Қазақстанның халықаралық сауда қозғалысына қатысуы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3-4

1 – тарау. Ашық экономика: түсінігі, мәні халықаралық сауда ретінде
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5-13
1.1. Ашық экономика – сыртқы экономикалық қатынастар жүйесін ретттеуші
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...5-7
1.2. Халықаралық сауданың классикалық теориясының мәні, ерекшеліктері және
формалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..7-10
1.3. Халықаралық сауданың классикалық үлгілерінің сипаттамасы ... ..11-13

2 – тарау. Ашық экономиканы жандандырудағы халықаралық сауда айналымын
арттырудың басты маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14-16
2.1. Халықаралық сауда айналымын арттырудың ғаламдық
маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..14-15
2.1. Халықаралық сауданы ғаламдық жетілдірудің мәселелері ... ... ... ..15-
16

3 – тарау. Қазақстанның халықаралық сауда қозғалысына қатыса отырып, ашық
экономимиканы дамытудың алғы шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ...17-
29
3.1. Қазақстанның халықаралық сауда қозғалысына қатысуы ... ... ... ... 17-
23
3.2. Халықаралық саудадағы бәсекелестікті арттыру мәселелері ... ... ..24-
29
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .31

Кіріспе
Ашық экономикаға жалпы тоқталар болсақ, бұл сыртқы саудаға
яғни халықаралық саудаға араласумен түсіндіріледі. Ашық экономика
ол еліміздің басқа әлемдік дамыған елдер экономикасымен байланысын
арттыру болып табылады.
Қазіргі кезде кез – келген елдің сыртқы экономикалық байланысы, оның
көлемі, құрылымы, ол байланыстардың бейнесі барлығы – халықаралық сауданың
әлемдік байланысқа деген деңгейін көрсетіп отыр. Халықаралық сауданың әр
жүйесінде мемлекет арасында күрделі байланыстар және қарама – қайшылықтар
болып тұрады.
Дегенмен, халықаралық сауданың классикалық теорияларының кейбір
әдістері өзінің даму заңдылықтарында ұлттық шекарадан шығып халықаралық
деңгейге жеткен болатын.
Аталған курстық жұмыс – ашық экономика мәнін және халықаралық
саудамен өзара байланысын, халықаралық сауданың қалыптасуының теорияларын
соның ішінде классикалық қалыптасуының теорияларын, халықаралық сауданың
мәні мен мағынасын, олардың түрлерін, халықаралық сауда байланыстарын, ашық
экономиканы ғаламдық деңгейге жетілдіру мәселелерін сипаттайды.
Бұл жұмыс тақырыбының өзектілігі – қазіргі уақытта Қазақстан барынша
бәсекелес елу елдің қатарына қосылуына байланысты ашық экономиканы дамыта
отырып халықаралық саудада алар орнынының маңыздылығымен мағынасының
деңейін анықтау болып табылады.
Алға қойылған міндеттер:
- халықаралық саудадағы классикалық теориялардың қалыптасу кезеңдерін
жүйелеу;
- халықаралық сауданың – сыртқы экономикалық қатынастар жүйесі ретіндегі
мәні айқындау;
- халықаралық сауданың классикалық теориясының мәні, ерекшеліктері және
формаларын ажырату;
- халықаралық сауданың классикалық үлгілерінің сипаттамасын дәлелдеу;
- халықаралық сауда айналымын арттырудың басты маңыздылығын ашу;
- халықаралық сауда айналымын арттырудың ғаламдық маңыздылығын шешу
жолдарын;
- Қазақстанның халықаралық сауда қозғалысына қатыса отырып, бәсекелестікті
дамытудың алғы шарттарын қарастырады.
Сонымен, біз бұл жұмыста халықаралық сауданың даму тенденциясымен
даму деңгейінің басты элементтеріне тоқтайтын боламыз.
1 – тарау. Ашық экономика: түсінігі, мәні халықаралық сауда ретінде
мәні
1.1. Ашық экономика – сыртқы экономикалық қатынастар жүйесін ретттеуші
ретінде
Халықаралық сауда - әр түрлі елдердегі тауар өндірушілер арасындағы
байланыс формасы болып табылады, яғни ол халықаралық еңбек бөлінісі
негізінде қалыптасады және елдердің өзара тәуекелділігін көрсетеді, елдің
ашық экономикасын тұрақтандырушы ретінде де орын алады.
Ғылыми – техникалық революцияның, өнеркәсіптік өндіріс мамандануы мен
корпорациясы әсерінен елдер экономикасында болып жатқан құрылымдық
өзгерістер ұлттық экономикалардың өзара әсерлесуін күщейтеді.
Ұлттық экономикадағы ұлттық нарықтардың жиынтығы – дүниежүзілік
нарықты құрайды.
Дүниежүзілік нарық әлемдегі тауар – ақша қатынастарының даму процесі
кезінде қалыптаса бастады, яғни 16 – ғасырдан бастап дүниежүзілік нарық
күрделі түсінік болып табылады.
Жалпы алғанда, дүниежүзілік нарық күрделі түсінік болып табылады.
Бұл түсінікті терең зерттеу үшін осы екі аспектіде қарастыру керек:
- біріншіден, дүниежүзілік нарық бастрактылық түсінік болып табылады, яғни
ол кеңістік аспектіде қарастырылады;
- екіншіден, дүние жүзілік нарық заттық аспектіде қарастырылады.
Осыған сәйке халықаралық сауданың қарастырылу аспектілеріне жеке –
жеке тоқталып өтейік.
Халықаралық сауданың мәні, құрылымын және әрбір элементінің
автономиялылығын түсіну үшін графикалық әдістер қолдану өте тиімді болып
табылады.
Сыртқы сауда дегеніміз – белгілі бір елдің басқа елдермен сауда
жасауы. Сонда барлық елдердің сауда операциясын жүзеге асыратын сфера –
халықаралық сауда деп аталады.
Халықаралық сауда операцияларының негізгі төрт түрі бар:
- экспорттық операция – шетке шығару арқылы шетелдік контрагентке тауарды
сату;
- импорттық операция – шеттен әкелу арқылы шетелдік контрагентпен тауарды
сатып алу;
- керіэкспорттық орпеация – бұрын импортталған және қайта өңдеуден өтпеген
тауарларды шетке шығару арқылы сату;
- керіимпорттық операция – бұрын экспортталған және қайта өңдеуден өтпеген
тауарларды шеттен әкелу арқылы сатып алу.
Ұлттық нарық пен халықаралық сауда бір – бірімен тығыз байланысты,
бірақ олардың өзара айырмашылықтары бар.
И.П. Фаминский өз кітабында ұлттық нарықтар мен халықаралық сауда
арасындағы айырмашылықтарды жазбаша түрде атап өткен.
Халықаралық сауда – бұл халықаралық тауар – ақша қатынастарының
сферасы, дүние жүзіндегі барлық елдердің сыртқы саудасының жиынтығы.
Халықаралық сауданың мәнін ашу үшін оның формаларын анықтаймыз және
олар төмендегідей болып жіктеледі:
1) аукциондар және аукциондық сауда;
2) биржалық сауда;
3) халықаралық көрмелер мен жәрмеңкелер;
4) машиналар мен құрал – жабдықтардың арендасы;
5) қарама – қарсы сауда;
6) шекаралық сауда;
Аукцион дегеніміз алдын – ала көруге қойылған тауарларды белгілі бір
уақытта белгіленген орында сату формасы. Аукцион белгілі бір тауар түрлері
бойынша өтеді, мысалы бағалы аң терісі, жүн, өнер туындылары, антикварлық
және кейбір бірдей тауарлар.
Аукционның ерекшелігі сатушының тауар сапасына жауапкершілігінің
шектеулілігі.
Аукциондық сауда – нарықтық сауданың түрі, мұнда тұтынушы барынша
пайда табу мақсатындак аукционға қатысты бірнеше немесе көптеген сатып
алушылардың тікелей бәсекеге пайдаланады.

1.2. Халықаралық сауданың классикалық теориясының мәні, ерекшеліктері
және формалары
Мемлекеттер өзара неге сауда жүргізеді?Осыған деген талпыныс жауапты
біз экономикалық теория өкілдерінің классикалық мектепттерінен
табамыз.Оларға Адам Смит (1723-1790) және Д.Рикардо (1772-1823)
жатады.А.Смит 1776 жылы:Дұрыс ойлайтын отбасы атасының негізгі қағидасы –
ұйде арзанға сатып алуға болатын нәрсемен ешқашан айналыспа өндірме- деген
екен .Бұған тіпті нақты жауапты Д.Рикардо 1817 жылы шығарған Саяси
экономия және салық салудың бастамасы! еңбегінде айтқен.Мұнда Д.Рикардо
маманданудың пайдалылығын екі мемлекет арасындағы қатынасын
түсіндірген.Олар шартты түрде – азық-түлік және киім-кешек өндігген.Осы
мысалдың негізінде Америка мен Еуропаның арасындағы сауданың өзара
пайдалылығын дәлелдеген.Дәлірек айтсақ,Д.Рикардо салыстырмалы артықшылдық
немесе салыстырмалы шығын өндірісі теориясын жасады.Осы теория халықаралық
сауда практикасы мен экономикалық ғылымда кеңіне қолданылады. арасындағы
Халықаралық еңбек бөлінісі дүниежүзіндегі мемлекеттер арасындағы тауар
айырбасының экономикалық негізі болып табылады.Халықаралық еңбек бөлінісі
кейбір елдердің мамандануымен байланыстырып,сонда тауар өндіруге
қалыптасқан дұрыс жағдайлармен түсіндіріледі.Мысалы,Жапонияда аудио және
видео техниканы шығаруға дұрыс жағдайлар қалыптасқан.Бұл елде жоғары
квалификациялық арзан жұмыс күші және аудио-видео техника шығару үшін
өндірістік база бар.
Австралияда ауылшаруашылық өнімдерін өндіруге жақсы жағдай
қалыптасқан.Оның ішінде ет,жүн,астық өндіру арғы орында тұр.
Бразилидатабиғи-климаттық жағдайдың өзі кофе өндіруге
бейімделген.Ал АҚШ, Германия, Италия, Францияда автомобиль, ауылшаруашылық
машиналары, химикаттар және т.б. өндіріс процесіне дұтыс жағдайлар
қалыптасқан.Дұтыс қалыптасқан техникалық,өндірістік табиғи-климаттық
жағдайлар бұл елдер үшін белгілі өнімді өте аз шығынмен өндіруге мүмкіндік
жасайды.Халықаралық өзара сауда кейбір елдердің белгілі өнімді өндіруге
мамандануын қалыптастырады.Бұл өнімді жоғарғы тиімділікпен өндіріп,өздері
шығара алмайтын басқа тауарға айырбастайды.
Қазақстан Респурликасында дұрыс қалыптасқан табиғии-климаттық
жағдай ТМД елдеріне астық,ұн,жарма,ет өнімдерін;көмір,қара,түсті металдарды
жіберуге болады және олардан балық,аудио-видеотехника т,б, алуға әбден
мүмкін.Қазіргі сыртқы саудада қалыптасып отырған басты сипат оның
құрылымындағы өзгерістер.Машина,жабдықтар,химиялы қ тауарлармен сауда жасау
қарқынды өсіп,шикізатпен саудаласу қысқарып келеді.
Қазіргі ҒТР дүниежүзі нарығында сауданың тіпті жаң түрлерін
қалыптастыруда.Мысалы айталық:патент саудасы,лицензия мен(ашқан жаңалықты
белгілі уақытқа пайдалануға бнрілген рұқсат) сауда,техникалық саудалау –
ноу-хоу.
Бүгінгі жағдайда барлық елдердің экономикасы халықаралық саудамен
байланысты.Тіпті экономикасы шалқып дамыған өзі де солай.Мысалы,АҚШ-тың
экономикасы басқа елдерден мына өнімдерді импорттаумен байланысты:банан,
какао ,кофе, шәй, никель, қалайы, табиғи каучук, алмаз және т.б.
өнімдер.Сонымен қатар АҚШ сыртқа мынаны шығарды:химия өнімдері, әртүрлі
жабдықтар, автомобиль,ұзақ мерзімді тауарларды (тоңазытқыш, шаңсорғыш),
астық және т.б.
Бір сөзбен айтсақ,халықаралық сауда – екі жақты қозғалысы бар көше
сияқты құбылыс.
Сыртқы сауда – тауарды әкелуден (импорт) және шығарудан (экспорт)
құралады.Әрбір елдің сыртқы саудасының нәтижесі сауда балансынан
көрінеді.Егер шығарылған тауар құны әкелінген тауар құнынан артық болса
активті сауда балансы дейміз.Керісінше болған жағдайда пассивті сауда
балансын құрайды.
Қазақстанның сыртқы сауда динамикасының күрт өзгеруіне мұнай
өнімдері,қара және түсті металлургия өнімдеріне бағаның төмендеуі әсер
етті.1998 жылы алдыңғы жылдың көрсеткішімен салыстырғанда экспорт 16
пайызға төмендеді.Бірақ импорттық түсім онша өзгеріске ұшыраған жоқ.
Сауда балансы пассивті болғанда мемлекет айырманы алтынмен жабуы
керек немесе несие алуға өтініш жасайды.Сондықтан да әрбір мемлекет сыртқы
тауарды көп шығарып,аз тасуға бейімделеді.Бұл тауар балансының активті
болуян көрсетеді.Мемлекет импортты түсіру үшін қорғау іс-әрекетіне
қөшіп,тасылатын тауарларға жоғарғықорғау салығын қолданады немесе арзан
ақша саясатын іске қосады.Әдетте,АҚШ-ты өзінің сауда әріптесі Жапонияға
осылай жасайды.Себебі Жапония АҚШ нарығын арзан автомашина,тоңазытқыш,аудио
және видеотехникаға толтырып тастады.
Шартты түрде:1 доллар- 1 теңгеге тең делік.АҚШ Жапонияға
тоңазытқыш тасыса,Жапония АҚШ-қа транзистор тасиды.Тоңазытқыштың
шартталуына 100 долл. тең,ал транзистордың шартты құны 100 иен болмақ.Шетел
тауарларының легін тоқтату үшін АҚШ арзан ақша саясатын ендіруге
келісіп,өзінің ұлттық валютасын ,иенннің доллорға қатынасы екі есе
болған.Бүл жағдайда 1 долл. Жапонияда 0,5 иен ғана береді.Онда АҚШ-та иенге
екі доллор төлеугн тура келеді.Мынаны түсіну қиын емес:Америка тоңазытқышы
Жапонияда 50 иен болып, оны Жапонияда шын пейілмен сптып алады.Ал, Жапония
трнзисторының бағасы екі есес өсіп,американдықтар үшін 200 долл.
сатылады.Бұл американдықтардың қымбар жапон транзторын сатып алу иейілін
барынша тарылтады.

Сауда кедергілерінің ауқымы көп және бұған мыналар енеді:сырттан
әкелінетін тауарларға жоғарғы салымдар, ұлттық валютаның девольвациялануы
,сыртқа шығаратын тауарларға квота ,экспортқаеркін шектеулер.Мұның барлығын
протекционистік шаралар дейміз немесе мемлекеттің экономикалық саясаты. Бұл
аталған саясат ішкі нарыққа шетел тауарларының еніп кетпеуіне бағытталған.
Халықаралық нарық қазіргі жағдайда үш негізгі бағытты құрайды:
- тауар мен қызмет көрсету(ақпарат нарығын қосқанда);
- жұмыс күші;
-қарыз капиталы.
Халықаралық нарықта тауарлар инткрнационалдық құнның негізімен
байланысып,ал орташа қоғамдық қажетті интернационалды жұмыс уақыты
шығынымен анықталады.Елдің өз ішінде өндірушілер көп шығындар жұмсай
отырып,пайданы орташа мөлшерден аз табады.Ал өте аз шығындар жұмысындағы.-
қосымша пайда табады.Халықаралық ратықта да өндірушілер жағдайды осылай
кімнің шығындары орташа интернационалдық деңгейден төмен болса соғұрлым өз
тауарын экспорттаудан өте жоғары табыс табады.

1.3. Халықаралық сауданың классикалық үлгілерінің сипаттамасы

Дүниежүзілік қауымдастық талабына сай қалыптасқан, сауда және
тариф бойынша халықаралық басты келісім (ГАТТ) бар.Бұл келісім 1948 жылы
қаңтардың 1-де күшіне еніп,алғашында дамыған елдердің өзара өнеркәсіп
тауарларын саудалауда кдендік кедергілерді жоюын мақсат етіп және сауда
саттық шектеклерді алып тастады.Кейінірек келісім басқа да дамымаған
елдерде таратылды.Ол елдер шикізат өнімдерін ұсынудың басты тұлғасы болып
отыр.Басты - өнім мұнай және халықаралық нарыққа азық-түлік шығару болып
тұр.
Халықаралық еңбек бөлінісі мен өнеркәсібі дамыған елдердің
позициясын нығайту өнеркәсіп өнімдерін айырбастаудың өсуіне алып
келеді.Халықаралық саудада шикізат тауарларының үлес салмағының кемуі,
қазіргі өндірісте шикізат ролі кемуінің жалпы тенденцисын байқатады.ҒТР-ның
дамуы жаңа технологияны қолдануға әкеліп шикізатқа шығындарды және жайын
өнімнің мөлшеріне энергияны қысқартты.ҒТР сауданың қалыптасқан түрлерінен
басқа түрлерін де тудырды.Оларға:техникалық білім,техникалық іс-тәжірибе
технологиялық процесс пен лицензия мен патенттер жатады.
Сауда және тариф бойынша халықаралық басты Келісім (ГАТТ) 1948
жылы 1-ші қаңтардан халықаралық сауданың бейтарап дамуына ықпал
жасады.Алайда монополиялану деүңгейі әлі жоғары емес,себебі дүниежүзілік
экспорт пен импорттың жүзден бір бөлігін трасұлттық корпорация (ТҰҚ) жүзеге
асырып оның едәуір бөлігін монополиялап алған.Американың Бизнес
интернэшнл зерттеу фирмасының Корпорация жоғарғы және 1985 жылғы
дүниежүзілік нарық деген баяндамасында:Корпорацияның жұмыс жасауындағы
негізгі принцип мынау:дүниежүзін өз нарығы ретінде қарап,олар өндірісті
ұйымдастыруды және орналастыруды, сондай-ақ өнімді өткізуді жүзеге асырды.
Корпорацияның ұлттық саяси шекараға мән бермейтіні сондай, уақыт пен орын
қаншалықты қажет етсе соншалықты жұмыс атқара береді. Трансұлттық
корпорация (ТҰҚ) дамушы елдердің барлың экспортының 50 пайыздан 70 пайызға
дейінгісін бағылап отырады.Қазіргі кезде ТҰҚ арқылы:
50 -ден 60%-ке дейін – қант, фосфорит;
70-тен 75 %-ке дейін – куріш ,каучук, қалайы;
80-шы 85%-ке дейін – шай, боксит, мыс;
85-тен 90%-ке дейін – кофе, мақта, темекі, темір рудасы,мұнай;
90%-ке дейін – аудио- видеотехника және компьютерлер өтіп отырады.
Осының барлығы жоғарғы монопольді түрде үстемдік жасауға ықпал
етіп,шығарған өнімді монополиялық бағамен өткізеді.Дамушы елдердің талабы
бойынша 1974 жылы БҰҰ-ның арнайы сессиясы ТҰҚ-ның іс-әрекетін қарастыратын
универсалды кодекс жасауға шешім қабылдап, ол корпорация қызметін реттеп
отыруға бағытталмақ.
Сауда және тариф бойынша халықаралық басты Келісіммен (ГАТТ) басқа
дүниежүзілік қауымдастыққа экспорттық бақылаудың (1942-ші жылдан)
халықаралық координациялық комитеті бар (штаб пәтері Парижде). Бұл
комитетті құрудың басты инициаторы АҚШ болды. Батыс елдері озық техника мен
технологияны сатуға бақылау жасау үшін шешім қабылдады. Олардың сериялық
игеруден 4 жыл өткен соң Батыста сатуға рұқсат етеді. Осы уақыт әшәнде
оларды модернизациялау қажеттігі туады.
Осыдан байқайтынымыз, тауар мен қызмет көрсетудің халықаралық
нарығы бос емес, ол монополияланған, бақылауда және реттелген.
Халықаралық жұмысшы күші нарығы жұмыс күшінің сырттан келуімен
(эмиграция) және кетуімен (иммиграция) қалыптасады.Айтып отырғанымыз ұлттық
шаруашылықтар арасындағы жолдамалы еңбек адамының ауысуы(миграция).
Миграция- бір елден екінші елге жұмыс күші ауысуының ерекше
түрі.Оның пайда болуы өмір сүру деңгейінің төмендігі мен даму қарқыны төмен
елдерде салыстырмалы тұрғындары дәрежесі жоғары болуымен түсіндіріледі.
Соның салдарынан қосымша жұмыс күшін қажет ететін интенсивті дамыған
елдерге ауысып отырады. Халықаралық миграциялық лектердің негізгі елдері
болып Батыс Еуропа мен АҚШ-ты саналады.Батыс Еуропа елдеріне негізгі
жұмысшы мигранттар легі Жерорта теңізі мен Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінен
келеді.
Қазіргі жағдайда жұмыс күші миграциясының жаңа бағыты пайда
болды.Ол Таяу және Орта Шығыс елдерінен мұнай көздерімен байыған Парсы
шығанағындағы шағын мемлекеттер – Кувейт, Сауд Аравиясы, Біріккен Араб
Әміріне жұмыс күші ауа бастады.
Қазіргі кезде Батыс Еуропа елдрінде 14 млн. Шетел жұмысшысы мен
олардың отбасы бар.
Арзан шетелдік жұмысшы күші ұлттық байлықтың көп бөлігін
жасайды.Мысалы Францияда шетелдік жұмысшылар құрылысшылардың 80%-тін ,
Бельгияда - 50% шахтерларды, Германияда - 40% автомобиль зауытының
жұмысшыларын құтайды.
Еңбек миграциясының басқа түрі – ақылдылардың кетуі. Бұп құбылыс
дамушы елдерге ғана тән. Күрделі жұмыспен айналысатын жоғарғы
квалификациялық мамандар мен ғылымдарға жағдай жасалмаған.Олардың атқарған
жұмысына төлем де төмен.Ал өзге елдерде жоғарғы квалификациялы
жұмысшыларға, ой еңбегінің қызметкеріне, өнертапқыштар мен конструкторларға
жақсы жағдай жасалынған.Олардың шетелге кетуінің басты себебі – дұрыс
жағдай жасалып, жоғарғы еңбек ақының төленуі.Жоғарғы квалификациялы
жұмысшылар мен ой еңбегі қызметкерлерін импорттаудың нәтижесінде
индустриалды елдер осы мамандарды дайындауда ондаған миллиард доллордв
үнемдейді.

2 – тарау. Ашық экономиканы жандандырудағы халықаралық сауда айналымын
арттырудың басты маңыздылығы
2.1 Халықаралық сауда айналымын арттырудың ғаламдық маңыздылығы
Қазіргі уақытта ғаламдық мәселелердің екі қатары бар. Бір жағына, бұл
– адамзаттың ғаламдық мәселелері деп аталатын мәселе. Бірінші кезекте, олар
дәстүрлі технологияның дағдарысына және адам мен табиғаттың өзара
әрекеттестік заңдарының бұзылуына тіреледі.
Екінші жағынан экономиканың ғаламдық мәселелері бар. Олардың пайда
болулары әлемдік экономиканың ғаламдық болуымен байланысты.
Халықаралық сауда айналымын арттырудың ғаламдық мәселелері:
- дамудың ұлттық және экономикалық факторларының анық бөлінуі жоғалады.
Өндіріс факторларының халықаралық қозғалысы енді айрықша маңызға ие болады.

- жасалынып жатқан ғаламдық экономика әлемдік шаруашылықы құбылысының басты
белгісі бола түседі.
- ұлттық экономикалар бірегей және өзгеше болып қала берді, ал олардың
араларындағы байланыс барған сайын бірыңғайлы, халықаралық экономикалық
қатынастардың әртүрлі сферасындағы жалпы ойын ережесін қабылдау
тұрғысынан стандарталған болып келеді.
- жұмысшының нәтижесі әлемдік біртұтас конвейерге ұқсап, шығарылған өнімі
интернационалдық сипат алған халықаралық өндіріс және өндірістің
халықаралық факторларының: капиталдыңғ технологиялар мен ақпараттардың,
жұмысшы күшінің және басқалардың орын ауыстырып орналасулары қалыптасып
келеді.
- ҰАК қызметіндегі негізні мәселе өндірістің жеке шығындарын азайтудан
ғаламдастырудың артықшылығын пайдалануға ауысыда. Мұндай стратегия басқа
компанияларға да қолайлы.
Әлемдік экономиканы ғаламдастыру бірқатар факторлардың күшімен
анықталады.
Халықаралық сауда саясатын ғаламдық мәселелері әлемдік экономиканы саналы
түрде реттеудің қажеттілігімен байланысты. Ғаламдастыру әр елдерден
мемлекеттік деңгейдегі ұлттық реттеу функциясының бір бөлігін халықаралық
экономикалық ұйымдарға беруді талап етеді. Олардың ішінде ХЭҚ – тің барлық
сфералары бойынша көпжақты негізде өте күрделі келіссөздер өтеді.
Бұл бұрынырықта тарифтер мен сауда жөніндегі бас келісім деп аталған
Дүниежүзілік сауда ұйымдарының қызметтерінде де аса айқын көрінеді. Бұл
ұйым тауарлар саудасынан басқа халықаралық сауда қызметтерін,
интелектуальдық меншік құқығының саудалық аспектілерін, инвестициялаудың
қаржыларымен жасалынатын сауданы бақылай бастайды. Ұйымдастырылған
ғаламдастырудың басқа қуатты рычагы болып, сондай – ақ ТСБКДСҰ – нан
шығатын халықаралық сауданы түбегейлі ымыраластырудың жаңа сатысы саналады.
Қолдап, сүйеушілік бұрынырақ ТСБК шешімдерімен біршама жеңілдетіліп келсе,
енді ол басқа идеологиямен ауыстырылуда.

2.2 Халықаралық сауданы ғаламдық жетілдірудің мәселелері
Жаңа ғаламдық мәселелер халықаралық қаржылық сфералардың техникалық
базасында – байланыс құралдары мен ақпараттық жүйелер саласында туып отыр.
Бұл инвестиция мен несие беру үшін, әсіресе жаңа индустриалды және бұрынғы
социалистік елдердегі жаңадан пайда болған даму үстіндегі нарықтарға
қосымша мүмкіндіктер ашады. Сонымен бірге мынадай істер үшін негіздер
туындады:
- валюта және қорлар нарығында бұрын - соңды болып көрмеген көлемдегі
бақылаусыз алып – сатарлыққа;
- интелектуалдық меншік құқығының бұзылуына – жекелеген елдердің ақпараттық
егемендіктерін жоюға;
Әлемдік және халықаралық сауданы ғаламдастыру нәтижесінде халықаралық
экономикалық қатынастардың дәстүрлі формасының аясында жаңа функционалдық
блоктар қалыптасады;
- құрамына халықаралық сауда, сақтау, сақтандыру жөніндегі қызметтер және
жеткізу мен тауарлар тасқынын реттейтін басқа да қажетті операцияларды
жүзеге асыратын тауар қозғалысының ғаламдық жүйесі;
- компьютерлік ақпараттық жүйе арқылы ақпараттар алмасуымен қатар,
интелектуалдық қызметтің нәтижелерімен алмасудың ғаламдық жүйесі;
- электронды байланыс жүйесінің дамуы және компьютерлік технологияның
арқасында ғаламдық қаржы жүйелерін қалыптастыру;
Өз заңдылығы бар ғаламдық экономика өзінің қалыптасу шамасына қарай
күрделі даму жүйесінің белгілерін алады. Ол ғаламдық экономика нарықтық
сипаты мемлекеттік және мемлекет үстіндегі реттеумен үйлестіріліп дамый
алады.

3 – тарау. Қазақстанның халықаралық сауда қозғалысына қатыса отырып,
бәсекелестікті дамытудың алғы шарттары
3.1 Қазақстанның халықаралық сауда қозғалысына қатысуы
Президенттің наурыздағы Жолдауында қойылған Қазақстанның халықаралық
сауда қозғалысын көтеру мен әлем мемлекеттерінің арасында бәсекеге
қабілетті елу елдің қатарына кіру тапсырмасы бірқатар ғылыми, әдістемелік
және тәжірибелік мәселелердің шешілуін талап етеді. Біздің ойымызша,
аталған тапсырма қалыптасқан шаруашылық тәжірибеден бастап, тұрғындардың
менталитетінің ерекшеліктеріне кейінгі отандық әлеуметтік-экономикалық
базистің жиынтық ерекшеліктерін ескеретін Қазақстанның ұлттық даму
моделінің түпнұсқасын жасап шығаруды талап етеді. Осылайша, Қазақстан
экономикасын бәсекеге қабілетті елдер қатарына кірудегі бағыты мен жолы
ұлттық даму моделінің ерекшеліктерін паралельді құрастыру қажеттілігін
ескере отырып, жасалуы керек.
Егер Президент Н.А. Назарбаевтің бәсекеге қабілетті елу елдің
қатарына кіру туралы нақты тапсырмасын қарастырсақ, онда бұл жерде
бүкіләлемдік экономикалық форумының индексі туралы айтылуда. Бұл бәсекеге
қабілеттіліктің өсу индексі (Growth Competitiveness Index) үш компоненттен
тұрады – технология индексі, қоғамдық институттар индексі және
макроэкономикалық орта индексі.
2005 жылы Қазақстан алғаш рет экономикалық өсіміндегі бәсекеге
қабілеттіліктің Достық индексі бойынша талданатын әлемнің 117 ел
топтамасының қатарына ілікті және 61-орынды иелене отырып, ТМД елдерінің
арасында көшбасшы болды. Егер бәсекеге қабілеттілік индекстің жеке
компоненттерін қарастыратын болсақ, онда жағдай былай болады:
- технологиялық индекс бойынша Қазақстан әлемде 77-орынды
иеленеді;
- қоғамдық институттар индексі бойынша – 76-орын;
- макроэкономикалық ортаның индексі бойынша – 41-орын;
- кәсіпкерлік бәсекеге қабілеттілігі бойынша – ТМД-да бірінші орын
және әлемде 62-орын.
Ескеру қажет, аталған индекстің есебі, біздің пікірімізше,
жетілдірілмеген және бұл жетілдірілмегендік елдердің рейтингтегі қорытынды
орналасуында көрінеді. Ресейдің жалпы индексте (БӨИ) төменгі орын алуы
қатты назар аудартады, себебі космос өнеркәсібінің жоғарғы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.