ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ПЕН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ 3
I. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ПЕН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТ 4
1. 1 Инвестициялық қызметпен инвестия туралы түсінік және оның субъктілері
мен оларды өзара қарым-қатынасы 4
1. 2 Инвестициялық саясат туралы түсінік. Мемлекеттік инвестициялық
саясаттың мақсаттары, тапсырмалары, мен қызметтері 12
II. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДІҢ НЕГІЗГІ ФАКТОРЫ 17
2. 1. Инвестициялық белсенділік экономикалық өсудің негізгі факторы 17
2. 2 Инвестиция экономикалық категория ретінде және оның нарықтық
экономикадағы ролі 20
III. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУ 25
3.1 Нарықтық жағдайдағы инвестициялық саясаттың негізгі бағыттары 25
3.2 Қазақстан инвестициялық тартымдылығын жоғарлату жолдары 27
ҚОРЫТЫНДЫ 31
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 34

КІРІСПЕ

Қазақстанның экономикалық және қаржылық тұрақтылығын және әрі қарай
өсуін анықтайтын шешуші факторлардың бірі – бұл оның инвестициялық
белсенділігі. Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастарға көшкелі бері
жүргізілген экономикалық бетбұрыстар халық шаруашылығының негізгі буыны
болып саналатын кәсіпорындардың құқықтық, қаржылық-экономикалық және
әлеуметтік жағдайын, олардың шаруашылық және азаматтық жүйелердегі
дәрежесін айтарлықтай өзгерістерге ұшыраттты. Жеке меншікте, аралас,
акционерлік меншікте құрылған миллиондаған кәсіпорындар пайда болды және
қазіргі таңда қызмет етуде, көбею үстінде, даму барысында. Осылардың
барлығы кәсіпорындардың инвестициялық қызметін ұйымдастыру және басқару
механизмінің өзгеруіне себеп болды. Қазақстанның инвестициялық қызметі
олардың экономикалық өсуінің, ішкі және сыртқы нарықтарда бәсекелестікке
қабілетті болуының алғы шарттарының бірі болып табылатындығы сөзсіз.
Нарықтық қатынастардың дамуымен қатар барлық ұйымдық-құқықтық
кәсіпорындардың қаржылық-шаруашылық тәжірибесінде қаржылық инвестициялар да
кеңінен етек жайып келеді. Акционерлік қоғамдар жыл өткен сайын көптеп
ашылу үстінде, банктер, сақтандыру компаниялары, зейнетақы қорлары,
кәсіпорындар мен ұйымдар, сондай-ақ мемлекет те уақытша бос ақша
қаражаттарын тарту үшін қарыздық құнды қағаздарды кеңінен пайдаланатын
болды. Туынды құнды қағаздар (фьючерстер, опциондар және т. б. ) нарығы да
дамып келе жатыр.
Осы айтылғандар кәсіпорындар тарапынан қазіргі заман талаптарына,
нарықтық экономика талаптарына сай инвестициялық саясат жүргізуді қажет
етеді. Кәсіпорындардың инвестициялық саясаты мүмкін болған инвестициялық
жобалардың ішінен өзінің стратегиялық мақсаттарына сай нұсқаларын таңдап
ала білумен сипатталады. Сонымен қатар, инвестициялық саясат жобаларды
қаржыландырудың оңтайлы көздерін тартуды, оларды тиімді орналастыруды,
нәтижесінде инвестициялық табыс табуды немесе капитал өсімін қамтамасыз
етуі керек. Сондықтан да инвестицияларды дұрыс басқару қазіргі таңдағы
көкейтесті мәселелердің бірі болып отыр.

I. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ПЕН ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТ

1. 1 Инвестициялық қызметпен инвестия туралы түсінік және оның субъктілері
мен оларды өзара қарым-қатынасы

Қандайда фирманың қызмет көрсетушінің маңызды сферасының бірі
инвестициялық операциялар яғни ұзақ период кезінде фирмамен түсімді алуды
қамтамасыз ету болып табылатын, жобаларды іске асыруда ақшалай қаржыларын
салумен байланысты операция.
Бірақ пайда алуды ойламастан бұрын, инвестиция түсінігі сұрағын ашу
қажет. Бұл сөз экономикалық сөз-деске қатысты жаңа. Алғашқы экономикалық
ғылымда ол тек қана капиталдық салымды ғана білдірген және негізгі қорлар
бойынша бір уақыттағы шығандар мағынасы бар болған. Иә және қазірде,
шаруашылықтың нарықтық шараларын өтуде, инвестициямен материалды және
материалды емес, активтарды, нақты капиталды салумен жиі түсінеді. Тура
болып капиталдың өнімділігіне бағытталған ақшалай қаржы шығындарының
инвестициясының есептейтін қалыптастыру болып табылады. Дж. М. Кейнстің
белгілі анықтамасы бойынша Инвестиция - бұл берілген периодтағы
өндірістік қызмет нәтижесінде капиталдық мүлікті құнының ағымдық өсуі
немесе қолдануға пайдаланылмаған берілген периодтағы кірістің бір бөлігі,
яғни қоғам-кәсіпорын - халық үшін кейбір әлеуметтік эффект сондай әдіспен
жасалған.
Сәйкесінше, инвестиция түсінігіне келесідей анықтама беруге болады.
Инвестициялар - бұл материалды мүліктік құндылықтар мен оларға
хұқықтың түрлері, солсияқты кәсіпкерлік қызметтің обьектілеріне түсілі
алуға мақсатымен инвесторларымен салынатын инттелектуалды меншіктерге
хұқықтар. [1. 7. б]
Инвестицияларға негізінде қатысты мыналар:
- ақшалай қаржылар мақсатты банктық салымдар, акциялар және басқа
құнды қағаздар.
- Басқа интелектуалдық меншіктер тәжірбиелер нәтижелері, жспарлық
өнімдер, Ноу-Хоу, патенттор, лицензиялар, авторлық хұқықтардан
шыққан мүліктік хұқықтар.
- Басқөа табиғи қоралар мен жерді пайдалануға, сол сияқты мүлікктік
хұқықтар
Басқа сөзбен айтқанда, инвестициялар - бұл қорларды (құндылықтарды салымға
(шығынға) айналдыру және осы салымдар нәтижесінде түсімдерді алу.
Осы әдіспен кірістерді алу мақсатымен шаруашылық қызметіне салынатын өзімен
көрсетілетін, барлық активтердің түрлерін сипаттайтын қаржылық көзқарас
тұрғысынан анықтау инвестиция және оның қызметі туралы баға беру қажет.
Экономикалық анықтама бойынша инвестиция - бұл кері капитал мен қызмет
ететін қорлардың техникалық қайта құрулары мен кеңейтілуі, ресопструкциясы,
жаңа жасалуларға шығындар жиынтығы.
Инвестициялық қызмет физикалық және заңды тұлғалардың тәжірбиелік
әрекеттерінің жиынтығын өзімен көрсетеді, ал мемлекет пен олмалитабында
инвестицияны жүзеге асыру бойынша және өзі инвестициялық процессінің
табысты іске асуы.
Инвестициялық қызмет - бұл пайдалы әсерге жету мен кіріс алу
мақсатында тәжірбиелік қызметтерде жүзеге асыру және, қаржыны салу (басқа
сөзбен айтқанда инвестрлеу).
Инвестициялық қызмет - бұл инвестицияны жүзеге асыратын процесспен
байланысты кәсіпкерлік қызмет.
Нарықтық жағдайларда инвестициялық қызмет объектілері капиталға
сұраныс түрінде шығады, ал инвестициялық, қызмет субьектілері инвестициялық
нарық көмегімен белгілі экономикалық өзара қатынастарға түсіп инвеситциялық
сұраныс пен ұсыныстарды іске асырады. Инвестициялық қызметтің обьектілері
мен субьектілеріне анықтама беру қажеттігіне олардың экономикалық өзара
қатынастарын қысқаша сипаталу керек.
Қ. Р. -ғы инвестициялық қатынастар обьектісі қайтадан болып құрылып
жатқан және қайта жаңғыртылып жатқан негізгі және сияқты халық
шаруашылығының барлық салдарындағы кері шаралар.
- құнды қағаздар (акциялар, облигациялар және т. б. )
- Мақсатты ақшалай салымдар.
- Ғылыми техникалық өнім және жекеменшіктің басқа обьектілері.
Интелектуалдық меншік субьектілері болып.
- квесторлар (тапсырыс берушілер)
- жұмысты орындаушылар.
- Инвестициялық қызмет обьектілерін пайдаланушылар.
- Тауарлы материалдық құндылықтар мен жабдықтар мен жобалық
өнімдердің әкелушісі.
- Кейбір заңды тұлғалар (банктық, сақтандырушы делдалдық,
инвестицялық ұйымдар мен маселелер)
- Қ. Р. азаматтары шетелдікзаңды және физикалық тұлғалар, мемлекеттер
және халықаралық ұйымдар.
Инвестициялық қызметтің ұйымдастырушысы болып инвестиция субьектілері
табылады. Инвестор іске енген обьектіні эксплуатацияға басқа заңды
тұлғаларға немесе азаматтарға береді немесе қолданылады, инвестицияны
тікелей қаржыландырылған, инвестицялық өңдеулерді жүргізуде шешімдер
қабылдайды. [2. 186. б]
Тапсырушы, яғни басқа немесе біртұтас жобалық кәсіпорындармен
келісімшарт жасалатын инвестициялық циклдарды тікелей ұйымдастыратын
азаматтар немесе ұйымдар болып инвестордың өзі, сол сияқты қандайда
болмасын заңды тұлға, инвестормен басқарылатын құрылысқа тапсырысты-
таратып, және оны төлеп қабылдайды. Сонымен қатар егер тапсырыс беруші
инвестор болмаса, онда ол келісіммен немесе заңмен орнатылған, орындалу
шегінде инвестициямен айналысатын және пайдаланатын иемдену-хұқығы берілді.

Тапсырыс беруші ретінде толық құрылыста басқаратындар ретінде
шығатындар, кәсіпорындар, бірлестіктер, ұйымдар және т. с. с, инвестиция
мен фирмалар, олардың байланысына инвестиция аясына келісімді берілетін
пайдаланылатын ұйымның тапсыруы бойынша тапсырыс берушімен шығады,
инвесторлармен ерекше бастауда немесе өз қаржысының есебіне жабдықтарды
мантаждық және жеткізу, құрылыс, жобалауды жүзеге асыратын кәсіпорындар.
Кез келген елдің экономикалық негізгі көрсеткіштерінің бірі - ішкі
жалпы өнім (ІЖӨ). Былтырғы жылы Қазақстандағы ішкі жалпы өнім көлемінің
өсімі 9 пайыздан асқан, бұл бүкіл әлем назарын аударып отыр.
Қазақстан жер көлемі бойынша дүниежүзінде 9-орынды иемденеді және
табиғи ресурстарға өте бай. Шығыс пен Батыстың компаниялары мен үкіметтері
орасан зор қарқынмен дамып келе жатқан Қазақстан экономикасын
инвестициялауға ұмтылуда. Бұл туралы қазақстандық III инвестициялық самитте
Елбасы Н. Назарбаев мынадай мәліметті келтірген болатын: Халықаралық
сапаршылардың бағалауы бойынша, Орталық Азияға келген барлық шетелдік
инвестициялардың 80 пайыздан артығы Қазақстанда шоғырланған - деп, айқын
көрсеткен. Елге тартылған тікелей шетелдік инвестициялардың жан басына
келетін көлемі бойынша Қазақстан ТМД мемлекеттерінің арасында көшбасшы
болып қалуда. Бүкіләлемдік банк Қазақстанды әлемнің инвестициялар үшін
барынша тартымды жиырма елінің қатарына қосты. Глобал Инсайттың жуырдағы
есебіне сәйкес, Қазақстандағы саяси, экономикалық және қаржы тәуекелдерінің
болжамы ТМД-ның барлық елдері бойынша орташа көрсеткіштен әлдеқайда төмен.
Өткен бесжылдықта Қазақстан экономикасының орташа жылдық өсуі 10%-дай
болады. Өскелең экономикалық өсім мемлекеттік саясаттың әлеуметтік
бағыттылығын елеулі түрде кеңейтуге мүмкіндік береді, мұның өзі отандық
экономиканың беріктігін дәлелдейді. Үш жылда ғана елімізде жан басына
шаққандағы ІЖӨ 30%-ға өскен. Экономиканың жоғары қарқыны бізге 2008 жылдың
өзінде ІЖӨ-нің өсуін 2000 жылмен салыстырғанда 2 есе өседі деп жоспарлауға
мүмкіндік береді.
Біздің елге инвестициялардың үлкен ағыны АҚШ-тан, Нидерландыдан,
Ұлыбританиядан, Италия мен Қытайдан келеді. Тікелей инвестициялар
динамикасының тұрақты ұлғаюы өткен жылы тартылған шетелдік қаржы көлемін 6,
4 миллиард АҚШ долларына жеткізді. Бұдан үш жыл бұрын ғана бұл көрсеткіш 5
миллиард АҚШ доллары болатын. Бүгінде 60-тан астам ел өзінің қаржы
ресурстарын біздің экономикаға бағыттауда. Солардың ішінде, мәселен,
Қазақстан швейцариялық Корика Эйджи компаниясымен бірлесіп, алюминий
электролиз зауытының құрылысын жүргізуде; Базель компаниясымен газ
химиясы кешені салыну көздесіп отыр; Дженерал электрик локомотивтер
жинастыруды жоспарлануда; Самсунг компаниясымен бірге сұр бетон өндіру
жөніндегі жұмыстар қазірдің өзінде басталды; Хевен Хаус тұрмыстық және
офистік жиһаздар шығарады; Шкода маркасының автомобильдерін жинау
конвейері жолға қойылды.
Пилкингтон және Штайнерт секілді әлемдік компаниялармен бірлесіп,
елімізде әйнек өндірісін салу көзделуде. Осымен бірге ішкі инвестициялар да
ұлғайып келеді. 2005 жылы ғана негізгі капиталға инвестициялар 20 миллиард
АҚШ долларына шамалас болған. Үстіміздегі жылдың төрт айында олар 1, 3 есе
өскен. Ел экономикасын 3, 5 есе ұлғайтуға мүмкіндік беретін бағыт - 2015
жылға дейінгі индустриялық-инновациялық даму стратегиясы. Бұл үшін
Қазақстанда Даму банкі, Инновациялық қор және басқа даму институттары
құрылып, оларды капиталдандыруға мемлекеттік қаражаттан 1 миллиард
доллардан астам жұмсалды. Мұнда да шетелдік инвестициялардың капиталы үшін
қызметтің кең ауқымы бар. Мемлекет басым бағыттарда айырықша преференциялар
жасауды тұрақты қолға алған. Мемлекеттің инвестициялық саясатында даму
институттарына белсенді рөл жүктелді, олардың қызметі Индустриялық-
инновациялық даму стратегиясын іске асыруға бағытталған. Бүгінде бұл
институттардың инвестициялық жобалар портфелі қаржыландырылуы мақұлданған
134 жобадан тұрады, олардың жалпы сомасы 4 миллиард АҚШ долларына жуық
болса, даму институттарының қатысуымен 1, 5 миллиард доллар болады.
Даму банкі Оңтүстік Қазақстан облысында тоқыма кластерін жасау
жобаларын қаржыландыруда, сондай-ақ Ақтау халықаралык, теңіз сауда портын
дамытуда. Қазақстанның Инвестициялық қоры отандық жобалармен қатар Қытайда,
Ресей мен Қырғызстанда халықаралық жобаларды қаржыландыруға кірісті.
Бұған қоса тағы бір деректі келтіре кетелік. Ұлттық инновациялық қор ка-
питалдану көлемі 100 миллион АҚШ доллары болатын қазақстандық 5 вен-гурлық
қор қурды. Ол сондай-ақ капиталдану көлемі жарты миллиард АҚШ доллары
болатын 4 шетелдік Еуропалық, Америкалық, Орталықазиялық және Малайзиялық
венчурлық қорларға қатысуда. Қазына тұрақты даму қоры АҚ осы Даму
институттары әлдеқайда тиімді жұмыс істеуі, жалпы-ұлттық басымдықтарға
шоғырлануы үшін құрылды. Алда бұдан басқада жағымды істер жобасы баршылық.
Ішкі және сыртқы мұнай, газ құбырлары - инвестициялау үшін өте қызықты
нысандар: - 2010-2015 жылдары мұнай өндіру 2 есе ұлғайып, газ өндіру көлемі
40-50 миллиард текше метрге жетеді; - Солтүстік Каспий мұнай құбырын дамыту
және оның қуатын бүгінгі 23 миллион тоннадан 60 миллион тоннаға дейін
ұлғайту; - Ресей арқылы Балтық бойына; - Қытайға 20 миллион тонна мұнай
өткізуге қабілетті 1000 шақырымдық мұнай құбырын дамыту; - Әзірбайжан
үкіметімен Қазақстанда Баку-Жейһан құбырына қосу туралы келісімге қол қою.
Енді Қазақстан Республикасына салынған нақты инвестиция мәліметтеріне
тоқталайық.
2005 жылғы қаңтар-желтоқсанда негізгі капиталға жұмсалған инвестициялар
2205, 2 млрд. теңге болды, бұл 2004 жылмен салыстырғанда 1, 2 есе көп.
2005 жылғы қаңтар-желтоқсанда инвестицияның өсуі 2004 жылмен
салыстырғанда республиканың 15 өңірінде байқалды. Мұның өзінде ең көп өсуі
Солтүстік Қазақстан, Атырау (1, 5 есе), Алматы, Шығыс Қазақстан, Оңтүстік
Қазақстан (1, 4 есе), Қарағанды (1, 3 есе), Ақмола, Ақтөбе, Қызылорда (1, 2
есе) облыстарында және Астана (9%) мен Алматы (3, 5%) қалаларына тіркелді(№
1 кесте).
2004 жылмен салыстырғанда инвестиция көлемінің төмендеуі Батыс
Қазақстан (1, 2 есе) облысында байқалды.
2005 жылғы қаңтар-желтоқсанда шаруашылық жүргізуші субъектілердің
меншікті қаражаты (56, 8%) және шетел инвестициялары (25, 2%) негізгі
капиталға қаражат салудың негізгі көздері болып табылады.
Бюджет қаражаты 12, 6%, қарыз қаражаты 5, 4% құрады (№ 2 кесте).
Негізгі капиталға жұмсалған инвестициялардың негізгі көлемін жеке
меншік нысанындағы кәсіпорындар мен ұйымдар (61, 3%), сондай-ақ қызметін
Қазақстан Республикасы аумағында жүзеге асыратын басқа мемлекеттердің
шаруашылық жүргізуші субъектілері (25, 3%) игерді. Мемлекеттік сектордың
үлесі -13, 4%.
Мұнай және табиғи газ өндіру - негізгі капиталға жұмсалған
инвестициялардың жалпы көлемінен 33, 9%, жылжымайтын мүлікпен жасалатын
операциялар - 21, 1% (геологиялық барлау мен инженерлік іздестірулер
есебінен), көлік және байланыс -14, 8%, өңдеу өнеркәсібі 10, 4% басым
салалар болып табылады.
Шетел инвестицияларының жалпы республикалық көлемінің қомақты үлесі
Атырау (67, 9%), Қарағанды (10, 2%) облыстарында игерілді.
Шын мәнінде бүгінде халықаралық инвесторлар Қазақстан жарығының
инвестициялық мүмкіндігіне ерекше дем қойып отыр. Қазақмыс корпорациясы
акцияларының Лондон қор биржасына айқын әрі жариялы түрде шығуы 1, 2
миллиард АҚШ доллары көлемінде түсім әкелді және бұл 2005 жылы алғаш рет
шетелдік қор биржасына акция салу бойынша түсім түсіру көлемі жөнінен
Қазақстанды алдыңғы 30 елдің қатарына енгізді. Қазақмыс дүниежүзі
мойындаған FTSE-100 әлемдік қор индексінің тізіміне енді. FTSE-100
әлемдегі ірі-ірі 100 компанияның басын біріктіріп отыр және бұлардың
акциясы Лондон қор биржасында өте бағаланады. Осы жетістіктің өзі-ақ
Қазақстандағы жалпы экономикалық дамудың деңгейін көрсетеді және саяси
тұрақтылық пен басқарудың стандартына инвесторлардың сенімділігі мен
қызығушылығының артып отырғанын білдіреді.
Қазақстан капиталдар мен инвестицияларды тартудың өңірлік өндірістер
мен аса ірі әлемдік компаниялар филиалдарын, ең жаңа технологиялар мен ноу-
хау орналастырудың орталығы бола алады және болуға тиіс. Инвестициялық
тартымдылық - бәсекеге қабілеттілік деңгейі. Бар шындықты айтсақ, қазіргі
Қазақстан бұдан 15 жыл бұрынғыдай емес, ол бүкіл әлемге белгілі. Сондықтан
да Қазақстан барынша дамыған 50 елдің қатарына кіруге сеніммен қадам басып
келеді. Бұл орайда әр облыстың қосар үлесі көп. Төменде кейбір облыстардағы
инвестициялық қызметтің мәліметтері беріліп отыр.
Оңтүстік Қазақстан облысының инвестициялық қызметінің қорытындылары
туралы негізгі мәліметтер төмендегідей.
2005 жылы облыс бойынша, негізгі капиталға бағытталған инвестициялар,
жасырылған және формалды емес қызметтерді қоса есептегенде 65149, 3 млн.
теңгедей құрады, бұл 2004 жылмен салыстырғанда 35, 9% артық.
Инвестицияның өсуі облыстың 11 қалалық әкімшіліктері мен аудандарында
байқалды. Едәуір өсім Шардара (2, 7 есе), Сайрам (2, 6 есе), Отрар (2, 1
есе), Бәйдібек (77, 4%), Созақ (54, 2%), Түлкібас (51, 6%), Ордабасы (50,
9%), Сарыағаш (22, 1%), Қазығұрт (8, 1%) аудандарында және Арыс (93, 0%),
Шымкент (53, 1%) қалалық әкімшіліктерінде байқалды. Сонымен қатар, келесі
аудандарында төмендегені байқалады: бұл Төлеби (25, 2%), Мақтаарал (26, 9%)
аудандарында және Түркістан (3, 7%), Кентау (36, 9%) қалалық әкімшілігінде.

Негізгі капиталға жұмсалған инвестициялар
1-кесте
2005ж. қаңтар-желтоқсан 2004 ж.
қантар-желто
қсанға %-бен
млн. теңге өңірдің
республикалық
көлемде үлесі
%-бен
Қазақстан Республикасы 2205217 100, 0 122, 1
Ақмола 31966 1, 5 122, 3
Ақтөбе 168676 7, 7 120, 6
Алматы 86232 3, 9 143, 4
Атырау 686670 31, 1 147, 7
Шығыс Қазақстан 73731 3, 3 136, 4
Жамбыл 19073 0, 9 102, 1
Батыс Қазақстан 77589 3, 5 82, 4
Қарағанды 132799 6, 0 127, 5
Қостанай 48130 2, 2 103, 9
Қызылорда 52714 2, 4 117, 0
Маңғыстау 118210 5, 4 109, 5
Павлодар 51297 2, 3 114, 7
Солтүстік Қазақстан 29962 1, 4 154, 4
Оңтүстік Қазақстан 65149 2, 9 135, 9
Астана қаласы 254163 11, 5 109, 0
Алматы қаласы 308856 14, 0 103, 5

(Ұлттық Банк деректері бойынша)
Инвестициялардың технологиялық құрылымының 64, 1% немесе 41760, 7 млн.
теңгесі құрылыс-монтаж жұмыстарына, машиналар, жабдықтар, құралдар,
мүкәммалдарға 27, 6% немесе 17981, 2 млн. теңгесі тиесілі.
Инвестициялардың қаржыландыру көздері бойынша құрылымында 67, 8%
кәсіпорындар мен ұйымдардың меншікті қаражаты және 32, 2% - тартылған
қаражат құрады, оның 71, 8% - бюджет қаражаты.
Негізгі капиталға бағытталған инвестициялардың 69, 2% жеке меншіктегі
кәсіпорындар мен ұйымдар игерген, олармен 45099, 9 млн. теңге
пайдаланылған, бұл 2004 жылмен салыстырғанда 36, 1 % артық.
Инвестициялар негізінен жылжымайтын мүлікпен операция, жалға беру және
кәсіпорындарға қызмет көрсету (31, 9%), тоқыма және тігін өнеркәсібін (11,
2%) және көлік және байланыс (10, 3%) дамытуға жұмсалды.

Негізгі капиталға жұмсалған инвестициялар қаржыландыру көздері бойынша
2-кесте
2005 соның ішінде
жылғы
қаңтар-же
лтоқ-сан,
млн.
теңге
Рес-пубЖергі-лКәсіп Шетел Қарыз
ли-калыікті орындар инвес-тиқара-жа
қ бюд-жетмен ция-лар та-ры
бюд-жет ұйым-дарды
ң меншікті
қаражаты
Қазақстан 2205217 228841 49325 1503243 555199 118609
Республикасы
Ақмола 31966 4677 683 21524 453 4629
Ақтөбе 168676 20164 2750 112386 25019 8357
Алматы 86232 7397 3136 47446 21721 6532
Атырау 686670 7589 2151 284848 77166 4916
Шығыс Қазақстан 73731 11709 3670 41508 13565 3279
Жамбыл 19073 4574 2129 11042 9 1319
Батыс Қазақстан 77589 15666 2946 23502 34630 845
Қарағанды 132799 4575 2445 60719 56650 8410
Қостанай 48130 9460 1284 35979 1407
Қазалорда 52714 8472 4442 37233 2171 126
Маңғыстау 118210 3357 1136 100960 1085 1672
Павлодар 51297 4579 1605 38013 7100
Солтүстік Қазақстан 29962 4727 1262 10416 316 13241
Оңтүстік Қазақстан 65149 11744 3341 37429 5925 6710
Астана қаласы 254163 86783 12179 148347 6017 837
Алматы қаласы 308856 23098 4166 241891 472 39229

(Ұлттық Банк деректері бойынша)
2005 жылы шетел инвестицияларының көлемінің 55% кен өндіру өнеркәсібі
кәсіпорындарының негізгі қаражатын құруға бағытталды және олардың облыстық
көлемінің ең көп үлесі (55%) Созақ ауданында және Түркістан қалалық
әкімшілігінде (13, 2%) игерілді.
Павлодар облысы бойынша тұрғын үй құрылысының инвестициялары 2, 4 есеге
өсті.
2005 жылы 3902 млн. теңге құраған тұрғын үй құрылысына инвестиция
көлемі елеулі өсті, ол 2004 жыл көлемінен 2, 4 есеге артты. Республика
бюджетінің қаржысынан 54% (2116 млн. теңге) инвестиция көлемі игерілді.
Халық үлесіне 30% немесе 1156 млн. теңге инвестиция келеді. Тұрғын үй
құрылысына жіберілген бюджет қаржысының үлесі 2004 жылғы 67%-дан 2005 жылы
70%-ға өскенін айта кету керек.
2005 жылы коммуналды тұрғын үй құрылысына 394 млн. теңгеге жуық
инвестиция бөлінді, өткен жылы оның 99, 8%-ы игерілді. Жергілікті атқарушы
орындарының несиелендіруге өткен жылы бөлінген 1804 млн. теңге түгелдей
игерілген.
Барлық жеке меншік нысанындағы кәсіпорындар мен ұйымдармен және
халықпен жалпы көлемі 108 мың шаршы метр 393 тұрғын үйлер салынған, олар
2004 жылғы деңгейден 2 есе жоғары. Олардың ішінен жалпы көлемі 55 мың шаршы
метр 374 жеке тұрғын үйлер және жалпы көлемі 53 мың шаршы метр 19 көп
пәтерлі тұрғын үйлер салынған. Павлодар қаласында жалпы алаңы 37 мың шаршы
метр 70 үй ипотекалық несиелеу жүйесі бойынша сатуға арналған. Салынған
тұрғын үй көлемі Павлодар қаласында 2, 2 есеге, Ақсуда 2, 7 есеге және
Павлодар ауданында 4, 8 есеге өсті.
Облыстық тұрғын үйлерді іске қосу көлемінде ең көп үлес салмағы
Павлодар қаласына келеді (81%).
Негізгі капиталға жұмсалған инвестициялар көлемі Достастық елдері
бойынша орта есеппен 2005 жылғы қаңтар-желтоқсанда өткен жылғы тиісті
кезеңмен салыстырғанда, бағалау бойынша, 11%-ға өсті (2004 жылғы қаңтар-
желтоқсанда - 14%).
Соңғы жылдары көптеген Достастық елдерінде негізгі капиталға жұмсалған
инвестициялардың өсуі көптеген макроэкономикалық көрсеткіштердің өсу
қарқынынан асып түсті. Бес жыл ішінде негізгі капиталға жұмсалған
инвестициялардың көлемі ТМД елдері бойынша есеппен 1, 8 есе өсті. Олардың
ең көп өсуі Әзірбайжанда (5, 9 есе), Арменияда (3, 3 есе) және Қазақстанда
(2, 8 есе) байқалды.
Қаржыландырудың барлық көздері есебінен Достастық елдері бойынша орта
есеппен өткен жылғы қаңтар-желтоқсандағыға қарағанда 11%-ға көп тұрғын үй
пайдалануға берілді (2004 жылғы қаңтар-желтоқсанда -13%). Барлық Достастық
елдерінде салынған тұрғын үйлердің көлемі 2004 жылғы деңгейден асып түсті.
Сонымен қорытып айтсақ, нарықтық қатынасқа көшу, мемлекеттік саяси
құрылымның мазмұнын, тәсілдері мен құралдарын өзгертті. Атап айтсақ,
инвестицияларды тиімді жұмсау мемлекет пен аймақтың өзара қарым-қатынасының
жүйесіне байланысты. [3. 58. б. ]

1. 2 Инвестициялық саясат туралы түсінік. Мемлекеттік инвестициялық
саясаттың мақсаттары, тапсырмалары, мен қызметтері

Мемлекеттік инвестициялық саясат - мемлекеттің инвестициялық қызметке
қатынасын білдіретін әлеуметтік-экономикалық саясаттың құрамдас бөлігі. Ол
Қазақстанда инвестициялық қызметтің мемлекеттік басқару түрін, бағытын,
мақсатын қамтамасыз етеді.
Инвестициялық саясат түсінігімен инвестициялық процесстерді жүзеге
асыру мен ұйымдастыру бойынша тактика мен стратегияларда нақтылау және
өңдеуге бағытталған шаралар жиынтығы түсіндіріледі.
Мемлекеттік инвестициялық саясаттың негізгі мақсаттары болып:
Инвестициялық қызметүшін қажетті қаражат қорларын жұмылдыру.
Инвестициялық белсенділіктің түсуіне төзу
Құрылыстың мемлекеттік жұмыс кешендік жопарларын жүзеге асыру.
Қаржы жұмсаудың қарқындылығын жоғарылату мен құрылымдық түрлендірумен
қамтамасыз ету.

Инвестициялық саясат мемлекеттік инвестицялармен қатар заңды тұлғалар
мен жекеменшік инвесторлар инвестициясын біріктіреді.
Қазіргі заманғы шарттарда инвестициялық қызметті басқаруда мемлекет
ролінің өзгеруінің қажеттілігі төмендегі тапсырмалармен шартталды:
Конкурс негізінде альвернативті, инвестициялық ұсыныстар жүйесіне
қаржыны жұмсаудың басшылықпен орнатулар жүйесіне қаржыны жұмсаудың
басшылықпен орнатудан ауыстырылумен;
Инвестициялық несиелендіруді дамыту мен қаржы қаражатын қарсылықсыз
төлеуден бас тарту;
Жекеменшік формаларын дамыту мен мемлекеттік исторлар ролінің
төмендеуі;
Мемлекеттік тапсырыс беруші - мемлекеттік мердігер дәстүрлі жүйесімен
инвестициялық қызметтің диверсификациялық жүйесімен ауыстыру.
Инвестициялық қызметте және макроэкономикалық саясатта фундаменталды
өзгерістер онымен байланысты және нарықтық қатынасқа өту мемлекеттік
экономикалық саясаттың ажырамас бөлігі сияқты, қарастырылатын облыста
мемлекеттік қызметтің өзгерісі мен жаңа амалдарын талап етеді.
Сонымен инвестициялық салада мемлекеттік жаңа қызметтер болып.
Мемлекеттердің экономикалық өркендеу артықшылықтарын анықтау.
Мемлекет инвестициялық жоспарлар мен инвестициялық жобалар
артықшылдықтарының өңдеу.
Бірінші кезектегі артықшылықтар мен мемлекетерінің тығыз
қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін үкіметтің әрекетінің үйлесімді
кезектестігі мен мемлекеттік орталықтандырылған инвестициялық құралдарды
бірегей орнықтыруын қамтамасыз ету.
Ұлттық экономикаға қаражат құйылуын және оның қолайлы салаларға
құйылуын қамтамасыз ететін қолайлы инвестициялық климаттардың жасалуы.
Инвестициялық активтіліктің ынталандыру механизмімен принциптері. Басқару
әрекеттері (негізделген және қамтамасыз ететін).
Мемлекеттік инвестициялық саясаттың принциптері. Мемлекеттердің
инвестициялық қызметте реттеуде нарыққа көшуде ролі функцияның өзгеруі
шарттарында осы периодта мемлекеттік инвестициялық саясаттың құрылу
принциптерінің ерекшеліктерін шарттауы.
Мемлекеттік инвестициялық саясаттың негізгі принциптері болып.
Таңдаулылығы мен сұрыптылығы.
Қаржы қаражатымен төлеу көздерінің көптілігі.
Максималды өсімділігі.
Инвестициялық саланың орталыққа тәуелді болмауы.
Инвестициялық белсенділікке ұйымдық және экономикалық әсерлерінің
рычагтарын пайдалану.
Инвестициялық саясаттың сұрыпталық пен таңдаулылық принциптерін жүзеге
асыру оның өсуіне модернизациялауға көмектесетін. Экономиканың
секторларында қаржы төлеу инвестициялық басымдылықтарының қоспасын тура
таңдауға мүмкіндік береді.
Қазақстан үшін инвестициялық саясат үшін басымдылықтар мына
қажеттіліктен шығуы қажет.
Басқа өндірістерді инвестициялық үшін валюта қаржыларының келіп түсуін
қамтамасыз ететін экспорттық потенциалдың дамуы.
Мемлекеттік өмірін қамтамасыз ету жүйесін құрайтын салаларды
мемлекеттік қолдану.
Сыртқы және ішкі нарықта жоғары сұраныспен қолданылатын бәсекеге
қабілетті өнімді шығаратын, салалар мен өндірістерді инвестициялау.
Жоғары деңгейдегі дайындықтағы өнімді шығаратын өндірістерді
инвестицмялау.
Толығымен жаңа мемлекеттік инвестициялық саясаттың инвестиция мен
жүзеге асыруын пайдалану және тартуда мемлекеттердің реттейтін және
байланыстыратын рольдерін күшейту мынаны жобалайды.
Шетелдік қарыз және нақты қаржыларын тарту, инвестициялық
белсенділікті жоғарылату үшін ұйымдық экономикалық және басшылықты құқықтық
шарттарды жасау.
Экономиканы инвестрлеуге таңдамалы-сұрыптық амалдарды қамтамасыз ету
үшін басқа инвестициялық қорлар мен мемлекеттік сияқты бағыттау эффекті
механизмін өңдеу; аукциондар мен тендерлер жүйесін инвестициялық
ұсыныстарды конкурстық таңдау үшін жетілдіру.
Инвестициялық тапсырмалардың бағыныштылығы мен функционалды уақытша
келісімін қамтамасыз ету, олардың шешімінің кезектілігі мен басымдылығын
қадағалау.
Сыртқы экономикалық қарыз алу оптималды стратегиясын жасау.
Республикада бағалы қағаздар нарығын халықаралық қаржы нырығына
шығумен кең көлемді дамуды үшін шарттарды жасау.
Барлық инвестициялық жлбаларының тәуелсіз экспертизаларын
тәжірбиелерін міндетті ұйымдастыру жұмсалатын қаржылардың өтемділігі мен
пайдалылылығы көзқарасынан ғана емес, сонымен қатар техникалық өмірге
қажеттілігі, әлеуметтілік және экономикалық қолданылуы мен сыртқы
несиелерді тартуда мақсаттылығы.
Жеке меншік түрінен тәуелсіз инвестициялық қауіпсіздендіру мен
қорғанудың нақты жүйесін жасау.
Мемлекеттік реттеу қаржысымен инвестициялық жағдайлардың өзгеру
факторлары мен шарттарына және олардың жедел өзгертулеріне мониторинг
жасалады[7. 96. б]
Инвестициялық белсенділікті ынталандыру механизімі салыққ бюджеттік
қаржы-несиелік реттеу, барлық құралдар жиынтығын қаржы қаражаттарының
өсуіне себепші болуы керек, ол экономиканы инвестициялау үшін қажет,
спекулятивті сипаттағы басқа тектес қызметтер мен коммерциялық,
алыпсатарлық өндіріс шығындары инвестициялңда таңдау үшін шарттар жасау.
Нарықтық қатынастарды қалыптастыру шарттарында бұл механизм иерархиялық
деңгейлер көзқарасын және бірнеше блоктар мен түрлі қалыптағы жеке меншік
шаруашылық жасайтын субьектілерді келістіруі қажет.
Орталықтанған қаржы салымдарын қарқынды пайдалану мен бірегей
орналастыруға мүмкіндік туғызатын ұйымдық шаралар мен экономикалық рычагтар
(мемлекеттік және жергілікті бюджеттен).
Инвестициялық қызметтің регионалды деңгейде қаржы базасын бекітуінің
экономикалық механизмі.
Ұйымдар мен кәсіпорындарының жеке жинақтарының өсуіне мүмкіндік
туғызатын экономикалық әдістер.
Жеке кәсіпорындардың инвестициялық белсенділігін ынталандырудың
экономикалық механихмі.
Экономиканы инвестициялау мақсатында халықтың жинақталуына әсер ету
құралы.
Тура және қаржы шетел инвестицияларын тарту бойынша шаралар.
Бағалы қағаздар мен басқа да нарықтық қаржы қаражатын жұмсау
көздерінің дамуына әсер етеді.
Басқару функцияларын негізгі және қамтамасыз ететін деп екіге бөледі.
Негізгі функцияларға тапсыратын, бағыттайтын реттейтін және бақылайтындарды
жатқызуға болады. Қамтамасыз ететін ақпараттық экспертті-аналитикалық,
нормативті-әдістемелікті жатқызады.
Бюджеттік саясат. Экономиканы мемлекеттік реттеулердің негізгі
механизмен түсіндіреді, себебі экономикалық рычагтардың көбісін пайдалану
солай немесе басқаша болсын бюджетпен байланысты. Орталықтанған қаржы салу
көріністері (жергілікті немесе мемлекеттік бюджеттен) ереже болып
қалыптаспастан бұрын жойылуы қажет. Орталықтанған қаржы салымдарын
ерекшелеудің басты критерийлері болып құрылымдық саясатың басымдылықтары
бар инвестициялық жобалар қарқындылығының есепке алынуы бірлесіп қалыптасуы
керек. Бұл критериді есепке алмай орталықтанған инвестицмяны ерекшелендіру
өкімет органдардың субьективті шешімдерінің негізінде мемлекеттік қаржының
тапшылығынан басқа эффективті емес таралуына әкелуі мүмкін және де оның
салдары жерлерде аяқталмаған кәсіпорындардың өсуіне әкеледі. Ерекше
дамудағы, одан басқа нақты обьектілерді қаржыландыруда жеткілікті қаржы
жұмсау мүмкіндіктерінің болмауы.
Салықтық саясат. Тауар-ақша қатынасындағы шарттарда салықтық саясат
механизмі бюджеттік саясаттың маңызды құралы болып табылады, мемлекеттердің
ынталандыру, сол сияқты бағыттаушы сияқты жүзеге асыра отырып.
Салықтық саясат мемлекеттілігі ақша қорының басты аккумуляциялық көзі
болып табылады.
Қазақстан Республикасында қолайлы инвестициялық климатты жасау үшін әр
түрлі шаралардың жалпы кешені қажет жеңілдіктер жасауда және ынталандыру
бойынша заңдық базаларды жетілдіру; салық және кедендік тарифтар бойынша,
мемлекеттік органдарда басқару шешімдерін қабылдауда ретке келтіру,
валюталық нарықты және нарықтық инфраструктураны дамыту, банктық жүйені
және т. б. тұрақтылығы тура инвестиция үшін мемлекеттің қызықтаратын
сипатының басты белгісі, салықсалу облысында жеңілдіктердің болуы болып
табылады. Осының салдары болып Қ. Р. Кодексінің әрекетіне кіріспе туралы
Саясат туралы және басқа да бюджетке міндетті төлемдер (Салық Кодексі) Қ.
Р. Заңы болып табылады. Қ. Р. да инвестициялық климаттың түбегейлі өзгеруі
үшін құқықтық база жетілдірілген болатын.
Кодексте саясат және инвестицмя бойынша халықаралық орталықтың Қ. Р.
да инвестициялық климатты жақсарту бойынша ескертулер мен ұсыныстар есепке
алынған болатын.
Саясат кодексіне қолайлы инвестициялық климатты орнату мақсатында
келесі сипаттағы ынталандырулардың қатары енгізіледі.
Кең орындарын өңдеу салдарынан тарту Қорына аударылған сома есебіне
инвестордың құқығы бар нормалар орнатылған.
Өндірістік мақсаттар үшін жеке меншік құрылысы бойынша шығындар ұстап
енгізілген.
Қазбаларды қозуда және өңдеуде қолданылатын жабдықтар үшін
аммортизацияның шекті нормалары үлкейтілген.
Кен пайдаланушылар үшін 5 тен 7 жылға дейін шығындар тасымалдауы
өскен.
Мемлекеттердің қаржы-несиелік саясаты мемлекеттерінің экономикалық
саясатын іске асыруда басты орындарды алып отырған қазіргі уақыттағы Қ. Р.
Халық Банкі қаржылық шебер пайдалану әдістерін қосады. Банктық жүйе
коммерциялық банктар жүйесін қосады. Ақша жинағын жинақтай және есептеулер
қызметін орындай, банктар өз алдына қалыпты қызмет ететін жарықтық
экономикада негізгі реттеуші болатын, несиелік саясатта тактика мен
стратегияны анықтайтын институт болып табылады.
Міндеттті банктық резервтердің ұзақ мерзімге берілетін несиенің пайызы
мен норма қойылымын реттеуді өнім мен қаржы импорты мен экспорты, ұлттық
валюта курсы, баға динамикасы, инорляция деңгейіне әсер етуі қамтамасыз
етеді.
Ұзақ мерзімге берілетін несиені реттеу жолымен және жеңілдік жасалатын
несиелерді беру нарықтық жағдайда басым салалар мен сфераларға инвестиция
ағылы жүзеге асады, осындай амалмен экономикаға реструктуризациясы,
қамтамасыз етіледі. Дегенмен қысқа мерзімді банктық несие материалдық
өндіріс саласын сауда-алыпсатарлық сферасынан капиталдың құйылуын
қамтамасыз ету үшін өндірісті инвестициялау мәселелерін шеше алмайтындықтан
және оларды ұзақ мерзімдегі несиеге бірден түсіреді.
Кедендік саясат импорт пен экспортті лицензиялау жүесі қазіргі уақытта
мемлекеттің өндірушілерге едәуір әсер етуші рычагтармен ықпал етушілердің
бірі болып табылады, бірақта кезекті кедендік саясатты жүргізудің негізгі
бөгеті дамыту тапсырмалары мен мақсаттарына нақты амалдардың болмауы болып
саналады.
Құндық саясат. Қазіргі уақытта құндық саясат көмегімен экономикалық
прецесстерге әсер ету мүмкіндігі жеткілікті түрде үлкен, себебі мемлкеттік
реттеу саласында энергия тасымалдаушылар, көлік тарифтерінің құны, сол
сияқты федералды қажеттіліктерге сатып алынатын өнімдерге құндар бар.
Ақшалы-эммиссиялық саясат. Берілген облыстарға саясат бюджеттік
саясаттың қаржылық әдістеріне вальюталық саясатты да енгізеді.
Сыртқы экономикалық саясат. Ішкі нарықтың ынталандыруының маңызды
бағыты болып сыртық экономикалық саясат орындайды. Ол келесі мәмелелерді
шешеді: сырттық сауданы реттеу, сыртқы қажыландыруды тарту және сыртқы
несиелікке қызмет көрсету, шетелдік инвестицияны тарту.

II. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДІҢ НЕГІЗГІ ФАКТОРЫ

2. 1. Инвестициялық белсенділік экономикалық өсудің негізгі факторы

Инвестициялық белсенділік мәселесі саясатты қалыптастырудың негізгі
кілті болып табылады да, экономикалық өсудің тұрақтылығын қамтамасыз етуге
бағытталады. Инвестицияға арналған қордың айқын көлемі, мемлекеттік
дамудағы әрбір нақты кезеңінің басымдылығы жалпы ұлттық азық-түлікті
таратып-пайдалану және жинақтаудың шешуші дәрежесіне байланысты.
Инвестициялық белсенділікті көтерудегі шешуші мәселенің ең қиын міндеті,
инвестициялық саясаттың құралы мен міндетінің қалыптасуы, халық шаруашылық
бөлімін дифференциялды түрде ыңғайына келтіру , мемлекеттік килігу деңгейін
ажырату, базарға сәйкес тауар мен капиталдың тепе-теңдігін қалпына келтіру.
Ыңғайлы құрылымды-сайлауға сәйкес келесі бөлімдерді белгілейміз:
ырықтандыратын, (демек ірі бизнес, құрылыс материалдарын қамтитын, тамақ
өнеркәсібі, көлік транспорты және басқа салалар), бастапқы салалар мен
магистральды инфрақұрылым (немесе табиғи монополия аясы), аграрлы,
потенциальды бәсекеге қабілетті, (негізінен қорғаныс саласында),
депресиялық, (көмір өндірісі, орман шаруашылығының басым бөлігі, ішін-ара
кеме жасау, мұнай химиясы және т. б. ), кішігірім бизнес.
Инвестициялық процестің теориялық сұрақтары. Инвестиция ұғымы. Қарыз
алу және инвестициялар. Инвестициялар, қор жинау және экономикалық өсу.
Акселерация қағидасы. Мультипликациялық (көбейткіштік) әсер теориясы.
Елдегі шетелдік және отандық өндірістік капиталдың үйелісімі.
Дамыған және дамушы елдердің инвестициялық стратегиясы. Өзектендіру
және инвестиция нарығы. АҚШ пен Жапонияның инвестициялық саясатының
ерекшеліктері. Шетел капиталын тартудың латынамерикандық тәжірибесі.
Оңтүстік-Шығыс Азия елдеріндегі дағдарысқа дейінгі (1997ж) және дағдарыстан
кейінгі инвестициялық саясат.
Қазақстандағы транзиттік экономика жағдайындағы инвестициялар мен
инвестициялық климат. Қазақстандық инвестициялық климаттың саяси, құқықтық
және экономикалық факторлары. Шетелдік инвесторларға берілетін заңдық
кепілдемелер. Арнайы экономикалық аймақтар. Қазақстандағы инвестициялық
процестің қазіргі жағдайы мен даму тенденциясы.
Қазақстандағы инвестициялық саясатты жаңартудың негізгі бағыттары. ХВҚ
мен донор елдермен ынтымақтастық механизмін жетілдіру. Импортты алмастыру
саясаты. Ұтымдандыру (деприватизация) мәселелері. Жаңа ірі өндіріс
құрылымдарының дамуын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.