Жеке кәсіпорын монополиясы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Кіріспе 3
4. Нарықтық монополия және монопольдік баға 12
6. Халық шаруашылығының қазіргі кездегі монолизациалаудың ерекшелігі, оның
оңды және теріс жақтары 14
7. Монополиялардың өмір сүруінің себептері 17
2 Мемлекет және табиғи монополиялар 18
Қорытынды 24
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 25

Кіріспе

Курстық жұмыстың мақсаты әдебиеттер мен көздерді пайдалана отырып
монополияға тән сипаттық белгілерін анықтау және салаға ену үшін кедергі
болатын жайттарды қарастыру.
Нарықтың нарықтық құрылымының жіктелуінің өнімнің табиғатын мен сол
өнімді сатушылардың мөлшерін анықтауға жүгінеді. Таза монополия жетілмеген
монополия нарығына жатқызады. Ол таза бәсекелестіктің қарама-қайшы түрі
болып табылады және оның айырмашылығы өнімнің тек жалғыз фирмамен
өндірілетіндігінде. Салаға жаңа өндірушілердің ене алмауының басты себебі
ондағы әртүрлі өте алмайтындай кедергілердің болуынан. Фирма нарық пен
өндірісті толығымен бақылайды. таза бәсекелестік нарығы мейлінше сирек
кездеседі, алайда ол біздің республикада да және басқа дамыған елдерде де
кездеседі. Нарықтық қатынастарға көшуге байланысты нарықтың құрылымы мен
инфрақұрылымын зерттеу мәселесінің өзектелігі арта түсті. Біздің
республикадағы нарықты зерттемейінше, нарықтық жүйеге тән заңдар мен
экономикалық категориялар бойынша өмір сүру мүмкін емес. Таза монополия
нарығын зерттеу мәселелер мен мақсаттарды және олардың шешілу жолдарын
анықтау біздің елдің экономикасына тереңірек еніп, зерттеуге тікелей
көмегін тигізері сөзсіз. Талданған тақырыптың өзектігігі де міне осында.
Шаруашылық өмірдің монополизациалау мәселесі мен тауарлық нарықтардағы
бәсекелестік қазіргі таңда мамандардың назарын аударып қоймай, сондай-ақ
тұрғындардың да кең ауқымын мазалап отыр.
90-шы жылдардың басынан бастап бұл мәселелер Қазақстанның алдында
өткір қойылған: монополизмге қарсы қатаң да, тізбекті шараларды
қабылдамайынша экономикалық реформалармен нарықтық экономикаға көшудің
сәтті болуын болжау қиын. Экономикалық өзгерістің сәттілігі көп жағдайда,
монополиялық үрдістер мен бәсекелестік қатынастардың мемлекет тарапынан,
реттеу жүйесінің болуына тікелей байланысты. Біздің елімізде, яғни
өнеркәсібінде монополистердің ірі тұтастай *** бұрынғы КСРО-ның әкімшілік-
әміршіл жүйесінен мұраға қалып отыр, осыған орай қазіргі таңда нарықта
қызмет ететін монополиялардың ықпалын әлсірету және экономиканы
демонополизациялау мәселесі ерекше маңызды болып отыр. Монополиялық
нарықтарды зерттеу әр түрлі мәселелер бойынша экономикалық шешімдер үшін
өзекті болып табылады. Табиғи монополияларды зерттеуге, әсіресе комуналдық
қызмет көрсетт салаларында ғана баса назар аударылып отыр. Көптеген елдерде
бұл салалар реттелетін болып табылады немесе мемлекеттің меншігінде және
монополиялық билікті пайдалануына жол бермеу мақсатында мемлекетпен
басқарылып отырады.
Курстық жұмыста табиғи монополияларды реттеудің әдістері мен
тәсілдері, сондай-ақ, монополиялар мен мемлекет арасындағы өзара қарым-
қатынастардың және нарықтық монополияның стратегиясының мәселелері
қарастырылған.
Дамыған елдерде монополияларды реттеуге монополияға қарсы заңдылықтар
аясында жүзеге асыруға үлкен көңіл бөлінеді. АҚШ және Ресейдегі табиғи
монополияларды реттеудің үлгілері келтірілген.
Біздің елімізде әділетсіз бәсекелестікке жол бермеу бойынша
мемлекеттік бақылауды қалыптастыру үрдісі жоқ жерден пайда болды десе де
болады, өйткені ертеректе болған әкімшіл-әміршілер жүйе кезіндегі
экономиканы басқару өзінің табиғи түп-тамырымен шаруашылық қызметтердегі
еркін бәсекелестіктің болуын жоққа шығаратынды.
Сондықтан берілген кезеңдегі монополиялық үрдістер мен бәсекелестікті
реттеу жөніндегі заңдық базаның қалыптастырылуы
менжетілдірілуі,тұрғындардың осы саладағы экономикалық реформалардың
қажеттілігін түсінуі зор мәнге ие болып отыр.
І Монополиялық қадам және нарықтық экономикадағы монополия
1. Монополиялардың пайда болуы мен мәні.
1. Монополияны анықтау.
Монополия – (гректің “mono” – жеке, дара, poleo - сатамын)
мемлекеттің, ұйымның, фирманың белгілі бір саладағы ерекше құқығының болуы.

Монополиялар – ірі шаруашылық бірлестіктер (картельдер, индикаттар,
трестер, концендер, т.с.с.) олар жеке меншікте (жеке топтық немесе
акционерлік) болады. Моноплиялық бағаларды белгілеу мен монополиялық табыс
табу мақсатында өндіріс пен капиталды жоғарғы дәрежеде шоғырландыру
негізінде нарықтарды, салаларды, экономиканы бақылауды жүзеге асырушылар
болып табылады. Экономикадағы үстемдік монополиялардың ел өмірінің барлық
салаларына тигізетін ықпалының негізі болып табылады.
Егер біз өнеркәсіп өндірісіндегі монополиялық қалыптасуларға назар
аударатын болсақ, бұларға жеке ірі кәсіпорындар, бірлестіктер, шаруашылық
серіктестіктер, яғни, өнімнің белгілі түрінің елеулі мөлшерін өндірудің
арқасында нарықтағы жетекші орында иеленетін бағаның қалыптасу үрдісіне
ықпал еті. Мүмкіндігін иелене отырып, өзіне мейлінше тиімді бағаға қол
жеткізе отырып, өте жоғары (монополиялық) пайда табатындар штатынан
көреміз.
Демек, монополиялық қалыптасулардың басты белгісі олардың монопольді
жағдайға ие болуы болып табылады. Бұл кәсіпкердің дербес немесе басқа
кәсіпкерлермен бірігіп белгілі бір тауар нарығындағы бәсекелестікті
шектеудегі басымдылық таныту жағдайын иелену ретінде анықталады.
Монопольдік жағдай әрбір кәсіпкер немесе кәсіпорын үшін қалаулы болып
табылады, өйткені бұл бәсекелстікпен байланысты бірқатар мәселелер мен
тәуекелдерден құтылуынан мүмкіндік береді; яғни, нарықта артықшылықты шепті
иеленуді өз қолдарына шаруашылық билікті шоғырландыру арқылы жүзеге асыруы;
нарықтық басқа қатысушыларына ықпал ету, өз ережелерін оларға күшпен
мойындату. Монополистер өздерінің контр агенттеріне, кейде тіпті қоғамға
өздерінің жеке мүдделерін күштеп мойындатады десек те болады. Моноплияларды
талдау барасында “монополия” терминінің бірегей еместігін ескерген жөн. Ең
алдымен бұл құбылыстың мәнін “моно”- жалғыз, дара, “полио” – сатамын,
сөздерінің этимологиясынан шығаруға болмайды. Нақты жағдайда іс жүзінде
субституттары жоқ тауарларды өндіруші жалғыз фирманың нарықта жалғыз қызмет
атқарған жағдайларын табу мүмкін емес. Демек, монополия терминін
пайдалануда, әсіресе “таза” монополия термині астарында әрқашан
шарттылықтың белгілі бір үлесі болатындығын ескеру керек. Кейбір
экономистердің бұл терминге “жетілмеген бәсекелес” (П.Самуэльсон), “баға
іздеуші” (П.Хейне) сынды баламаларды іздеп табуға тырысуы бекерден болмаса
керек.
Монополиялардың қалыптасуы мен өсуі еркін бәсекелстік капиталының
монополистік капитализмге ұласуы тарихи тығыз байланысты. Шаруашылық
қатынастар саласындағы монополиялардың капталистік өсуі олардың өктемділігі
мен үстемдігінің нығаюына алып келді. Жетілген бәсекелстік және “таза”
абсолюттік монополия – бұл нарықтағы екі полярлық жағдайды өрнектейтін екі
логикалық шектерді білдіретін теориялық абстракция, яғни, монополиялар
еркін бәсекелестіктің қарама-қайшы бейнесі болып табылады. (В.И.Ленин
“Шығармаларының толық жинағы”).
Монополиялар экономикалық ресурстардың шоғырлануының жоғарғы
деңгейінің арқасында техникалық прогрестің жеделдету үшін мүмкіндік
туғызады.
Алайда, бұл мүмкіндіктер жеделдетудің тек монопольді жоғарғы пайда
алуды ынталандырған жағдайында ғана жүзеге асары сөзсіз.
Иозеф Шумпетер және басқа экономистер едәуір билікке ие болған ірі
фирмалар – бұл экономикада кездесетін қалаулы құбылыс, олар техникалыө
өзгерістерді жеделдетеді, өйткені монопольдік билікке ие болған фирмалар
өздерінің монопольдік табыстарын зерттеулерге жұмсайды, ал бұл оның
монопольдік билігін қорғайды немесе нығайта түсетіндігін дәлелдеп бақты.
Зерттеулермен айналыса отырып өздерін де тұтас қоғамды да табыспен
қамтамысз етеді. Бірақ та, техникалық прогресті жеделдетілуінде
монополиялар ерекше маңызды роль ойнайды деген сенімді дәлелдер жоқ,
өйткені монополиялар өздерінің табыстарына қауіп төнген жағдайда техникалық
прогрестің дамуын тежеуі де мүмкін.
Монополиялардың түрлері әр алуан, оларды негізгі үш түрге реттеуге
болады: табиғи, әкімшілік және экономикалық.
Табиғи монополия объективті себептер нәтижесінде туындайды. Ол
берілген тауарға деген сұраныстың бір немесе бірнеше фирмалармен жоғарғы
дәрежеде қанағаттандырылатын жағдайды көрсетеді. Оның негізінде өндіріс
технологиясының тұтынушыларға қызмет көрсету ерешеліктері жатыр. Бұнда
бәсекелстіктің болуы мүмкін емес немесе болмағаны жөн. Мысал ретінде,
энергиямен қамтамасыз ету, телефондық қызметтері, байланыс, т.с.с.
келтіруге болады. Бұл салаларда өмір сүретіндердің саны шектеулі, егер
жалғыз ұлттық кәсіпорынды айтар болсақ, әрине олар нарықтағы монопольдік
жағдайды иеленеді.
Әкімшілік монополия мемлекеттік органдардың әрекеті нәтижесінде пайда
болады. Бір жағынан, бұл жекелеген фирмаларға жекелеген қызметтердің
белгілі бір түрімен айналысуға ерекше құқық беруі болса, екінші жағынан,
бұл мемлекеттік кәсіпорындар үшін, олардың біріккен кездегі және әртүрлі
басқармашылықтарға, министрліктерге, ассоциацияларға бағынған кездегі
ұйымдық құрылымдар. Мұнда әдетте, бір саланың кәсіпорындары топтасады. Олар
– нарықта араларында бәсекелстік болмайтын біртұтас шаруашылық субъект
ретінде әрекет етеді. Кеңес одағының экономикасы әлемдегі ең
монополизацияланған экономикаға жатқызылады. Мұнда діл осы әкімшілік
монополия ең алдымен, қуатты министрліктер мен ведомстволардың монополиясы
басым болды. Сонымен бірге, экономиканы ұйымдастыру мен басқаруға өндіріс
құралдарының үстемдік етуші мемлекеттік меншікке негізделген абсолюттік
монополиясы бой алған.
Экономикалық монополия мейлінше көп таралған түрге жатады. Олардың
пайда болуы экономиканың себептермен байланыстырылады, олар шаруашылықтың
даму заңдылықтары негізінде дамиды. Мұндағы мәселе нарықта монопольді
жағдайға қол жеткізе білген кәсіпкерлер жайында болып отыр. Мұндай жағдайға
жетудің екі жолы бар. Біріншісі, капиталдың шоғырладыру жолы мен оның
кәсіпорын ауқымын үнемі ұлғайтып, сәтті дамытып отыру. Екіншісі, (мейлінше
жылдамырақ) капиталды орталықтандыру үрдістеріне негізделеді. Яғни,
банкротқа ұшырағандардың жеңімпаздарға өз еркімен бірігуі немесе сіңірілуі.
Қандай жолмен болмасын, кәсіпорын ірі ауқымға жеткен кезден бастап нарықта
басымдық таныта бастайды.
Монополиялық бастамалардың пайда болуы мен дамуының себебі не? Бұл
мәселе төңірегінде экономикалық әдебиеттерде екі түрлі көзқарас бар.
Бірінші көзқарас бойынша, монополизм нарықтық шаруашылққа тән емес
кездейсоқ құбылыс ретінде түсіндіріледі. Мұндай көзқарасты ұстанушылардың
бірі ағылшын экономисі А.***. Ол “монополистік билік кездейсоқ пайда
болмайды” деген пікірді ұстанады. Ол кәсіпорын стратегиясының қисынды
нәтижесі болып табылады. Басқаша айтқандажолдардың барлығы монополияға алып
келеді. А.Силиттің қалыптастырған экономикалық пайда қағидасы
кәсіпорындарды үнемі өз табыстарын ұлғайтып отыруға итермелейтіндігін
көрсетеді. Олардың біріне, ең тартымды да сенімді жағдай монопольдік
жағдайды қалыптастыру немесе оған қол жеткізу болып табылады. Осыайша,
экономикадағы монополистік тенденциялар пайданы максимилизациялау заңынан
туындайды деген қорытындыға келуге болады.
Кәсіпкерлер әрекеттерінің осы бағыттағы басқа да қозғаушы күші өндіріс
пен капиталды шоғырландыру заңы болып табылады. Бұл заңның нарық қатынастар
дамуының барлық сатыларында әрекет ететіні белгілі. Бәсекелстік күрес оның
қозғаушысы болып табылады. Мұндай күресте аман қалу үшін үлкен табыстарға
қол жеткізу үшін, кәсіпкерлер жаңа техниканы енгізуге, өндіріс ауқымын
ұлғайтуға мәжбүр болады. Мұнда орта және шағын кәсіпорындар арасынан
бірнеше ірірек кәсіпорын оқшауланып шығады. Мұндай жағдай орын алғанда ірі
кәсіпкерлерде баламаларды таңдай мүмкіндігі пайда болады: не өз
араларындағы шығынға ұшырайтын бәсекелстік күресті жалғастыру немесе
өндіріс ауқымы баға, өткізу нарығ, т.б. қатысты келісімге келу. Әдетте,
олар екінші нұсқаны таңдайды, яғни олардың келісімнің пайда болуына алып
келеді, ал бұл болса, экономиканы монополизацяиалаудың бірі болып табылады.
Осылайша, монополист – кәсіпорындардың пайда болуы өндірістік күштерді
дамыту, ірі кәсіпорындардың шағын кәсіпорындарға қатысты басымдылығын,
артықшылығын жүзеге асыру мен шарттастырылған деген қорытынды жасауға алып
келеді.
Қазіргі кездегі теория монополияның үш типін бөліп көрсетеді:
1. Жеке кәсіпорын монополиясы.
2. Келісім тәрізді монополия.
3. Тауарды дифференциялауға негізделген монополия.
Монопольдік жағдайға қол жеткізудің бірінші жолы оңай емес, мұндай
қалыптасулардың мүмкін еместігін куәландыратын нақты дәлелдер жеткілікті.
Сонымен қатар, монополияға апаратын бұл жолды “тәртіпті” деп санауға
болады, өйткені ол қызмет тиімділігін үнемі жоғарылатып отыруға,
бәсекелстерден артықшылығын асыруға қол жеткізуді қарастырады.
Мейлінше оңай және кең таралған жолы бұл бірнеше ірі фирмалардың
келісімге келуі болып саналады. Ол сатушылардың (өндірушілердің) нарықта
“біртұтас майдан” құру арқылы, бәсекелстік күресті ең алдымен бағалық
бәсекелестіктрі жою арқылы, сатып алушыны балама таңдау жағдайынан айыру
оқиғасын жылдам қалыптастыру мүмкіндігін тудырады.
Монополистік бірлестіктердің негізгі бес түрлі формасын ажыратуға
болады. Монополиялар қоғамдық ұдайы өндірістің барлық сферасын
монополиялайды: Тікелей өндіріс, айырбас, бөлу, тұтыну. Айналым сферасын
монополизациялау негізінде Картель жне синдикаттар тәрізді монополистік
бірлестіктердің қарапайым формалары пайда болған.
Картель – бұл бір өндіріс сферасының бірнеше кәсіпорындарының
бірлестіктері, олардың қатысушылары өндірілген өнім мен өндіріс құралдарына
меншік құқын өндірістік және коммерциялық дербестігін сақтайды және де
өндірісте, бағалардағы және өткізу нарығындағы жалпы көлемділігі
әрқайсысының үлесі туралы келісім жасады.
Синдикат – бұл бір өнеркәсіп саласының бірқатар кәсіпорындарының
бірлестігі, олардың қатысушылары өндіріс құралдарына меншік құқығын
сақтағанымен, өндірілген өнімге меншік құқын жоғалтады, демек, өндірістік
дербестігін сақтағанмен коммерциялық дербестігін жоғалтады. Синдикаттарда
тауар ортақ өткізу контрасы арқылы жүзеге асырылады.
Монополиялық бірлестіктердің күрделірек формалары монополизациялау
үрдісі тікелей өндірісін сферасына таралған кезде пайда болады. Осы негізде
трест тәрізді монополиеттік бірлестіктің ең жоғарғы формасы пайда болады.
Трест - бұл бір немесе бірнеше өнеркәсіп салаларының бірқатар
кәсіпорындарының бірлестігі, олардың қатысушылары өндіріс құралдары мен
өндірілмек өнімге меншік құқығын жоғалтады (өндірістік және коммерциялық
дербестік). Яғни, өндіріс, өткізу, қаржы, басқару біріктіріледі, ал
жұмсалынған капитал сомасына жеке кәсіпорынның иелері тресттің акцияларын
лады, ал акциялар оларға трестті басқруға қатысу құқығымен сәйкес табыс
бөлігін алуға құқық береді.
Көпсаласы концерн - бұл әртүрлі өнеркәсіп салаларының ондаған тіпті
жүздеген, кәсіпорындарының бірлестігі, яғни, көлік, сауда салаларының
бірлестігі. Олардың қатысушылары өндіріс құралдары мен өндірілген өнімге
меншік құқығынан айрылады, ең басты бірлестіктің басқа қатысушылары үстінен
қаиржылық бақылауды жүзеге асырады.
60-шы жылдары АҚШ-да және басқа елдерде конгломераттар пайда болып,
дами бастады, яғни, техникалық және өндірістік бірлігі жоқ, әртүрлі салалық
кәсіпорндардың пайдасын сіңіру жолымен пайда болған монополистік
бірлестіктер.
Тәжірибеден көретініміз, монолиялар белгілі бір саланы
монополизациялап, және мықты монополиялық шепке бекінеді де, ерте ме, кеш
пе тиімділік пен даму динамикасын жоғалтады. Бұл ірі өндірістің артықшылығы
обсолютті емес, олар табыстардың ұлғаюы белгілі бір деңгейге дейін ғана
болады.
Жалпы кез-келген монополия, көп жетілмеген бәсекелестік кезінде ғана
өшіре де алады. Монополиялар нарығы берілген өнімнің тек бір фирмамен (сала
тек бір фирмадан тұрады) өндіріледі және оларбағаларды бақылаудың өте
жоғарғы құқығын иеленеді.
Ниеті түзуірек нарық алигополия нарығы, ол екі типке бөлінеді:
- олигополияның бірінші түрі - бұл бірдей өнімдер мен ірікөлемді
кәсіпорындар.
- Екінші түрдегі олигополия - дифференциацияланған тауарларды сататын
бірнеше сатушылар болған жағдайда. Мұндайда бағаларды жартылай
бақылау жағдайы болады.
- Өнімдері дифференцияланған монополистік бәсекелестік нарығы
тұтынушылар белгілі біртүрдегі тауарды қалайды деп пайымдайды:
оларды тауардың дәл сол бір сорты, спасы, қаптамасы, сауда белгісі,
қызет көрсету деңгейі және т.б. қызықтырады. Мұндай нарықтың
белгілері: көптеген өндірушілер және өнімнің көптеген нақты немесе
мүмкін болатын айырмашылықтардың болуы, бағаларды өте әлсіз
бақылуы.

4. Нарықтық монополия және монопольдік баға

Монопольдік баға - монополиялық табыс алу мақсатында (монополиялық
үстеме пайда формасындағы) тауар құнының деңгейінен не жоғары не төмен
белгіленетін нарықтық бағаның ерекшк түрі. Мұндай табыс монополистердің
нарықтағы үстемдігін экономикалық тұрғыдан жүзеге асыруды білдіреді,
қарапайым айтқанда бұл басқа кәсіпкерлермен тұрғындардан өндіріліп
алынатын салық - үстема пайда алу үшін монополиялар тауарлар өндіруінде
ешқандай жақсартулар жүргізбейді. Сондықтан олар үшін тиімді бағалар
бейнеленген жағдайда техникалық және басқа да прогресске экономикалық
ынталандырудан айырылады. Өндірістің жетілуіне себеп болатын бәсекелестікке
қарсы қойылатын кез келген монополия уақытша болса да бұл тұрғыдан
тоқырауды тудырады.
Монополиялар екі түрлі бағаны белгілей отырып сұраныс және ұсыныс
заңдарын меңгереді. Олардың көмегімен қоғамның қалған бөлігінің есебінен
монополистік баю механизмі қалыптасады.
Осылайша, монополистік бірлестіктер саланың барлық тауарларының елеулі
бөлігін өздеріне шоғырландыруға тырысады. Бұл қоғамға қажетті еңбек
шығындарынан алып түсетін монопольдік жоғары бағаны белгілеуге мүмкіндік
береді. Сонымен қатар олар ұсынылатын сұраныс басым болатындай шекке дейін
өнімнің шығарылуын шектей отырып, жасанды тауар тапшылығын туғызады.
Берілген жағдайда, монополдік табыс өзімен тауар құнымен (немесе теңгериалы
бағамен) монополдік жоғары баға арасында айырманы білдіреді.
Шынында да сатып алушылар өздерінің қалыпты табыстарының бір бөлігін
монополияның пайдасына жоғалтады.
Жоғарылатылған баға есебінен монополиялардың баюы – инфляцияның шешуші
себептерінің бірі.
Сондай-ақ монополия белгілі – бір өнімнің дара сатып алушысы болуға
ұмтылады. Олар тауарларды сатушыларды ұсынысы сатып алушы монополиялар
таралған болатын сұраныстан асып түсуіне қол жеткізе отырып, өздерінің
сатып алуларын белгілі бір уақытта жасанды түрде шектейді. Бұл – деңгейі
қоғамдық қажетті еңбек шығындарына жетпейтін монопольді төмен баға
белгілеуге мүмкіндік береді. Бұл жағдайда монопольдік табыс – тауар құнымен
(немесе теңгермелі бағамен) монопольдік төмен баға аралындағы айырманы
білдіреді. Ол сатушылардың қалыпты табыстарынан шегеріледі.
Монополия тауар ұсынысының көлемін толық бақылайтын, салада тек жалғыз
өндіруші болуын меңзейді.
Бұл оларға максимум пайда алып келетін бағаны белгілеуге мүмкіндік
береді, баға белгілеудегі монопольдік билікті пайдалану дәрежесі тауардың
жақын алмастырушыларының болуына тәуелді болады. Егер тауар ерекше болса,
онда сатып алушы белгіленген бағаны төлеуге немесе сатып алудан бас тартуға
жәбүр болады. Алмастырушылары жоқ өнімдердің саны шектеулі. Таза
монополияларға коммуникалдық қызметтері ұсыну, кабельдік теледидар
компониялары немесе кітап баспаларының оқулықтар шығаруға монополиясын
жатқызуға болады.
Фирма – монополист әдетте өте жоғары пайданы иеленеді, бұл салаға
басқа да өндірушілерді қызықтырады. Салаға өнуге кедергі болатын
тосқауылдар болады. Мысалы:
1. Ауқым әсері. Шығындар төмен тиімділігі жоғары өндіріске нарықты
монополизациялаумен байланысты болатын ірі өндіріс жағдайларында
қол жеткізіледі. Жаңа бәсекелестер мен мұндай салаларға ену қиындық
туғызады, өйткені, бұл ірі капитал салаларының талап етеді. Өндіріс
шығындары төмен басымдық танытқан фирма, бәсекелес жою үшін өнімге
деген бағаны уақытша төмендетуге мүмкіндігі бар.
2. Ерекше құқықтар Америка мен Еуропаны бірқатар елдерінде үкімет
фирмаларға сатушы сатумен береді (көлік қызметі, байланыс, газбен
қамтамасыз ету). Бірақ, бұл артықшылықтардың есесіне үкімет мұндай
монополиялардың, биліктегі астамшылықтарын болдырмау және
монополизацияланбаған салалар мен тұрғындардың мүддесін қорғау
мақсатында, әрекеттерін реттеп отыру құқығын өзіне қалдырады.
3. Потенттер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.