Кәсіпорынның тауар өндірудегі мүмкіншілігі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ 2
1 Маркетинг бәсекеге қабілеттілікті жоғарлату факторы ретінде 3
1.1 Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні және мазмұны 3
1.2 Өнімнің бәсекеге қабілеттігін бағалау 6
2 Маркетингті кәсіпорынға енгізу мәселелері 10
2.1 Маркетингтік зерттеулер 10
2.2. "АБДИ Компани" А.Қ.-ның қызметі 16
2.3 Фирмадағы маркетигтік жоспарлау 19
2.4 Фирмадағы маркетингтік ұйымдастыру 21
Қорытынды 24
Қолданылған әдебиеттер тізімі 25

КІРІСПЕ

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының экономикасы түбегейлі
жүйелік өзгерістер кезеңнің басынан өткеріп жатыр. Кәсіпорындар мен
ұйымдарда басқарудың жаңа жүйесі қалыптасып келе жатқан кезінде негізгі
құрамдарының бірі - маркетинг жүйесі. Қазақстанның маркетингтің
қалыптасуының қажеттілігі жалпы әлемдік басқарудың теориясы мен
практикасының тенденцияларымен аныкталады. Қазақстанда маркетинг жүйесінің
қалыптасуы бағыттары мен мүмкіндіктерін, шарттарын анықтау мақсатында
маркетингтің дамуының теориялық тұжырымдамаларын құру және оның тәжірибесін
талдау маңызды мәселелердің бірі.
Бүгінгі таңда қалыптасқан экономикалық жағдайларда кәсіпорындар
алдында тұрған жаңа мәселелерді пайымды шешу маркетинг принциптері мен
әдістерін қолдану арқылы жүзеге асады. Осы тұрғыда маркетинг өндіруші
көзкарасындағы тиімді шығын мен пайда кезінде сұранысты табу, болжау және
оны қанағаттандыруға байланысты тұтынушыға негізделген тауар өндіру және
басқару жүйесі ретінде сипатталады.
Қазақстан Республикасында өндірілетін тауарлар мен қызметтердің
көпшілігі бойынша тұтынушылар мұқтаждығының қанағаттандырылуы деңгейі әлі
де төмен, осы кезде өндіріс құралдары мен жекелей түрлерінің дамуы әр түрлі
қарқынды жүруі салдарынан айтарлықтай ішкі салалық және аймақтық
диспропорциялардың болуына әкелді. Қазақстан Республикасы экономикасында
болып жатқан құнсыздану үрдісі, жалпы өндірістік қуаттылықтар құнының
қымбаттауы, сонымен қатар кәсіпорындардың қалыптасқан қаржылық жағдайындағы
өз қоры есебінен дамыту және жаңғырту айтарлықтай ауыртпалықтар туғызады.
Осындай көптеген ауыртпалықтарды жеңуде маркетинг ғылым, кәсіпкерлік және
нақты уақытпен тексерілген тәжірибелік әдістердің қоспасы ретінде рынок
шарттарында кәсіпорындардың іс-әрекетін жетілдіру мен өндірістік, өткізу,
қаржылық және тағы да баска сол сияқты кең аумағында көптеген қателіктерден
құтылуға көмектесуге қолайлы жағдайлар құратын әмбебап жүйе болып табылады.
Бүгінгі күнгі маркетингтің әр сипаттағы барлық анықтамалары толықтай
тауар рыногымен тығыз байланысты болады және оған қатысты жекелей қолданылу
ауқымына қарай тұтынушылық, өнеркәсіп тауарлары және қызметтері аумақтары
бөлінеді.6,3б
Бұл тақырыптың өзектілігі нарыктық экономикада маркетингтің рөлі, яғни
кәсіпорындағы маркетингтің рөлін және маркетингтік зерттеулерді талдау,
маркетингті қалай ұйымдастыру мен жоспарлау керек екендігін қарастыру.
Сондықтан мен кәсіпорындағы экономика пәнінен курстық жұмыстың тақырыбын
"Кәсіпорын қызметіне маркетингті енгізудің рөлі" деп алдым.
Ал мақсаты Қазақстан Республикасында маркетинг қызметінің мәнін ашу,
атқаратын қызметін талдау, "АБДИ Компани" А.Қ.-ның құрылымын, оның
нарықтағы рөлін мен ерекшелігін қарастыру.

1 Маркетинг бәсекеге қабілеттілікті жоғарлату факторы ретінде

1.1 Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мәні және мазмұны

Нарықтық экономикасы дамыған елдерде маркетинг кәсіпорынның рыноктық
және өндірістік стратегиясын анықтайтын басқарудың басты бернесі ретінде
қаралады. Осы жағдайға байланысты ол нақты тұтынушылардың, нақты зерттеу
мен болжау негізінде мол табыс табуға, сыртқы шығарушы кәсіпорынның ішкі
және сыртқы рыноктың қазіргі жағдайын және оның болашағын білуге
бағытталады. Сонымен бірге, кәсіпорынның маркетинг қызметіне бәсекелесті
зерттеу, баға саясатын қамтамасыз ету, өнім өткізуді мен жарнамалауды
ынталандыру, тауарларды өткізуді тиімді ұйымдастыруды жолға қою, тағы басқа
да шаралар жатады.
Маркетингтің негізі болып табылатыны - бұл бірін - бірі толықтыратын
тәсілдеме. Бұл дегеніміз рынокты жан - жақты және нақтылы зерделеу, сол
сияқты рынокқа белсенді ықпал ету, қажеттілікті және тұтынушының
артықшылығын қалыптастыру. Дайындаушы мен тұтынушыны байланыстыру және
олардың бірін - бірі табуға жәрдем беру - кез келген маркетинг қызметінің
басты мақсатына жатады.
Елімізде болып жатқан нарықтық қатынастардың ықпалымен үнемі қозғалыста
болатын маркетинг қызметі рыноктың талаптарына мен шарттарына толық
бағынышты.
Маркетинг - бұл шын мәнінде, кәсіпорынның кез келген шаруашылық
қызметін басқару жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады.
Маркетинг - бұл рынокты талдау, кәсіпорындар қызметіның әр қилы
түрлерінің өзара іс - қимылдарын қамтитын өндірісті ұйымдастыру өнімді
өткізудегі кешенді жүйе: баға құрылымы, сату (сатып алу), шикізаттарды
жеткізу, өнім (тауарлар) және қызмет көрсету.
Маркетингтің негізгі қызметі - сатып алу, сату процесінде ең жоғарғы
мөлшерде пайда табуды, сонымен бірге оның міндеті - кәсіпорын қызметінің
тұрақтылығын барынша қалыптастыру және стратегиялық мақсатка жетуді
қамтамасыз ету.
Маркетинг қызметінің жүйесінде, сол сияқты кәсіпорынның басқа жеке
міндеттері шешіледі:
* Рынок, тауарлар, тұтынушылар және бәсекелестер жөнінде сенімді, дер
кезінде және шынайы жарнамалармен қамтамасыз ету.
* Кәсіпорынның тауар өндірудегі мүмкіншілігі.
* Тұтынушыларға ықпал ететін сұраныс, рынок, бәсекелестер.
Маркетингтің экономиколық мәні мына төмендегі нәтижелікті тұжырымдайды:
* Тауардың бәсеке жарамдылығын жасау.
* Тауарларды жылжытуды жеделдету.
* Сатып алушылардың қажеттіліктерін қанағатандыру.
* Өндірістің тиімділігі және тауарлар сату.
Маркетинг қызметі жағдайында рынок екі түрге ажыратылады:
* Сатушы нарығы (рыногы)
* Сатып алушы нарығы (рыногы)
Сатушы рыногы - бұл шын мәнінде, тапшылық рыногы, онда сатушылар үлкен
билікке ие болады. Сатып алушы рыногы - бұл шын мәнінде толықтырылған
рынок, мұнда сатып алушылар үлкен билікке ие.
Рынокты зерделеу екі жайғасымда жүзеге асырылады: оның ерекшелік
сипаты, сиымдылыққа қажеттілігі және мүмкіншілігі, молықтыру деңгейі,
бәсекелестің жағдайы, ұқсас тауарлар шығуының ықтималдығы, т.б.
Ондай және басқадай жайғасымның артықшылығы өнімге бағдарланған
маркетинг немесе тұтынушыларға бағдарланған маркетингке алып келеді.
Өнімге бағдарланған маркетинг, мынадай жағдайда қолданылады, егер де
кәсіпорынның қызметі жаңа тауарларды шығаруға немесе шығарылғанды
жетілдіруге бағдарланса. Мұның негізгі мақсаты - тұтынушыларды жаңа немесе
жетілдірген тауарды алуға ынталандыруға болып табылады.
Маркетингтің негізгі принциптері - жалпыға бірдей нысалығы, яғни
тұтынушылардың қалаулары мен нақтылы талаптарына сай өндірістің түпкілікті
нәтижелеріне бағдарлануы.
Маркетингтің принциптік әдіс амалына сәйкес кел келген процестерге тән
басқару және өткізудің рыноктық тұжырымдамасының бернесін анықтайық.

Берне Қызмет түрлері
Маркетингтік ортаны талдау, тұтынушылар, тауар
Талдамалық құрылымы, жабдықтау көздері, кәсіпорынның ішкі
ортасы, бәсекелестер, нарық саралымын анықтау және
зерделеу, жарнама саласы.
Талдаманы ұйымдастыру және жаңа тауарлар өндіру, әлуеті сатып
Өндірістік алушылардың қажеттілін қанағаттандыру, олардың ерекшелгі,
орамы, баға, пайдалану сапасы.
Тауар қозғалысы жүйесін ұйымдастыру, өткізу арналарын таңдау,
Өткізушілік жинақтау, сұранысты қалыптастыру, өндірісті ынталандыру және
баға саясаты
Басқару және Маркетинг жоспарын әзірлеу (бағдарламалар), оларды
бақылау қаржыландыру, маркетингті ақпаратпен қамтамасыз ету, кадр
саясаты, кәсіпорынның ұсынған мақсатының жетістігі,
тәуелділікті бағалау, т.б.

1-ші сурет- Маркетингтің негізгі бернелері.
Талдамалық арнаны екі қосалқы бернеге бөлуге болады: рынокты кешенді
түрде зерттеу және кәсіпорынның ішкі ортаны талдау. Бұл екі қосалқы берне
бір - бірімен өзара тығыз байланысты. Нарықтық жағдайда кәсіпорын
маркетингтік зерттеуді үнемдеуге тиіс емес, өйткені, мақсатқа жетуді
қамтамасыз ету үшін жұмысты көз жұмып істеуге болмайды.
Маркетингтің талдамалы берненің нәтижесі оның өндірістік бернесін және
қосалқы бернесін іске асырудағы негізі болып табылады.
Шығарылған тауарлар, өндірілген өнімдер рынокқа келіп түседі. Мұндағы
маркетингтің негізгі міндеті тиімді өткізу, оны тұтынушыларға жеткізу.
Өткізім тұжырымының тәсімі және маркетинг мына төмендегі бейнемен
көрінеді:

Өткізу тұжырымдамасы
Тауарлар Өткізім және сатуды Сату көлемінің
ынталандыру өсуінен алынған
пайда

Маркетинг тұжырымдамасы
Қажетсіну Біріктірілген Сатып алушылардың
қажеттілігін
маркетинг қанағаттандыру есебінен
алынған пайда
Маркетингтегі бастысы - мақсаты бағдарлану және кешенділік, яғни
кәсіпкерлік, шаруашылық, өндірістік және өткізу қызметтерінің қосылуы.
Маркетингтің мақсаты - өндірістің жоғары тиімділігін және өндірістік
тауарларды сатуды қамтамасыз ету. 1, 181б.
Маркетингтің құрал - жабдықтарына:
І.Есептеу - мәлімет тіркеу жүйесі. Басқару процесін эффективті ұйымдастыру
үшін массивті ақпарат алу мақсатында қолданылатын маркетингтік кызметінің
көрінісі.
2.Сұранысты жоспарлау - ғылыми жүргізу формасы, перспективті зерттеудегі
шешем. Жобалау пассивті және активті болуы мүмкін. Жобалаукепілдеме
жасауға көмектеседі, мысылы, өнім өндіруге, нарықты зерттеуге, бағаны құру,
қызмет көрсетуді күшейту, басқарау эффективтілігін артыру.
3.Нарық конъюктарасын анализдеу - белгілі бір кезеңде және нақты жерде -
регионда- әлеуметтік экономикалы, сауда - ұйымдастырушылық және т.б.
жағдайдағы өнімді өткізуге қалыптасқан анализ. Фирманың жетістігі жоғары
өніммен қызметтердің, оларды үнемі жаңарту мен
жетілдіру,
жабдықтаушылармен тұтынушылармен жүмыс жасаумен анықталады.
4.Жарнама - соңғы мақсатқа жетудегі бағыталған, яғни тауар мен кызметтер
өткізу мен оларға сұранысты қалыптастыруға бағытталған комплекстік іс -
шаралар. ⁄5,361б.

1.2 Өнімнің бәсекеге қабілеттігін бағалау

Өнімнің бәкеге қабілеттілігін бағалау.
Берілетін әдістемелік амалдарды жүзеге асырудың 3 кезеңі бар.
1-ші кезеңде өнімнің нарық сегментінің құрамын анықтау және осы
сегменттердің талаптарын жүйелеу. Әр сегмент бойынша кәсіпорынның тауары
оның бәсекелестік тауармен қажеттілікті қанағаттандыру бойынша салыстыру.
Тұтынушылардың өнімге деген сұранысын қанағаттандыру критерийлердің
жиынтығы анықталады, олардың маңызына қарай істеу өткізіледі және тұтынушы
бағалау және атап көрсеткен сипаттамалардың салыстырмалы маңыздылығы
қалыптасады. Жылжытатын өнімнің мүмкіндік спекторы және тұтыну
қасиеттерінің кеңейтілуі, сапа көтеру жолдары мен бағыттары анықталады. Осы
кезеңде ақпарат ұсынылатын тұтынушылар тобының сұранысы негізінде жиналады.
2-ші кезеңде максималды пайда әкелетін кәсіпорынның тауарын анықтау.
Өндіріс шығындарын қалай азайтуға болатыны анализделенеді. Өндіріс қорлары,
шетел серіктестіктермен мақсаты қарым - қатынасты сферасы ашылады.
3-ші кезеңде өткізу қызметінің эффективтілігі анализделенеді және
уақыт үнемдеу мүмкіндігі, өткізу функциясы мен қызметінің ұзақтылығы
анықталады.
Нарық жағдайының позициясын бағалау әдісі нарықты динамикада фирманың
қалыптастыру жүйесінде қалыптасады. Осы әдістердің есептеу әдісі болып
тауардың өмірлік циклі саналады. Яғни оның рынокта пайда болу мен одан шығу
уақыты. Тауардың өмірлік циклінің кезеңдері: енгізу, өсу, кемелдену,
құлдырау. Кәсіпорын әрбір кезеңінде белгілі масштабта өнімін өткізе алады
және ол нарық бөлігінде немесе сату динамикасында көрініс табады. ⁄3,338б⁄

Пайда мен
Сатудың
көлемі.

Енегізу Кемелдену Өсу
Құлдырау
2-ші сурет - Тауардың өмірлік циклінің кезеңдері.⁄9,421б.⁄

Бәсеке қабілеттілікті анықтау әдістері.
Бәсеке қабілеттілікті ұйымдастыруға әсер ететін жалпы факторларды 3
топқа бөлінеді:
• Ұйымдастыруды өз алдына қоятын мақсаттар.
• Кәсіпорынның жұмсай алатын ресурстары.
• Сыртқы ортаның факторлары.
Өз алдында кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілік жұмыста бағасына сәйкес
сапалы өнім, нарықта өнімнің жылжуы, өткізу жүйесі мықты болуымен
анықталады.
Сонымен қатар кәсіпорынның бәсекеге қабілеттік анықтайтын критерийлер
де бар:
• Тұтынушылардың қажеттілігін қанағаттандыру деңгейінің
динамикасы.
• Өндіріс эффективтілігінің уақытша критерийі.
Артур А.Томпсон-кіші және А.Дж.Стрикленд кәсіпорынның стратегиясын
жасау кезінде саланың және бәсеке қабілеттілік негізінде сәттілік
факторларды анықтады:
• Өнімнің сапасы мен мінездемесі;
• Имиджі;
• Өндірістік қуаттылық;
• Технологияларды пайдалану;
• Дилерлік жүйе және өткізу мүмкіндіктері;
• Инновациялық мүмкіндіктер;
• Қаржылық ресурстар;
• Тұтынушыларға қызмет көрсету.
Жалпы бәсекеге қабілеттілікті анықтауда қолданалатын әдістер:
1. Кәсіпорының жалпы бәсекеге қабілеттілік көрсеткішін ұсыну және
өнімнің (К) суммалқ көрінісі:
К= ∑ Кi ,

(1)
Мұнда:
Кi - 1 ретті бәсеке қабілеттілік көрсеткіштрін жалпы саны n
деп көрсетілуі;
Кәсіпорынның (өнімнің) 1 ретті бәсеке қабілеттілік көрсеткіші ретінде
салыстырмалы мәнін да алуға болады. Кәсіпорын (өнім) үшін нақты
көрсеткіштің мәнін максималды мәнге немесе неғұрлым күшті кәсіпорын
бәсекелесі (өнім бәсекелесі) үшін сәйкес келетін көрсеткішіне бөленгенге
тең. Осы жерде формула бойынша есептелген жалпы көрсеткіш кәсіпорынынң
бәсекеге қабілеттілік деңгейі бәсекелес кәсіпорын (бәсекелес өнімге)
қатынасын көрсетеді.
Осы әдіс өзінің қарапайымдылығымен ерекшеленеді, бірақ кәсіпорынның
бәсекеге қабілеттіліктің 1 жолғы көрсеткіштері жалпы бағалау үшін біріңғай
маңызды болмайды.
2.Орташа есептелген арифметикалық көрсеткішін қолдану негізінде
кәсіпорын мен өнімнің (К) бәсекеге қабілеттілік көрсеткішінің коплекстік
ұсынуы:
К = ∑ Wi Ki
(2)
Мұнда:
Ki - Кәсіпорынның (өнімнің) бір жолғы бәсекеге қабілеттілік
көрсеткішін жалпы саны n деп көрсетілуі;
Wi - i-ші бір жолғы бәсекеге қабілеттілік көрсеткішіні маңыздылық
(салмақтық) көрсеткіші.
И.Максимов осы формуланы ескере отырып, кәсіпорынның бәсекеге
қабілеттілік коэфициентін келесі түрде алады:
Ккп = 0,15Эп + 0,29Фп + 0,23Эс +0,33Ат (3)
Мұнда:
Ккп - кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілік коэфициенті;
Эп - кәсіпорынның өндірістік қызметі эффективтілігінің
критерийінің мәні;
Фп - кәсіпорынның қаржылық жағдайы критерийінің мәні;
Эс- кәсіпорынның нарықта тауар өткізу мен жылжыту
эффективтілігінің критерийінің мәні;
Ат - өнімнің бәсекеге қабілеттілік критерийінің мәні.
0,15; 0,29; 0,23;0,33 коэфициенттері тізбектес салыстырмалық экспертік
әдісімен анықталған.
3. Басқа түрлі өнімнің бәсекеге қабілеттілік көрсеткішінің
арифметикалық орташасы арқылы кәсіпорынның комплекстік бәсекеге
қабілеттілік көрсеткішін анықтау:
К = ∑ Кi n (4)
Мұнда:
Кi - кәсіпорынның i-ші өнімнің бәсекеге қабілеттілік
көрсеткіші;
n- кәсіпорынның шығаратын жалпы өнімдердің саны.
В.Л.Белоусов осы формуланы бәсекеге қабілеттіліктің Маркетингтің
тестілеу коэфициенті деп аталатын басқа түрлі өнімнің (Кi) бәсекеге
қабілеттілік көрсеткішінің қорытындысы негізінде кәсіпорында маркетингтік
қызметінің бәсекеге қабілеттілікті есептеу үшін қолдануды ұсынады.
4. Бәсекеге қабілеттілік көрсеткішінің орташа есептелген геометриялық
көрсеткіші негізінде кәсіпорынның және өнімнің комплекстік бәсекеге
қабілеттілік көрсеткішін ұсыну:
К = П КiWi (5)
Мұнда:
Кi - кәсіпорынның бір ретті бәсекеге қабілеттілік көрсеткішін
жалпы саны n деп көрсету.
wi - бәсекеге қабілеттіліктің салмақтық мәні бірлік көрсеткіші;
П - i-ші 1,2,3, ...n нөмерімен аргументтердің көбейтіндісі.
5. Тұтынудан пайдалық эффекті (Е) және тұтыну бағасы (Р) негізінде
өнімнің комплекстік бәсекеге қабілеттілік көрсеткішін анықтау:
Кн (к)= ( ∑Хi )н(к)
(6)
ЦПi
Мұнда:
Кн,кк - бағалатын өнімнің бәсекеге қабілеттілік (Кн) және
оның бәсекелесі (Кк)
Хi - i-ші сапалық өнімнің салыстырмалық мәні;
ЦПi - тұтыну бағасының саластырмалылығы;
n- ескірілетін сапалық көрсеткішінің мәні.
6. Кәсіпорынның статусына сәйкес нарықтың бәсекелестік картасын
қолдану негізінде кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілікті бағалау.
Жұмыста нарықтың бәсекелестік картасын қолдану арқылы кәсіпорынның
бәсекеге қабілеттілікті бағалауды ұсынады. Нарықта бәсекелестік картасын
құру үшін 2 көрсеткішті қолданады:
• Алатын нарық бөлігі;
• Нарық бөлігінің динамикасы.
• Нарық бөлігін үлестіру нарықта кәсіпорынның 4 стандарттық орналасуды
ерекшелеуге көмектеседі.
• Нарық лидері;
• Күшті бәсекелестік позияциямен кәсіпорын
• Әлсіз бәсекелестік позициямен кәсіпорын;
• Нарық аутсайдері. ⁄12,50б⁄

2 Маркетингті кәсіпорынға енгізу мәселелері

2.1 Маркетингтік зерттеулер

Маркетингтік зерттеулер - шаруашылық басқарудың элементі. Олар
кәсіпорында өндіріс - саттық, жабдықтауды және сауда қызметін қосады.
Рынокқа тауарды шығару алдында, кәсіпорын мыналарда сенімді болу керек:
* Үсынылған өнім өз сатып алушыларын табады.
* Сатушы үсынған баға өнім өндіруге кеткен шығыннан аз болмайды.
* Өнімді дайындау үшін кәсіпорын нарықта материал, шикізат және т.б.
компаненттер жеткілікті мөлшерде жөне тиімді бағамен сатылатындығы.
⁄3,321б⁄

Кi

3-ші сурет - Маркетингтік зерттеудің процесі.⁄ 9,67б.⁄

Кәсіпорынның (фирманың) маркетингі.
Қазіргі кәсіпорынның маркетингі көп мақсатты мінез-құлықтан тұрады.
Стратегиялық мақсаттарды жетумен бірге көптеген ағымды және оперативті
шешімдерді шешу керек. Экономикалық проблемалардан басқа әлеуметтік,
ұйымдастырушылық, ғылыми-техникалық проблемалар туындайды. Жиі
қайталанатындар, дәстүрлі проблемалардан баска күтпеген жағдайда шешім
қабылдау қажет. Маркетингтің мақсаттары келесі жүйелік суретте көрсетілген:
Мақсаттардың белгілері бойынша жіктелуі.
Маркетингтік мақсаттардың жіктелуі мақсаттарды жобалуды нақтылау және
сәйкесінше әдістер мен жүйені қолдану. Маркетингтің мақсаттарды әртүрлі
және олардың саны көп. Кәсіпорынның меншік түріне, формасына, масштабына
қарамастан оның құрамын жүйелі түрде анықтамай жұмыс жасай алмайды.
Кәсіпорында шаруашлық дамудың бағыттарының стратегиялық құрамы және оның
бәсекеге қабілеттілікті құру бағдарламасының қамтамасыз етілуінің рөлі 4-ші
суретте көрсетілген. Егер де кәсіпорын нақты даму мақсаттарын анықтамаса,
осы мақсатқа жетудің жолдарын қарастырмаса, ол нарықтық экономикада өз
қызметін жүргізе алмайды.

4-ші сурет - Кәсіпорынның маркетингтік мақсаттардың жүйесі.
Жарнама.
Мамандар әр елдерде адамдардың қалай қабылдайтынын, ұлттық ортада
қандай ассоциациаларды тудыратынын зерттеді:
* Қызыл: Америкада - махаббат; Қытайда - мейрам, сәттілік; Рессейде -
жоғары активтілік. агрессия; Индияда - өмір.
* Сары: Америкада - өркендеу; Рессейде - ажырастық; Сирияда - өлім, қаралы;
Бразилияда - өжеттілік;
* Жасыл - Америкада - үміт; Қытайда - қаралы, қауіптік; Европа елдерінде -
жастық;
* Ақ - Америкада - тазалық; Қытайда - қаралы; Европа елдерінде - жастық;
* Қара - Америкада - төтенше жағдайлар, Қытайда - шындық.
Жарнама түстердің қабылдауы туралы кестеде көрсетілген:
Түстер Түстерді қабылдау
Алшақтық Өлшем температура Көңіл-күй Гигиеналық
әсері
Жасыл Алыс Кішіретеді Өте суық Өте тыныш Жаңа, таза
Қызыл жақын үлкейтеді жылы уайымдайтын -
Сары жақын - өте жылы - -
Қоңыр өте жақын - нейтралды - Лас
фиолетті өте жақын - Суық агрессивті -

5-ші сурет. Жарнаманы қабылдауда түстердің әсері.
Ең әйгілі түстер:
• Қызыл: Ресей, Ирак, Мексика, Норвегияда.
• Сары: Қытайда.
• Жасыл: Австрия, Болгария, Мексика, Египетте.
• Ақ: Мексикада.
• Қоңыр: Болгария.
Психологиялық эффективтілігі көзқарасы бойынша ең сәтті түстер: Сары,
көкгілдір, көк-фиолетті. Ақ көріністі қабылдау эффективтілігі 100%, 2
түстес көріністің эффективтілігі 20%-ке өседі, ал көп түстес- 40%-ке.
⁄12,48б⁄
Жарнаманы орналастыру тығыздығы да әр түрлі:

Біріңғай Өспелі
Төменгі Басқа

Шоғырландырылған орналастыру

Үздіксіз орналастыру

Әр түрі қайталану жиілігімен орналастыру

6-ші сурет - Жаранаманы орналастыру тығыздығы.

Кәсіпорын потенциалын бағалау.
Кәсіпорын күшті жақтарына потенциалды ресурстардың жеткілікті мөлшерде
бар болуы (материалдық, қаржылық, еңбектік, ақпараттық және т.б.) сапалы
өнім және сатып алушыларда жақсы атаққа иілік ету, аз шығын, шығарылатын
өнімнің рационалды ассортименті, дамыған өнім өткізу жүйесі, эффективті
менеджмент, инновацияға бейімділік, қосымша қызмет көрсету және т.б.
Кәсіпорынның әлсіз жақтарына қызметтің стратегиялық бағыттың толық
жетілдірмеуі, нарық туралы толық білмеу, қиын шешілетін өндірістік
проблемалар, жоғары мамандырылған қызметкерлердің болмауы, жаман жарнама,
өндіріс рентабильдігінің төмен болуы және т.б.
Тиімді мүмкіндіктеріне кәсіпорынды алдын - алу және қадағалау, яғни
жаңа нарыққа шығу мүмкіндігі, қосымша инвесторларды тарту (соның ішінде
шетел), серіктестік қарым - қатынастарды орнату, жаңа технология мен құрал
-жабдықтардың пайда болуы, темір жол, экспорттық және т.б. тарифтерге
бағаны төмендету, сонымен қатар банктік кредиттер бойынша
пайыздық
ставкаларды, мемлекеттік тапсырыстарды алуды, салық
салуды
оптималдандыру, және мемлекеттік қолдауды күшейту,
нарықтан
бәсекелестердің кетуі.
Қауіп - қатер ыктималдықтың пайда болуына кәсіпорынның маркетингтік
жүйесі байқау жасау керек. Оған нарықта жаңа бәсекелестердің пайда болуы,
нарық қарқының баяу өсуінің, макроэкономикалық көмек жүйесінің нашарлауы,
сатып алушылардың талғамының өзгеруі және т.б. жатады.
Бөліктердің қиылысқан жерінде төрт бөлік: А бөлігі (күшті жақтар мен
мүмкіндіктер), В бөлігі (әлсіз жақтары мен мүмкіндіктері), С бөлігі
(күшті жақтары мен қауіп - қатер), Д бөлігі (Әлсіз жақтары мен қауіп -
қатер).

Кәсіпорын Перспективалар
жағдайының
ерекшеліктері.
Мүмкіндіктері Қауіп-катер
1. 2. 3. 1. 2. 3.
... ...
Күшті жақтары А С
1
2
3
Әлсіз жақтары В Д
1
2
3

7-ші сурет - Кәсіпорынның күшті және әлсіз жақтарын ескере отырып
мүмкіндіктер мен қауіп - қатерге матрицалық анализ.

Анализдің қорытындысы бойынша А бөлігінде кәсіпорынның күшті жақтарын
ескере отырып, сыртқы ортада пайда болған мүмкіндіктерге жүзеге асыру үшін
стратегияны жасау. В бөлігінде кәсіпорынның әлсіз жақтарын шешу үшін пайда
болған мүмкіндіктерді пайдалану. С бөлігінде пайда болатын қауіп - қатерді
жену үшін кәсіпорынның маркетингтік стратегиясы оның күшті жақтарын
пайдалану қажет. Д бөлігі үшін кәсіпорын пайда болатын қауіп -қатерді және
әлсіз жақтарын женуге бағытталған маркетингтік стратегияны әзірлеу керек.
Стратегияны жасау барысында мүмкіндіктер мен қауып - қатерлер өзінің
қарама - қайшылығына өтіп кету мүмкін. Қолданылмаған мүмкіндік қауіп -қатер
болуы мүмкін, егер де оны оны бәсекелес кәсіпорын пайдаланса. Немесе
керісінше, сәтті болдырмаған қауіп - қатер, кәсіпорында бәсекелестік
арттықшылыққа ие болады, егер де бәкелес қауіп- қатерді жоймаса.З, 329б.⁄

Нарық сегментін таңдау.
Маркетинг тұрғысынан қарағанда рыноктар бір - біріне ұксамайтын әрбір
рынокта ерекше тұтынушылардан тұрады. Ал коммерциялық әрекет табысты болуы
үшін тұтынушылардың әр түрлі категориясының айрықша талабын есепке алу
керек. Міне, осы рынокты сегменттеудің негізі болады.
Сонымен, рынокты сегменттеу дегеніміз - рыноқтағы тұтынушыларды әртүрлі
топтарға бөлу және әр топтың талабына сай жеке тауар мен оның маркетинг
кешенін ұсыну болады. Рынокты сегменттеу ұғымын тұңғыш рет 50 жылдары Смит
Уэнделл пайдаланды. Және бұл тәсіл жалпы маркетинг стратегиясы ретінде
ұсынылады. Сегменттеудің мақсатты өндірілген және жетілген және өткізетін
тауарға нақтылы сатып алушыны қамтамасыз ету болып табылады. Маркетинг іс-
тәжірбиесінде рынокты сегменттеу арқылы фирма мынадай нәтижелерге ие
болады:
* Тұтынушылардың әртүрлі тауарға деген қажеттілігін қанағатандыру деңгейі
максималды дәрежеге жеткізу.
* Фирманың тауарды өңдеуге, өндіруге, өткізуге кеткен шығындарды ұтымды
және үйлесімді болуын қамтамасыз етеді.
* Әлуетті тұтынушылардың іс - әрекетін айқындап, талдау негізінде колайлы
маркетинг стратегиясын жасауға көмектеседі.
* Тауардың, фирманың бәсеке қабілетін жоғарлатуды қамтамасыз етеді.
* Бұрын басқа фирмалар ескермеген жаңа рынок сегментіне шығу аркылы
бәсекелік күресті жоюға немесе төмендетуге мүмкіндік береді. Бұл бәсекеге
кететін шығынды азайтады. 5,123б
Нарык нишасын аныктау.
Кәсіпорының коммерциялық табысы өзінің нарығын табуымен ғана емес,
сонымен бірге бос орынды (рыноктыц нишаны) табуымен байланысты.
Яғни кәсіпорынның бәсекелестік артықшылығын жүзеге асыруға мүмкіндік
беретін нақты тұтынушылары бар әрекет өрісі. Нишаның көлемі тұтынышылар
сегментінің масштабымен анықталады, яғни осы сегменті құрайтын потенциалды
сатып алушылардың санымен және сатып алу бейімділік факторымен. Басқаша
айтқанда нақты сегменттің ішінен сатып алушылар тауар ассортиментінің
ішіндегі өнімге қанша ақшыны жұмсайтынын немесе нақты сегмент сатып
алушылары қанша тауарды тұтынатынатыны. Рыноктық нишаның сыйымдлығы келесі
формула арқылы есептеуге болады:
ЕРiј= Хi * Пi* Уiј немесе ЕРiј = Хi * Нiј (7)
Мұнда:
ЕРiј - і-ші тұтынушылық сегменттің нарық сиымдылығы i-ші тауарлық
секторына қолдану;
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.