдарға ай сайын кедендік мәселелер бойынша барлық банктар,
олардың филиалдары жайында мекен жайын сонымен қатар кез-келген
өзгерістер бойынша мәліметтер беріп отырады;
- Валюталық бақылау бойынша банктік бағдарламалық қамтамасыз етудегі
техникалық талаптарды бекіту;
Кедендік мәселелер бойынша өкілетті орган мына төмендегідей қызметтер
атқарады;
- Келісілген ережелерге сәйкес ай сайын Қазақстан Республикасының Ұлттық
банк экспортты – импорттық валюталық бақылау нәтижелері жайында деректі
ақпарттарды бағыттау;
- Айына бір рет келісілген мерзім бойынша Қазақстан республикасының Ұлттық
банкіне Республиканың кедендік шекаралары арқылы нақталай тауар
қозғалыстары жайында ақпараттар беріп отырады;
- Қазақстан Республикасының валюталық заңдылықтарын бұзған экпортер -
импортерлерді жауапкершілікке тарту мәселелері бойынша Республиканың
Ұлттық банкісінің мәліметтерді жинақтап беріп отырады;
- Өзгерістер енгізілген шаралар бойынша жылына бір ретте кем емес Қазақстан
Республикасының Ұлттық банкасына кеден органдарының атаулары, аты –
жөндері, мекен- жайы, кодтары көрсетілген сұраныс кітапшаларын ұсынады;
- Ұлттық банкпен өкілетті орган кеден ісі мәселелері бойынша валюталық
заңдылықтың бұзылушылығы жайында ақпараттарменен алмасады.
Валюталық бақылау органдары өз функцияларын іске асыру үшін валюталық
бақылау агенттерін пайдалана отырып оларға міндеттемелерді орындаулары
үшін жекелей тапсырмалар бере алады.
Өкілетті банктер өздерінің құзырлы мүмкіншіліктеріне байланысты
Қазақстан Республикасы аймағында экспорттер- импорттерлердің валюталық
операциялар орындау, жүргізу әрекеттеріне бақылау жасайды. Нақтылап
айтатын болсақ осы операциялардың Қазақстан Республикасы заңдарына лицензия
талаптарына сәйкестілігі, Қазақстан Республикасы Ұлттық банкасының тіркеу
куәлігі.
Валюталық бақылаудың органдарыменен агенттері функциясының толық
орындалуын, ақпараттардың шынайы және өз уақытысында ұсынылуын қамтамасыз
етуге міндетті.
Қазіргі кезеңде Қазақстан Республикасында валюталық реттеу жүйесін
әкімшілік тарапынан қатаң бақылауға алу мәселелері көтеруде. Оның себептері
отандық экспорттерлер, валюталық бақылау агенттері, екінші деңгейдегі
банктер, кеден ісі бақылау комитеті және Ұлттық банктер тарапынан шығын
көрсеткіштерінің болуы.
2 тарау. Валюталық заңдылық нормаларының бұзылуына әкімшілік
жауапкершілік.
2.1 Валюталық заңдылықтың саласында жекелей құқық бұзушылықиың
әкімшілікті – құқықтық сипаттамалары.
Валюталық заң бұзушылық нормалары бойынша жауапкершіліктің екі түрі
қарастырылған:әкімшілік және қылмыстық.
Қазақстан Республикасы кеден органдарыменен тексеру барысында
анықталған құқық бұзушылықтар Қазақстан Республикасы "Әкімшілік құқық
бұзушылық" кодексінің ережелеріне сәйкес анықталады.
Осы аталған кодекстің 15-ші тарауына сәйкес сауда және қаржы
саласынжағы әкімшілікті құқық бұзушылықтар қарастырылған, оның бір қатары
валюталық заңдылықтағы әкімшілік құқық бұзушылықпен байланысты.
- Валюталық құндылықтарды пайдаланумен байланысты операцияларды
орындау үшін лицензияны алудағы қажетті құжаттарды жинақтау
мерзімінің бұзылуы;
- Ұлттық және шетел валютасының қаржылық шектеулеріне байланысты
қайта – жинау, тауарды қайтарып ала алмау, немесе импорттық
келісім, мәмілелері бойынша қаржыны қайтара алмау;
- Валюталық заңдылықты бұза отырып валюталық операцияларды орындау ;
Қазақстан Республикасының әкімшілік – құқықтық бұзушылық кодексінің
182-ші бабында азаматтардың және заңды тұлғалардың операцияларды орындау,
қызметтелуі үшін, валюталық құндылықпен байланысты қажетті құжаттарды
тапсыру мерзімдерінің бұзылу бойынша жауапкершілікке тарту қарастырылған.
Азаматтар үшін екні жүз өлшемде, ал заңды тұлғалар үшін - бес жүз
өлшемдегі айлық есеп көрсеткіштерін құрайды.
Құқық бұзушылықтың жалпы обьектісі – қаржылық операцияны қамтамасыз
етуге бекітілген ережелердің бұзылуы.
Құқық бұзушылықтың бас обьектісі – валюталық құндылықты қолдану мен
байланысты операцияларды орындауға қажетті құжаттарды беру ережелерін
сақтаумен байланысты ережелердің бұзылуы, қоғамдық – құқықтық
қатынастылықтар.
Іс - әрекеттіліктің қарама – қарсылық бағыттары, лицензияны алуға
құжаттардың берілу мерзімдерінің бұзылуы.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі валюталық құндылықтарменен
байланысты операцияларды Қазақстан Республикасының "Лицензиялау" заңына
сәйкес лицензиялайды.
- Валюталық құндылықты қолданумен байланысты операцияларды
лицензиялау түрлерінің бірі экспортты – импорттық келісімдер
бойынша күрделі санының қозғалыспенен байланысқан. Экспортты –
импорттық келісімдер бойынша күрделі қаржының қозғалысымен
байланысты.
Экспортты – импорттық келісім бойынша қаржы қозғалысымен байланысты
операцияларды жүргізуге алынатын лицензияларға Қазақстан Республикасының
Ұлттық банкіне мына төмендегідей құжаттар ұсынылады:
- Жарғының копиясын нотариалды куәлендіру (екі заңды тұлға);
- Қазақстан Республикасы өкілетті органында мемлекеттік тіркеу
жайында куәлендіру көшірмесі (заңды тұлғалар үшін);
- Қазақстан Республикасы статистика бойынша өкілетті мемлекеттік
органымен берілген статистикалық карточкаларының көшірмесі (заңды
тұлғалар үшін);
- Тұлғаны куәландыратын құжаттың көшірмесі (қарапайым тұлғалар үшін);
- Салық төлеуші куәлігінің көшірмесі;
- Лицензиялық жинақтау бюджетіне төлемақыны растайтын құжаттың
көшірмесі;
- Лицензияның іс-әрекеттілік мерзімі анықтап көрсетілген арыз
берушінің өтініші (күнтізбелік мерзімі көрсетілуі тиісті);
- Резидент еместерменен келісім-шарттар және тауар сату, қызметтер
көрсету, төлемдерін орындау жөніндегі өзге де құжаттардың көшірмесі
(төлем құжаттарының жүк тасымалдау кедендік декларацияның,
валюталық операцияларды орындауға қажетті есеп-шотты фактуралар,
қаржының қозғалысымен байланысты құжаттардың көшірмесі);
- Операциялар бойынша валюталық бақылаудың банкпен жүргізе алу
мүмкіншіліктерін қуаттайтын құжат;
Осы аталған, мерзімдік көрсеткіштерді бұзушылыққа әкімшілікті айыппұл
қаржысы қарастырылған оның мөлшері азаматтар үшін бес жүз ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz