ФИРМА ПАЙДАСЫ ШЫҒЫНДАР МӘСЕЛЕСІ, ОЛАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ФИРМА ПАЙДАСЫН КӨБЕЙТУ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

кафедрасы

Курстық жұмыс
Тақырыбы: Фирмадағы пайданы барынша молайту

Орындаған:

Қабылдаған:

Түркістан 2007

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..3
І-тарау Фирма экономикасының теориялары ... ... ... ... ... .5
1.1. Микроэкономикалық теориясындағы фирманың

экономикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .5
1.2. Фирма стратегиясының теориясы және оның шаруашылықты жүргізудегі
негізгі
ережесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7

ІІ-тарау Фирма
пайдасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
2. Шығындар мәселесі, олардың құрылымы мен фирма
пайдасын
көбейту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..10
2.2 Фирмашілік жоспарлау
теориясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.3 Шағын кәсіпкерлік – ұлттық экономиканы
дамытудың маңызды
шарты ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .19

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .23
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Ұсыныстар

Кіріспе

Нарықтық қатынастар көптеген адамдардың өз ісіне деген табиғи
үмтылуды тудырып, өздерінің меншіктерін арттыра түседі. Ең соңында бұл
қызметтің ерекше түрі — кәсіпкерлік қайраткерліктің пайда болуына әкеп
соғады.
Кәсіпкерлік дегеніміз — адамдар мен олар құрган бір-лестіктердің
белсенді, дербес шаруашылық қызметі. Оның көмегімен адамдар тәуекелге бел
буып, мүліктік жауапкершілікті сақтай отырып, пайда табу жолын көздейді.
Кәсіпкерлікті шығармашылық күш-жігерді жүзеге асыруға, экономикалық және
үйымдастыру ісінде тапқырлыққа, жаңашылдыққа байланысты. Кәсіпкерлікті жаңа
түрғыдан түсіндіргенде мынадай екі жағдайға: біріншіден, коммерциялық бағыт-
бағдарға, тәуекелге бел буұшылық пен дербестікке, бастаған ісін аяғына
дейін жеткізуге, көздескен кедергілерді жеңе білуге; екіншіден,
экономикада, ұйымдастыру ісінде тапқырлық пен жаңашылдық танытуға, ғылыми-
техникалық прогреске жетуге тікелей қатысты.
Кәсіпкер қабылданған заңға қайшы келмейтін қызметтің қандай да
болмасын түрімен айналыса алады. Олар: шаруашылық-өндірістік, сауда-көтерме
сату, жаңартпашылық көрсетілетін консультациялық қызметтер және т.б.
коммерциялық делдалдық, сол сияқты құнды қағаздар операциялары.
Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметтің субъектілері
мыналар бола алады:
• Қазақстанның азаматтары;
• шетел мемлекетінің азаматтары;
• адамдардың бірігуі (кәсіпкерлер ұжымы). Кәсіпкердің мәртебесі
заңды және заңды тұлғалар мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін
күшіне енеді.
Құқығы, міндеті, жауапкершілігі және кәсіпкерлердің кепілдіктері
ұлттық заңдармен реттеледі. Мысалы, Қазанстан Республикасының заңдарымен
реттелетіндер:
• кәсіпкерлік қызметпен айналысу құқығы, кәсіпорындар құру
және олар үшін қажетті мүліктер сатып алу;
• барлық субьектідердің рыноктағы материалдық, еңбек,
ақпарат және табиғат ресурстарға қол жеткізудің теңдік
құқығы;
• меншік түрлеріне және үйымдастыру-қүқықтың формасына
қарамастан кәсіпорын қызметінің теңдік жағдайы;
•. кәсіпкерлердің мүліктерінен заңсыз айыруды қорғау;
• кәсіпкерлік саласындағы бекітілген шегінді еркін таңдау;
• нарықтық монополия жағдайында кәсіпкерлер мен кейбір тауар
өндірушілердің бәсекеге селқос қарауына жол бермеу.

ФИРМА ЭКОНОМИКАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛАРЫ
МИКРОЭКОНОМИКА ТЕОРИЯСЫНДАҒЫ ФИРМАНЫҢ
ЭКОНОМИКАСЫ
Микроэкономика бойынша теоретикалық және практикалық экономикалық
әдебиеттің көп болуына қарамастан, қазіргі күнде фирма экономикасы курсының
мәні, мазмұны мен шеңберіне әзірше көзқарастардың біртүтастығы жоқ. Тіиті
микроэкономика теориясы үшін бастапқы терминдер "кәсіпорын" меп "фирма"
болып табылса да.
Теория мен практикада "косіиорын" және "фирма" түсініктеріп жиі
теңестіретінімізді еске түсірейік. Ол бесіиші тарауда көрсеткендей, осы
түсіністер үқсас, бірақ, теңестірілмейді. "Кәсіпорын" - бүл бір профилді,
бір ғана өнім шығаратын өндіріс. Мысалы, қант, ашытқы, дөнгелектер жәие
т.б. ендірістері бойынша зауытгар.
"Фирма" - көп профилді өндіріс. Мысалы, Италия фирмасы "Фиат" теқ қана
автомобиль шығарып қоймайды, теңіз кемелерін және т.б. шығарады.
Фирма экономикасы курсының мазмұны мен мәні туралы көзқарастардың
біртұтастығы жоқ. Авторлардың бір қатары фирма экономикасы көсіпорынды
экономикалық басқаруды зерттейді деп есептесе, басқалары фирма экономикасы
өндірісті ұйымдастыруды зерттейді, ал ұшіншілері фирма экономикасы
кәсіпорынның шаруашылық механизмін зерттейді деп есептейді.
Жекелеген авторлардың айтуынша, оның теориясы мен практикасының одан
әрі дамуында, микроэкономика макроэкономикалықталдаумен өріліп,
макроэкономикаға еніп озінің дәстүрлі шекарасынан көп шыға бастауда.
Керісінше де, макроэкономика теориясы микроэкономика мен барынша жақындаса
ерілуде және оны талдаудың жалғасы болуда.
Осының бәрі оны зерттеу нәііінің айкын шекарасынын жоқ екендігі туралы
куә болады.
Біздің көзқарасымызда, фирма экономикасынын теориясы қатаң рыноктық
бәсеке жағдайындағы фирманың шаруашылық қызметін зерттейді. Осы пәннің
окыту және функңиясы аясын аңықтайды.

ФИРМА СТРАТЕГИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ
ШАРУАШЫЛЫҚТЫ ЖҮРГІЗУДЕГІ НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕСІ

ХІХ-ғасырдың басында француз эксжомисті Жап Батист Сэй (1767-1832
жылдар) кәсіпорынның шаруашылық қызметінің негізгі ережесін қалыптастырды.
"Пайданы кебейту үшін өндіріс шығындарын азайту керек". Осы классикалық
ереже еркін, жетілген нарықтық бәсеке жағдайында бас тартпай жүмыс істеді.
Бұл жағдай сол кездегі өнеркәсіп шаруашылық қызметтері, шығарылған өнім
ассортименті және өткізу рыноктары салыстырмалы түрде түрақты болуымен
түсіндіріледі. Түрақты рынокта фирмалар осы нарықта ездерінің белгілі бір
үлесі үшін күресті.
Фирманын стратегиялық мақсаты сатуда бағаларды және өндіріс шығындарын
азайту арқылы өзінің мүдесін көбейту болды.
Осы дәуір, еркін бесеке дәуірі теориякалық экономикаға баға бәсеке
дәуірі ретінде белгілі. Осы уақыттта бәсекелестеріне қарағанда сондай
өнімге бағасы төмен фирма алға шықты.
Осы бойынша америка ғалымы, экономист, америка жоғары оку орындарының
студентері үшін белгілі "Экономика" оқулығының авторы П. Самуэльсон: "Тауар
өңдірушілер бағалар бәсекесіне қарсы тұра алады және өздерінің пайдасын
максимум деңгейге дейін көтере алады, тек қана шығындарды минимум деңгейге
дейін азайтқанда, бұл өз кезегінде өңдірістің ең тиімді әдістерін
өңдіргенде ғана қол жеткізіледі" - деп жазды.
Қазіргі жетілмеген бағалық емес бәсеке жағдайында өңдірістің
шығындарын азайту арқылы пайданы көбейту жолын іздеу әрекеті, әсіресе
фирмалар арасында бәсеке болғанда ерте ме кеш пе фирма үшін төлем төлей
алмау жағдайына әкеледі.
Әлемдік қауымдастықтың қазіргі экономикасы өтпелі экономика ретінде
сипатталады бір елдер, бүрынғы социалистік елдерді қосып алып нарыктық
экономикаға өтуде, дамушы елдердің бір қатары дамудың индустралдыға дейінгі
деңгейін индустралды дәуірге өтуде, индустралды дамығап елдер
индустралдықтан ақпараттық дәуірге өтуде.
Ақпараттық дәуірде түтынушылардың муқтаждықтары мен сүраныстары көп
қырлы және ұлттык рыноктар рамкаларынан алыстауда, сүраныстар мінезі
өзіндік сипат алып және де өзінің құрылымы бойынша әр түрлі болуда.
Фирма, егер ол нарықта үлгеруге үмтылса, мына ережені бұлжытпай
орындауы тиіс: табыстарды көбейтуді шығындарды азайту арқылы емес, сату
көлемін арттыру арқылы жүзеге асыру керек, шын мәнінде осы факторлар өзара
байланысты болса да.
Жалпы кабылданғандай, фирма басшысы білімді және жан-жақты болса да,
менеджерлер мен ипженерлердің қандай талаптары меп қабілеттері болғанымен
бағалық емес қатаң бәсеке жағдайларында, яғни тұтынушылар сүраныстарының
кұрылымында бірінші орынға жаңашылдық, сана, дизайн жиі жаңарту мен әр
алуан ассортимент сатудан кейінгі жоғары деңгейдегі сервис қойылғанда, өз
фирмасында өңдірістік шығындар деңгейін белгілі бір шекарасынан төмен
азайту мүмкін еместігіне көзі жетеді.
Макроэкономика саласындағы мамандардың бағалануына кез-келген фирма
үшін кез-келген экономика үіші шаруашылық қызметтің бағдары болып әлемдік
сыныпты қазіргі заманға сай кәсіпорындарда өндірісті ұйымдастыруы болуы
тиіс және мына параметрлерге сәйкес келуі тиіс:
Біріншідеп, үлкен икемділігі өнім ассортиментін тез өзгерту және
өнімді жиі жаңарту қабілеттері болуы керек. Стандартталған өнімнің қатаң
негізделгеп жаннай өндірісі түтынушылардын тез өзгерегіп сұраныстарына
бейімделуге қабілетсіз және онын төлем төлей алмауға әкеледі;
Екіншіден, фирма жаңа технология мен өндірісті ұйымдастырудың жаңа
нышандарына көшуге ұмтылуы тиіс. Өндіріс технологиясы күрделі екені, қазір
еңбек бөлінісі мен үйымдастырудың басқа да нышандарын әсіресе фирма
өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігі туралы мәсәле шынымен қойылған жағдайда
қажет етеді;
Үшіншіден, фирмаға өзінің өнімінің сапасын және сатудан кейінгі
сервистің деңгейіне көтеруге ерекше көңіл бөлуі керек. Түтынушылардың өнім
санасына деген талаптары бүгін тек, өсіні қана қойған жоқ, және де өзінің
сипатын түбірімен өзгертті. Қазір жақсы өнімді шығару аз, сонымен бірге
сатудан кейінгі сервисті үйымдастыруды, түтынушылардың жоғары деңгейдегі
өзіндік сұраныстарына қосымша фирмалық қызметтерді көрсету туралы ойлау
керек.

ФИРМА ПАЙДАСЫ
ШЫҒЫНДАР МӘСЕЛЕСІ, ОЛАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ФИРМА ПАЙДАСЫН КӨБЕЙТУ

Фирманың шаруашылық қызмет процесінде өндірістік тұрақты шығындар
құрылымында қалдық және старттық шығындар туады. Фирманың түрақты
шығындарына құрал-жабдықтар жалға беру ақысының салықтардың, әкімнің
басқару шығындары кірегійін еске түсірейік. Түрақты шығындар шығарылған
өнім көлеміне тәуелді болмайды.
Қоғамдық ұйымдар-өнімді өнгізу мен өндірістің болатын түрақты
шығындардың бөлігі.
Неғүрлым шаруашылық қызметінің тоқтау уақыты ұзайған сайын. Бұл
жағдайда фирмада жұмысшы күшін жалдау мен гимараттарды жаңа беру туралы
түрлі шарттар мен келісімдерден құтылу мүмкіндіктері пайда болады.
Старттық шығындар-өндірісті қайта қосумен жөне өнімді өткізумен
байланысты туатын тұрақты шығындардың бөлігі.
Старттық шығындар-өндіріс пен өткізу кемемдері өзгермегенде
өзгермейтін болуы мүмкін. Егер өндіріс әлеуметін арттыру керек болса
(техника мен жүмыскердер санын), онда старттық шығындардың сандық өсуі және
типті секірісі болады.
Осылайша, "тұрақты шығындар" түсінігі-салыстырмалы, өндіріс пен
өткізілу өзгеруінің әсерінен олар өзгеріссіз қалмайды.
Фирманың шаруашылық қызмет процесінде өзгермелі шығындар өндіріс
көлемі мен өнім өткеру көлемі азайғанда және артқанда қалай болады?
Өзгермелі шығындар жүмысшы күшіне, шикізат пен материалдардың шығындары
екенін есімізге түсірейік. Бұл шығындар өндіріс пен өнім еткеру колемінің
өзгеруімен өзгереді.
Фирманың өндіріс пен өнім өткеруінің өзгеруіне байланысты өзгермелі
шығындар құрылымында пропорционалды прогрессипті, дегрсссивті шығындар
пайда болады.
Пропорционалды өзгермелі шығындар-өндіріс пен өнім откеру
иропорциясына қатысты өзгеретін шығындар.
Прогрессивті шығыңдар-өндіріс пен өнім откеруге қарағанда көп деңгейде
өзгеретін өзгермелі шығындар.
Дегрессивті шығындар-өндіріс пен өнім өткерілуіне карағанда
салыстырмалы түрде аз пропорцияда өзгеретін өзгермелі шыгындар.
Өзгермелі шығындар өндіріс пен өнім өткерілу көлемдері өсуі бойынша
көрінеді. Ең алдымен олар өндіріс колемімен баяу өседі және осы уакытта
дегрессивті шығындар пайда болады. Оның себебі мына жағдай: фирманың
экономикалық қызметі кеңейген сайын жұмысшы күшін пайдалану, ұйымдастыру
және еңбек бөлінісі жақсарады, арзан шикізат пен материалдар алынады.
Бірақ та, белгілі бір сәтте, шаруашылық қызмет тиімділікке жету, арзан
шикізат пен материалдарды жақсы қолдану мен сатып алу мүмкіндіктері
таусылатын деңгейге жетеді. Фирма өзінің толейтін толық пайдалану деңгейіне
жақындағанда, өзгермелі шығындар прогрессипті шығындар сипатына еніп, олар
өндіріс көлемі өсуден де тез өсе бастайды. Бұл мынаумен яғни жұмысшы күші
осы немесе басқа себептерден қымбаттайды, өнімнің бірлігіне есептегенде
шығындар өсе бастайды, жұмыстардың қарқыны ақаудың пайызын көтереді.
Осылай, дегрессивті және прогрессивті шығындар басшылар үшін фирма
шаруашылық қызметінің тиімділігінің барометрі болуы тиіс.
Фирманың шаруашылық кызметінің тиімділігі туралы шығындар кұрылымының
басқа өзгерістері де болады. Шығындар құрылымы деп жалпы шығындардың
барлық көлемінде фирманың өзгермелі және тұрақты шығындардың пайыздық
қатынасын түсінеміз.
Егер А және В екі фирмалардың жалпы шығындары мына түрде келтіріледі:
А В
өзгермелі шығындар 70% 40%
тұрақты шығындар 30% 60%
жалпы шығындар 100% 100%
Осыдан олардың құрылымы өзгеше деп қөрытынды жасауға болады.
А фирмасында еңбекті төлеуге көп шығындардың болуы, осы фирмада қол
еңбегінің үлесі көп екендігін көрсетеді. Оған керісінше В фирмасында
өндірістің жоғары деңгейлі автоматтандырылуына сәйкес жоғары түракты
шығындар мен еңбек ақысында аз өзгермелі шығындар.
Өңдіріс шығындары құрылымы қазіргі жағдайда айтарлықтай өзгерді. Жаңа
технологияларды қөлданудың өсуіне байланысты құрлымында инженер-
электронщиктер, ииженер-программистер, инженер-механиктер оларға сәйкес
еңбек ақылары мен басым жөғары мамандықты жұмыс күшіне қажеттілік өседі.
Осы себептен өнімнің жалпы құқығында еңбек ақы үлесі айтарлықтай өсті. АҚШ-
нда өнеркәсіп жұмысшыларының еңбек ақысы 2%-дан 10%-қа ості. Фирманың
маркетинтік қызметіне байланысты шығындар 20%-дан 40%-ға өсті, осыдан фирма
стратегиясында пайданы көбейтуде жаңа мәселелер пайда болады.
Пайданы көбейтуде мынандай теориялар мен моделдер болады.
Пайданы көбейтудің дәстүрлі моделі. Дәстүрлі модель мына әдістерге
сүйенеді:
- статистикалық әдіс, өңдіріс пен өткізудің бұрынғы көлемдері
кезінде алынған максималді пайданың статистикалық ақпараттарына
негізделеді;
- экспериментті әдіс, өңімнің көруге арналған партиясының өндірісі
мен өткерілуіне және да осыдан түскен максималді пайдаға негізделеді;
- эксперттік баға әдісі, өндіріс пен откеру көлемдерінің және
шығындар көлемінің экспорттық баға негізінде максималді пайда алу
мүмкіндіктерін талдауға сүйенеді.
Менеджерлік теория және пайданы ұлғайту моделі.
Осы теорияға келіссек нарықтың түскен жағдайында қатаң бәсекелестін
ортада фирманың одан шығуға үмтылуында пайданы ұлғайту мен тек қана аз
уақытта ғана емес, сонымен бірге ұзақ уақыттағы кезеңде де айналысуы тиіс.
Практика көрсеткендей, осында осы немесе басқа фирманың сайланған
басшыларының тәртіптеріне байланысты мәселе туады.
Сайланған басшылар өздерін жұмыста уақытша сезініп, пайданы ұлғайтуды
өздері орынынан кеткенше жақсы сыйлық алуға үлгеру үшін тек қана аз уақыт
кезеңінде жүзеге асыруға ден қояды.
Ірі фирмалардың контракты бойынша сайланған басшылары, сайланған
басшылар емес, максималды пайданы алудың бағдарламасын тек қана аз уақыт
кезеңінде ғана емес, сонымен қатар үзақ уақыт кезеңінде де жасайды.
Маржиналды теория және пайданы көбейтудің моделі.
Осы теория шекті табыс және шекті шығындар тепе-тендігінде пайданы
көбейту түралы тезиске сүйенеді. Шекті шығындар мен шекті табыс есептері
көрсеткендей, олардың тепе-теңдік үш өнім өндірісінде ғана болуы мүмкін.
Шекті табыс - фирманың қосымша өндірілген өнімнің әр бірлігінен
алынған косымша табыс.
Шекті шығындар - әрбір қосымша өнімнің бірлігінің өндірісімен
байланысты косымша шығындар.
Шекгі табыс - шекті шығындар жағдайы фирма жұмысы үшін жетілген және
жетілмеген бәсеке жағдайларында да қолданылады.
Осымен қатар осында мыналарды есепке алу керек:
- жетілген бәсеке ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.