Валютасы ауысқан мемлекеттер ұлттық валюта атаулары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КIРIСПЕ 3
1-тарау. Әлемдік экономикадағы Евроның жағдайы 5
1.1 Евро тарихы 5
1.2 Евро аймағы 9
1.3 Үш валюталық әлемдік құрылымда құруда евро ролі 13
2-тарау. Европалық қаржы нарығындағы Евро 20
2.1 Евроның өтпелі экономикалы елдермен қарым-қатынасы 20
2.2 Евроаймақ елдеріндегі интеграция 22
2.3 АҚШ долларына қарағанда евроның қолданыс кеңістігі кеңеюде 25
Қорытынды 28
Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi 30

КIРIСПЕ

Талдаушылардың көбіне жалпы Еврпалық валютаны енгізуді Бреттон-Вуддық
жүйеден бас тартқаннан кейінгі халықаралық валюталық қатынастардағы негізгі
жағдайлардың бірі болып табылады.
ХВҚ (халықаралық валюта қоры) дайындаған баяндамада ЭВЖ құрумен евро
әлемдегі мәнділігі бойынша арнайы қорлардың ішінде екінші болуы тиіс, ал
ЕОБ мемлекет аралық валютаны басқару бойынша ұлттар басшылығындағы құрылым
ретінде болады.
Кейбір ғылыми –экономистер ЭВЖ сияқты әлемдік экономикалық өте шықты
құрылымының құрылуы әлемде экономикалық өзгерістерге алып келеді деген
болжам айтуда.
Экономикалық зерттеулердің Лондондық Орталығының талдаушысы, Элек Рей,
былай деген: “Қатардағы европалықтаер, шынымен де жаңа валютаны тәжірибеде
қолдану мәселесіне аса көп көңіл аударады. Бірақ кейбір европалық
саясаткерлер мен экономистер (әсіресе Францияда) ЭВЖ–і халықаралық
валюталық жүйеде доллар гегемониясын төмендетудің тиімді мүмкіндігі ретінде
көреді”. Бұл амбициялардың қаншалықты ақталғандығы бірнеше жылдар өткеннен
кейін ғана белгілі болады.
Осы және басқа сұрақтардың әзірше шешілмеген болса да, жалпы бағалауда
оптимистикалық ноталар айырықша орын алады. ХВҚ эксперттері, экономикалық,
европалық және халықаралық қаржы нарықтарын қайта құруға және қызмет етіп
жүрген көп жақты валюталық жүйені екі полярлы және үш полярлыға өзгертуге
(трансформалауға) евро жеткілікті беделге әлуетке ие. Қазіргі кезде,
олардың ойынша, евро халықаралық саудада, жеке инвестициялар мен арнайы
қорларда айырықша ие болады. Халықаралық валюталық басымдылық мәнді саяси
тиімділік алып келетіні туралы қорытындыға келу үшін экономикалық теорияның
мынаны бөлуі міндетті емес.
Американың соғыстан кейінгі тәжірибесін қарау жеткілікті. Алдыңғы
қатардағы ел қаржы саясатын іске асырғанда және жүргізгенде сыртқы әсерден
көбірек қорғалған. Ол сонымен қатар өзінің сыртқы саясаттағы міндеттерін аз
шығындармен жүзеге асыра алады және басқа мемлекеттерге де біршама әсер ете
алады. Оған дәлел ретінде АҚШ-тың соғыстан кейінгі валюталық жүйеден шығуы
туралы 1971 жылды президент Никсонның бір жақты шешімі болып табылыады.
Одан басқа экономикалық та ұтыстар болады. Валютасы халықаралық беделге ие
яғни шет елдіктердің қолында біршама көлемдегі валюта ақша белгісіндегі
номиналдық құн мен оларды дайындаудың нақты шығындары арасындағы айырым
ретінде эмиссиялық табыс алады. Deutsche Bank-тың есептеуі бойынша
айналымдағы қолма-қол АҚШ долларының 50-60 процент және неміс
маркілерінің 30-40 проценті олардың шыққан елдерінен тыс орналасқан. Жалпы
АҚШ-тың долларға халықаралық сұраныстан алатын табысы ЖІӨ-нің 0,1 процент
құрайды. Deutsche Bank-тің мамандары Евро шығару ЕО елдеріне жиынтық әлі
0,05 процент көлемінде табыс алып келген (немесе 4 млрд евро). Бірақ та,
тағы бір, көбіне дұрыс бағаланбайтын табыс табу көзі бар: қысқа мерзімді
мемлекеттік қарыз міндеттмелерінің өтімділігінен алынатын пайда.
Халықаралық валюта ретінде доллардың орнына және оған жоғары сұраныс АҚШ-
тың мемлекеттік қарызына қызмет көрсететін құралдарды орналыстырғанда
реалды табиғаттылығын төмендетеді. Американдық үкіметтің бағалы қағаздарды
ұстанушылардың арасында резидент еместердің үлесі басқа елдердің
мемлекеттік қарызы үшін 17 процент салыстырғанда 25 процент құрайды.
Олардың есептеуі бойынша табыстардың бұл екінші көзі АҚШ ЖІӨ 0,1 процент
береді. Барлық бұл сандар үлкен емес, бірақ бұларды қарастыруға болмайды.
Сонымен, халықаралық валюталық жүйедегі баланстың кез-келген өзгеруі Европа
үшін экономикалық және саяси табыстарды және АҚШ үшін қатерлерді білдіреді.

1-тарау. Әлемдік экономикадағы Евроның жағдайы

1.1 Евро тарихы

Европалық экономикалық және валюталық қауымдастықтың пайда болуы және
оның ортақ бір валютаға (евро) негізделуі қазіргі уақытта ең масштабты
жобалардың бірі болып табылады.
Ортақ валютаны енгізу мақсаты 1992 жылы Европалық қауымдастық құру
туралы Маастрих келісімінде бекітіліп қойылған болаты. Көп жылдық
дайындықтардан кейін 1999 жылы 1- қаңтарда аталған жоба іске асып, әлемде
мүлдем жаңа валюта өмірге келді.
Европалық валюталық жүйе құру идеясы екі батыс европалық атақты
саясаткерлері- батыс Герман канцлері Гельмут Шмидт пен Франция президенті
Валери Жискар д Эстенге тиесілі.
Шмидт-Жискар д Эстен инициативасын алғаш рет басқа ЕО-тың елбасыларына
1978 жылы сәуір де Копенгагенде болған кездесуде жариялады. Үш айдан соң,
яғни шілде айында аталған жоба Бремен саммитінде қолдау тапты. Ал 1978 жылы
желтоқсанда ЕО тың толық 9 мүше елдері 8-і Ортақ Европалық валюта жүйесін
құру туралы келісімге келді.
Осылайша бұл келісім өз күшіне 1979 жылы 13 наурызында енді. Ал ортақ
валюталық бірлік ЭКЮ деп аталды (ECU- European currency unit). Алайда
Италия мен Франция бірнеше рет өз валюталарын девальвацияға ұшыратып,
сонымен қатар 80 жылдың басында Франция бірнеше рет ортақ валюталық жүйеден
шығып кету қаупін тудырды. Сонымен қатар ЭКЮ барлық Европа елдерінде бірдей
жағымды, әрі пайдалы болмады. Сол себепті 1988 жылы ақпанда ФРГ сыртқы
істер министрі Г.Д. Геншер Европалық валюталық кеңістік пен Европалық
Орталық банк құрі туралы меморандум жариялады. Бұл жоспарды сол кездегі ЕО
төрағасы Ж. Делор ойланбастан қолдады. Ал кейінірек аталған жоба Делор
жоспары болап авторын өзгертті.
Делор ЕО-тың үйлестірілген экономикасын және валюталық саясатын
жүргізу, Европалық Орталық Банк құру және ортақ Европалық валютаға өтуді
жоспарлады.
Осы жоспар Европалық валюталық Одақтың интеллектуалды негізі ретінде
1989 жылы 26 маусымында Мадридте болған келісімде қабылданды, ал оның
негізгі идеялары 1992 жылы Маастрих келісінде бекітілді.
Бұл жоспар келесі этаптар бойынша іске асыруды көздеді:
- Бірінші: (1990 1 шілде-1993 жыл 31 желтоқсан)
ЕО шеңберінде капитал қозғалысын толығымен ырықтандыру, ортақ ішкі
рынок құруды аяқтау, басты макроэкономикалық көрсеткіштерді жақындыру
- Екінші: (1994 1 қаңтар - 1998 31 желтоқсан)
Европалық валюталық институт құрі, валюталық одақ құруға
институционалдық, заңдық және әкімшілік база дайындау. Экономикалық
валюталық жүйеге қатысушыларды іріктеу, Европалық Орталық Банктің жұмысының
басталуына байланысты арнайы заңдар қабылдау, ортақ Европалық валюта
тиындарын чеканкалауды бастау.
- (1999 ж. 1 қаңтар 2002 ж. 30 маусым)
Ортақ европалық валюта енгізу, алғашында қолма-қол ақшасыз, ал 2002
жылдан бастап ұлттық валютасымен параллель қолданысқа түседі.
1999 жылы 1 қаңтардан бастап аталған жүйеге 11 Европа мемлекеті кірді.
Олар:
Германия, Франция, Бельгия, Нидерланды, Люксембург, Австрия, Ирландия,
Испания, Португалия, Финландия. Бұл мемлекеттерден басқа евро ресми билік
рұқсатымен автономды теңізді арғы бетіндегі департаменттерде де таралады.
Олар: Франция үшін Мартинкта мен Гваделупа, Реюньон, Сен Пьенр, Микелон
аралдары. Сонымен бірге Монако, Андорра, Сан-Марино және Ватикан.
Саяси себептермен Валюталық одаққа 1999 жылы ЕО тың үш мемлекеті -
Ұлыбритания, Дания, Швеция кіруден бас тартты. Ал Греция Конференция
шарттары мен критерийлерін орындай алмады, алайда 2001 жылы қаңтарда
міндетті түрде жүйеге енетінін білдірді.
Валютасы ауысқан мемлекеттер ұлттық валюта атаулары
• Австрия (австриялық шиллинг)
• Бельгия (бельгиялық франк)
• Германия (неміс маркасы)
• Греция (грек драхмасы)
• Ирландия (ирланд фунты)
• Испания (испан пессетасы)
• Италия (итальяндық лира)
• Люксембург (люксембург франкі)
• Нидерланды (нидерленд гульдені)
• Португалия (эскудо)
• Словения (словен толары)
• Финляндия (финляндия маркасы)
• Франция (француз франкі)

2) Евроның пайдасы

Ортақ валютаға ғана заңды және жеке тұлғаларды валюталық курстың
күтпеген секірістерінен қорғай алады және барлық валюталық одақ щеңберінде
тауар мен қызмет көрсету бағларын шынайы салыстыра алады.
Макроэкономикаляқ деңгейде ЕО елдерінде ақша рыноктарының унификациясы
инфляциямен сенімді күресуге, пайыздық қойылымдар мен салықтық төмендетуге
әсерін тигізеді. Ол өндірістің өсуіне, жұмысбастылық, қаржы жүйесінің
тұрақтануына, инвестиция ағымына оң әсерлі болады.
Кәсіпорындарға операциялық қызмет етуде қосымша шығындарын айтарлықтай
қысқартады, бағалық және валюталық қауіп-қатерден сақтайды.
Жек тұлғалар үшін ортақ жүйе Шенген аймағында саяхаттау, еврозонада
шот ашу, несие алу және бағалы қағаздармен операция жасауға мүмкіндік
береді.
Халық үшін негізгі басымдылық валюта айырбастаудың керексіздігіне,
осылайша көптеген банк операцияларына кететін қаражаттарын үнемдейді.
ЕО елдерінің сауда партнерларына аралық операциялары кезінде
шығындарды қысқарту, өз авуарларын диверсификациялау мақстында евромен
резервтік фонд құру және көптеген басқа да артықшылықтар береді.
Бүкіл ЕО елдеріне беретін шынайы басымдылығы-ең тиімді ортақ рынок
құру, халықтың жұмыс бастылық көлемін арттыру, өмір сүру деңгейін көтеру.

Тиынның кері беті

Ұлттық валютадан бас тарту дегеніміз ұлттың ең маңызды символы және
ұлттық егемендігінің жоғалуы болып табылады. Бұл дегеніміз метал
дөңгелектер мен монархтар, көшбасшылар немесе аталған елдердің ғалымының
суреті бейнленген қағаздар ғана жоғалып кетпейді, сонымен бірге валютада
жатқан терең психологиялық әсер, сонымен бірге нағыз ұлттың бірлігі
жоғалады. Әрине Европалықтардың тамыры бір және олар осы ортақ валютаны
қабылдап отыр, бірақ олардың дәл осындай интеграциялануы әрбәр жеке елдің
өзінің ерекше құндылығын жоғалтуға әкеліп соғады.
Ұлттық валютаны алып тастағаннан кейін мемлекеттің өмір сүруін
қамтамассыз ететін ең амңызды саяси құрал жоғалып кетеді. Бұған ең жарқын
мысал-КСРО-ның құрылуы. Оның құрамындағы мемлекеттер өз егемендігін
алғаннан кейін бұрынғы тұрақтылықты сақтап қалу мақсатында рубль зонасынан
шықпай-ақ ары қарай дами беруге болатын еді, бірақ КСРО-ға мүше болған
елдер ең алдымен өзінің төл валютасын енгізді.
Евроенгізудегі тікелей шығындар сараптама бойынша Жалпы Ішкі Өнімнің 1
ден 1,5% құрайды, оның 0,75% банктерге және тек 0,25% үкіметтер мен Орталық
Банктерге тиесілі.
Ал тікелей пайда қайда?
Экономикалық және валюталық одақпен бәріне ортақ валюта бәсекелестігі
күшейтетіндігіне ешкінің дауы жоқ. Бәсеке барысында аса дамыған және тиімді
жұмыс жасайтын компаниялар жәңіске жетеді, ал уақытпен бірге жүре
алмайтындар артта қалады.
Алайда Экономикалық Валюталық жүйеге қатысатын азаматтар мен фирмалар
екінші топта болып қалатындығына ешкім кепілдік бермейді.

Евро мен Доллар

Евроның пайда болуы әлемдік аренадан долларды шығарып тастауға
бағытталғанын бүкіл әлем білді.Алайда ЕО-тың бірде-бір құжатында бұл
жағдайға байланысты ешқандай тұспалдау жок. Ресми түрде ЕО өз алдына АҚШ
пен валюталық сфрерада бәсекелесу мақсатын қойған жоқ. Бірақ Обьективті
түрде евро мен доллар әлемдік валюталық кеңістікте екі үлкен полюске
айналып отыр. Ал олардың арасындағы бәсекелестік валюта эволюциясына
орталық орындарды алады.
Американ истэблишментінің ресми өкілі де аталған жағдайда ресми
бағаламайды. Бұл ең алдымен этика және саяси логикамен байланысты. Сонымен
қатар АҚШ пен Европа интеграциясы НАТО келісімімен бекітілген.
АҚШ-тың позициясы бойынша:
Қысқа мерзім ішінде - Европаға енген жаңа валюта рынокты толығымен
қайта жасап, сонымен қатар осы қайта құрудан Европа елдері біршама
табыстарға жетеді.
Ұзақ мерзім ішінде - АҚШ ервоның ішкі әлсіреуін есептеп отыр. Бұл
әлсіреу Батыс Европада болған алғашқы валюталық тәжірибені құлатып,
халықаралық валюталық қатынас өзінің алғашқы қалпына келеді. Бұл өзгеріс
американ долларының абыройына айтарлықтай пайда әкеледі.
Ал егер аталған үміттер ақталмаса және евро өмір сүруін тоқтатпаса,
екі мегавалюта позицияларын тек экономикалық көрсеткіштер шешеді. Ал
экономикалық көрсеткіш ЕО-та айтарлықтай басым болады.

1.2 Евро аймағы

Қазіргі уақытта Европа әлемдік экономикада негізгі рольдердің бірін
алады. Евро аймақпен тауарларды экспорттау (ЭВЖ ішіндегі сауданы
ескермегенде) АҚШ-тың сәйкес көрсеткіш жерінен біршама жоғары.
Бірақ белгілі бір мемлекеттердің арасында еңбек және салық
заңдылықтарындағы айырмашылықтарын ескермегенде, шекаралардың, ұлттық
валюталардың болуы Жапония мен АҚШ-тың ірі интеграцияланған ішкі
нарықтарында қызмет ететін компанияларға тән бәсекелестік артықшылықтан осы
кезге дейін европалық фирмаларды айырып отырды.
Халықаралық қаржы жүйесіндегі жаңа валюта ролі доллар мен иенаға қарсы
евро күші мен тұрақтылығына негізделетін және сауда ағымдары мен
халықаралық қаржы трансляцияларында, арнайы және жеке инвестициялық
портфельдегі евроның үлесі мен анықталатын болады.

1-диаграмма. Евро аймағындағы ақша массасы

Евроны енгізгеннен кейінгі ЭВЖ 13 елі арасында валютаны алып-сату
операцияларының қажет етпейді. Әр түрлі елдер арасындағы компаниялардың
келісім-шарттары валюталық тәуекел байланысты емес. Барлық 13 мемлекетке
бағалар бір валюта анықталатын болғандықтан, европалық фирмаларға Европаның
басқа елдерінде жасалған тауарларды сатып алуы жеңілдетілді. Сондықтан, ЭВЖ-
гі ішкі сауда сыртқы саудамен салыстырғанда жоғары қарқынмен өсетін болады.
Сонымен қатар, Евро аймақ елдері экономикалық жоспарда бір-бірімен тығыз
байланыста болатындықтан, олардың саяси басшылығы, басқа мемлекеттердің
үкіметтері сияқты айырбас бағамдарының өзгеруіне уайымдамайтын болады.
Басқа жағына қарағанда, евро аймағы алдыңғы жылы 100 млрд. долларға
өткен ағымдағы төмен балансының оң сальдосына ие болды, ол кезде АҚШ-та 400
млрд. долларға бағаланатын өсіп келе жатқан дефицит бақыланған. Егер басқа
факторларда ескермесек, ол доллардың әлсіреуіне алып келуі тиіс. Көптеген
жылдар бойы әлемдегі барлық елдер валюталық қорларын ұстауға ұмытылатын
басымды қор (резервтік) валюта болып табылған.
1997 жылдың аяғында әлемдегі шетел валютаның барлық арнайы қорларының
57 проценті долларға тиісті болған. Неміс маркасы тек 12,8 процент француз
франкі – 1,2 проценті, жапондық цена – 4,9 процент болған. Бірақ та бұл
кезде Европа елдерінің орталық банктері 300 млрд. долларда валюталық
қорларға ие болды.
Ортақ валютаны енгізгеннен кейін олар шетелдік валюта өз қорларын
қысқарта бастады. Аймақ ішінде сауда еврода жүзеге асырылатын болғандықтан,
оны шетел валютасындағы қорларды жинақтау көмегімен бір деңгейде ұстап тұру
қажеттілігі болмайды. Әр түрлі есептеулер ЭВЖ елдеріндегі “артық” қорлар
көлемін 50 млрд - 230 млрд аралығында анықтайды.
Көбіне сауда ағымдарының ауқымына негізделетін ХВҚ эксперттерінің
нарықтық бағалаулары европалықтармен 50 млрд-қа дейін сатыла алатындығын
көрсетеді. Бірақ, ЭВЖ қорлардың болжамды құрылымы мен көлемі сауда
ағымдарына қарағанда көбінесе ЕОБ айырбас бағамы саясаты мен капитал
ағымдары қозғалысының бағытымен анықталатын болады. Егер бұл сұрақта
негізгі орталық банктердің бұрынғы іс-әрекеттерді бағыт бола алатын болса,
жақын арада ЕОБ долларлық қорларын сатпауы мүмкін. “Артық” қорлар саны АҚШ
міндеттер мен халықаралық активтердің жалпы көлемімен салыстырғанда аз
ғана болғандықтан, кез келген жағдайда доллардағы қорларды сатудан
доллардың айырбас бағамының евроға төмендетілген әсері осал болады.
Евроның қор валютасы ретіндегі маңызы көбіне азиялық мемлекеттердегі
орталық банктер саясатына байланысты болады. Әзірше олар әлемдегі арнайы
валюталық қорлардың 40 процентіне ие. Көбінесе ол 1997 жылдағы дағдарысқа
дейін көптеген азиялық валюталар долларға байланғандықтан, сонымен қатар
осы кезге дейін жеткілікті қызығушылық тудыратын альтернатива
болмағандықтан болып келеді. Қазірдің өзінде Азия елдеріндегі айрбас
саясатын алдын-ала білу мүмкін емес болғандығына қарамастан, болашақта
долларға нық байланудың аяқталғанынан кейін, резервтік (қор) валютасы
ретінде евроны қолдануға кең мүмкіндік береді.
Көптеген талдаушылар, азиялық мемлекеттер пайдаларын оптимизациялау,
тәуекелдерін диверсификациялау және айырбас бағамдарын тұрақтандыру үшін
евродағы қорладың біраз көлемін аккумуляциялауды деген болжам айтуда. Бұл
жағдайда евро әлемдегі валюталық қорлардың 25-30 процент құрайды.
Өз қорларын евроға ауыстыруды қаншалықты тез күтуге болады? Тұрақты
бағамды қолданатын мемлекеттерде көбіне өз валюталарын қоржынына байлайды.
Латын Америкасы мен Азия мемлекеттерінің көбі Европадан көрі, АҚШ-пен тығыз
сауда байланысында болады. Олар доллардан бас тартпайды, бірақ өздерінің
резервтік қорларын уақыт өте диверсификациялауы мүмкін.
Егер резервтер (қорлар) құрылымында доллардан евроға қарай өзгеріс
болатын болса, бұл үрдіс бірден болмайтынын нақты айтуға болады.
Егер олардың долларлық активтерінің азаюына алып келетін болса, басқа
мемлекеттердің орталық банктері әрине долларды сатып, көп көлемде евроны
сатып алмайды. Өсіп келе жатқан резервтері бар мемлекеттер үшін евро
қаншалықты қызығушылық тудырады? Белгілі бір валютаның резервтік құрал
ретінде рөлінің өсуі оның эмитентінің төлем балансы жалпы дефицитке ие
болса ғана бола алады. Басқа сөзбен айтқанда, егер резервтік валютаның қоры
өсетін болса, оған тек сұраныс емес ұсыныс та болуы қажет. (АҚШ мысалы осы
заңдылықты дәлелдейді). Соңғы кезде Америкада төлем балансы тұрақты
дефицитке ие.
1950-ші 1960-ші жылдарда елден капиталдың ағылып кетуі сауда
балансының оң сальдосынан көп болған. Қазіргі кезде Евроаймақ сезілетін
сауда балансының оң сальдосына ие. Сондықтан, сұрақ осы блок капиталдың ірі
экспортері болуында болып тұр.
Резервтік валюта мәртебесін алуға басқа талап орталық банктер
өздерінің шетел валюталарындағы резервтерін инвестициялауға дайын болатын,
қаржы нарықтарының болуы болып табылады.
АҚШ банктік депозиттер немесе бағалы қағаздар санында орналасатын
шетелдік ақша биліктерінің долларлық активтері бойынша пайыздарды төлейді.
Долларлық резервтердің арнайы ұстаушыларына қатысты міндеттемелерді өсіру
жолымен дефицитті қаржыландыру бағалы қағаздарды шығару нысандағы әдеттегі
қарыз алудан ерекшеленбейді. Негізгі басымдылығы орта және ұзақ мерзімді
пайыз ставкалары доллар резервтік валюта болғаннан біршама төмен.
Жеке қолдағы халықаралық активтер көлемі арнайы резервтер санынан көп
мөлшерде жоғары. 1998 ж. аяғындағы мәліметтер бойынша Жапония, Солтүстік
Америка мен ЕО жеке иемденудегі активтер 70 трлн. доллар шамасында
(алтынды қоспағанда) ал барлық әлемдагі арнайы резервтер 1,4 трлн.-ға
долларға тең болған. Сол кезеңдегі халықаралық жеке портфельдік
инвестициялардық жалпы әлемдік көлемі 7,5 трлн.-ға долларға жетті. Олардың
ішінен ЕО барлық 15 елдеріндегі валюталарынан (ЕО ішіндегі операцияларды
есептемегенде) долларда екі есе номинацияналған. Сондықтан жеке портфельдік
инвестициялар портфельдік салымдар құрылымы өзгеруінің аса маңызды көзі
болады.
Шоттарды жүргізу бірліктері, төлем құралы мен активтер құнын өлшеу
эталоны ретінде жеке сектордың халықаралық операцияларында евроның рөлі
қаншалықты болады? Халықаралық есептеу банкінің зерттеуі бойынша барлық
валюта айырбастау операцияларының 80 процент доллар қолданылады. Әлемдік
сауданың жартысы доллар бағасында жүзеге асырылады. Европаның көптеген
жерлері үшін ортақ валютаның болуы еврода номинирленген Европа және басқа
елдер арасында сауда операцияларының үлесін бірқалыпты өсіруге алып келеді.
Бұл өз кезегінде шетел трейдерлерін еврода баланстық есеп беруді
жүргізуді талап етеді. Бірақ бұл операицялар шетел валютасындағы
халықаралық активтерге аз көлемде қатысы бар. Шетелдік инвестициялар мен
қарыздар аса маңызды болып табылады.
Арнайы резервтермен жағдайындағыдай, Европадағы жеке капитал
ағымдарының мөлшері мен бағыты еврода шығарылған тәуелсіз облигациялар
нарықтарының өтімділігі мен сыйымдылығы, мөлшерімен, сонымен қатар жеке
капиталдар нарығының сипаттамаларымен анықталады. Үлкен табысты іздейтін
капиталдық ағымымен әсер ететін кейбір деңгейде евроға әсер ету еврода
номинацияланған бағалы қағаздардың сенімділігін өсіру есебінен
компенсацияланады.
Жақын арада экономикалық зерттеу Орталығының мамандары орта мерзімді
перспективада әр түрлі валюталарда номинацияланған, қаржылық активтерге
жобаланатын сұраныс пен негізгі валютаны таңдаудың аса ықтималды
варианттарына талдау жүргізді. Ол үшін үш аймақтан тұратын (Европа, АҚШ,
Азия) әлемдік экономика үлгісі қолданды. Валюталық және қаржылық нарықтар
мәліметтерінің негізінде олар, қысқа мерзімде евро Европа мен азиялық блок
арасындағы саудада негізгі валюта ретінде долларды алмастырады, бірақ
халықаралық нарықта доллар негізгі валюта болып қалады деген қорытындыға
келді. (квази мәртебе – кво сценариі) Бірақ Европаның қаржы нарығы
интеграциясы ісінде мағыналы прогресс болса, операция масштабында үнемдеу
трансакционды фундаменталды факторлар евро позициясын одан әрі күшейтуге
ықпалын тигізетіндей трансакционды шығындарды төмендетуге мүмкіндік береді.
Ол кезде жаңа валюта қаржылық активтермен транзакцияларды жүзеге асырғанда,
негізгі халықаралық валюта ретінде долларды айырбастайды, бірақ валюталық
нарықта негізгі позицияларын сақтайтын, АҚШ пен азиялық блок арасында
доллар үлкен үлеске ие болады (“орташа евро” сценарийі). Евро негізгі
валюта ролін ойнайтын вариант ықтималдығы аз (“үлкен евро” сценарийі).
Сонымен, бұл үрдістің масштабы саяси шешімдер мен нарық қатысушыларының
талғамдарына байланысты болатын болса, жаңа валюта доллар қызметінің бір
бөлігін жүзеге асырады деген қорытындыға келуге болады.
Валютамен жүзеге асырылатын операциялар көлемі бойынша сөзсіз доллар
ұзақ мерзімге алдыңғы қатардағы валюта болып табылады. Осыған байланысты
Элен Рей: “Глобалды экономикадағы өзгеріс жылдамдығы аса жоғары болуы
мүмкін, бірақ анықталмағандық пен жай инерция сияқты кешігу міндетті түрде
болады. Шынымен де, валютаның одақтық алғашқы шығуымен сәйкес келетін
біршама тұрақсыздықтармен ілесуі мүмкін.

1.3 Үш валюталық әлемдік құрылымда құруда евро ролі

Сөзсіз, ЭВЖ құру АҚШ пен Жапония нарықтарымен көлемі бойынша
салыстырмалы ортақ нарықты құру жолында үлкен қадам болып табылады.
Валюталық тәуекелдерді алып тастау сауданы ынталандырады және жеңілдетеді,
ал ол өз кезегінде қазіргі кезде барлық Европада бақыланатын, жоғары
жұмыссыздықты қысқарта алады. Dreshner Kleіnwort Benson Лондонның
инвестициялық банкімен басылып шығарылған, зерттеуінде программалық
қамтамасыз етуді құру, автоматтық жабдықтарды өндіру, баспаға шығару ісі
немесе салалар евроны енгізуден қысқа мерзімді эффектіге ұшырап отыр. Ұзақ
мерзімде жоспарда экспорт салаларына әсер етеді: химиялық, болат,
автомобольді немесе машиналық инжиниринг. Көптеген компаниялар олардың
банктері сияқты ЭВЖ қатты әсерін басынан кешіруде. Евроны енгізуден тек
евро аймақтағы компаниялар өз жоспарын өзгертпейді.
Бағалардың мөлдірлігі баға бәсекелестігінің күшеюіне және ерекше
нарықтардағы қызметтер немесе тауарларды сатудан қосымша сыйақы алу
мүмкіндігінің болмауына алып келеді. Сонымен қатар, валюта девальвациясы
баға бәсекелестігінен қорғаныс ретінде қолданыла алмайды. Ол нарықтық
өзгеру толқынына алып келеді, ал ол өз кезегінде бәсекелесті жоғарылату
мақсатында одақтарды құруды туындатады. Нарықтағы компаниялардың
стратегиялық позицияларын қамту мен біріктірудің мүмкін болатын мақсатын
анықтау ЭВЖ ұсынатын мүмкіндіктерді толық қолдану үшін қажетті. Валюталық
одақ сонымен қатар кейбір нарықтарға шыққанда “өту барьерін” төмендетеді
және сол арқылы бәсекелестік ортаны өзгертеді.
ХВҚ мәліметтері бойынша 1995 ж. аяғында европаның капитал нарығында
орналасқан облигациялар, акциялар мен банктік несиелердің жалпы көлемі
Жапониядағы 16 трлн, АҚШ-ғы 23 трлн.мен салыстырғанда 27 трлн.-нан
жоғары. ЭВЖ-нің күшіне енуі әлемде көлемі бойынша екінші облигациялар
нарығын құрды. Үкіметтермен, банктермен, компаниялармен және ЭКЮ-да немесе
ЭВЖ елдері-қатысушыларының валюталарында номинацияланған басқа
эмитенттерімен шығарылған халықаралық облигационды қарыздардың жиынтық
капитализациясы 1997 ж. шілдесінде 5726 трлн. ЭКЮ-ға жетті. Сол мерзімде
АҚШ-тың облигация нарығы 10,7 трлн. ЭКЮ, ал Жапонияда – тек 4,08 трлн. ЭКЮ.
Сонымен, басынан бастап, еврода шығарылған облигация нарығы долларда
эмитацияланған сәйкес қағаздар нарығының 50 процент эквивалентті және
алдыңғы қатардағы әлемдік қаржы орталықтарының бәсекелестігі барысында
Европада жеткілікті тұрақты позицияларды қамтамасыз ететін жапон
иеналарында – 13 процент.
Бұрынғы кезде европалық облигациялар бойынша негізгі тәуекел валюталық
болған, ал несиелік тәуекелдер екінші орын алған. ЭВЖ күшіне еңгеннен кейін
оның мемлекеттеріндегі валюталық тәуекелді алып тасталынған деп, ал
облигациялық тәуекелді анықтағанда несиелік тәуекел негізгі фактор болып
табылады.
Евроны енгізу нарық қатысушылары мен рейтинг агенстволары үшін жаңа
мәселелерді тудырды. ЭВЖ елдеріндегі халықтық секторлары институтуттарымен
шығарылатын облигацияларды эмиссиялауды бағалауда қазіргі дейін ортақ
қадамдар құрылмаған.
Standart & Poor’s және Fіtch ІBCA агенстволары шетел
валютасында қарыз құралдарын шығару үшін рейтингті қолдануды шешкен,
өйткені бөлек елдер жеке өзінің ақша ұсынысын бақыламайды. Оларға
қарағанда Moody’s дефолт тәуекелі көбінесе ұлттық деңгейде
басқарылатынын аргументтеу арқылы өзінің жеке валютасында қарыз
міндеттемелерінің рейтінгін қолданады, өйткені ұлттық үкіметтер
өкілдігінде салықты жинау сияқты негізгі құрал қалады. Сондықтан,
Moody’s ЭВЖ барлық қатысушы мемлекеттеріне бірден Ааа жоғары
рейтингін берген. Standart & Poor’s версиясы бойынша Португалия ең
төменгі баға алған (АА-).
Табыстық мүмкіндігі минималды жоғары өтімді мемлекеттік
еврооблигациялар барлық нарық үшін бағыттарды береді. Қазіргі кезде
евронарығында эталонды қарыз алушы құқығын алу үшін Германия мен
Франция үкіметтері арасында бәсекелестік жалғасуда.
Есептеу техникасы мен бәсекелестік, өтімділік көрсеткіштері
бойынша ЭВЖ елдері арасында аса тартымды болып табылатын неміс
нарығы болғандықтан, герман үкіметінің 0,5 ең аз табыстылығын
сақтап Евро аймақтың басқа үкіметтерінің қарыз міндеттемелері үшін
негізгі эталонды қызметін атқаратынын көрсетеді.
Европалық нарықтық қарыз міндеттемелерінің трансформациясымен
компаниялар қаржы құралы ретінде облигацияларды шығаруды кеңінен
пайдалана алатын болады. ЭВЖ сонымен қатар акциялар нарығының
көлемі бойынша әлемдегі екінші нарықты құрды. Нарықтық капитализация
көрсеткіші бойынша қазіргі уақытша АҚШ алдыңғы қатарды, бірақ Евро
аймақ Жапониядағы біршама озық. Акция нарығы капитализациясының ЖІӨ
қатынасы қаржы жүйесінің бұл сегментінің салыстырмалы дамығандығын
көрсетеді (139% - АҚШ-та, 50%-Жапонияда, Евро аймақта тек 44%).
Соған қарамастан, халықаралық капитал нарығында евро үлесінің кеңеюі
мемлекеттік және жеке қарыз алушылар үшін ресурстарды тартуға
шығындарды төмендету, европалық қор нарығы сиымдылығы мен
өтімділігінің үлкеюі сияқты әлуетті ұтыстарды алып жүреді. Евроны
енгізу кезеңінен қарыз алушылар мен несие алушылар ұлттылық пен аз
шығынды іздей бастады. Европалық қаржы нарықтары аз сегменттелген
болып табылады, нарық тәжірибесінде унификация үрдісі және баға
құруда мөлдірліктің көбеюі жылдамдайды.
Әлемнің алдыңғы қатарлы инвестициялық банктері Евроны енгізу
европалық фирмалармен қолданылатын қаржы ресурстарын тарту
әдістеріндегі радикалды өзгерістерді ынталандырады деп болжайды. Оның
аса көрнекті дәлелдемесі болып Лондондық және Франкфурттық қор
биржалары басқаратын жалпы европалық нарық акцияларын құру бойынша
қызмет болып табылады.
Жалпы европалық қор нарығын құруға дейін ұзақ жолды өту талап
етіледі, өйткені ортақ сауда платформасы мен ортақ клирингтік
жүйені құруды қосқанда ірі техникалық барьерден өту талап етіледі,
және инвесторлар да, эмитенттер де өздерінің іс-әрекеттерін сол қор
нарығы қызмет ететіндей жасайды. Ірі институционалды инвесторлар
және инвеститциялық банктердің трейдингтік бөлімшелері мемлекеттер
бойынша емес, саналар бойынша қайта құрылды. Қазірдің өзінде
компания қызығушылықтарының банк несиелерінен облигацияларға, сонымен
қатар ұлттық нарықтан контитенталдыққа ауысуы байқалып отыр.
Банктер оларды нарықта бұрыннан келе жатқан бәсекелестермен
салыстыруға мүмкіндік болатын жағдайға түсті. Сәйкесінше, олар акция
нарығында инвестициялармен төмен тиімділігі үшін жазалануы мүмкін.
Ол оларды капитал табыстылығын өсіру әдістерін агрессивті түрде
іздеулемелері немесе ипотекалық салымдарды қосқанда өздерінің
активтерінен пулдарды құруды бастады және олардың астында актив
салымымен қамтамасыз етілген бағалы қағаздар шығарады (asset-backed
securіtіes). Сол арқылы, жас және тез өсетін компаниялар европалық
сахнада бәсекелестік қабілеті жоғарылай бастайды, және сондықтан
олар аса агрессивті түрде қаржы ресурстарын тартады. Ол соңғы бір
жарым жылда еврода шығарылған “қоқыс облигациялар” нарығын құруға
келді (junk bonds, яғни қамтамасыз етілмеген қарыз міндеттемелері).
Бірақ та, өсудің біршама әлуетіне қарамастан, облигациялардың
европалық нарығы АҚШ-та қызмет ететін, масштабтарға жету үшін
облигациялардың европалық нарығы ұзақ мерзімде дамуы қажет.
Егер ортақ валюта бағалы қағаздардың бас түрлерінің аса сиымды
және активті нарықты құруды қолдайтын болады, және ол шетелден
құралдардың көп санын тартуға мүмкіндік береді. Бірақ осындай даму
бір уақытта шетел қарыз алушыларының көп санын тартады. Сондықтан,
Евролендтегі үлкен секьюритизация евроның айырбас бағамының
жеңілденіне немесе нығаюына алып келу-келмеуін ешкім болдай алмайды.
Economіst болжамдары бойынша біртектес, ортақ капитал нарығының
өту бояу болады, өйткені ол қадағалау, реттеу, салықтар
гармонизациясына, компаниялардың олардың бағамы қағаздарының митінгіне
жіберу жағдайларына, сауда мен есепке алу ережелеріне байланысты.
Францияны қосқанда, бірқатар мемлекеттер мысалы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.