КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ СИПАТЫ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ТАҚЫРЫБЫ : Қазақстандағы орта және шағын бизнестің даму

мәселелері

ОРЫНДАҒАН:

ҚАБЫЛДАҒАН:

АСТАНА - 2005

М А З М Ұ Н Ы

КІРІСПЕ ----------------------------------- ---------------------------------
-------

І - БӨЛІМ.КӘСІПКЕРЛІКТІҢ МАЗМҰНЫ МЕН БЕЛГІЛЕРІ

1.1 .КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ СИПАТЫ---------------

1.2.КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ТҮРЛЕРІ, ОЛАРДЫҢ ӨЗАРА ҚАТЫНАСТАРЫ ЖӘНЕ БИЗНЕСКЕ
ҚАТЫСУДАҒЫ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ---------------------- ----------------------
-----------

1.3.ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІ ӘЛЕМ ЕЛДЕРІНДЕ ДАМЫТУ------------------
----------------------------------- ---------------

ІІ - БӨЛІМ.ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІК - ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫ ДАМЫТУДЫҢ МАҢЫЗДЫ
ШАРТЫ

2.1.ҚР-ның ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖАҒДАЙЫ ----------
--------------------------

2.2.ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІҢ НЕГІЗГІ ПРОБЛЕМАСЫ ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ
ЖОЛДАРЫ -------------

2.3.ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІ ДАМЫТУ ШАРТТАРЫ-

ҚОРЫТЫНДЫ ----------------------------------- -----------------------------
-

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

К і р і с п е
Жұмыстың жалпы сипатамасы. Шағын кәсіпкерлікті қолдаудың
отандық және шетелдік тәжірибесін, экономиканың осы секторы дамуы-ың
мәселелері зерттеуге және кәсіпкерлік қызметтің даму деңгейі мен
ынтаны бағалаудың кешенді жүйесін дайндауға арналған.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Мемлекетің Қазақстан - 2030
ұзақ мерзмді стратегиясына және Қазақстан Республикасы Президентінің
жыл сайынғы 2004 жылға ішкі және сыртқы саясттың негізгі бағыт-
тары Үндеуіне сәйкес экономика аймағындағы басты міндет ретінде
экономикалық өсудің максималды қарқынына қол жеткізу қойылған.
Бұл мақсаты іске асыру көбіне шағын кәсіпкерліктің даму
деңгейіне байлансты. Артықшылықтар кешені, атап айтқанда, нарық
коньюк-урасының өзгеруін тез сезіну, айналым қаржларының жоғарғы
айналым-дылығы, халықтың қаржы ресурстарын шоғырландыру, мөлшері
жағынан азғана алғашқы капиталды пайдалану, бәсекелестік ортаны
құру, тұтыну-шыларға жақын орналасу, инновациялардың жартысынан
көбінқұру және тағы басқалар, шағын кәсіпкерлікке көптеген
өнеркәсібі дамыған көптеген елдерде жалпы ішкі өнімінің негізгі
бөлігін өндіруге, жұмыспен қамту проблемаларын шешуге, әлеуметтік
шиеленісуді жоюға, ғылыми - техникалық пргресстің дамуына ықпал етуге,
өнімді өндіруді яғни бюджетке түсетін көлемдерді ұлғайтуға мүмкіндік
береді. Сонымен қоса, шағын кәсіпкерлік - қазіргі қоғамның саяси
тұрақтылығының негізгі - орташа топтын пайда болуына әлеуметтік -
экономикалық алғышарттарды құрады.
Қазіргі кезде шағын кәсіпкерліпен қол жеткізілген нәтижелер
бойынша респулика дамыған және дамушы мемлекттермен қатар, тәуелсіз
мемлекеттер достастығының жеке елдерінің артта қалды. 2003 жыл
басында Қазақстанда 449,9 мың шағын кәсіпкерліктің субъектілері жұмыс
істеді,олармен жалпы ішкі өнімнің 20,4 пайызы ғана өндірілді, ел бюд-
жетінде 67,9 миллиард тенге аударылды, халықтың 20,9 % жұмыспен
қамтылды, бұл экономикасы дамыған елдер нәтижелерінде 2- 4 есе төмен .
Сонымен қатар экономиканың осы секторына экономикасы дамыған елдерде
қалыптасқан деңгейде, бәсекелестік қаблеттілігінің артта қалу
факторының үдей түсуі тән. Осыған байланысты сыртқа шығарылатын
инновациялық жете зерттеулері мен өнімдердің өндірісі жоқ деуге
болады.
Жоғарыда айтылған шағын кәсіпкерліктің артықшылықтары жіне, ең
бастысы, Республикада оның дамуының қанағаттсыз болуы алынған
тақырыптардың өзектілігіне шарт болады.
Кәсіпкерлік проблемаларының дамуына шет елдік ғалымдар үлкен
үлес қосқан: Ричард Кантиллион, Адам Смит, Альфред Маршал, Жан Батист
Сэй, Джозеф Шумпетер, Давид Маккеланд, Цитар Друкр және басқалар. Шағын
кәсіпкерлік проблемалары ТМД елдері, соның ішінде Қазақстан
ғалымдарызертелуінің нысаны болып табылады. Атап айтқанда, Абалкин Л,И,
Блинов А.О., БусыгинА.В, Крутик А:Б Лапуста М.Г Горфинкель В.Я
зертеушілерінің нысаны болып табылады. Атап айтқанда, Абалкин Л.И,
Блинов А.О Бусыгын А.В, Крутик А.Б , Лапуста М.Г ГорфинкельВ.Я
зерттеушілерінің еңбектері. Қазақстанда шағын кәсіп-керліктің
қалыптасуы ерекшеліктері Григорук В.В, Есентугелов А ,
Есіркепоф Т.А, Қантарбайева А.Қ, Кенжегузин М.Б, Қошанов А.К, Сабден
О.С,Сатубальдин С.С, Сатыбалдин А.А., Ерали А.Қ., Окаев К.О., Шевшенко
В.В.,және басқалардың жұмыстарында қарастырылған. Бұл нарықтық қаты-
настарға өтуге, бәсекелестіктің дамуына, кәсіпорындардың мемлекет
меншігінен шығару мен жекешелендіруге, меншік түрлерінің өзгеруімен
байланысты, ол өз кезегінде кәсіпкерлікке деген көзқарасты қайта
қарас-тыруға алып келеді, қазіргі қоғамның экономикалық механизмінде
атқаратын мағызды функйияларын бағалауды талап етті. Сонымен, шағын
кәсіпкерлікті басқару проблемаларына А.Н Тоқсанованың жұмысы; оның даму
деңгейін бағалауға - А.Туғынбаеваның зерттеулері; салықтардың
ынталдырушы функцияларын күшейту тұрғысының кәсіпкерлікті дамыту -
В.А Василченкон; республиканың шағын кәсіпкерлігін мемлекетік қолдау
механизмін жетілдіру - Е.А Адаспаевтың, А.С .Қраубаевтың, Р.Н
Әлімбаеваның жұмыстарында; ауыл шаруашылығында шағын кәсіпкерлікті
несиелеудің тиімділігінің бағалау әдістерін үлгілеу және анықтау -
Д.А Қалдиаровтың зерттеулерінде қарастырылған.
Негізгі кезде шағын кәсіпкерліктің мәнін түсінуге, кәсіпкерлік
процесті қалыптастыратын факторлар мен жағдайларға, олар атқаратын
функцияларға, шағын кәсіпкерліктің субъектілерінің қызметіне қоршаған
ортаның әсеріне, әр түрлі ұйымдастыру - құқықтық формаларға және
тағы басқаларға қатысты басылымдардың көп болуына қарамастан
зерттелетін проблемалар шеңбері азаймай, керсінше, ұлғая түсуде. Және
бұл заңды. Қазіргі таңда шағын кәсіпкерліктің өткен жолы өте қысқа
және ол бар және қайтадан пайда болған роблемаларды шеше алмайды.
Қазақстан үшін шағын кәсәпкерліктің боашағы бар ма, ел эконо-
микасында мағызды ролді атқарады ма, елдегі әлеуметтік жағдайды
тұрақтандырыды ма, кәсіпкерлік процесті қандай негізгі факторлар
қалыптастырады және біздің қоғамымыздың берілген кезеңінде оның
динамикалық қозғалысын қандай проблемалар ұстап тұр -- мұның бәрі
зерттеу объектісі. Ал шағын кәсіпкерлік аймағында орындалған зерт-
теулер іс жүзінде шағын кәсіпкерліктің субъектілері арасында
зерттеудің, таратудың және енгізудің тек алғашқы кезеңінде тұр. Соның
ішінде, кәсіпкерлік қызметтің және ынтаның даму деңгейін бағалау
жөніндегі мәселе аз зерттелген, ол республика өңірлері арасында
экономикалық бұл саласының даму нәтижелерін салыстыруға, жеке
алынған аймақта шағын кәсіпкерліктің даму динамикасын бақылауға
әкімдер жұмысы туралы айтылған табиғи, материалдық және еңбек
қорларын пайдалануды сипаттауға мүмкіндік береді.
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Курстық жұмыстың
мақсаты - проблемаларды зерттеумен шағын кәсіпкерліктің даму деңгейін
кешенді бағалаудың кешенді жүйесін дайындау. Аталған мақсатқа жету үшін
жұмыста келесіміндеттер қойылған :
- кәсіпкерліктің теориялық негіздерін зерттеу ;
- шетелде шағын кәсіпкерлікті қолдау түрлері мен формаларын анықтау ;
- жалпы Республика бойынша шағын кәсіпкерліктің жағдайы мен
тенденцияларын зерттеу ;
- шағын кәсіпкерліктің дамуына кедергі болатын проблемаларды
анықтау ;
- ШКС - ның жіктемесін дайындау ;
- аймақтарда кәсіпкерлік қызметті және ынтаны бағалаудың кешенді
жүйсін негіздеумен дайындау;
- кәсіпкерліктің ішкі және сыртқы ортасын дамытуға бюджеттік
қаржыларды үлестіру бағдарлама шаралырын орындау дәресімен
аймақтағы шағын кәсіпкерліктің даму деңгейі арасындағы өзара
байланысты анықтау;
Зерттеу тақырыбы қазіргі кезеңде экономиканының осы саласының
қызметіне байлынысты пайда болған проблемалары және қазіргі
деңгейдегі шағын кәсіпкерліктің даму деңгейін кешенді бағалау болып
табылады.
Зерттеу нысаны ретінде шағын кәсіпкерліктің шаруашылық жүргізуші
субъектілері алынған.
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізін шетелдік және
отандық ғалым - экономистер еңбектері қалады, нормативтік - құқтық
актілер, шағын кәсіпкерлікті қолдау және дамыту туралы қабылданған
мемлекеттік және аймақтық бағадарламалары қолданылды. Жұмыста сондай- ақ
қазақстан Республикасының статистика жөніндегі Агенттігінің , ҚР-ның
табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті қорғау және шағын бизнесті
қолдау жөніндегі Агенттігінің мәліметтері пайдаланылды.
Зерттеулерді жүргізу кезінде шағын кәсіпкерлікке тікелей қатысы
бар, мамандар мен кәсіпкерлердің пікірлері ескерілді. Сарапшыларды
сұрау нәтижелерін өндеудің статистикалық бағдарламалары, корре-
ляциялық - регрессивтік талдау қолданылды.
Орындалған жұмыстың ғылыми жаңашылдығы шағын кәсіпкерліктің
проблемаларымен дамыту деңгейін кешенді бағалауды арнайы зерттеу
талпынысынан тұрады. Зерттеу кезінде әдістемелер дайындалған келесі
қағидалар мен қорытындылар тұжырымдалған:
- кәсіпкерліктің тектілік түсінігін дәлелдеп толықтырды, ол кәсіп-
керліктің барлық формаларының, соның ішінде, шағын кәсіп-
керліктің ұғымдық ақппаратын анықтауда негіз болып табылады:
кәсіпкер және кәсіпкерлік табыс түсініктері тұжырымлады;
- отандық кәсіпкерлікті дамытуға потенциалды жарамды элемент-
терін анықтауда сәйкес шетелдік тәжірибе зерттелді;
- әлемдік қауымдастықтың жеке елдерінде кәсіпкерліктің бұл
формасы қол жеткізген нәтижелер негізінде республикада шағын
кәсіпкерліктің ролі мен орны анықталды;
- қазіргі кезеңдегі шағын кәсіпкерлік дамуының тенденциалары
анықталды: аймақтыр бойынша ШКС ұтымсыз таралуы, сәйкесінше
жұмыспен қамтылған жұмыскерлердің ұтымсыз таралауы; кәсіп-
керлер арасында сауда делдалдық қызметтің басым болуы;
- жұмыскерлер жалақысының едәуір дифференцияациясы; жеке
кәсіпкерлердің тартымдылығы;
- қазіргі кезеңде шағын кәсіпкерліктің дамуына кедергі болатын
проблемалар анықталыды;
- шағын кәсіпкерлік субъектісінің жіктемесі дәлелденді;
- шағын кәсіпкерлікті дамыту және қолдау үшін қабылдаған мем-
лекеттік аймақтық бағдарламалардың тиімділігін бағалау әдіс-
темесі дайындалды;
- үш деңгейден тұратын шағын кәсіпкерліктің дамуын деңгейін
рейтингтік бағалау әдістемесі дайындалды: бірінші - қазақстан эко-
номикасына аймақтың шағын кәсіпкерлігі қосқан үлесін сипат-
тайды; екіншісі - аймақтағы шағын кәсіпкерліктің даму деңгейін,
сонымен қоса, жеке алынған аймақта жеке кәсіпкерлер және
шағын кәсіпкерлер жалпы шағын кәсіпкерліктің жұмысын; үшінші -
жергілікті атқарушы органдардың жұмысын бағалайды;
- шағын кәсіпкерліктің даму процесін басқарудың алгоритімі
дайындалған.
Орындалған ғылыми зерттеулерін ғылыми тәжірибелік құндылығы:
- кәсіпкерлік қызметті жаңдандыру үшін республикалық және
аймақтық деңгейлерде шағын кәсіпкерліктің даму деңгейі, қабыл-
даған бағдарламаларды орындауды және аймақтарда, аудандарда
кәсіпкерліктің осы формасының даму деңгейін жан - жақты
бағалаудың дайындалған кешенді жүйесін қолдануға;
- шағын кәсіпкерліктің даму деңгейі жоғары аймақтың
тәжірибесімен жетістіктерін талдауға;
- шағын кәсіпкерліктің даму деңгейін рейтингтік бағалаудың
көмегімен аймақтар бойынша шағын кәсіпкерліктің дамыту шағын
кәсіпкерліктің ішкі және сыртқы ортасын дамытуға бюджеттен
бөлінетін қаржыларды ұтымды үлестіруге;
- негізгі қағидалар мен қорытындыларды ЖОО оқытушылары шағын
бизнес негіздері, нарықтық экономика негіздері пән-дерін
оқыту кезінде,сондай- ақ рефераттар, курстық және дипломдық
жұмыстарын жазу барысында білмгерлер пайда-лануына мүмкіндік
береді.

1.1.Кәсіпкерліктің экономикалық сипаты
Нарықтық қатынастар көптеген адамдардың өз ісіне денеге табиғи
ұмтылуды тудырып, өздерінің меншіктерін арттыра тү- седі. Ең
соңында бұл қызметтің ерекше түрі - кәсіпкерлік қайаткерліктің
пайда болуына әкеп соғады.
Кәсіпкерлік дегеніміз - адамдар мен олар құрған бірлестіктерді
белсенді, дербес шаруашылық қызметі. Оның көмегімен адамдар
тәуекелге бел буып, мүліктік жауапкершілікті сақтай отырып, пайда
табу жолын көздейді. Кәсіпкерлікті шығармашылық күш-жігері жүзеге
асыруға, экономикалық және ұйымдастыру ісінде тапқырлыққа,
жаңашылдыққа байлансты. Кәсіпкерлікті жаңа тұрғыдан түсіндіргенде
мынадай екі жағдайға: біріншіден, коммерциялық бағыт-бағдарға,
тәуекелге бел буушылық пен дербестікке, бастаған ісін аяғына дейін
жеткізуге, кездескен кедергілерді жеңе білуге; екіншіден,
экономикада ұйымдастыру ісінде тапқырлық пен жаңашылдық танытуға,
ғылыми-техникалық прогреске жетуге тікелей қатысты.
Кәсіпкер қабылданған заңға қайшы келейтін қызметтің қандайда
болмасын түрімен айналыса алады. Олар: шаруашылық-өндірістік, сауда-
өтерме сату, жаңартпашылық, көрсетілетін коньцултатциялыұ қызметтер
және т.б. коммер-циялық делдалдық, сол сияқты құнды қағаздар
операциялары.
Қазақстан Республикасында кәсіпкелік қызметтің субъектілері мыналар
бола алады:
-Қазақстанның азаматтары;
-шетел мемлекеттік азаматтры;
-адамдардың бірігуі (кәсіпкерлер ұйымы)
Кәсіпкердің мәртебесі заңды және заңды тұлғалар мемлекеттік
тіркеуден өткеннен кейін күшіне енеді.
Құқығы, міндеті, жаупкершілігі және кәсіпкерлердің кепілдіктері
ұлттық заңдарымен реттеледі. Мысалы Қазақстан Республикасының
заңдарымен реттелетіндер:
- кәсіпкерлік қызметпен айналысу құқығы, кәсіпорын

құру және олар үшін қажетті мүліктер сатып алу;
- барлық субъектілердің рыноктағы материалдық, еңбек, ақ-
парат және табиғи ресурстарға қол жеткізудің теңдік
құқығы;
-меншік түрлеріне және ұйымдастыру - құқықтық формасына қармастан
кәсіпорын қызметінің теңдік жағдайы;
-кәсіпкерлердің мүліктерінен заңсыз айырудан қорғау;
-кәсіпкерлік саласындағы бегітілген шегінді еркінтаңдау;
-нарық манаполия жағдйында кәсіпкерлер мен кейбір тауар
өндірушілердің бәсекеге селсоқ қарауына жол бермеу.

1.2. Кәсіпкерліктің түрлері, олардың өзара қатнастары және бизнеске
қатысудағы ерекшеліктері.

Кәсіпкерліктің экономикалық формадағы қызметіне төтеп беру
өзгешелігі, кәсіпкер барлық жұмыстарды қолға алады, ал тұтынушы
оғанбүгіннен бастап ақша төлеуге дайын.
Кәсіпкер тауарлар өндіреді, содан соң оларды сатады. Осыған
орай, кәсіпкерлік өндірістік, коммерциялық және қаржылық болып
бөлінеді. Осылардың әбір формасы өзіндік ерекшелігі, өзгешілігі,
демек өзіндік техналогиясы болады.
Өндірістік кәсіпкерлікке - тұынушылардың кейіннен сатып алуына
тиісті өнім өндіру, жұмыстар жүргізу және қызмет көр-сету, жинау,
өңдеу және ақпарат беру, руани құндылық жасау тағы тағыларға
бағытталған қызметтер жатады.
Өндірістік кәсіпкерліктің мүдделік өрісі едәуір түрліше және оны
әске ауыстыру үшін қаржылық және матералдық ресурстар, ал кейде
олар көп мөлшерде қажет болады. Өндірістік кәсіпкерлік қызметінің
нәтижесі мол өнім өндіру және оны сату мүмкіндігі болып табылады.
Коммерциялық кәсіпкерлікке - қызмет түрін сипаттайтын, оның
мазмұнының мәнін айқындайтын тауар - ақша қатнастары, тауар -
айырбастау операциялары жатады. Мұны өндірістік кәсіпкерліктен
айрмашылығы - мұнда өнім өндіруге - байланысты өндірістік
ресурстарды қамтамасыз ету қажеттілігі тумайды. Техналогияның
бастапқы сатысы ретінде, не сатып алу, нені қайта сату және қай
жерде екнін таңдай білу қажет. Бұл мәселелерді іске асыру, ең
алдымен тауар бағасының өткізу ғасы жағдайында көтерме сатып алу
бағасы елеулі жоғары болуы керек екеніне сүйену қажет.
Қаржылық кәсіпкерлік -коммерциялық кәсіпкерліктің бір түрі, солай
болғандықтан оның сатып алу, сатып алу объекісі айрықшылығы -тауар
тауар болып есептеледі: ақша , валюта , құнды қағаздар (акциялар,
облигациялар, вексельдер, кепілдіктержәне т.б. ), яғни бірдей
ақшалардыс ату немесе жанама формада жүргізіледі. Солай болғндықтан
қаржылық кәсіпкерлік - бұл колммерцияның бір түрі, онда қаржылық
кәсіпкерліктің технологичлық мәмлесі коммерциялық техналогия
мәмлесімен ұқсас болады, айырмасы тек тауар- қаржы актві болып
саналады
1.3. Шағын және орта бизнесті әлем елдрінде дамыту. Әлемдік
экономикалық ойды ұғыну, зерттеу және жалпылау кәсіпкерліктің тектік
түйсігінің мәнін , сонымен қатар кәсіпкер мен кәсіпкерлік табыс
түсініктерін дәлелдеуге мүмкіндік береді. Қазіргі жағдайдағы іс-
әрекеті мен пайда болуын ескеріп , кәсіпкерлікті былайша түсіну
қажет: Кәсіпкерлік- бұл табысты алу мақсатында өндірістің барлық
факторларын қозға келтіретін және толық экономикалық жауапкершілікке
негізделген, қаууіптің және белгісіздіктің белгілі үлесімен
жанасатын, шаруашылық шүргізу субъектілердің ынталы, иноватциялық
қызметіне негізделген өзін -өзі ұйымдасу процесі. Ал кәсіпкер - бұл
табысты алу мақсатымен қауіп және белгісіздік жағдайларында жұмыс
істейтін, өндірістік- шаруашылық қызметтің барлық аймақтарындағы
жаңалықтарға бейімд жігерлі, білімдер мен апараттың белгілі деңгейіне
ие адам. Өз кезінде кәсіпкерлік табыс - бұл кәсіпкердің пайдасы
және үстеме пайдасы.
Көріп отырғандай, кәсіпкерліктің тектілік түсінігінде өлшемелер
жә-не мөлшерлік бағалау өлшемдері жоқ, кәсіпкерлік процесс ынтамен,
жаңалықпен байланыстырылған, олардың негізгі мақсаты - кәсіпкерлік
табысты алу. Кәсіпкерлікті, кәсіпкерді және кәсіпкер табысты
сипаттайтын, негізгі қағидалардың бірдей дәрежеде шағын , орташа
және ірі кәсіпкерлікке қатысты екндігін атап кету қажет, бірақ
сонымен қатар, кәсіпкерліктің әрбір формасының өзіне тән ерекшелігінің
болатынын ескереміз.
Нарықың әр түрлі сфераларын жеңіп алу және әлемдік
қауымдастықтың көптеген елдерінде шағын кәсіпкерліктің өркендеуі,
кәсіпкерліктің осы формасының ТМД републикаларында, соның ішінде
Қазақстанда кең таралуын анықтады. Шағын кәсіпкерліктің өзіне тән
ерекше белгілері мен артыұшылықтарын зерттеп, біз шағын
аәсіпкерліктің келесі түсінігін ұсындық: Шағын кәсіпкрлік - бұл
шаруашылық жүргізуші субъектілердің толы экономикалық
жауапкершілігіне, ынталы, инновациялық қызметіне негізделген, қаржы
қорларының шектелген жағдайында жұмыс істейтін , қауіптің және
белгізіздіктің жоғарғы үлесімен жанасатын, табысты алу мақсатымен
өндірістің барлық факторларын қозғалысқа келтіретін және меншік
иесінің өндіріс пен басқару процесіне жеке қатысуын талап ететін,
өзін-өзі ұйымдастыру процесі.
Шағын кәсіпкерлік - бұл қаржы ресурсының шектелген жағдай-ларында
жұмыс істейтін, қауіптің және белгісіздіктің жоғарғы үлесі мен
жанасатын, толық экономикалық жауапкершілікке негізделген табысалу
мақсатымен өндірістің барлық факторларын қозғалысқа келтіретін және меншік
иесінің өндіріспен басқару процесіне жеке қатысуын талап ететін, шаруашылық
жүргізуші субъектілердің ынталы, инновациялық қызметі .
Берілген анықтама шағын кәсіпкерлік процесін толық көлемде сипаттайды,
оның мәнін инновация ретінде анықтайды, кәсіпкерлік қызметінде қауіп және
белгісіздік элементтерінің болуын білдіреді, өндіріс және басқару
процесінде меншік иесінің ролін анықтайды, және ең басты- кәсіпкерлік
қызметтін ынталандырушысы болып алынатын табыс келеді. Шағын кәсіпкерліктің
тұжырымдалған анықтамасы шағын бизнестен түбегейлі ерекшеленеді. Берілген
анықтамаға сәйкес шағын кәсіпкерлікке өндірілетін өнім мен қызметтердің,
өндірісті ұйымдастырудың қолданылатын әдістерінің үнемі жаңартылуы, жоғары
өнімді жабдықтармен жаңа технологияларды енгізу, пайданы ғана емес, сонымен
қатар үстеме пайданы алу тән. Ал шағым бизнеске репродуктивтік қызметтерді
атқару және жоспарланған пайданы алу тән.
Шағын кәсіпкерлік экономикасы дамыған елдерде экономиканың басымды
салаларының бірі- қоғамда болып жатқан барлық процестермен кешенді түрде
дамуы. Бұл елдердің үкіметті шағын кәсіпкерліктің дамуына белсенді қолдау
көрсетеді, оның қызметі етуі үшін қолайлы жағдайларды құру көрінісін
тапқан.
Курыстық жұмыста отандық кәсіпкерлікті дамыту үшін жарамды,
қолдаудың әр түрлі формаларын анқтаушағын аәсіпкерлікті қолдаудың
шетелдік тәжрибесі зерттлген болатын. Шағын кәсіпкерлікті қолдаудың
шетелдік тәжрибесін зерттеу, әлемдік аренада шағын кәсіпкерлікке
негізінен қолдаудың екі түрі көрсететінін анықтады: мемлекетік және
орталықтандырылмаған, олар өз кезегінде әр түрлерге бөлінді. Шағын
кәсіпкерлікке мемлекетік қолдау келесі формаларда жүзеге асырылды:
қаржылық, инновациялық, сыртқы экономикалық және ұйымдастыру-басқарушылқ;
орталықтандырылмаған - фрончайзинг, венчурлік бизнес, субмердігерлік,
лизинг формаларында.
Мемлекетік қолдаудың негізгі формасы қаржылық қолдау болып
табылады, ол қайтарымсыз көмек, несиелер, венчурлік бизнес, салық
жеңілдіктері және тағы басқалар түрінде көрсетілді. Шетлдегі
қаржылық қолдаудың әр түлі формаларын талдау, олардың арасында ШКС
салық жеңілдіктерін беру; пайдаға салынатын салық дифференциациясы
көіл бөлуге тұрарлық.
ШКС инновациялық өолдау жаңалықтары дайындаумен ғана емес,
снымен қатар оларды белсенді түрде енгізумен айналысатын кәсіп-
орындарды ерекше қолдаудан тұрады, бұл да ғылыми - техникалық
прогресті жетілдіру шарттарының бірі болып табылады. Мұндай қолдауды
жүзеге асыру иновациялық жобаларды қолдаитын және қаржыландырып
арнайы ұйымдардың, төменгі пайыздық ставкалардың, ұзақ мерзімді
несиелеудің, технопарктердің болуына байланысты. Елдің шағын
кәсіпкерлігінде инновациялық процесті белсендету инновациялық
жобаларды төменгі пайыздық ставкалармен ұзақ мерзімге несиелейтін
қолдаушы және қаржыландырушы арнайы оргндар жүйесін ұйымдастыру
қажет.
Шағын кәсіпкерлікті экономикалық қолдаудың бір формасы оның
мемлекеттік келісім - шарттарды орындауға қатыстыру болып табылады.
Қолдаудың бұл түрін экономиканың отандық секторында іске асыру ша-
ғын кәсіпорындардың субмердігерлер ретінде тарту қажеттілігін қара-
стыратын арнайы заңды қабылдау арқасында мүмкін.
Соңғы он жылда көптеген мемлекеттер шағын кәсіпкерлікті орталық-
тандырылған қолдаудың жеке объектісі ретінде сыртқы экономикаық
қызметті анықтады. Көптеген өнеркәсібі дамыған елдердің шағын кәсіп-
керлігі сыртқы нарықта өзін жқсы көрсетті. Қолдаудың берілген түін
көрсетудің шетелдік тәжрибесінен бізге өнімді экспортқа шығарумен
айналысатын ШКС несиелеудің және салық салудың жеңілдетілген
түрілерінен үлгі алу қажет.
Шетелде орталықтандырылған мемлекетік қолдаудың соңғы объекті-сі
кәсіпорындардың тікеуден, кәсіпкерлікті оқытудан, ақпараттық қызмет
көрсетуден тұратын, ұйымдастыру- басқарушылық қолдау болып табы-лады.
Эколномикасы дамыған барлық елдерде ШКС тіркеуге алудан ықшамдалған
тәртібі бар. Кейбір елдерде бұл рәсім 24сағат қана алады. Бұл
аймақта ШКС қазіргі заманғы компютерлік техналогиялар көмегімен
коммерциялыұ ақпаратпен қамтамасыз ету тәжрибесі қызықты.
Шетлдерде шағын кәсіпкерліктің шаруашылық жүргізуші субъекті-
леріне орталықтандырылған мемлекеттік қолдаумен қоса жеке ірі
бизнес жағынан орталықтандырылмаған қолдау көрсетіледі. Онның
қажеттілігі мемлекеттің қаржы ресурстарының объективті тапшылығымен
байланты.
Орталықтандырылған қолдаудың арасында шетелде франчайзинг кең
қолдауға, ие болды, ол бір сауда белісімен жұмыс істейтін, бірдей
кәсіпорындарың кең жүйесін құруды қарастырады. Франчайзинк ХХ
ғасырдың ортаснда өз ерлеуіне жетті. Қарастырылған қызмет сферасында
көпшіліке танымал лидері болып Макдоналдс, Зенгер, Кодак,
Холидей-Инн және тағы басқалар болып тбылады. Қазіргі кезде отан-
дық кәсіпкерлікте шағын кәсіпкерліктің құрамына өндірістік және
сауда франчайзигіне енгізу мүмкіндіктер көп.
Орталықтандырылмаған қлодаудың екінші формасы, ірі компаниялар
жағынан қаржыландыру мен бақылау жағдайында шағын кәсіпорындар
күшімен ғылыми-техникалық жобалрды жүзеге асыруды қарастыратын,
венчурлік бизнес болып табылады. Венчурлік бизнес шағын
кәсіпорындарға аз шығындармен едәуір қысқа мерзімде инновациялық
әзірлемелерді енгізуді қамтамасыз етеді.
Ірі бизнес жағынан шағын кәсіпкерлікке көрсетілетін қолдаудың
келесі бағыты- субмердігерлік, ол шағын кәсіпкерлікке дайын өнімді
өндіруге үнемі өзгеріп отырған жартылай фабрикаттар мен жинақтаушы
бұйымдарды шығаруға мүмкіндік береді. Сонмен қоса, ірі корпарациялар
белгілі шартармен шағын кәсіпорындарға өндірістік жабдықта жала
бере алады, ол аз шығындармен өнімен мен қызметтер өндірісін
ұйыдастыруға мүмкіндік береді.
Мемлекетік қолдаумен салыстырғанда шағын кәсіпкерлікті
орталықтандырылмаған қолдаудың шетелдік тәжрибесін зерттеу елдің
шағын кәсіпкерлігін дамыту себебінің қуатты факторы болып паблатынын
көрсетті. Берілген қолдаудың барлық қарастырылған формалары
республикада кең қолдау таппады, сондықтан шағын кәсіпкеліктің
потенциалын толық жүзеге асыру үшін оның барлық формаларын пайдалану
қажет.
Шағын кәсіпкерлікті қолдаудың отандық тәжрибесі қабылданған
нормативті-құықтар актлер көмегімен және оларды іске асыру нәтиже-
лері бойынша зерттеледі. Тұтастай республикада шағын кәсіпкерліктің
даму аралығын үш кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезең ( 1997-2001
жылдар) елдің осы секторынң қалыпасуымен, нормативті-құқықтық базаның
құрылуымен сипаталады. Екінші кезең (2002жыл және қазіргі кезге
дейін ) - кәсіпкерік дамуының тұрақтану аралығы. Бұл кезеңнің
басталуы ҚР Үкметінің 2002-2004жылдардағы бағдармамасын қабылдаға
негізделген, опда шағын кәсіпкерлік болашақтары ұлттық экономиканы
дамытудың жалпы жүйесімен кешенді түрде қарастырлады. Үшінші кезе -
бұл экономиканың осы секторының тұрақты өсу кезеңі, яғни
экономикасы дамыан лдердің шағын кәсіпкерлігемен қол жеткізген
әлуеуметтік-экономиалық өлшемдерге жету.
Экономиканың осы секторының он үш жылдық даму кезеңі шағын
кәсіпкерлікке кәсіпкерлік аймағында жұмыспен қамтылғандар санын он
есеге ұлғайтуға, өнім мен қызметтердің үнемі өсуін қамтамасыз екуге
мүмкіндік береді. Экономикасының осы саласының шаруашылық жүргізуші
субъектлерімен өндірілетін өнім және қызметер көлемдерінің өсуі бір
жағынан оны қарқынды несиелеуге байланысты. Кәсіпкерлердің өздерінің
айналым қаржыларын толықтыруға, қажетті жабдықтарды сатып алуға
мүмкіндіктері туындалады. Жұмыста салынған несйелердің әр теңгеімен
осы салада болатын өзгерітерді анықтау бойынша зерттеулер орндалған,
яғни несиелік қаржылар мен шағын әспкерліктің даму дең-гейін
сипаттайтын көрсеткіштер арасындағы сынақ өзара байланысты анықтау.
Есепті шешу нәтижесінде келесі нәтижелр алынды:
1.ШКС-мен өндірілген, өнім мен қызметтер көлемі және несиелер сомасы
мен қайта қаржыландыру ставкас арасында:
у1(9910,5+ 6,0х1 - 291,8х2 (1)

2.ШКС-мен аударылған, бюджетке төленген төлемдер және несилер со-
масы мен қайта қаржыландыру ставкасы арасында:
у2(1457,0+0,3х1 - 34,8х1 (2)

3.Қызмет ететін ШКС-нің жалпы сандағы үлес салмағы және несиелер
сомасы мен қайта қаржыландыру ставкасы арасында:
у3(98,47+0,053х1 - 1,206х2 (3)

Алынған тәуелділіктерден кіріп отырғандай, салынған несиелер
сомасының 1млн. тг. өсуімен өнімен қызметер көлемі 6,0 млн. тг.
ұлға-йады, ал қайта қаржыландыру ставканың бір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.