Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 - 2010 жылдарға арналған орта мерзімді макроэкономикалық саясаты
Жоспар
1 Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...2
2 Негізгі бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .3
2.1 Қазақстан экономикасын жаңғырту және оның
серпінділігі ... ... ... ... ... .3
2.2 Макроэкономикалық саясат
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
2.3 Салық саясаты
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .3
2.4 Бюджет саясаты
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .4
2.5 Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған орта
мерзімді макроэкономикалықсаясаты туралы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2.5.1Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық жағдайын талдау және
болжау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .6
2.5.2 Орта мерзімді фискалдық саясаттың мақсаттары мен міндеттері ... 8
2.5.3 Бюджет жүйесін
жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .8
2.5.4 Кірістер саясаты
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 11
2.5.5 Шығыстар саясаты
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...14
2.5.6 Бюджет саясаты
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 30
2.5.7 Бюджетаралық қатынастар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
2.5.8 Мемлекеттік, мемлекет кепілдік берген және жалпы сыртқы борышты
басқару
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 33
2.6 Ақша-кредит саясаты және қаржы секторын дамыту
... ... ... ... ... ... ..35
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..38
Қолданылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...39
Кіріспе
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 тамыздағы № 754 қаулысымен
бекітілген
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған орта мерзімді
макроэкономикалық саясаты
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған орта мерзімді
макроэкономикалық саясаты (бұдан әрі – Орта мерзімді макроэкономикалық
саясат) Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың 2007
жылғы 28 ақпандағы “Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” атты Қазақстан халқына
Жолдауын (бұдан әрі – Мемлекет басшысының Жолдауы) ескере отырып, Қазақстан
Республикасы Президентінің 2007 жылғы 6 ақпандағы №310 Жарлығымен
бекітілген Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007-2009 жылдарға арналған
бағдарламасы, Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының
маңызды көрсеткіштерінің және үш жылдық кезеңге арналған мемлекеттік
реттеуіштердің болжамы, мемлекеттік және салалық (секторалдық)
бағдарламалар мен басқа стратегиялық және бағдарламалық құжаттар негізінде
әзірленді.
Орта мерзімді макроэкономикалық саясат республикалық бюджетті
қалыптастырудың негізі және мемлекеттік басқарудың барлық деңгейлерінде
салық және бюджет саясатын қалыптастырған және іске асырған кезде
үйлестіруші құжат болып табылады.
2.1 Қазақстан экономикасын жаңғырту және оның серпінділігі
Үкімет өз жұмысын мынадай бағыттарда құруды жоспарлап отыр.
2.2 Макроэкономикалық саясат
Макроэкономикалық саясат саласында салық, бюджет және ақша-кредит
жүйелерін реформалау жолымен бірқатар міндеттерді шешу алда тұр.
Соңғы жылдары Қазақстан экономикасының дамуына әсер ететін сыртқы
факторлар едәуір өзгерді. Бұл, бірінші кезекте, мұнай экспортының өсуінің
жоғары қарқынына және мұнайға, газ бен металға әлемдік бағаның ұлғаюына,
евроға шаққанда доллардың айырбас бағамы қатынасының өзгеруіне, шетелдік
капиталдың едәуір ағынына байланысты.
Осы факторлардың барлығы макроэкономикалық теңгерімнің бұзылуына
едәуір қатер төндіреді, өйткені инфляцияның өсу, теңгенің айырбас бағамының
шамадан тыс нығаю, экономиканың шикізат емес секторларының бәсекеге
қабілеттілігінің төмендеу және экономиканың қызып кету қаупі күшеюде.
Осы жағдайда макроэкономикалық саясат инфляцияның өсу қарқынын
төмендетуге, теңгенің айырбас бағамына қатысты икемді саясат жүргізуге,
мемлекеттік шығыстар саясатын шектеуге және бюджеттің мұнайдан болмайтын
тапшылықты төмендетуге, бизнесті дамытуды салықтық ынталандыруға
бағытталуға тиіс.
Үкімет пен Ұлттық Банк фискальдық және ақша-кредит саясатының
келісілген түрде жүргізілуіне жұмыс істейтін болады.
Үкіметтің экономикалық саясаты елдегі экономикалық өсуді көбінесе
еңбек өнімділігін арттыру есебінен ынталандыруға бағытталған.
Макроэкономикалық теңгерімді сақтау мақсатында, сондай-ақ мұнай
байлықтарын неғұрлым тиімді пайдалану үшін мұнай мен газ өндіруді өсіру
қарқынына қатысты ұзақ мерзімді перспективаға арналған оңтайлы саясат
әзірленетін болады.
2.3 Салық саясаты
Салық саясаты тұтастай алғанда, салықтық әкімшілендіруді оңайлату,
салық санын оңтайландыру және салықтың жинақталуын арттыру жолымен бизнес
пен халықаралық сауданы дамытуды ынталандыруға бағытталған.
Салық салу мен салықтық әкімшілендіруді оңайлату мақсатында салық
заңнамасына салық есептілігін, салықтық тексеру нәтижелеріне шағым жасауға
өтініштер беру мерзімін ұзарту, сондай-ақ есепті салық кезеңі үшін акциздер
бойынша ақы төлеу мерзімін белгілеу бөлігінде өзгерістер енгізілетін
болады. Салықты және төлемдерді банкоматтар мен Web-дүңгіршектер арқылы
төлеу тетігін енгізу жоспарланып отыр.
Кеден ісі бөлігінде кедендік ресімдеу рәсімдерін оңайлату жүргізіледі
және кедендік әкімшілендіру жақсартылатын болады.
Бұдан басқа, салық және кеден органдары қызметінің сапасын бағалау
өлшемі өзгертілетін болады. Бағалау өлшемінің кешені бюджет кірістері
бойынша жоспарлардың орындалуын бағалауды алмастыратын болады.
Негізгі салықтардың ставкаларын төмендету көзделуде. Атап айтқанда,
өндірісті дамыту және кеңейту мақсатында қосылған құн салығына, сондай-ақ
корпорациялық табыс салығына ставкалар кезең-кезеңімен төмендетілетін
болады. Әлеуметтік салықты төмендету жалақының көлеңкелі төлемдерін одан
әрі барынша азайтуға ықпал ететін болады. Бір уақытта ҒЗТКЖ-да
инвестицияларды ынталандыратын жеңілдіктер жасалатын болады, бұл
экономиканың өңдеуші секторының технологиялық дамуын жеделдетуге мүмкіндік
береді.
Сондай-ақ салық пен алымдардың кейбіреуін біріктіру жолымен олардың
саны қысқартылатын болады, сондай-ақ арнайы салық режимдерін қолдану
тетіктерін жетілдіру жөніндегі жұмыс жалғасатын болады.
Ішкі отын нарығында айқын салық салуды құру салық ауыртпалығын мұнай
өнімдері нарығының субъектілері арасында қайта бөлуді болжайды.
Уәкілетті органдардың өзара іс-қимылы кезінде ақпараттық
технологияларды және салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің түсуін электрондық бақылауды кеңінен пайдалану жолымен Салықтың
жинақталуын арттырға қол жеткізілетін болады. Жалпыға бірдей
декларациялауға көшу мүмкіндігі де қарастырылатын болады.
Барлық салықтық реформалар бақылаушы органдар сыбайлас жемқорлық
деңгейін едәуір төмендеткен жағдайда ғана табысқа жететін болады, бұл басты
міндеттердің бірі болып табылады. Осы мақсатта салық органдары салық
төлеушілерге ұсынатын электрондық қызметтердің тізбесін кеңейту жолымен
кәсіпкерлік субъектілері мен бақылаушы органдардың жеке байланысын барынша
азайту ұсынылып отыр.
2.4 Бюджет саясаты
Бюджет саясаты мұнай кірістерін пайдалану тетіктерін жетілдіруге,
бюджеттің әлемдік баға конъюнктурасына тәуелділігін төмендетуге, бюджет
қаражатын пайдаланудың тиімділігін арттыруға, экономиканың басым
секторларын дамытуды ынталандыруға және халықтың неғұрлым аз қорғалған
жіктерін әлеуметтік қолдауды қамтамасыз етуге бағытталатын болады.
2006 жылғы 1 шілдеден бастап Ұлттық қордың қаражатын қалыптастырудың
және пайдаланудың орта мерзімді перспективаға арналған тұжырымдамасына
сәйкес бюджетті теңгерімдеудің жаңа жүйесіне көшуді жүзеге асыру ұйғарылып
отыр. Осыған байланысты Бюджет кодексіне және басқа да заңнамалық
кесімдерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу көзделеді. Өзгерістер
ағымдағы бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыру мұнай емес сектордан
түсетін түсімдердің есебінен, ал даму бюджетін қаржыландыру көбінесе
Ұлттық қордың трансферттері есебінен жүзеге асырылатындығында. Осылайша,
ағымдағы бюджеттік бағдарламаларға арналған шығыстарды ұлғайту мұнай емес
сектордан кірістерді барабар өсірусіз мүмкін емес.
Ұлттық қордың жаңа Тұжырымдамасын енгізу экономикада тұтынушы мен
жинақтау арасындағы қажетті пропорцияларды сақтауды, экономиканың шикізат
емес секторын дамыту үшін қолайлы макроэкономикалық шарттар құруды, мұнай
кірістерінің елеулі бөлігін жинақтауды және Ұлттық қордың әлсіреуіне жол
бермеуді ескере отырып, мұнай кірістерін оңтайлы пайдалануға мүмкіндік
береді.
Бюджет саясатын жүргізу кезінде Үкімет, сондай-ақ экономиканың өсу
қарқынымен сыйымды мемлекеттік бюджет шығыстарының өсу қарқынын қамтамасыз
етудің және бюджеттің мұнайдан болмайтын тапшылығын біртіндеп төмендетудің
қажеттілігін ескеретін болады.
Бюджеттік жоспарлаудың сапасын және бюджет қаражатын пайдалану
тиімділігін арттыру үшін бағдарламалар әкімшілеріне қойылатын бюджет
тәртібін жақсартуға, бәсекеге қабілеттілікті арттыру призмасы арқылы
жұмсауда басымдықтарды талдау мен есепке алуды жүргізуге, бюджеттік
бағдарламалардың стратегиялық (бағдарламалық) құжаттармен үйлесуіне
бағытталған талаптар күшейтілетін болады. Бюджеттің атқарылу процесін
бюджеттің кассалық атқарылуына емес, бюджеттік бағдарламаларды іске
асырудың тиімділігі мен нәтижелілігіне бағдарлау қажет.
Үкімет өңірлердің бюджеттік қамтамасыз етілуін теңестіру қағидатын
мемлекеттік қаражатты пайдалану тиімділігін ынталандыру қағидатымен оңтайлы
үйлестіруге бағытталған бюджетаралық қатынастарды жетілдіру жөніндегі
жұмысты жалғастыратын болады.
2007 жылы 2008 – 2010 жылдарға арналған жалпы сипаттағы ресми
трансферттер туралы жаңа Заңның жобасы әзірленетін болады, бұл орта
мерзімді кезеңге арналған субвенциялар мен алулардың мөлшерін бекітудің
тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Бұл өңірлердің салықтық әлеуетін ұлғайтуда жергілікті атқарушы
органдардың қызығушылығын және жергілікті бюджеттерді қалыптастыру
мәселелерінде жергілікті өкілді және атқарушы органдардың дербестігін
арттырады. Салық салынатын базаны кеңейтуге олардың қосқан үлесінен
алынатын барлық қосымша кірістер жергілікті бюджеттерде қалады және
өңірлердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында жергілікті атқарушы
және өкілді органдардың қалауы бойынша бөлінетін болады.
Өңірлердің бюджеттік қамтамасыз етілуін теңестіруге, Конституция
кепілдік берген мемлекеттік қызметтерге халықтың тең қол жеткізуін
қамтамасыз етуге бағытталған бюджеттік алулар мен субвенцияларды есептеудің
жаңа әдістемесі әзірленетін болады, яғни өңірлерді төмен бюджеттік
қамтамасыз етуден республикалық орташа деңгейге көтеру ұйғарылып отыр.
Мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесін жетілдіру әзірленген Қазақстан
Республикасының 2010 жылға дейінгі мемлекеттік қаржылық бақылауды дамыту
тұжырымдамасына сәйкес жүзеге асырылады.
Мемлекеттік сатып алу жүйесін одан әрі жетілдіру ұйғарылып отыр.
Осыған байланысты негізгі міндеті мемлекеттік сатып алуды сапалы, тиімді
және уақтылы жүргізу болып табылатын Мемлекеттік сатып алу туралы Заңға
өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заңның жобасы әзірленді.
Атап айтқанда, қоғамдық бірлестіктердің өкілдеріне конкурстық
өтінімдері бар конверттерді ашу кезінде конкурстарға бақылаушы ретінде
қатысу мүмкіндігі енгізіледі. Бұдан басқа, электронды мемлекеттік сатып
алу жүйесін дамытуға ықпал ететін және мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру
барысында сыбайлас жемқорлық іс-қимылдардың деңгейін төмендетуге әсер
ететін электронды мемлекеттік сатып алу ақпараттық жүйесінде жұмыс істеу
шарттары белгіленеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік борышты басқару жүйесі қайта
қаралатын болады. Мониторинг мемлекеттік борыш бойынша ғана емес, өзіне
мемлекет қатысатын ұлттық компаниялар мен акционерлік қоғамдардың борыштық
міндеттемелерін қамтитын бүкіл мемлекеттік сектор бойынша да жүргізілетін
болады.
Мемлекеттік борышты басқару жүйесін жетілдіру жөнінде шаралар кешенін
қабылдау үшін мемлекеттік борышты басқару жөніндегі тұжырымдама әзірленетін
болады. Тұжырымдамада мемлекеттің басым қатысуымен ұлттық және акционерлік
қоғамдардың борыштарын қоса алғанда, бүкіл мемлекеттік сектордың борышын
ескере отырып, борышты басқару стратегиясы, мемлекеттік борыш құрылымы
мәселелері, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдардың борыштық
міндеттемелерін реттеу мәселелері және мемлекеттік борышты басқарудың
ұйымдық негіздері көрініс табады.
Үкімет тарифтік саясат тиімділігін арттыруға зор назар аударатын
болады. Бұл үшін тарифтердің айқындылығын қамтамасыз ету жөнінде шаралар
қабылданатын болады, табиғи монополия субъектілерінің қызметтеріне,
экономика секторларына тарифтердің әсер етуін бағалау модельдері
әзірленеді, монополия субъектілерінің қызметін бақылау және сараптау
тетіктері жетілдіріледі
2.5 Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған орта
мерзімді макроэкономикалық саясаты туралы
2.5.1 Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық жағдайын
талдау және болжау
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005-2007 жылдарға арналған орта мерзімді
фискалдық саясаты басты факторы елде жүргізіліп отырған реформалардың
тиімділігі, еңбек өнімділігінің, инновациялар мен адами капиталдың өсуі
тиіс экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз етуге бағытталды.
Қазақстан Республикасының жалпы ішкі өнімінің 2001-2007 жылдардағы өзгеруі
серпіні
Үкіметпен экономиканың шикізат емес салаларының дамуын ынталандыруға және
экономика мен бюджетке түсетін түсімдер өсуінің экономиканың шикізат жалпы
бағытталған саясаты мақсатты түрде жүргізіліп отыр.
2005 жылдан бастап экономика құрылыстағы, өнеркәсіптегі және қызметтер
саласында жоғары өсу қарқыны байқалды. ЖІӨ құрылымындағы мұнай секторының
үлесі біртіндеп төмендеуде және 2006 жылы ол 14 %-ды құрады.
Қызметтер саласында экономиканың өсуіне сауда, көлік пен байланыс, сондай-
ақ жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар айтарлықтай үлес қосты. ЖІӨ
құрылымындағы қызметтер өндірісінің үлес салмағы 2001 жылдан 2006 жыл
аралығындағы кезеңде орташа 51,4 %-ды құрады. Жоспарланатын орта мерзімді
кезеңде бұл үрдістердің сақталуы күтіліп отыр.
Көрсеткіштердің бірі жан басына шаққандағы ЖІӨ-нің деңгейі болып табылатын
әлемнің барынша дамыған елдерінің деңгейінде азаматтар тұрмысының жоғары
стандарттарын жасау елдің әлеуметтік-экономикалық саясатының негізгі
стратегиялық міндеттерінің бірі болып табылады. Бұл көрсеткіш бойынша
Қазақстан жоғары табыстарға жетті. Мәселен, жан басына шаққандағы ЖІӨ 2000
жылғы деңгейден 4,3 есеге асып, 2006 жылы 5292 АҚШ долл. құрады.
Әлемдік экономика дамуының қазіргі үрдістері алдағы үш жылдық кезеңде
сыртқы факторлар еліміздегі экономикалық өсудің жоғарғы қарқынының жалғасуы
үшін салыстырмалы түрде қолайлы болады деп пайымдауға негіз болады.
Орта мерзімді перспективада Үкіметтің күш-жігері Қазақстанның халықаралық
бәсекеге қабілеттілігін және ел азаматтарының тұрмыс сапасын арттыру үшін
қолайлы институционалдық және экономикалық жағдай жасауға бағытталатын
болады. Бұл таяудағы он жылда Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша
қабілетті 50 елдің қатарына кіруі жөніндегі стратегиялық міндетті
қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
ЖІӨ-нің орташа жылдық нақты өсімі 2008-2010 жылдары жылына орташа 9,1%-ды
құрайды, бұл 2008 жылы ЖІӨ-ні 2000 жылға қарағанда екі еселеу жөніндегі
міндетті орындауды қалыптастыруға мүмкіндік береді.
2010 жылға 10 мың АҚШ долларынан жоғары мөлшерде жоспарланып отырған жан
басына шаққандағы ЖІӨ қарқынды өсуі жалғасады, бұл 2005 жылғы деңгейден үш
еседен астам жоғары. Осының негізінде халықтың орташа айлық табысының одан
әрі өсуі қамтамасыз етіледі.
Мұнайға әлемдік баға бір баррелі үшін 60 АҚШ долл. деңгейінде болжанып
отыр, бұл ретте, мұнай мен газ конденсатын өндіру көлемі жылына орташа 8,9%
өсетін болады және 2010 жылы 84 млн. тоннадан астамын құрайды.
2005-2006 жылдар ішінде инфляцияның орташа жылдық деңгейі 6-8,6% межесінде
болды. Инфляциялық процестерге сыртқы қарыз бен экспорттық пайда түріндегі
шетелдік валютаның ағымы үлкен әсер етеді. Орта мерзімді кезеңде
инфляциялық процестерді реттеу Үкіметтің шаралары мен Ұлттық Банктің ақша-
несие саясатымен қоса жалғастырылатын болады.
Инфляцияның орташа жылдық деңгейін 2008-2010 жылдары 6-8% межесінде ұстап
тұру жоспарланып отыр.
Тұтастай, 2008-2010 жылдары экономика өсуінің жоғарғы қарқынын қамтамасыз
ету және ел азаматтары әл-ауқатының деңгейін арттыру үшін қажетті қолайлы
макроэкономикалық жағдай жасалатын болады.
2.5.2 Орта мерзімді фискалдық саясаттың мақсаттары мен міндеттері
Орта мерзімді кезеңде фискалдық саясаттың негізгі мақсаты ел экономикасының
өсуін мемлекеттік басқарудың институционалдық негізін нығайту және жаңғырту
жолымен жеделдетуге жәрдемдесетін, шығыстардың деңгейін ұлғайтпай оның
тиімділігін арттыру есебінен мемлекеттің қаржылай мүмкіндіктерін кеңейту
болып табылады.
Қойылған мақсатқа қол жеткізу мынадай негізгі міндеттерді шешуге ықпал
ететін болады:
нәтижеге бағдарланған бюджеттеу әдісін енгізу мақсатында бюджет заңнамасын
жетілдіру, бұл мемлекеттік шығыстардың тиімділігі мен нәтижелілігін
арттыруға, бюджеттік жоспарларымен стратегиялық, орта мерзімді даму
жоспарларын үйлестіру жүргізуге, бюджеттің әлеуметтік және инвестициялық
құрамдауыштарын күшейту үшін қаржы ресурстарын оңтайландыру есебінен оларды
босатуға мүмкіндік береді;
халықаралық қаржылық есеп беру стандарттарына көшуіне байланысты салықтық
және бухгалтерлік заңдылықтарды үндестіру;
адами капиталдың, инфрақұрылымының, мемлекеттік басқарудың, инновациялардың
өсуінің барынша жоғары көрсеткіштерін ынталандыру есебінен бәсекеге
қабілеттілікті орнықты түрде арттыру;
аралық (жылдың қорытындысы бойынша) нәтижелерді және орта мерзімді кезең
өткеннен кейінгі нәтижелерді қарастыра отырып, нақтылы нәтижеге қол
жеткізудегі жауапкершілікті күшейте отырып, мемлекеттік органдарда
стратегиялық жоспарлауды жетілдіру;
қадағаланбайтын экономиканың деңгейін оның барлық құрамдауыштары бойынша
жасырын және заңсыз қызметті тудыратын және оны ынталандыратын экономикалық
жағдайларды жою, “көлеңкелі” қызмет түрлерін құқықтық тетіктермен жолын
кесу арқылы төмендету;
макроэкономикалық тұрақтылықты елдің жалпы сыртқы борышының көлемін
қысқартуға және мемлекеттік борыштың тұрақты деңгейін қолдау жолымен
сақтау.
2.5.3 Бюджет жүйесін жетілдіру
Орта мерзімді перспективада бюджеттің теңгерімділігіне мұнай емес
түсімдердің есебінен біртіндеп көшу саясаты жалғасатын болады, ол
мемлекеттің ағымдағы шығыстарын мұнай секторынан түсетін түсімдердің
көлеміне қарамастан оңтайлы деңгейде қолдауды білдіреді.
2007 жылы Бюджет кодексіне Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын
қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзімді перспективаға арналған
тұжырымдамасына енгізілген өзгерістер мен толықтырулар мұнай және мұнай
емес кірістердің ара жігін нақты ажыратуға мүмкіндік береді.
Ұлттық қорға жіберілетін түсімдер өнімді бөлу туралы келісім-шарт бойынша
қызметін жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушылардың төлемдерімен және
мұнай операцияларынан және шикі мұнай мен газ конденсатынан түсетін басқа
да түсімдермен, оның ішінде бұрын бюджеттік бюджеттік кіріс бөлігіне түскен
мұнай келісім-шарттың талаптарын бұзудан түсетін түсімдермен толықтырылды.
Мемлекеттік бюджеттің шығыстарының ұлғаюы, оларың нәтижелілігі мен
тиімділігін арттыру жөніндегі шараларын қабылдауды талап етеді. Мемлекеттік
бюджеттің шығыстары ұлғаюда, бұл 2000-2006 жылдар бойы жүргізіліп келген
бюджет процесін (Бюджет кодексі, бюджеттік бағдарламалардың паспорттары,
тиімділікті бағалау және т.б.) жетілдіру бір жағынан бюджет жүйесін ретке
келтірді, екінші жағынан мемлекеттік органдардың жауапкершілігін шектеуге
әкеп соқты және олардың мемлекет қаржысын басқару икемділіктерін тудырды.
Қазіргі ережелер, нормалар мен нормативтер қиындықпен немесе бюджет
қаражатын пайдаланудың нақты нәтижелілігін төмендету есебінен формальды
түрде орындалуда.
Бюджет процесін егжей-тегжейлі регламенттеу қажеттілігі бюджет қаражатының
жетіспеушілігімен қатар жүрген кең ауқымды құрылымдық қайта құрылулар
кезеңінде орынды болды, ел қаржысын басқару кредиторлық берешектің өсуімен
және қаржы көздерімен қамтылмаған мемлекеттік міндеттемелер салдарынан
сипатталған. Берілген проблемаларды реттемей экономиканы тұрақтандыру және
одан әрі өсіру мүмкін емес.
2006 жылға қарай қалыптастырылған рәсімдер бюджетті қалыптастыру мен
атқарудың ашықтығы мен есептілігін, сондай-ақ бюджет есептілігінің
жеделдігі мен сенімділігінің белгілі бір деңгейіне жетуге мүмкіндік берді.
Алайда, бюджет қаражатын нысаналы пайдалануды бақылаудың қазіргі жүйесі
бюджет шығыстарының ресурстарға қажеттілікке сәйкес толық қамтамасыз етеді,
бұл бекітілген көрсеткіштер мен нақты кассалық шығыстардың арасындағы
максималды дұрыс сәйкестікті қамтуды білдіреді.
Сонымен қатар, бұл ұстаным бюджетті қалыптастыру және оны атқару кезінде
жүргізіліп отырған мемлекет саясатының мақсаттарына жету дәрежесін толық
көлемде қадағалауға мүмкіндік бермейді және қолда бар ресурстарды тиімді
әрі нәтижелі пайдалануға кепілдік бермейді.
Бұл ретте, әкімшілердің жекелей алғандағы көбіне мемлекеттік органның ішкі
міндеттерін шешуге тұтастай, елдің және қоғамның міндеттерін шешпеуге
бағытталған өз қызметінің нәтижесі үшін жауапкершілігіне қатысты шын
мәнінде маңызды нормаларды орындаудың формальдылығы байқалады.
Мұндай ұстаным бюджет қаражатын пайдаланудың нәтижелілігінің орнына, қаржы
ағындарына бақылауды қалыптастыру мен сақтауға мүдделілігі көрінетін
“бюджеттік шектеулердің босаңдығын” айқындап берді.
Аталған жүйелі кемшіліктерді жоюға бюджеттік ресурстарды мемлекеттік
басқарудың тиімді жүйесін және нақты, өлшенетін қоғамдық маңызы бар
нәтижелерге қол жеткізуде бюджет процесіне барлық қатысушылардың орнықты
мүдделілігі мен қызығушылығын жасаумен тұжырымдалатын жүргізіліп отырған
әкімшілік реформаның іс-шаралары бағытталған. Бюджет жүйесі формальды емес,
нормативтік белгіленген қағидаттар мен ережелерді орындау тұрғысынан іс
жүзінде бірыңғай болады.
Берілген міндетке жету үшін біріншіден, әкімшілерге белгілі бір нәтижелер
үшін бюджеттен бөлінген қаржы ресурстарын бөлу мен пайдалануда кеңірек
тәуелсіздік беру жолымен, және екіншіден, аталған нәтижелерге қол жеткізу
мемлекеттік органдардың дербес жауапкершілігін күшейту жолымен жоспарланып
отыр.
Бюджетті жоспарлау және атқару бюджет қаражатын пайдаланудың бағыттары мен
нәтижелері туралы толық ақпаратпен сүйемелденеді, оның негізінде бюджет
саясатын өзгерту туралы шешім қабылданады, ал мемлекеттік органдар өз
функцияларының сапалы орындалуына жауапты болады.
Бюджетті жоспарлау мен атқару рәсімдерін жетілдіру шаралары мынадай
қағидаттарға негізделеді:
стратегиялық, орта мерзімді мақсаттармен, республиканың әлеуметтік-
экономикалық дамуының және экономиканың бәсекеге қабілеттігін орнықты өсіру
міндеттерімен үйлестіру;
республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуының және экономиканың бәсекеге
қабілеттігін орнықты өсірудің стратегиялық, орта мерзімді міндеттерінің
индикаторларына сәйкес келетін түпкі нәтижелерге және нысаналы
индикаторларға қол жеткізу;
корпоративтік басқару;
мемлекеттік органдар мен ұйымдардың ағымдағы және күрделі шығыстарын
қалыптастырудың объективтілігіне қол жеткізу;
бюджетті әзірлеу және атқару жөніндегі рәсімдерді ықпалдастыру;
мемлекеттік органның ішінде және мемлекеттік органдардың арасында бюджетті
атқару рәсімдерінде қайталанатын іс-қимылдарды болдырмау;
ақпараттық жүйелерді оңтайлы қолдана отырып, бюджетті жоспарлау және атқару
кезеңінде еңбек өнімділігін арттыру.
Нәтижелерге бағдарланған бюджеттеу – бұл бюджет ресурстарын мемлекеттік
саясаттың басымдықтары мен бюджет қаражатын пайдаланудың күтілетін
нәтижелерінің қоғамдық маңыздылығын ескере отырып, мемлекеттің мақсаттары,
міндеттері мен функциялары бойынша бөлуді қамтамасыз ететін бюджетті
жоспарлау, атқару және атқарылуын бақылау әдісі.
Бұл әдіс шығындар мен нәтижелерді, бюджет қаражатын жұмсаудың ең тиімді
жолдарын таңдауға, жоспарланған нәтижелердің деңгейін және олардың сапасын
уақтылы бағалауға мүмкіндік береді.
Бюджет процесін реформалау қаржы менеджментінің қағидаттарын енгізу
алғышарттарын жасайды, яғни, орындайтын функцияларды әкімшілендірілетін
бағдарламалардың тиімділігі жөнінде мемлекеттік органның қызметі туралы
пікір айтуға мүмкіндік беретін нақты мүмкіндіктерге бейімдеу жөніндегі
бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің өкілеттіктерін кеңейту.
2009 жылдан бастап үш жылдық бюджеттік жоспарлауға көшу іске асырылады.
2009-2011 жылдарға арналған республикалық бюджеттің жобасын әзірлеу
экономика дамуының бюджет кірістері мен шығыстарын орта мерзімді
болжамдауда бар тәжірибеге және бюджет процесінің жетілдірілген әдістеріне
негізделетін және қолданылатын болады.
Бюджет процесін реформалау құрылымы
Бюджет процесі тұрақтандырылады және сабақтастырылады, өйткені бюджетті
қалыптастыру процесінің алғашқы нүктесі болып алдын-ала бекітілген шығыстар
мен кірістердің болжамы болып табылады. Бюджет “жылжымалы негізде”
қалыптастырылады, бұл ретте өткен жылғы болжам бір жылға алға жылжытылатын
болады.
Елдің саяси жүйесіндегі және мемлекеттік жоспарлаудағы өзгерістер (нәтижеге
бағдарланған бюджетті жоспарлауға көшуге), жоспарлаудың қазіргі жүйесіне
жүргізілген талдауға және Дүниежүзілік Банктің инвестициялық жобалар
жөніндегі ұсыныстарына орай инвестициялық жобаларды ісі асыруға, сондай-ақ
Бюджет кодексінің нормаларына сәйкес бюджеттік инвестицияларды жоспарлауға
да және іске асыруға да тәсілдер жетілдірілетін болады. Тұтастай,
инвестициялық жобаларды іріктеу және мониториг қағидаттары мен тетігі қайта
қаралады.
Инвестициялық сипаты бар іс-шараларды іске асыру қажеттігі әзірленетін
стратегиялық құжаттар, мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде қаралатын
болады.
Инвестициялық бағдарламалардың қымбаттау проблемалары экономикалық
сараптама жүргізу сатысында уақтылы анықталатын болады, бұл жобаларды іске
асыруға арналған бюджет қаражатын тиімсіз жұмсауды қысқарту мүмкіндігін
қамтамасыз етеді.
2.5.4 Кірістер саясаты
Кірістер саясаты 2008-2010 жылдары елдің индустриялық-инновациялық дамуын
ынталандыруды жалғастыруға, бәсекеге қабілеттілікті және экономикадағы
берілген салық жүктемесінің ұтымды теңгерімін жасауға бағытталады.
Шағын және орта бизнеске салық салудың қазақстандық жүйесі салық салудың
төменгі ставкасымен ғана емес, сондай-ақ едәуір оңайлатылған есептілігімен
сипатталатын жеңілдетілген жүйе түрінде ұсынылған.
2006 жылғы 1 қаңтардан бастап оңайлатылған декларация негізінде арнайы
салық режимін (АСЖ) қолданатын шағын бизнес субъектілеріне арналған арнайы
салық режимін қолданудың саласын жалдамалы қызметкерлердің саны мен шекті
кірісті ұлғайту жолымен кеңейту жүргізілді.
Оңайлатылған салық режимінің қолданылуы жағдайында шағын бизнес
субъектілерінің қызметті жүзеге асырудың оң тәжірибесін ескере отырып, 2007
жылғы 1 қаңтардан бастап патент негізінде АСЖ-дағы салық ставкасының
ставкасы 3-тен 2%-ға дейін төмендетілді, оңайлатылған декларация негізінде
АСЖ-дағы жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғаларға арналған бөлетін
прогрессивтік шәкілдің орнына 3%-дан 5%-ға дейінгі және 3%-дан 7%-ға
дейінгі ставкаларымен тиісінше 3% деңгейінде бірыңғай ставка белгіленді.
Бұл шара өзінің кәсіпкерлік қабілеті мен идеяларын іске асыруға ұмтылатын
халықтың бастамашыл бөлігіне қолдау көрсетеді.
2007 жылы қосылған құн салығының ставкасы 14 пайызға дейін төмендетілді.
Бұл шара кәсіпорындарға өндірісті жаңғыртуға жұмсалған қаражатты айналымнан
оны кеңейтуге және дамытуға босатуға мүмкіндік берді.
2007 жылдан бастап әлемдегі ең төменгілердің бірі болған 10 пайыз
деңгейіндегі жеке табыс салығының жайпақ шәкілі енгізілді.
Бұл ретте салық салынатын кірістен айлық есептік көрсеткіштің орнына ең
төменгі жалақы мөлшері алып тасталады. Адамдардың өзіндік материалдық әл-
ауқатын арттыруға уәждемесін арттыруға бұл норманы енгізудің негізгі әсері
болды.
Жоғары технологиялы және экспортқа бағдарланған өндіріс үшін жағдай жасау
мақсатында Қазақстанда 3 арнайы экономикалық аймақ құрылды, оларда
корпорациялық табыс салығынан, жер салығынан, мүлікке салынатын салықтан,
қосылған құн салығынан және кеден баждарына босату жүзеге асырылады.
Салық саясатының 2008-2010 жылдарға арналған негізгі бағыттары әділ әрі
сыннан өткен кұрал, экономиканың қажетті бағыттарының дамуын ынталандырушы
және мемлекеттік функцияларды толық орындауды қамтамасыз етуші ретінде
әлеуметтік маңызы бар салықтарды нығайту қажеттігін ескере отырып,
фискалдық саясаттың міндеттерін шешуге бағдарланған бұл мыналармен
тұжырымдалады:
ҚҚС ставкасын одан әрі төмендету;
экономиканың нақты секторындағы жеңілдіктердің тиімділігін арттыруды және
ынталандыратын әсерін ескере отырып, оларды оңтайландыру;
бюджеттің кірістерін қалыптастырудағы негізгі рөлді кәсіпкерліктен
біртіндеп халыққа ауыстыру шеңберінде жеке тұлғалардың пассивті кірістері
бойынша жеңілдіктерді жою.
Қосылған құн салығы бойынша шартты шығындар 2008 жылы 67,9 млрд. теңгені
(ставканың 14%-дан 13%-ға дейін төмендеуі), әлеуметтік салық бойынша –
115,0 млрд. теңгені, (ставканың орташа 30%-ға төмендеуі әкелінетін
тауарларға кеден баждары бойынша – 17,7 млрд. теңгені (баждарды,
біріздендіруден) құрайды.
Тұтастай, мемлекеттік бюджеттің шығындары мемлекеттік бюджет кірістері
көлемінің 6,5%-ын құрайды.
Осылайша, салықтар ставкаларын төмендету жоспарланып отырған кезеңде осы
салықтардан түсетін түсімдер қарқынының төмендеуіне алып келеді.
Мемлекеттік бюджетке түсетін мұнайға қатысты емес кірістердің 2008-2010
жылдарға арналған болжамы, ЖІӨ-ге %-бен
Келесі жылдары көрсетілген салықтардан түсетін түсімдер қарқынының одан әрі
өсуі болжанып отыр, өйткені салық жүктемесін төмендетуден күтілетін
тиімділікке қол жеткізілетіні көзделіп отыр.
2009 жылдан бастап арнайы салық режимдері реформаланады – біржолғы
талондарды қолдану аясы тарылады, патенттер жойылады, оңайлатылған
декларация бойынша жеке кәсіпкерлер-жеке тұлғалар ғана қызметін жүзеге
асыратын болады. Ірі ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілер арнайы салық
режимдерінен шығарылатын болады.
Жүргізіліп отырған салық саясатына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының
әлеуметтік-экономикалық дамуының орта мерзімді жоспарының болжамды
көрсеткіштеріне сәйкес Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылғы 1
қыркүйектегі №1641 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық
қорының қаражатын қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзімді
перспективаға арналған тұжырымдамасының қолданылуында 2008-2010 жылдарға
арналған мемлекеттік бюджеттің кірістері айқындалды.
2006 жылғы 1 шілдеден бастап кәсіпорындардан түсетін тікелей салықтарды
Ұлттық қорға есепке алуды көздейтін Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры
жұмыс істеуінің жаңа жүйесіне көшуге байланысты экономиканың мұнай
секторына тәуелділігін жою мақсатында мемлекеттік бюджет мұнай емес
кірістерден қалыптастырылады.
Мұнай секторы кірістерінің 2008-2010 жылдарға арналған болжамы мұнай және
мұнай емес кірістердің аражігін нақты ажыратуды жүзеге асыруға бағытталған
бюджет заңнамасына енгізілген өзгерістерді ескере отырып, Қазақстан
Республикасы Ұлттық қорын қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзімді
перспективаға арналған тұжырымдамасының шарттарын негізге алып айқындалды.
2008 жылы Ұлттық қорға түсетін түсімдер (инвестициялық кірісті қоспағанда)
ЖІӨ-ге 7,4% деңгейінде, 2009 жылы – ЖІӨ-ге 7,2% және 2010 жылы ЖІӨ-ге 6,8%
болжанып отыр.
Төмендеу мұнайға әлемдік бағаның тиісінше бір баррелі үшін 60 доллар
болжануына байланысты. ЖІӨ өсуінің болжанып отырған қарқыны абсолюттік
мәнде мұнай секторы кірістерінің ұлғаю болжамына қарамастан олардың өсу
қарқынынан асады, бұл ЖІӨ-дегі үлес мөлшеріне әсер етеді.
Ұлттық қорға тікелей салықтар түсімдерінің болжамы, ЖІӨ-ге %-бен
2.5.5 Шығыстар саясаты
Орта мерзімді кезеңде жүргізілетін шығыстар саясаты әлеуметтік экономикалық
саясаттың ұзақ мерзімді және орта мерзімді басымдықтарына сәйкес,
жоспарланатын нәтижелерге байланысты және салалық жоспарлау сапасын
жақсарту және өнімсіз шығыстарды қысқарту есебінен бюджеттің инвестициялық
құрамдас бөліктерін күшейте отырып, мемлекеттік міндеттемелерді толық
орындауды қамтамасыз етуге бағытталатын болады.
Шығыстар саясаты теңгерімділік және экономиканың өсу қарқынынан аспайтын
шекте ағымдағы шығыстардың деңгейін тежеу қағидаттарына сай болады.
Мемлекеттік бюджет шығыстарының құрылымында 2008-2010 жылдары мыналар басым
бағыттар болып табылады:
адами капиталдың өсуін қамтамасыз ететін шығыстар – білім беру, денсаулық
сақтау, халықты әлеуметтік қолдау, республиканың мәдени әлеуетін дамыту,
қоршаған ортаның сапасын тұрақтандыру және жақсарту, халықты сапалы сумен
жабдықтауды қамтамасыз ету, тұрғын үй саясатын одан әрі дамыту;
экономиканы одан әрі әртараптандыруды ынталандыратын шығыстар –
инфрақұрылымды, аграрлық және индустриялық секторларды, инновацияларды
дамыту.
Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік саясат және денсаулық сақтауды
қаржыландыру тетіктері Қазақстан халқының денсаулығын сақтау жөнінде жоғары
нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік беретін барабар қаржылай қамтамасыз ете
отырып және осы жүйені басқару деңгейін арттыруға бағытталады. Бюджеттік
құрамдас бөлік мынадай бағдарламалық құжаттарды іске асыруға құрылады:
Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 13 қыркүйектегі №1438
Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін
реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасы;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 13 ақпандағы №102 қаулысымен
бекітілген Қазақстан Республикасында кардиологиялық және кардиохирургиялық
көмекті дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасы;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 15 желтоқсандағы №1216
қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында ЖҚТБ індетіне қарсы іс-
қимыл жөніндегі 2006-2010 жылдарға арналған бағдарламасы;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы 30 маусымдағы №905 қаулысымен
бекітілген “Салауатты өмір салты” кешенді бағдарламасы.
Медициналық қызметтердің жоғарғы сапасын қамтамасыз етуге мемлекеттік
қаражат есебінен іске асыру көзделіп отырған немесе іске асырылатын мынадай
іс-шаралар бағытталған:
кластердің құрылымына кіретін мемдициналық орталықтарды басқару үшін
жетекші шетелдік компанияларды тарта отырып, Астана қаласында медициналық
кластер құру;
мемлекеттік-жеке меншік әріптестік тетігін (100 мектеп, 100 аурухана жобасы
шеңберінде) пайдалана отырып, аурухана секторының қажеттілігін айқындау
әдістемесіне және қайта құрылымдауға сәйкес Қазақстан өңірлерінде денсаулық
сақтау объектілерін (ауылда көп бейінді ауруханалар мен емханалар,
дәрігерлік амбулаториялар) салу;
денсаулық сақтау ұйымдарын, оларды автономдандыру және шаруашылық жүргізу
құқығындағы мемлекеттік кәсіпорын мәртебесіне кезең-кезеңімен көшіру үшін
аккредитттеу;
“Қазақстан Республикасының денсаулық сақтаудың бірыңғай ақпараттық жүйесін”
енгізу шеңберінде емделушілердің электронды медициналық картотекасын
қалыптастыру;
бастапқы медициналық-санитарлық көмек ұйымдарының қолданыстағы желілерінің
номенклатурасын мемлекеттік нормативтерге сәйкестендіру.
Орта мерзімді кезеңде денсаулық сақтау жүйесін жаңғыртуда әкімшілік
функцияларын медициналық қызмет көрсетудің жоғары деңгейін қамтамасыз ету
стандарттарына келтіру бөлігінде маңызды сәтке айналуда. Әзірленіп жатқан
“Халықтың денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы” Кодекс денсаулық
сақтау жүйесін толық қамтитын және медициналық қызмет көрсету сапасын
басқарудың жаңа әдістерін көрсететін құжатқа айналады.
Бұдан басқа, мынадай бірқатар әкімшілік іс-шаралар жүргізілетін болады ана
мен бала өлімін азайту шараларын іске асыру мақсатында ана мен баланың
өмірі мен денсаулығын сақтау жөніндегі халықаралық тәсілдер енгізіледі,
оның ішінде Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы ұсынған бала жасындағы
ауруларды ықпалдастырып жүргізу стратегиясының шеңберінде Аурулар мен
дәрілік заттардың тізбесі жасалды, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
ұсынған Балалық жас ауруларын ықпалдасқан жүргізудің стратегиясын енгізу
бойынша жұмыстар жалғасатын болады;
халықты туберкулезден қорғау жөніндегі, оның ішінде “Туберкулезбен ауыратын
науқастарды қадағалау жөніндегі ұлттық тізілім” ақпараттық компьютерлік
бағдарламасын іске асыру жолымен, шаралар күшейтілді;
АҚТҚЖҚТБ-мен ауруды азайту, трансфузиялық көмектің қауіпсіздігін сапасын
және қол жетімділігін қамтамасыз ету үшін қан қызметін жетілдіру бойынша
шаралар;
жеке меншік медицинаны және ерікті медициналық сақтандыруды дамытуды
ынталандыру бойынша шаралар әзірленеді;
денсаулық саласында пайдаланылатын рәсімдерді одан әрі стандарттау
мақсатында диагностикалау мен ауруларды емдеудің 450-ден астам хаттамаларын
жасау және енгізу бойынша жұмыстар жалғасады;
осы саладағы қазіргі проблемаларды жүйелі шешу үшін қажет амбулаториялық
дәрілік қамтамасыз етудің жаңа үлгісін енгізу.
Барынша білімді халық экономикалық өсудің барынша жоғары қарқынымен және
осы саладағы басқарудың күшті жүйесімен байланысына құрылған білім беру
саласындағы бюджет саясаты Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы
11 қазандағы №1459 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында білім
беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына
сәйкес іске асырылатын болады.
Орта мерзімді кезеңде негізгі күш мына іс-шараларды жүргізу жолдарымен
экономиканы кәсібилігі жоғары техникалық бағыттағы мамандармен қамтамасыз
етуге жұмсалатын болады:
Қазақстан Республикасында техникалық және кәсіби білім беру бағдарламаларын
жоғары білім беру бағдарламаларымен үйлестіруге мүмкіндік беретін
Техникалық және кәсіптік білім берудің Мемлекеттік бағдарламасын қабылдау;
өңдеуші салада және машина жасауда техникалық және қызмет көрсету еңбегі
кадрларын даярлау және қайта даярлау бойынша өңіраралық орталықтар құру;
жұмыс берушілер мен инвесторларды кәсіптік білім беру оқу орындарының оқу-
өндірістік базаларын құруға және нығайтуға тарту, басым салалар
қажетсінетін кадрларды даярлауда мемлекеттік-жеке меншік серіктестікті
дамыту жөніндегі шаралар әзірлеу;
техникалық мамандықтарға ден қоя отырып, мемлекеттік тапсырыстың кұрылымын
өзгерту.
Бұдан басқа, жоғары білім беру саласында жоғары және жоғары оқу орнынан
кейінгі кәсіптік білім беруді үш сатылық жүйеге: бакалавриат – магистратура
– докторантура өзгерту бойынша, жоғары оқу орнының мамандануы мен
мәртебесіне байланысты мемлекеттік білім беру гранттарын саралауды міндетті
енгізумен мемлекеттік білім беру тапсырысын қалыптастырудың жаңа
қағидаттарын енгізу жұмыстары жалғасады.
2008 жылдан бастап жоғары оқу орындарының жекелеген білім беру
бағдарламаларын халықаралық аккредиттеу бойынша жұмыстар жүргізіледі.
Республиканың жоғары оқу орындарына шет елдік оқытушылар мен консультанттар
тартылатын болады, ал Қазақстанның дарынды азаматтары бұдан әрі де
Қазақстан Республикасының халықаралық “Болашақ” стипендиясы шеңберінде
әлемнің таңдаулы жоғары оқу орындарында оқи алатын болады.
Мектепке дейінгі білім беру жүйесінде мектепке дейінгі және мектеп
қарсаңындағы оқытумен қамтуды ұлғайту бойынша шаралар қабылданатын болады.
2009 жылы балаларды мектепке дейінгі ұйымдармен қамту кемінде 30%, мектеп
қарсаңындағы даярлық – кемінде 80% құрайтын болады. Осы көрсеткіштерге қол
жеткізуге мемлекеттің мектепке дейінгі балалар мекемелерін салудағы
белсенді ұстанымы жәрдемдесетін болады.
Жалпы білім беру жүйесінде 2008 жылдан бастап 12 жылдық жалпы орта білім
беруге кезең-кезеңмен көшу жүзеге асырылады, осыған байланысты педагогтарды
қайта даярлау жұмысы жалғасады.
Үш ауысымды оқыту мәселесін шешуге жалпы орта білім беру желісін,
мектептердің апаттық жағдайдағы ғимараттарын қайта жаңалау және мемлекеттік-
жеке меншік серіктестік негізінде және бюджет қаражаты есебінен мектептер
салуды (оның ішінде “100 мектеп, 100 аурухана” жобасы шеңберінде) дамыту
жәрдемін тигізеді. Жалпы орта мерзімді кезеңде 156 білім беру объектісінің
құрылысын салуды аяқтау жоспарланып отыр.
Осы заманғы ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды оның
ішінде, “Мультисервистік ақпараттық коммуникациялық білім беру желісі” көп
функционалды жүйесін енгізу жолымен білім беру қызметінің сапасын арттыруға
көп көңіл бөлінетін болады, отандық оқулықтарды, баспа және электронды
әзірлеу және оқу үдерісіне енгізу жалғасады, ағылшын тілінің шет елдік
оқытушылары тартылатын болады.
Бюджет саясатының әлеуметтік саладағы негізгі мақсаты Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 30 қарашадағы №1241 қаулысымен
бекітілген Қазақстан Республикасында әлеуметтік реформаларды одан әрі
тереңдетудің 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасын іске асырудың
қорытындыларын, атап айтқанда, әлеуметтік қамсыздандырудың әлеуметтік үш
деңгейлі жүйесін жасау, мемлекеттік әлеуметтік стандарттарды халықаралық
стандарттарға жақындату, негізгі әлеуметтік тәуекелдерді әлеуметтік
сақтандыруды дамыту бойынша бекіту болып табылады.
Әлеуметтік саладағы міндеттердің бірі халықты жинақтаушы зейнетақы
жүйесімен және міндетті әлеуметтік сақтандырумен қамтуды кеңейту болып
табылады.
Жинақтаушы зейнетақы қорларынан зейнетақы төлемдерін төлеу жүйесі зейнетақы
жинақтауларын сақтау және қартайған шақта олардың жеткіліктілігі жөніндегі
мемлекет кепілдіктерінің тетігін және басқа іс-шараларды әзірлеу жолымен де
жетілдіріледі.
Зейнетақы төлемінің мөлшері арттырылатын болады, бұл ретте орта мерзімді
екі кезең бойы осы өсу 2007 жылмен салыстырғанда 2,5 еседен астамды
құрайды, бұл ретте, зейнетақыларды есептеу үшін есепке алынатын шектеу 2008
жылдан бастап 15 АЕК-ден 25 АЕК-ге дейін көтерілді.
Халықтың әлеуметтік әлжуаз топтарын әлеуметтік қолдау жүйесін одан әрі
дамыту мақсатында келесі іс-шаралар жүргізілетін болады:
1998 жылғы 1 қаңтарға зиянды және ауыр еңбек жағдайларында еңбек өтілін
жинақтаған адамдарға қосымша жәрдемақылар енгізіледі;
бала тууына байланысты жәрдемақыларды ұлғайту;
бала бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты төленетін жәрдемақы
орта мерзімді екі кезең бойы 2,5 еседен астам арттырылатын болады;
жүктілігі бойынша демалыста және бір жасқа дейінгі бала күтімі бойынша
демалыста болған кезеңде Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры жүзеге
асыратын әлеуметтік төлемдерден зейнетақы жарналарын аударуды жалғастыра
отырып, жұмыс істейтін әйелдер үшін жүктілікті, бала тууды және ана болуды
міндетті әлеуметтік сақтандыру енгізіледі.
Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігін арттыру мақсатында әлеуметтік
диалогтың рөлі артады және жұмыс берушілердің зиянды өндірісте жұмыс
істейтін қызметкерлердің пайдасына ерікті, кәсіптік аударымдарды жүзеге
асыруы үшін шарттық әлеует пайдаланылады.
Одан басқа әлеуметтік көмек көрсетудің атаулылығы және мүгедектерге
әлеуметтік қызмет көрсету сапасы күшейтілетін болады.
2007 жылы жетілдірілген еңбек заңнамасы заңды секторда өнімді еңбекке
уәждемені күшейте түсуге мүмкіндік береді және жалақының өсуінің еңбек
өнімділігінің өсуінен тәуелділігін орнату үшін жағдай жасайды. Жұмыс
берушілердің еңбек заңнамасын сақтауын бақылауды күшейту жөніндегі жұмыс
жалғастырылады. Жаңа Еңбек кодексінің ережелерін іске асыруға еңбекақы
төлеу жүйесін одан әрі жетілдіру жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады,
мемлекеттік мекемелердің мемлекеттік қызметшілер болып табылмайтын және
қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне еңбек демалысына шыққан кезде
сауықтыру жәрдемақылары енгізіледі.
Мемлекеттік әлеуметтік стандарттарды халықаралыққа кезең-кезеңімен
жақындатуға сәйкес жұмыс күшінің қарапайым молықтырылуын қамтамасыз ететін
жалақының ең төменгі мөлшері белгіленетін болады.
Бюджет саласы қызметшілерінің еңбекақысын төлеу жүйесі жалақының мөлшерін
кезең-кезеңімен ұлғайта отырып, жетілдірілетін болады.
Сондай-ақ бюджет саласы қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі кезең-
кезеңмен жалақы мөлшерін ұлғайту арқылы жетілдірілетін болады. Адами
капиталды дамытуда рухани даму, адамдардың демалысы мен шығармашылығын
ұйымдастыру үшін жағдайлар жасау, сондай-ақ елдің мәдени мұраларына қол
жеткізуді қамтамасыз ету маңызды рөл атқарады.
2008-2010 жылдары мемлекеттік бюджеттің шығыстары мәдениеттің осы заманғы
дамыған жүйесін қалыптастыруға, Ұлттың мәдени және рухани әлеуетінің өсуін
қамтамасыз етуге, мемлекеттік тілдің рөлін нығайтуға, ақпараттық
кеңістіктің бәсекелестігін арттыруға, қоғамдық-саяси тұрақтылықты сақтауға
бағытталатын болады.
Оның шеңберінде сараланған инновациялық технологиялық әдістемелерді
пайдаланумен мемлекеттік тілді үйретудің тиімділігін арттыру, мемлекеттік
тілді қолдану аясын кеңейту, тілдер туралы заңнаманы жетілдіру бойынша
шаралар қабылданатын Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 7
ақпандағы №550 Жарлығымен бекітілген Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-
2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жалғасады, бұл
2009 жылға қарай оны меңгермеген мемлекеттік қызметшілерді мемлекеттік
тілді оқытумен 100% қамтуға қол жеткізуге, сондай-ақ 16 өңірлік мемлекеттік
тілді оқыту орталықтарының жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Сонымен бірге
орыс және ағылшын тілдерін одан әрі дамыту бойынша шаралар қабылданатын
болады.
Қазақстандық мәдениет пен өнерді одан әрі дамыту, тарихи-мәдени мұраны
сақтау мақсатында Қазақстан Республикасы Президентінің 1998 жылғы 27
ақпандағы №3859 Жарлығымен бекітілген “Жібек жолы тарихи орталықтарын қайта
өркендету түркі тілдес мемлекеттердің мәдени мұраларын сақтау және
сабақтастыра дамыту, туризм инфрақұрылымын жасау” және Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 30 қыркүйектегі №1009 қаулысымен
бекітілген “Көне Отырарды қалпына келтіру” 2005-2009 жылдарға арналған
бағдарламасын іске асыру жалғасатын болады.
Осы бағдарламаларды іске асыру шеңберінде тарихи-мәдени мұраларды сақтау
және тиімді пайдалану, оның ішінде тиісті заңнамалық базаны жетілдіру
бойынша жұмыстар жалғасады.
Мемлекеттік-конфессиялық қатынастарды жетілдіру мақсатында діни сенім
бостандығы мен мемлекеттік-конфессиялық қатынастарды қамтамасыз ету бойынша
шаралар жүзеге асырылатын болады.
Үкіметтің мәдениет саласындағы шаралардың тиімділігін арттыру мемлекет пен
үкіметтік емес ұйымдардың серіктестігі тетігін одан әрі нығайтуға, сондай-
ақ оның көлемін кезең-кезеңмен ұлғайта отырып мемлекеттік әлеуметтік
тапсырысты іске асыруды жалғастыруға мүмкіндік береді.
Мемлекеттік ақпараттық саясатты жетілдіру, сондай-ақ ақпараттық кеңістіктің
бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында сандық телерадиохабарларын
таратуды дамыту бағдарламасы әзірленуде. Осы бағдарламаның негізгі мақсаты
мемлекеттік құралдарды ұсынатын бұқаралық ақпараттық қызмет көрсету
сапасының артуын қамтамасыз ету болады.
Қоршаған ортаны қорғауға шығыстардың құрамында халықтың экологиялық
қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік саясатты және
Қазақстан Республикасы экологиялық жүйелерін іске асыруға бағытталған,
мынадай негізгі бағыттарда қаражат құрайтын болады:
қоршаған ортаның сапасын жақсарту және қоғамның орнықты экологиялық
дамуының қолайлы деңгейіне қол жеткізу;
экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, қоршаған ортаның сапасын
тұрақтандырудың теориялық және технологиялық негіздерін қалыптастыру,
табиғи ортаға арта түсіп отырған антропогенді әсерді азайту;
жердің шөлейттену және құнарсыздану үдерісін тоқтату және алдын алу;
тұтастай алғанда Қоршаған ортаны қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесін
әзірлеу және енгізу жолымен қоршаған ортаны қорғауды мемлекеттік басқаруды
дамытудың институционалдық негіздерін құру, оның ішінде жекелеген өңірлер
мен республиканың экологиялық жай-күйінің автоматтандырылған мониторингін
жетілдіру;
елдің экономикалық әлеуетін дамытуды ұтымды аумақтық ұйымдастыру үшін
жағдайлар жасау.
Су ресурстарын, орман мен жануарлар дүниесін сақтау және ұтымды пайдалану
бойынша 2010 жылға дейінгі бағдарламасы және “Жасыл мұнай” жүйелерін енгізу
бойынша шаралар кешені әзірленетін болады.
Қазақстан Республикасының биологиялық қауіпсіздік бойынша Картахен
хаттамасы бойынша, биологиялық әралуандық бойынша БҰҰ Конвенциясына және
климаттың өзгеруі бойынша БҰҰ Негіздемелік конвенциясына Киот хаттамасына
қол қою мәселелерін пысықтау жоспарланып отыр.
2008-2010 жылдары орман қорын, жануарлар әлемін және ерекше қорғалатын
табиғи аумақтарды сақтау мен тұрақты дамуын қамтамасыз етуге арналған
шығыстар құрылымында ормандардың экологиялық және ресурстық әлеуетін
арттыру үшін, орман ресурстарын ұтымды және жүдетпей пайдалану, оларды
қорғау, сақтау және молықтыру, орман шаруашылығына жаңа технологияларды
енгізу, мемлекеттік табиғи-қорықтық және орман қоры объектілерінің қызметі
мен дамуын қамтамасыз ету, тұяқты жабайы жануарлар мен киіктердің сирек
және жоғалып бара жатқан түрлерінің олардың кәсіпшілік санына және жыл
сайынғы өсімінің биологиялық негізділігіне қол жеткізу үшін табиғи еркіндік
жағдайында таралымын сақтауға жағдайлар жасау бойынша шығындар негізгі орын
алатын болады.
Қазақстан Республикасының су шаруашылығын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1 Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...2
2 Негізгі бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .3
2.1 Қазақстан экономикасын жаңғырту және оның
серпінділігі ... ... ... ... ... .3
2.2 Макроэкономикалық саясат
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
2.3 Салық саясаты
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .3
2.4 Бюджет саясаты
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .4
2.5 Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған орта
мерзімді макроэкономикалықсаясаты туралы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2.5.1Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық жағдайын талдау және
болжау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .6
2.5.2 Орта мерзімді фискалдық саясаттың мақсаттары мен міндеттері ... 8
2.5.3 Бюджет жүйесін
жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .8
2.5.4 Кірістер саясаты
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 11
2.5.5 Шығыстар саясаты
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...14
2.5.6 Бюджет саясаты
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 30
2.5.7 Бюджетаралық қатынастар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
2.5.8 Мемлекеттік, мемлекет кепілдік берген және жалпы сыртқы борышты
басқару
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 33
2.6 Ақша-кредит саясаты және қаржы секторын дамыту
... ... ... ... ... ... ..35
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..38
Қолданылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...39
Кіріспе
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 тамыздағы № 754 қаулысымен
бекітілген
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған орта мерзімді
макроэкономикалық саясаты
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған орта мерзімді
макроэкономикалық саясаты (бұдан әрі – Орта мерзімді макроэкономикалық
саясат) Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың 2007
жылғы 28 ақпандағы “Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” атты Қазақстан халқына
Жолдауын (бұдан әрі – Мемлекет басшысының Жолдауы) ескере отырып, Қазақстан
Республикасы Президентінің 2007 жылғы 6 ақпандағы №310 Жарлығымен
бекітілген Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007-2009 жылдарға арналған
бағдарламасы, Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының
маңызды көрсеткіштерінің және үш жылдық кезеңге арналған мемлекеттік
реттеуіштердің болжамы, мемлекеттік және салалық (секторалдық)
бағдарламалар мен басқа стратегиялық және бағдарламалық құжаттар негізінде
әзірленді.
Орта мерзімді макроэкономикалық саясат республикалық бюджетті
қалыптастырудың негізі және мемлекеттік басқарудың барлық деңгейлерінде
салық және бюджет саясатын қалыптастырған және іске асырған кезде
үйлестіруші құжат болып табылады.
2.1 Қазақстан экономикасын жаңғырту және оның серпінділігі
Үкімет өз жұмысын мынадай бағыттарда құруды жоспарлап отыр.
2.2 Макроэкономикалық саясат
Макроэкономикалық саясат саласында салық, бюджет және ақша-кредит
жүйелерін реформалау жолымен бірқатар міндеттерді шешу алда тұр.
Соңғы жылдары Қазақстан экономикасының дамуына әсер ететін сыртқы
факторлар едәуір өзгерді. Бұл, бірінші кезекте, мұнай экспортының өсуінің
жоғары қарқынына және мұнайға, газ бен металға әлемдік бағаның ұлғаюына,
евроға шаққанда доллардың айырбас бағамы қатынасының өзгеруіне, шетелдік
капиталдың едәуір ағынына байланысты.
Осы факторлардың барлығы макроэкономикалық теңгерімнің бұзылуына
едәуір қатер төндіреді, өйткені инфляцияның өсу, теңгенің айырбас бағамының
шамадан тыс нығаю, экономиканың шикізат емес секторларының бәсекеге
қабілеттілігінің төмендеу және экономиканың қызып кету қаупі күшеюде.
Осы жағдайда макроэкономикалық саясат инфляцияның өсу қарқынын
төмендетуге, теңгенің айырбас бағамына қатысты икемді саясат жүргізуге,
мемлекеттік шығыстар саясатын шектеуге және бюджеттің мұнайдан болмайтын
тапшылықты төмендетуге, бизнесті дамытуды салықтық ынталандыруға
бағытталуға тиіс.
Үкімет пен Ұлттық Банк фискальдық және ақша-кредит саясатының
келісілген түрде жүргізілуіне жұмыс істейтін болады.
Үкіметтің экономикалық саясаты елдегі экономикалық өсуді көбінесе
еңбек өнімділігін арттыру есебінен ынталандыруға бағытталған.
Макроэкономикалық теңгерімді сақтау мақсатында, сондай-ақ мұнай
байлықтарын неғұрлым тиімді пайдалану үшін мұнай мен газ өндіруді өсіру
қарқынына қатысты ұзақ мерзімді перспективаға арналған оңтайлы саясат
әзірленетін болады.
2.3 Салық саясаты
Салық саясаты тұтастай алғанда, салықтық әкімшілендіруді оңайлату,
салық санын оңтайландыру және салықтың жинақталуын арттыру жолымен бизнес
пен халықаралық сауданы дамытуды ынталандыруға бағытталған.
Салық салу мен салықтық әкімшілендіруді оңайлату мақсатында салық
заңнамасына салық есептілігін, салықтық тексеру нәтижелеріне шағым жасауға
өтініштер беру мерзімін ұзарту, сондай-ақ есепті салық кезеңі үшін акциздер
бойынша ақы төлеу мерзімін белгілеу бөлігінде өзгерістер енгізілетін
болады. Салықты және төлемдерді банкоматтар мен Web-дүңгіршектер арқылы
төлеу тетігін енгізу жоспарланып отыр.
Кеден ісі бөлігінде кедендік ресімдеу рәсімдерін оңайлату жүргізіледі
және кедендік әкімшілендіру жақсартылатын болады.
Бұдан басқа, салық және кеден органдары қызметінің сапасын бағалау
өлшемі өзгертілетін болады. Бағалау өлшемінің кешені бюджет кірістері
бойынша жоспарлардың орындалуын бағалауды алмастыратын болады.
Негізгі салықтардың ставкаларын төмендету көзделуде. Атап айтқанда,
өндірісті дамыту және кеңейту мақсатында қосылған құн салығына, сондай-ақ
корпорациялық табыс салығына ставкалар кезең-кезеңімен төмендетілетін
болады. Әлеуметтік салықты төмендету жалақының көлеңкелі төлемдерін одан
әрі барынша азайтуға ықпал ететін болады. Бір уақытта ҒЗТКЖ-да
инвестицияларды ынталандыратын жеңілдіктер жасалатын болады, бұл
экономиканың өңдеуші секторының технологиялық дамуын жеделдетуге мүмкіндік
береді.
Сондай-ақ салық пен алымдардың кейбіреуін біріктіру жолымен олардың
саны қысқартылатын болады, сондай-ақ арнайы салық режимдерін қолдану
тетіктерін жетілдіру жөніндегі жұмыс жалғасатын болады.
Ішкі отын нарығында айқын салық салуды құру салық ауыртпалығын мұнай
өнімдері нарығының субъектілері арасында қайта бөлуді болжайды.
Уәкілетті органдардың өзара іс-қимылы кезінде ақпараттық
технологияларды және салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің түсуін электрондық бақылауды кеңінен пайдалану жолымен Салықтың
жинақталуын арттырға қол жеткізілетін болады. Жалпыға бірдей
декларациялауға көшу мүмкіндігі де қарастырылатын болады.
Барлық салықтық реформалар бақылаушы органдар сыбайлас жемқорлық
деңгейін едәуір төмендеткен жағдайда ғана табысқа жететін болады, бұл басты
міндеттердің бірі болып табылады. Осы мақсатта салық органдары салық
төлеушілерге ұсынатын электрондық қызметтердің тізбесін кеңейту жолымен
кәсіпкерлік субъектілері мен бақылаушы органдардың жеке байланысын барынша
азайту ұсынылып отыр.
2.4 Бюджет саясаты
Бюджет саясаты мұнай кірістерін пайдалану тетіктерін жетілдіруге,
бюджеттің әлемдік баға конъюнктурасына тәуелділігін төмендетуге, бюджет
қаражатын пайдаланудың тиімділігін арттыруға, экономиканың басым
секторларын дамытуды ынталандыруға және халықтың неғұрлым аз қорғалған
жіктерін әлеуметтік қолдауды қамтамасыз етуге бағытталатын болады.
2006 жылғы 1 шілдеден бастап Ұлттық қордың қаражатын қалыптастырудың
және пайдаланудың орта мерзімді перспективаға арналған тұжырымдамасына
сәйкес бюджетті теңгерімдеудің жаңа жүйесіне көшуді жүзеге асыру ұйғарылып
отыр. Осыған байланысты Бюджет кодексіне және басқа да заңнамалық
кесімдерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу көзделеді. Өзгерістер
ағымдағы бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыру мұнай емес сектордан
түсетін түсімдердің есебінен, ал даму бюджетін қаржыландыру көбінесе
Ұлттық қордың трансферттері есебінен жүзеге асырылатындығында. Осылайша,
ағымдағы бюджеттік бағдарламаларға арналған шығыстарды ұлғайту мұнай емес
сектордан кірістерді барабар өсірусіз мүмкін емес.
Ұлттық қордың жаңа Тұжырымдамасын енгізу экономикада тұтынушы мен
жинақтау арасындағы қажетті пропорцияларды сақтауды, экономиканың шикізат
емес секторын дамыту үшін қолайлы макроэкономикалық шарттар құруды, мұнай
кірістерінің елеулі бөлігін жинақтауды және Ұлттық қордың әлсіреуіне жол
бермеуді ескере отырып, мұнай кірістерін оңтайлы пайдалануға мүмкіндік
береді.
Бюджет саясатын жүргізу кезінде Үкімет, сондай-ақ экономиканың өсу
қарқынымен сыйымды мемлекеттік бюджет шығыстарының өсу қарқынын қамтамасыз
етудің және бюджеттің мұнайдан болмайтын тапшылығын біртіндеп төмендетудің
қажеттілігін ескеретін болады.
Бюджеттік жоспарлаудың сапасын және бюджет қаражатын пайдалану
тиімділігін арттыру үшін бағдарламалар әкімшілеріне қойылатын бюджет
тәртібін жақсартуға, бәсекеге қабілеттілікті арттыру призмасы арқылы
жұмсауда басымдықтарды талдау мен есепке алуды жүргізуге, бюджеттік
бағдарламалардың стратегиялық (бағдарламалық) құжаттармен үйлесуіне
бағытталған талаптар күшейтілетін болады. Бюджеттің атқарылу процесін
бюджеттің кассалық атқарылуына емес, бюджеттік бағдарламаларды іске
асырудың тиімділігі мен нәтижелілігіне бағдарлау қажет.
Үкімет өңірлердің бюджеттік қамтамасыз етілуін теңестіру қағидатын
мемлекеттік қаражатты пайдалану тиімділігін ынталандыру қағидатымен оңтайлы
үйлестіруге бағытталған бюджетаралық қатынастарды жетілдіру жөніндегі
жұмысты жалғастыратын болады.
2007 жылы 2008 – 2010 жылдарға арналған жалпы сипаттағы ресми
трансферттер туралы жаңа Заңның жобасы әзірленетін болады, бұл орта
мерзімді кезеңге арналған субвенциялар мен алулардың мөлшерін бекітудің
тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Бұл өңірлердің салықтық әлеуетін ұлғайтуда жергілікті атқарушы
органдардың қызығушылығын және жергілікті бюджеттерді қалыптастыру
мәселелерінде жергілікті өкілді және атқарушы органдардың дербестігін
арттырады. Салық салынатын базаны кеңейтуге олардың қосқан үлесінен
алынатын барлық қосымша кірістер жергілікті бюджеттерде қалады және
өңірлердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында жергілікті атқарушы
және өкілді органдардың қалауы бойынша бөлінетін болады.
Өңірлердің бюджеттік қамтамасыз етілуін теңестіруге, Конституция
кепілдік берген мемлекеттік қызметтерге халықтың тең қол жеткізуін
қамтамасыз етуге бағытталған бюджеттік алулар мен субвенцияларды есептеудің
жаңа әдістемесі әзірленетін болады, яғни өңірлерді төмен бюджеттік
қамтамасыз етуден республикалық орташа деңгейге көтеру ұйғарылып отыр.
Мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесін жетілдіру әзірленген Қазақстан
Республикасының 2010 жылға дейінгі мемлекеттік қаржылық бақылауды дамыту
тұжырымдамасына сәйкес жүзеге асырылады.
Мемлекеттік сатып алу жүйесін одан әрі жетілдіру ұйғарылып отыр.
Осыған байланысты негізгі міндеті мемлекеттік сатып алуды сапалы, тиімді
және уақтылы жүргізу болып табылатын Мемлекеттік сатып алу туралы Заңға
өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заңның жобасы әзірленді.
Атап айтқанда, қоғамдық бірлестіктердің өкілдеріне конкурстық
өтінімдері бар конверттерді ашу кезінде конкурстарға бақылаушы ретінде
қатысу мүмкіндігі енгізіледі. Бұдан басқа, электронды мемлекеттік сатып
алу жүйесін дамытуға ықпал ететін және мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру
барысында сыбайлас жемқорлық іс-қимылдардың деңгейін төмендетуге әсер
ететін электронды мемлекеттік сатып алу ақпараттық жүйесінде жұмыс істеу
шарттары белгіленеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік борышты басқару жүйесі қайта
қаралатын болады. Мониторинг мемлекеттік борыш бойынша ғана емес, өзіне
мемлекет қатысатын ұлттық компаниялар мен акционерлік қоғамдардың борыштық
міндеттемелерін қамтитын бүкіл мемлекеттік сектор бойынша да жүргізілетін
болады.
Мемлекеттік борышты басқару жүйесін жетілдіру жөнінде шаралар кешенін
қабылдау үшін мемлекеттік борышты басқару жөніндегі тұжырымдама әзірленетін
болады. Тұжырымдамада мемлекеттің басым қатысуымен ұлттық және акционерлік
қоғамдардың борыштарын қоса алғанда, бүкіл мемлекеттік сектордың борышын
ескере отырып, борышты басқару стратегиясы, мемлекеттік борыш құрылымы
мәселелері, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдардың борыштық
міндеттемелерін реттеу мәселелері және мемлекеттік борышты басқарудың
ұйымдық негіздері көрініс табады.
Үкімет тарифтік саясат тиімділігін арттыруға зор назар аударатын
болады. Бұл үшін тарифтердің айқындылығын қамтамасыз ету жөнінде шаралар
қабылданатын болады, табиғи монополия субъектілерінің қызметтеріне,
экономика секторларына тарифтердің әсер етуін бағалау модельдері
әзірленеді, монополия субъектілерінің қызметін бақылау және сараптау
тетіктері жетілдіріледі
2.5 Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған орта
мерзімді макроэкономикалық саясаты туралы
2.5.1 Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық жағдайын
талдау және болжау
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005-2007 жылдарға арналған орта мерзімді
фискалдық саясаты басты факторы елде жүргізіліп отырған реформалардың
тиімділігі, еңбек өнімділігінің, инновациялар мен адами капиталдың өсуі
тиіс экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз етуге бағытталды.
Қазақстан Республикасының жалпы ішкі өнімінің 2001-2007 жылдардағы өзгеруі
серпіні
Үкіметпен экономиканың шикізат емес салаларының дамуын ынталандыруға және
экономика мен бюджетке түсетін түсімдер өсуінің экономиканың шикізат жалпы
бағытталған саясаты мақсатты түрде жүргізіліп отыр.
2005 жылдан бастап экономика құрылыстағы, өнеркәсіптегі және қызметтер
саласында жоғары өсу қарқыны байқалды. ЖІӨ құрылымындағы мұнай секторының
үлесі біртіндеп төмендеуде және 2006 жылы ол 14 %-ды құрады.
Қызметтер саласында экономиканың өсуіне сауда, көлік пен байланыс, сондай-
ақ жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар айтарлықтай үлес қосты. ЖІӨ
құрылымындағы қызметтер өндірісінің үлес салмағы 2001 жылдан 2006 жыл
аралығындағы кезеңде орташа 51,4 %-ды құрады. Жоспарланатын орта мерзімді
кезеңде бұл үрдістердің сақталуы күтіліп отыр.
Көрсеткіштердің бірі жан басына шаққандағы ЖІӨ-нің деңгейі болып табылатын
әлемнің барынша дамыған елдерінің деңгейінде азаматтар тұрмысының жоғары
стандарттарын жасау елдің әлеуметтік-экономикалық саясатының негізгі
стратегиялық міндеттерінің бірі болып табылады. Бұл көрсеткіш бойынша
Қазақстан жоғары табыстарға жетті. Мәселен, жан басына шаққандағы ЖІӨ 2000
жылғы деңгейден 4,3 есеге асып, 2006 жылы 5292 АҚШ долл. құрады.
Әлемдік экономика дамуының қазіргі үрдістері алдағы үш жылдық кезеңде
сыртқы факторлар еліміздегі экономикалық өсудің жоғарғы қарқынының жалғасуы
үшін салыстырмалы түрде қолайлы болады деп пайымдауға негіз болады.
Орта мерзімді перспективада Үкіметтің күш-жігері Қазақстанның халықаралық
бәсекеге қабілеттілігін және ел азаматтарының тұрмыс сапасын арттыру үшін
қолайлы институционалдық және экономикалық жағдай жасауға бағытталатын
болады. Бұл таяудағы он жылда Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша
қабілетті 50 елдің қатарына кіруі жөніндегі стратегиялық міндетті
қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
ЖІӨ-нің орташа жылдық нақты өсімі 2008-2010 жылдары жылына орташа 9,1%-ды
құрайды, бұл 2008 жылы ЖІӨ-ні 2000 жылға қарағанда екі еселеу жөніндегі
міндетті орындауды қалыптастыруға мүмкіндік береді.
2010 жылға 10 мың АҚШ долларынан жоғары мөлшерде жоспарланып отырған жан
басына шаққандағы ЖІӨ қарқынды өсуі жалғасады, бұл 2005 жылғы деңгейден үш
еседен астам жоғары. Осының негізінде халықтың орташа айлық табысының одан
әрі өсуі қамтамасыз етіледі.
Мұнайға әлемдік баға бір баррелі үшін 60 АҚШ долл. деңгейінде болжанып
отыр, бұл ретте, мұнай мен газ конденсатын өндіру көлемі жылына орташа 8,9%
өсетін болады және 2010 жылы 84 млн. тоннадан астамын құрайды.
2005-2006 жылдар ішінде инфляцияның орташа жылдық деңгейі 6-8,6% межесінде
болды. Инфляциялық процестерге сыртқы қарыз бен экспорттық пайда түріндегі
шетелдік валютаның ағымы үлкен әсер етеді. Орта мерзімді кезеңде
инфляциялық процестерді реттеу Үкіметтің шаралары мен Ұлттық Банктің ақша-
несие саясатымен қоса жалғастырылатын болады.
Инфляцияның орташа жылдық деңгейін 2008-2010 жылдары 6-8% межесінде ұстап
тұру жоспарланып отыр.
Тұтастай, 2008-2010 жылдары экономика өсуінің жоғарғы қарқынын қамтамасыз
ету және ел азаматтары әл-ауқатының деңгейін арттыру үшін қажетті қолайлы
макроэкономикалық жағдай жасалатын болады.
2.5.2 Орта мерзімді фискалдық саясаттың мақсаттары мен міндеттері
Орта мерзімді кезеңде фискалдық саясаттың негізгі мақсаты ел экономикасының
өсуін мемлекеттік басқарудың институционалдық негізін нығайту және жаңғырту
жолымен жеделдетуге жәрдемдесетін, шығыстардың деңгейін ұлғайтпай оның
тиімділігін арттыру есебінен мемлекеттің қаржылай мүмкіндіктерін кеңейту
болып табылады.
Қойылған мақсатқа қол жеткізу мынадай негізгі міндеттерді шешуге ықпал
ететін болады:
нәтижеге бағдарланған бюджеттеу әдісін енгізу мақсатында бюджет заңнамасын
жетілдіру, бұл мемлекеттік шығыстардың тиімділігі мен нәтижелілігін
арттыруға, бюджеттік жоспарларымен стратегиялық, орта мерзімді даму
жоспарларын үйлестіру жүргізуге, бюджеттің әлеуметтік және инвестициялық
құрамдауыштарын күшейту үшін қаржы ресурстарын оңтайландыру есебінен оларды
босатуға мүмкіндік береді;
халықаралық қаржылық есеп беру стандарттарына көшуіне байланысты салықтық
және бухгалтерлік заңдылықтарды үндестіру;
адами капиталдың, инфрақұрылымының, мемлекеттік басқарудың, инновациялардың
өсуінің барынша жоғары көрсеткіштерін ынталандыру есебінен бәсекеге
қабілеттілікті орнықты түрде арттыру;
аралық (жылдың қорытындысы бойынша) нәтижелерді және орта мерзімді кезең
өткеннен кейінгі нәтижелерді қарастыра отырып, нақтылы нәтижеге қол
жеткізудегі жауапкершілікті күшейте отырып, мемлекеттік органдарда
стратегиялық жоспарлауды жетілдіру;
қадағаланбайтын экономиканың деңгейін оның барлық құрамдауыштары бойынша
жасырын және заңсыз қызметті тудыратын және оны ынталандыратын экономикалық
жағдайларды жою, “көлеңкелі” қызмет түрлерін құқықтық тетіктермен жолын
кесу арқылы төмендету;
макроэкономикалық тұрақтылықты елдің жалпы сыртқы борышының көлемін
қысқартуға және мемлекеттік борыштың тұрақты деңгейін қолдау жолымен
сақтау.
2.5.3 Бюджет жүйесін жетілдіру
Орта мерзімді перспективада бюджеттің теңгерімділігіне мұнай емес
түсімдердің есебінен біртіндеп көшу саясаты жалғасатын болады, ол
мемлекеттің ағымдағы шығыстарын мұнай секторынан түсетін түсімдердің
көлеміне қарамастан оңтайлы деңгейде қолдауды білдіреді.
2007 жылы Бюджет кодексіне Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын
қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзімді перспективаға арналған
тұжырымдамасына енгізілген өзгерістер мен толықтырулар мұнай және мұнай
емес кірістердің ара жігін нақты ажыратуға мүмкіндік береді.
Ұлттық қорға жіберілетін түсімдер өнімді бөлу туралы келісім-шарт бойынша
қызметін жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушылардың төлемдерімен және
мұнай операцияларынан және шикі мұнай мен газ конденсатынан түсетін басқа
да түсімдермен, оның ішінде бұрын бюджеттік бюджеттік кіріс бөлігіне түскен
мұнай келісім-шарттың талаптарын бұзудан түсетін түсімдермен толықтырылды.
Мемлекеттік бюджеттің шығыстарының ұлғаюы, оларың нәтижелілігі мен
тиімділігін арттыру жөніндегі шараларын қабылдауды талап етеді. Мемлекеттік
бюджеттің шығыстары ұлғаюда, бұл 2000-2006 жылдар бойы жүргізіліп келген
бюджет процесін (Бюджет кодексі, бюджеттік бағдарламалардың паспорттары,
тиімділікті бағалау және т.б.) жетілдіру бір жағынан бюджет жүйесін ретке
келтірді, екінші жағынан мемлекеттік органдардың жауапкершілігін шектеуге
әкеп соқты және олардың мемлекет қаржысын басқару икемділіктерін тудырды.
Қазіргі ережелер, нормалар мен нормативтер қиындықпен немесе бюджет
қаражатын пайдаланудың нақты нәтижелілігін төмендету есебінен формальды
түрде орындалуда.
Бюджет процесін егжей-тегжейлі регламенттеу қажеттілігі бюджет қаражатының
жетіспеушілігімен қатар жүрген кең ауқымды құрылымдық қайта құрылулар
кезеңінде орынды болды, ел қаржысын басқару кредиторлық берешектің өсуімен
және қаржы көздерімен қамтылмаған мемлекеттік міндеттемелер салдарынан
сипатталған. Берілген проблемаларды реттемей экономиканы тұрақтандыру және
одан әрі өсіру мүмкін емес.
2006 жылға қарай қалыптастырылған рәсімдер бюджетті қалыптастыру мен
атқарудың ашықтығы мен есептілігін, сондай-ақ бюджет есептілігінің
жеделдігі мен сенімділігінің белгілі бір деңгейіне жетуге мүмкіндік берді.
Алайда, бюджет қаражатын нысаналы пайдалануды бақылаудың қазіргі жүйесі
бюджет шығыстарының ресурстарға қажеттілікке сәйкес толық қамтамасыз етеді,
бұл бекітілген көрсеткіштер мен нақты кассалық шығыстардың арасындағы
максималды дұрыс сәйкестікті қамтуды білдіреді.
Сонымен қатар, бұл ұстаным бюджетті қалыптастыру және оны атқару кезінде
жүргізіліп отырған мемлекет саясатының мақсаттарына жету дәрежесін толық
көлемде қадағалауға мүмкіндік бермейді және қолда бар ресурстарды тиімді
әрі нәтижелі пайдалануға кепілдік бермейді.
Бұл ретте, әкімшілердің жекелей алғандағы көбіне мемлекеттік органның ішкі
міндеттерін шешуге тұтастай, елдің және қоғамның міндеттерін шешпеуге
бағытталған өз қызметінің нәтижесі үшін жауапкершілігіне қатысты шын
мәнінде маңызды нормаларды орындаудың формальдылығы байқалады.
Мұндай ұстаным бюджет қаражатын пайдаланудың нәтижелілігінің орнына, қаржы
ағындарына бақылауды қалыптастыру мен сақтауға мүдделілігі көрінетін
“бюджеттік шектеулердің босаңдығын” айқындап берді.
Аталған жүйелі кемшіліктерді жоюға бюджеттік ресурстарды мемлекеттік
басқарудың тиімді жүйесін және нақты, өлшенетін қоғамдық маңызы бар
нәтижелерге қол жеткізуде бюджет процесіне барлық қатысушылардың орнықты
мүдделілігі мен қызығушылығын жасаумен тұжырымдалатын жүргізіліп отырған
әкімшілік реформаның іс-шаралары бағытталған. Бюджет жүйесі формальды емес,
нормативтік белгіленген қағидаттар мен ережелерді орындау тұрғысынан іс
жүзінде бірыңғай болады.
Берілген міндетке жету үшін біріншіден, әкімшілерге белгілі бір нәтижелер
үшін бюджеттен бөлінген қаржы ресурстарын бөлу мен пайдалануда кеңірек
тәуелсіздік беру жолымен, және екіншіден, аталған нәтижелерге қол жеткізу
мемлекеттік органдардың дербес жауапкершілігін күшейту жолымен жоспарланып
отыр.
Бюджетті жоспарлау және атқару бюджет қаражатын пайдаланудың бағыттары мен
нәтижелері туралы толық ақпаратпен сүйемелденеді, оның негізінде бюджет
саясатын өзгерту туралы шешім қабылданады, ал мемлекеттік органдар өз
функцияларының сапалы орындалуына жауапты болады.
Бюджетті жоспарлау мен атқару рәсімдерін жетілдіру шаралары мынадай
қағидаттарға негізделеді:
стратегиялық, орта мерзімді мақсаттармен, республиканың әлеуметтік-
экономикалық дамуының және экономиканың бәсекеге қабілеттігін орнықты өсіру
міндеттерімен үйлестіру;
республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуының және экономиканың бәсекеге
қабілеттігін орнықты өсірудің стратегиялық, орта мерзімді міндеттерінің
индикаторларына сәйкес келетін түпкі нәтижелерге және нысаналы
индикаторларға қол жеткізу;
корпоративтік басқару;
мемлекеттік органдар мен ұйымдардың ағымдағы және күрделі шығыстарын
қалыптастырудың объективтілігіне қол жеткізу;
бюджетті әзірлеу және атқару жөніндегі рәсімдерді ықпалдастыру;
мемлекеттік органның ішінде және мемлекеттік органдардың арасында бюджетті
атқару рәсімдерінде қайталанатын іс-қимылдарды болдырмау;
ақпараттық жүйелерді оңтайлы қолдана отырып, бюджетті жоспарлау және атқару
кезеңінде еңбек өнімділігін арттыру.
Нәтижелерге бағдарланған бюджеттеу – бұл бюджет ресурстарын мемлекеттік
саясаттың басымдықтары мен бюджет қаражатын пайдаланудың күтілетін
нәтижелерінің қоғамдық маңыздылығын ескере отырып, мемлекеттің мақсаттары,
міндеттері мен функциялары бойынша бөлуді қамтамасыз ететін бюджетті
жоспарлау, атқару және атқарылуын бақылау әдісі.
Бұл әдіс шығындар мен нәтижелерді, бюджет қаражатын жұмсаудың ең тиімді
жолдарын таңдауға, жоспарланған нәтижелердің деңгейін және олардың сапасын
уақтылы бағалауға мүмкіндік береді.
Бюджет процесін реформалау қаржы менеджментінің қағидаттарын енгізу
алғышарттарын жасайды, яғни, орындайтын функцияларды әкімшілендірілетін
бағдарламалардың тиімділігі жөнінде мемлекеттік органның қызметі туралы
пікір айтуға мүмкіндік беретін нақты мүмкіндіктерге бейімдеу жөніндегі
бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің өкілеттіктерін кеңейту.
2009 жылдан бастап үш жылдық бюджеттік жоспарлауға көшу іске асырылады.
2009-2011 жылдарға арналған республикалық бюджеттің жобасын әзірлеу
экономика дамуының бюджет кірістері мен шығыстарын орта мерзімді
болжамдауда бар тәжірибеге және бюджет процесінің жетілдірілген әдістеріне
негізделетін және қолданылатын болады.
Бюджет процесін реформалау құрылымы
Бюджет процесі тұрақтандырылады және сабақтастырылады, өйткені бюджетті
қалыптастыру процесінің алғашқы нүктесі болып алдын-ала бекітілген шығыстар
мен кірістердің болжамы болып табылады. Бюджет “жылжымалы негізде”
қалыптастырылады, бұл ретте өткен жылғы болжам бір жылға алға жылжытылатын
болады.
Елдің саяси жүйесіндегі және мемлекеттік жоспарлаудағы өзгерістер (нәтижеге
бағдарланған бюджетті жоспарлауға көшуге), жоспарлаудың қазіргі жүйесіне
жүргізілген талдауға және Дүниежүзілік Банктің инвестициялық жобалар
жөніндегі ұсыныстарына орай инвестициялық жобаларды ісі асыруға, сондай-ақ
Бюджет кодексінің нормаларына сәйкес бюджеттік инвестицияларды жоспарлауға
да және іске асыруға да тәсілдер жетілдірілетін болады. Тұтастай,
инвестициялық жобаларды іріктеу және мониториг қағидаттары мен тетігі қайта
қаралады.
Инвестициялық сипаты бар іс-шараларды іске асыру қажеттігі әзірленетін
стратегиялық құжаттар, мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде қаралатын
болады.
Инвестициялық бағдарламалардың қымбаттау проблемалары экономикалық
сараптама жүргізу сатысында уақтылы анықталатын болады, бұл жобаларды іске
асыруға арналған бюджет қаражатын тиімсіз жұмсауды қысқарту мүмкіндігін
қамтамасыз етеді.
2.5.4 Кірістер саясаты
Кірістер саясаты 2008-2010 жылдары елдің индустриялық-инновациялық дамуын
ынталандыруды жалғастыруға, бәсекеге қабілеттілікті және экономикадағы
берілген салық жүктемесінің ұтымды теңгерімін жасауға бағытталады.
Шағын және орта бизнеске салық салудың қазақстандық жүйесі салық салудың
төменгі ставкасымен ғана емес, сондай-ақ едәуір оңайлатылған есептілігімен
сипатталатын жеңілдетілген жүйе түрінде ұсынылған.
2006 жылғы 1 қаңтардан бастап оңайлатылған декларация негізінде арнайы
салық режимін (АСЖ) қолданатын шағын бизнес субъектілеріне арналған арнайы
салық режимін қолданудың саласын жалдамалы қызметкерлердің саны мен шекті
кірісті ұлғайту жолымен кеңейту жүргізілді.
Оңайлатылған салық режимінің қолданылуы жағдайында шағын бизнес
субъектілерінің қызметті жүзеге асырудың оң тәжірибесін ескере отырып, 2007
жылғы 1 қаңтардан бастап патент негізінде АСЖ-дағы салық ставкасының
ставкасы 3-тен 2%-ға дейін төмендетілді, оңайлатылған декларация негізінде
АСЖ-дағы жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғаларға арналған бөлетін
прогрессивтік шәкілдің орнына 3%-дан 5%-ға дейінгі және 3%-дан 7%-ға
дейінгі ставкаларымен тиісінше 3% деңгейінде бірыңғай ставка белгіленді.
Бұл шара өзінің кәсіпкерлік қабілеті мен идеяларын іске асыруға ұмтылатын
халықтың бастамашыл бөлігіне қолдау көрсетеді.
2007 жылы қосылған құн салығының ставкасы 14 пайызға дейін төмендетілді.
Бұл шара кәсіпорындарға өндірісті жаңғыртуға жұмсалған қаражатты айналымнан
оны кеңейтуге және дамытуға босатуға мүмкіндік берді.
2007 жылдан бастап әлемдегі ең төменгілердің бірі болған 10 пайыз
деңгейіндегі жеке табыс салығының жайпақ шәкілі енгізілді.
Бұл ретте салық салынатын кірістен айлық есептік көрсеткіштің орнына ең
төменгі жалақы мөлшері алып тасталады. Адамдардың өзіндік материалдық әл-
ауқатын арттыруға уәждемесін арттыруға бұл норманы енгізудің негізгі әсері
болды.
Жоғары технологиялы және экспортқа бағдарланған өндіріс үшін жағдай жасау
мақсатында Қазақстанда 3 арнайы экономикалық аймақ құрылды, оларда
корпорациялық табыс салығынан, жер салығынан, мүлікке салынатын салықтан,
қосылған құн салығынан және кеден баждарына босату жүзеге асырылады.
Салық саясатының 2008-2010 жылдарға арналған негізгі бағыттары әділ әрі
сыннан өткен кұрал, экономиканың қажетті бағыттарының дамуын ынталандырушы
және мемлекеттік функцияларды толық орындауды қамтамасыз етуші ретінде
әлеуметтік маңызы бар салықтарды нығайту қажеттігін ескере отырып,
фискалдық саясаттың міндеттерін шешуге бағдарланған бұл мыналармен
тұжырымдалады:
ҚҚС ставкасын одан әрі төмендету;
экономиканың нақты секторындағы жеңілдіктердің тиімділігін арттыруды және
ынталандыратын әсерін ескере отырып, оларды оңтайландыру;
бюджеттің кірістерін қалыптастырудағы негізгі рөлді кәсіпкерліктен
біртіндеп халыққа ауыстыру шеңберінде жеке тұлғалардың пассивті кірістері
бойынша жеңілдіктерді жою.
Қосылған құн салығы бойынша шартты шығындар 2008 жылы 67,9 млрд. теңгені
(ставканың 14%-дан 13%-ға дейін төмендеуі), әлеуметтік салық бойынша –
115,0 млрд. теңгені, (ставканың орташа 30%-ға төмендеуі әкелінетін
тауарларға кеден баждары бойынша – 17,7 млрд. теңгені (баждарды,
біріздендіруден) құрайды.
Тұтастай, мемлекеттік бюджеттің шығындары мемлекеттік бюджет кірістері
көлемінің 6,5%-ын құрайды.
Осылайша, салықтар ставкаларын төмендету жоспарланып отырған кезеңде осы
салықтардан түсетін түсімдер қарқынының төмендеуіне алып келеді.
Мемлекеттік бюджетке түсетін мұнайға қатысты емес кірістердің 2008-2010
жылдарға арналған болжамы, ЖІӨ-ге %-бен
Келесі жылдары көрсетілген салықтардан түсетін түсімдер қарқынының одан әрі
өсуі болжанып отыр, өйткені салық жүктемесін төмендетуден күтілетін
тиімділікке қол жеткізілетіні көзделіп отыр.
2009 жылдан бастап арнайы салық режимдері реформаланады – біржолғы
талондарды қолдану аясы тарылады, патенттер жойылады, оңайлатылған
декларация бойынша жеке кәсіпкерлер-жеке тұлғалар ғана қызметін жүзеге
асыратын болады. Ірі ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілер арнайы салық
режимдерінен шығарылатын болады.
Жүргізіліп отырған салық саясатына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының
әлеуметтік-экономикалық дамуының орта мерзімді жоспарының болжамды
көрсеткіштеріне сәйкес Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылғы 1
қыркүйектегі №1641 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық
қорының қаражатын қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзімді
перспективаға арналған тұжырымдамасының қолданылуында 2008-2010 жылдарға
арналған мемлекеттік бюджеттің кірістері айқындалды.
2006 жылғы 1 шілдеден бастап кәсіпорындардан түсетін тікелей салықтарды
Ұлттық қорға есепке алуды көздейтін Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры
жұмыс істеуінің жаңа жүйесіне көшуге байланысты экономиканың мұнай
секторына тәуелділігін жою мақсатында мемлекеттік бюджет мұнай емес
кірістерден қалыптастырылады.
Мұнай секторы кірістерінің 2008-2010 жылдарға арналған болжамы мұнай және
мұнай емес кірістердің аражігін нақты ажыратуды жүзеге асыруға бағытталған
бюджет заңнамасына енгізілген өзгерістерді ескере отырып, Қазақстан
Республикасы Ұлттық қорын қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзімді
перспективаға арналған тұжырымдамасының шарттарын негізге алып айқындалды.
2008 жылы Ұлттық қорға түсетін түсімдер (инвестициялық кірісті қоспағанда)
ЖІӨ-ге 7,4% деңгейінде, 2009 жылы – ЖІӨ-ге 7,2% және 2010 жылы ЖІӨ-ге 6,8%
болжанып отыр.
Төмендеу мұнайға әлемдік бағаның тиісінше бір баррелі үшін 60 доллар
болжануына байланысты. ЖІӨ өсуінің болжанып отырған қарқыны абсолюттік
мәнде мұнай секторы кірістерінің ұлғаю болжамына қарамастан олардың өсу
қарқынынан асады, бұл ЖІӨ-дегі үлес мөлшеріне әсер етеді.
Ұлттық қорға тікелей салықтар түсімдерінің болжамы, ЖІӨ-ге %-бен
2.5.5 Шығыстар саясаты
Орта мерзімді кезеңде жүргізілетін шығыстар саясаты әлеуметтік экономикалық
саясаттың ұзақ мерзімді және орта мерзімді басымдықтарына сәйкес,
жоспарланатын нәтижелерге байланысты және салалық жоспарлау сапасын
жақсарту және өнімсіз шығыстарды қысқарту есебінен бюджеттің инвестициялық
құрамдас бөліктерін күшейте отырып, мемлекеттік міндеттемелерді толық
орындауды қамтамасыз етуге бағытталатын болады.
Шығыстар саясаты теңгерімділік және экономиканың өсу қарқынынан аспайтын
шекте ағымдағы шығыстардың деңгейін тежеу қағидаттарына сай болады.
Мемлекеттік бюджет шығыстарының құрылымында 2008-2010 жылдары мыналар басым
бағыттар болып табылады:
адами капиталдың өсуін қамтамасыз ететін шығыстар – білім беру, денсаулық
сақтау, халықты әлеуметтік қолдау, республиканың мәдени әлеуетін дамыту,
қоршаған ортаның сапасын тұрақтандыру және жақсарту, халықты сапалы сумен
жабдықтауды қамтамасыз ету, тұрғын үй саясатын одан әрі дамыту;
экономиканы одан әрі әртараптандыруды ынталандыратын шығыстар –
инфрақұрылымды, аграрлық және индустриялық секторларды, инновацияларды
дамыту.
Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік саясат және денсаулық сақтауды
қаржыландыру тетіктері Қазақстан халқының денсаулығын сақтау жөнінде жоғары
нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік беретін барабар қаржылай қамтамасыз ете
отырып және осы жүйені басқару деңгейін арттыруға бағытталады. Бюджеттік
құрамдас бөлік мынадай бағдарламалық құжаттарды іске асыруға құрылады:
Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 13 қыркүйектегі №1438
Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін
реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасы;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 13 ақпандағы №102 қаулысымен
бекітілген Қазақстан Республикасында кардиологиялық және кардиохирургиялық
көмекті дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасы;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 15 желтоқсандағы №1216
қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында ЖҚТБ індетіне қарсы іс-
қимыл жөніндегі 2006-2010 жылдарға арналған бағдарламасы;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы 30 маусымдағы №905 қаулысымен
бекітілген “Салауатты өмір салты” кешенді бағдарламасы.
Медициналық қызметтердің жоғарғы сапасын қамтамасыз етуге мемлекеттік
қаражат есебінен іске асыру көзделіп отырған немесе іске асырылатын мынадай
іс-шаралар бағытталған:
кластердің құрылымына кіретін мемдициналық орталықтарды басқару үшін
жетекші шетелдік компанияларды тарта отырып, Астана қаласында медициналық
кластер құру;
мемлекеттік-жеке меншік әріптестік тетігін (100 мектеп, 100 аурухана жобасы
шеңберінде) пайдалана отырып, аурухана секторының қажеттілігін айқындау
әдістемесіне және қайта құрылымдауға сәйкес Қазақстан өңірлерінде денсаулық
сақтау объектілерін (ауылда көп бейінді ауруханалар мен емханалар,
дәрігерлік амбулаториялар) салу;
денсаулық сақтау ұйымдарын, оларды автономдандыру және шаруашылық жүргізу
құқығындағы мемлекеттік кәсіпорын мәртебесіне кезең-кезеңімен көшіру үшін
аккредитттеу;
“Қазақстан Республикасының денсаулық сақтаудың бірыңғай ақпараттық жүйесін”
енгізу шеңберінде емделушілердің электронды медициналық картотекасын
қалыптастыру;
бастапқы медициналық-санитарлық көмек ұйымдарының қолданыстағы желілерінің
номенклатурасын мемлекеттік нормативтерге сәйкестендіру.
Орта мерзімді кезеңде денсаулық сақтау жүйесін жаңғыртуда әкімшілік
функцияларын медициналық қызмет көрсетудің жоғары деңгейін қамтамасыз ету
стандарттарына келтіру бөлігінде маңызды сәтке айналуда. Әзірленіп жатқан
“Халықтың денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы” Кодекс денсаулық
сақтау жүйесін толық қамтитын және медициналық қызмет көрсету сапасын
басқарудың жаңа әдістерін көрсететін құжатқа айналады.
Бұдан басқа, мынадай бірқатар әкімшілік іс-шаралар жүргізілетін болады ана
мен бала өлімін азайту шараларын іске асыру мақсатында ана мен баланың
өмірі мен денсаулығын сақтау жөніндегі халықаралық тәсілдер енгізіледі,
оның ішінде Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы ұсынған бала жасындағы
ауруларды ықпалдастырып жүргізу стратегиясының шеңберінде Аурулар мен
дәрілік заттардың тізбесі жасалды, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
ұсынған Балалық жас ауруларын ықпалдасқан жүргізудің стратегиясын енгізу
бойынша жұмыстар жалғасатын болады;
халықты туберкулезден қорғау жөніндегі, оның ішінде “Туберкулезбен ауыратын
науқастарды қадағалау жөніндегі ұлттық тізілім” ақпараттық компьютерлік
бағдарламасын іске асыру жолымен, шаралар күшейтілді;
АҚТҚЖҚТБ-мен ауруды азайту, трансфузиялық көмектің қауіпсіздігін сапасын
және қол жетімділігін қамтамасыз ету үшін қан қызметін жетілдіру бойынша
шаралар;
жеке меншік медицинаны және ерікті медициналық сақтандыруды дамытуды
ынталандыру бойынша шаралар әзірленеді;
денсаулық саласында пайдаланылатын рәсімдерді одан әрі стандарттау
мақсатында диагностикалау мен ауруларды емдеудің 450-ден астам хаттамаларын
жасау және енгізу бойынша жұмыстар жалғасады;
осы саладағы қазіргі проблемаларды жүйелі шешу үшін қажет амбулаториялық
дәрілік қамтамасыз етудің жаңа үлгісін енгізу.
Барынша білімді халық экономикалық өсудің барынша жоғары қарқынымен және
осы саладағы басқарудың күшті жүйесімен байланысына құрылған білім беру
саласындағы бюджет саясаты Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы
11 қазандағы №1459 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында білім
беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына
сәйкес іске асырылатын болады.
Орта мерзімді кезеңде негізгі күш мына іс-шараларды жүргізу жолдарымен
экономиканы кәсібилігі жоғары техникалық бағыттағы мамандармен қамтамасыз
етуге жұмсалатын болады:
Қазақстан Республикасында техникалық және кәсіби білім беру бағдарламаларын
жоғары білім беру бағдарламаларымен үйлестіруге мүмкіндік беретін
Техникалық және кәсіптік білім берудің Мемлекеттік бағдарламасын қабылдау;
өңдеуші салада және машина жасауда техникалық және қызмет көрсету еңбегі
кадрларын даярлау және қайта даярлау бойынша өңіраралық орталықтар құру;
жұмыс берушілер мен инвесторларды кәсіптік білім беру оқу орындарының оқу-
өндірістік базаларын құруға және нығайтуға тарту, басым салалар
қажетсінетін кадрларды даярлауда мемлекеттік-жеке меншік серіктестікті
дамыту жөніндегі шаралар әзірлеу;
техникалық мамандықтарға ден қоя отырып, мемлекеттік тапсырыстың кұрылымын
өзгерту.
Бұдан басқа, жоғары білім беру саласында жоғары және жоғары оқу орнынан
кейінгі кәсіптік білім беруді үш сатылық жүйеге: бакалавриат – магистратура
– докторантура өзгерту бойынша, жоғары оқу орнының мамандануы мен
мәртебесіне байланысты мемлекеттік білім беру гранттарын саралауды міндетті
енгізумен мемлекеттік білім беру тапсырысын қалыптастырудың жаңа
қағидаттарын енгізу жұмыстары жалғасады.
2008 жылдан бастап жоғары оқу орындарының жекелеген білім беру
бағдарламаларын халықаралық аккредиттеу бойынша жұмыстар жүргізіледі.
Республиканың жоғары оқу орындарына шет елдік оқытушылар мен консультанттар
тартылатын болады, ал Қазақстанның дарынды азаматтары бұдан әрі де
Қазақстан Республикасының халықаралық “Болашақ” стипендиясы шеңберінде
әлемнің таңдаулы жоғары оқу орындарында оқи алатын болады.
Мектепке дейінгі білім беру жүйесінде мектепке дейінгі және мектеп
қарсаңындағы оқытумен қамтуды ұлғайту бойынша шаралар қабылданатын болады.
2009 жылы балаларды мектепке дейінгі ұйымдармен қамту кемінде 30%, мектеп
қарсаңындағы даярлық – кемінде 80% құрайтын болады. Осы көрсеткіштерге қол
жеткізуге мемлекеттің мектепке дейінгі балалар мекемелерін салудағы
белсенді ұстанымы жәрдемдесетін болады.
Жалпы білім беру жүйесінде 2008 жылдан бастап 12 жылдық жалпы орта білім
беруге кезең-кезеңмен көшу жүзеге асырылады, осыған байланысты педагогтарды
қайта даярлау жұмысы жалғасады.
Үш ауысымды оқыту мәселесін шешуге жалпы орта білім беру желісін,
мектептердің апаттық жағдайдағы ғимараттарын қайта жаңалау және мемлекеттік-
жеке меншік серіктестік негізінде және бюджет қаражаты есебінен мектептер
салуды (оның ішінде “100 мектеп, 100 аурухана” жобасы шеңберінде) дамыту
жәрдемін тигізеді. Жалпы орта мерзімді кезеңде 156 білім беру объектісінің
құрылысын салуды аяқтау жоспарланып отыр.
Осы заманғы ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды оның
ішінде, “Мультисервистік ақпараттық коммуникациялық білім беру желісі” көп
функционалды жүйесін енгізу жолымен білім беру қызметінің сапасын арттыруға
көп көңіл бөлінетін болады, отандық оқулықтарды, баспа және электронды
әзірлеу және оқу үдерісіне енгізу жалғасады, ағылшын тілінің шет елдік
оқытушылары тартылатын болады.
Бюджет саясатының әлеуметтік саладағы негізгі мақсаты Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 30 қарашадағы №1241 қаулысымен
бекітілген Қазақстан Республикасында әлеуметтік реформаларды одан әрі
тереңдетудің 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасын іске асырудың
қорытындыларын, атап айтқанда, әлеуметтік қамсыздандырудың әлеуметтік үш
деңгейлі жүйесін жасау, мемлекеттік әлеуметтік стандарттарды халықаралық
стандарттарға жақындату, негізгі әлеуметтік тәуекелдерді әлеуметтік
сақтандыруды дамыту бойынша бекіту болып табылады.
Әлеуметтік саладағы міндеттердің бірі халықты жинақтаушы зейнетақы
жүйесімен және міндетті әлеуметтік сақтандырумен қамтуды кеңейту болып
табылады.
Жинақтаушы зейнетақы қорларынан зейнетақы төлемдерін төлеу жүйесі зейнетақы
жинақтауларын сақтау және қартайған шақта олардың жеткіліктілігі жөніндегі
мемлекет кепілдіктерінің тетігін және басқа іс-шараларды әзірлеу жолымен де
жетілдіріледі.
Зейнетақы төлемінің мөлшері арттырылатын болады, бұл ретте орта мерзімді
екі кезең бойы осы өсу 2007 жылмен салыстырғанда 2,5 еседен астамды
құрайды, бұл ретте, зейнетақыларды есептеу үшін есепке алынатын шектеу 2008
жылдан бастап 15 АЕК-ден 25 АЕК-ге дейін көтерілді.
Халықтың әлеуметтік әлжуаз топтарын әлеуметтік қолдау жүйесін одан әрі
дамыту мақсатында келесі іс-шаралар жүргізілетін болады:
1998 жылғы 1 қаңтарға зиянды және ауыр еңбек жағдайларында еңбек өтілін
жинақтаған адамдарға қосымша жәрдемақылар енгізіледі;
бала тууына байланысты жәрдемақыларды ұлғайту;
бала бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты төленетін жәрдемақы
орта мерзімді екі кезең бойы 2,5 еседен астам арттырылатын болады;
жүктілігі бойынша демалыста және бір жасқа дейінгі бала күтімі бойынша
демалыста болған кезеңде Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры жүзеге
асыратын әлеуметтік төлемдерден зейнетақы жарналарын аударуды жалғастыра
отырып, жұмыс істейтін әйелдер үшін жүктілікті, бала тууды және ана болуды
міндетті әлеуметтік сақтандыру енгізіледі.
Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігін арттыру мақсатында әлеуметтік
диалогтың рөлі артады және жұмыс берушілердің зиянды өндірісте жұмыс
істейтін қызметкерлердің пайдасына ерікті, кәсіптік аударымдарды жүзеге
асыруы үшін шарттық әлеует пайдаланылады.
Одан басқа әлеуметтік көмек көрсетудің атаулылығы және мүгедектерге
әлеуметтік қызмет көрсету сапасы күшейтілетін болады.
2007 жылы жетілдірілген еңбек заңнамасы заңды секторда өнімді еңбекке
уәждемені күшейте түсуге мүмкіндік береді және жалақының өсуінің еңбек
өнімділігінің өсуінен тәуелділігін орнату үшін жағдай жасайды. Жұмыс
берушілердің еңбек заңнамасын сақтауын бақылауды күшейту жөніндегі жұмыс
жалғастырылады. Жаңа Еңбек кодексінің ережелерін іске асыруға еңбекақы
төлеу жүйесін одан әрі жетілдіру жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады,
мемлекеттік мекемелердің мемлекеттік қызметшілер болып табылмайтын және
қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне еңбек демалысына шыққан кезде
сауықтыру жәрдемақылары енгізіледі.
Мемлекеттік әлеуметтік стандарттарды халықаралыққа кезең-кезеңімен
жақындатуға сәйкес жұмыс күшінің қарапайым молықтырылуын қамтамасыз ететін
жалақының ең төменгі мөлшері белгіленетін болады.
Бюджет саласы қызметшілерінің еңбекақысын төлеу жүйесі жалақының мөлшерін
кезең-кезеңімен ұлғайта отырып, жетілдірілетін болады.
Сондай-ақ бюджет саласы қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі кезең-
кезеңмен жалақы мөлшерін ұлғайту арқылы жетілдірілетін болады. Адами
капиталды дамытуда рухани даму, адамдардың демалысы мен шығармашылығын
ұйымдастыру үшін жағдайлар жасау, сондай-ақ елдің мәдени мұраларына қол
жеткізуді қамтамасыз ету маңызды рөл атқарады.
2008-2010 жылдары мемлекеттік бюджеттің шығыстары мәдениеттің осы заманғы
дамыған жүйесін қалыптастыруға, Ұлттың мәдени және рухани әлеуетінің өсуін
қамтамасыз етуге, мемлекеттік тілдің рөлін нығайтуға, ақпараттық
кеңістіктің бәсекелестігін арттыруға, қоғамдық-саяси тұрақтылықты сақтауға
бағытталатын болады.
Оның шеңберінде сараланған инновациялық технологиялық әдістемелерді
пайдаланумен мемлекеттік тілді үйретудің тиімділігін арттыру, мемлекеттік
тілді қолдану аясын кеңейту, тілдер туралы заңнаманы жетілдіру бойынша
шаралар қабылданатын Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 7
ақпандағы №550 Жарлығымен бекітілген Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-
2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жалғасады, бұл
2009 жылға қарай оны меңгермеген мемлекеттік қызметшілерді мемлекеттік
тілді оқытумен 100% қамтуға қол жеткізуге, сондай-ақ 16 өңірлік мемлекеттік
тілді оқыту орталықтарының жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Сонымен бірге
орыс және ағылшын тілдерін одан әрі дамыту бойынша шаралар қабылданатын
болады.
Қазақстандық мәдениет пен өнерді одан әрі дамыту, тарихи-мәдени мұраны
сақтау мақсатында Қазақстан Республикасы Президентінің 1998 жылғы 27
ақпандағы №3859 Жарлығымен бекітілген “Жібек жолы тарихи орталықтарын қайта
өркендету түркі тілдес мемлекеттердің мәдени мұраларын сақтау және
сабақтастыра дамыту, туризм инфрақұрылымын жасау” және Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 30 қыркүйектегі №1009 қаулысымен
бекітілген “Көне Отырарды қалпына келтіру” 2005-2009 жылдарға арналған
бағдарламасын іске асыру жалғасатын болады.
Осы бағдарламаларды іске асыру шеңберінде тарихи-мәдени мұраларды сақтау
және тиімді пайдалану, оның ішінде тиісті заңнамалық базаны жетілдіру
бойынша жұмыстар жалғасады.
Мемлекеттік-конфессиялық қатынастарды жетілдіру мақсатында діни сенім
бостандығы мен мемлекеттік-конфессиялық қатынастарды қамтамасыз ету бойынша
шаралар жүзеге асырылатын болады.
Үкіметтің мәдениет саласындағы шаралардың тиімділігін арттыру мемлекет пен
үкіметтік емес ұйымдардың серіктестігі тетігін одан әрі нығайтуға, сондай-
ақ оның көлемін кезең-кезеңмен ұлғайта отырып мемлекеттік әлеуметтік
тапсырысты іске асыруды жалғастыруға мүмкіндік береді.
Мемлекеттік ақпараттық саясатты жетілдіру, сондай-ақ ақпараттық кеңістіктің
бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында сандық телерадиохабарларын
таратуды дамыту бағдарламасы әзірленуде. Осы бағдарламаның негізгі мақсаты
мемлекеттік құралдарды ұсынатын бұқаралық ақпараттық қызмет көрсету
сапасының артуын қамтамасыз ету болады.
Қоршаған ортаны қорғауға шығыстардың құрамында халықтың экологиялық
қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік саясатты және
Қазақстан Республикасы экологиялық жүйелерін іске асыруға бағытталған,
мынадай негізгі бағыттарда қаражат құрайтын болады:
қоршаған ортаның сапасын жақсарту және қоғамның орнықты экологиялық
дамуының қолайлы деңгейіне қол жеткізу;
экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, қоршаған ортаның сапасын
тұрақтандырудың теориялық және технологиялық негіздерін қалыптастыру,
табиғи ортаға арта түсіп отырған антропогенді әсерді азайту;
жердің шөлейттену және құнарсыздану үдерісін тоқтату және алдын алу;
тұтастай алғанда Қоршаған ортаны қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесін
әзірлеу және енгізу жолымен қоршаған ортаны қорғауды мемлекеттік басқаруды
дамытудың институционалдық негіздерін құру, оның ішінде жекелеген өңірлер
мен республиканың экологиялық жай-күйінің автоматтандырылған мониторингін
жетілдіру;
елдің экономикалық әлеуетін дамытуды ұтымды аумақтық ұйымдастыру үшін
жағдайлар жасау.
Су ресурстарын, орман мен жануарлар дүниесін сақтау және ұтымды пайдалану
бойынша 2010 жылға дейінгі бағдарламасы және “Жасыл мұнай” жүйелерін енгізу
бойынша шаралар кешені әзірленетін болады.
Қазақстан Республикасының биологиялық қауіпсіздік бойынша Картахен
хаттамасы бойынша, биологиялық әралуандық бойынша БҰҰ Конвенциясына және
климаттың өзгеруі бойынша БҰҰ Негіздемелік конвенциясына Киот хаттамасына
қол қою мәселелерін пысықтау жоспарланып отыр.
2008-2010 жылдары орман қорын, жануарлар әлемін және ерекше қорғалатын
табиғи аумақтарды сақтау мен тұрақты дамуын қамтамасыз етуге арналған
шығыстар құрылымында ормандардың экологиялық және ресурстық әлеуетін
арттыру үшін, орман ресурстарын ұтымды және жүдетпей пайдалану, оларды
қорғау, сақтау және молықтыру, орман шаруашылығына жаңа технологияларды
енгізу, мемлекеттік табиғи-қорықтық және орман қоры объектілерінің қызметі
мен дамуын қамтамасыз ету, тұяқты жабайы жануарлар мен киіктердің сирек
және жоғалып бара жатқан түрлерінің олардың кәсіпшілік санына және жыл
сайынғы өсімінің биологиялық негізділігіне қол жеткізу үшін табиғи еркіндік
жағдайында таралымын сақтауға жағдайлар жасау бойынша шығындар негізгі орын
алатын болады.
Қазақстан Республикасының су шаруашылығын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz