ТАБЫСТАР ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ТҰРҒЫНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ КУРСОВАЯ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

ТАБЫСТАР ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ТҰРҒЫНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ
КУРСОВАЯ

ЖОСПАРЫ

КІРІСПЕ 3
1. БӨЛУ ТЕОРИЯСЫ: ӨТКЕН МЕН БҮГІНГІ. 4
БӨЛУ ПРИНЦИПТЕРІНЕ ТЕОРИЯЛЫҚ ҚӨЗҚАРАСТАРДЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ 4
2. ЖАЛАҚЫНЫҢ МӘНІ, ТҮРЛЕРІ МЕН ЖҮЙЕСІ 7
3. ТҰРҒЫНДАРДЫҢ ТАБЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ 12
4. ТҰРҒЫНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ 14
5. КӨЛЕҢКЕЛІ ЭКОНОМИКАНЫҢ ТАБЫСТАРЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ ЕРЕКШЕЛІГІ 20
ҚОРЫТЫНДЫ 23
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 24

КІРІСПЕ

1. БӨЛУ ТЕОРИЯСЫ: ӨТКЕН МЕН БҮГІНГІ.

БӨЛУ ПРИНЦИПТЕРІНЕ ТЕОРИЯЛЫҚ ҚӨЗҚАРАСТАРДЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ

Бөлу қоғамдық ұдайы өндірістің маңызды фазасы болып табылады. Бөлу
қоғамдық ұдайы өндірістің фазасы ретінде өндіріс пен тутынудың арасында
болып, құбылыс түріңде өнімдерді бөлу міндетін атқарады.
Алайда, бөлуді жүзеге асыру үшін өнімді бөлуде мынау қажет:
біріншіден, қоғам мүшелеріне өндіріс түріне қарай белу, өнімді бөлу осы
бөлудің нәтижесі болады.
Өнімді бөлу мәселесі ең өзекті мәселе болған және бола береді. Себебі
ол миллиондаған адамдар мүдделеріне әсер етеді. Оны зерттеуге кептеген
экономикалық ойдың әртүрлі мектебі мен бағыттарының өкілдері қатысқан.
Олардын әрқайсысы дәуірдің сол кездегі және ертедегі ерекшелігіне қарай,
өмірлік игіліктерді бөлудің әртұрлі принципін ұсынған. Мьісалы, еркін нарық
теориясы (либерализм мектебі) өкілдері - А. Смит мен Д. Рикардоның
есептеуінше, жалақы негізін қалыптастырудың принципіне өмір сүру
қажеттілік деңгейі алуды ұсынған. Себебі бұл деңгейлік жұмысшы мен оның
отбасының өмір сүруіне қажетгі болды.
Д. Рикардоның ойынша, өмір сүру қажеттілік деңгейі, еңбек бағасының
табиғи нарығы болып табылады. Еркін нарықты жақтаушылардың бірі - Жан
Батист Сэй (1767-1823 жж.) Саяси экономия трактаты (1803 ж.) еңбегінде
өндірістің үш факторы теориясын ұсынады. Бұған еңбек, капитал, жерді
жатқызады. Осы факторлардың қызметін пайдаланғаны үшін жалақы, пайда, рента
төлем ретінде жүзеге асады.
Нарықтық экономиканы реттеу теориясының негізін салушы кейнстік
мектебі, Дж. Кейнс Еңбекпен қамту, пайыз және ақшаның жалпы теориясы
деген еңбегінде (1936 ж.) жалақыны реттеудің принципін өндіріс көлемі және
тұрғындардың еңбекпен қамтуыиа тәуелді екендігін ұсынды.
Нарық жағдайында жалданып жұмыс істейтін адам еңбегі К. Маркстың
пайымдауынша, жұмыс кұші құнының принципімен төленеді. Неміс социалисі
Фердинанд Лассаль (18І5-1864 жж.), бөлудін тепе-теңдік принципін ұсынды:
тен еңбек өніміне әркімнің тең құқықтығы, яғни бұрындары кездескен барлық
бөлу принципі оның ойынша, бар мүліктің тепе-теңсіздігіне алып барады. Бұл
принцип сынға алынды. Өмір игіліктерін тепе-тең бөлу принципі К. Маркстың
ойынша, қоғамды деградацияға алып келуі мүмкін. Сондықтан да бұл жағдайда
адал жұмыскер де және өз жұмысына немқұрайды (жалқау, самарқау) қарайтын
адам да өз еңбегіне сый-сияпатты тең алуы әбден мүмкін. Оның ойынша,
өмірлік игіліктерді бөлудің бірден-бір мүмкін принципі еңбегі бойынша
бөлу болмақ. Аталған принциптің өзіндік кемшілігі бар және әлеуметтік
әділеттілік критериіне толық жауап бермейді. Еңбегі бойынша бөлу
тұрғындар табыс деңгейінін теңсіздігіне алып келеді. Бұл теңсіздік былай
түсіндіріледі: адамдар өзінін күш-қайратымен және ойлау қабілеттілігімен,
отбасы жағдайымен және еңбекке катынасымен ерекшеленеді. Еңбектің сандық
(ұзақтығы мен интенсивтігі) және оның сапалық (күрделігі және басқада еңбек
жағдайлары) әртүрлілігі, теңсіздігі болады. Бұл принциптің артықшылығы
сонда, әрбір адамның еңбек нәтижесіне мүдделілігін қамтамасыз етеді. Өзінің
біліктілігін көтеруге мүдделілік ол жеке адамның ғана емес, кәсіпорын,
тіпті қоғамның мүддесіне жауап береді.
Аралас әлеуметтік бағытгалған нарықтық экономикаға көшу кезінде еңбек
бойынша бөлу принципі құндық эквивалент принципіне орын бере бастады.
Басқаша айтсақ, бөлудің капитал бойынша, меншік бойынша, жұмыс
күші құны бойынша принципі жүзеге асып, табысты кәдімгідей
дифференциялауға, сұраным төлем қабілеттілігін өсіруге алып келіп, тапшылық
пен инфляцияны тежейді. Соған қарамастан еңекке қарай бөлу принципіне
негізделген жалақы, әзірше көптеген тұрғындар үшін табыстың басты көзі
болып отыр. Шын мәнінде екі қайшылық бетпе-бет келді: еңбекке қарай бөлу
және жеке кәсіпкерлік жағдайында құндық эквивалент, капитал бойынша,
меншік бойынша принципі мен бөлу. Әлеуметтік әділеттілік критериі бұл
жағдайда теңгерілген түрге ие болады. Жоғарғы және төменгі табыс деңгейінің
өзара алшақтығы прогрессивті табыс салығымен реттелетін болады. Оның есімі
40%-дан аспауы қажет, себебі іскерлік белсенділікті ынталандыруды
төмендетпеу керек.
Қазақстан Республикасының аралас әлеуметтік бағытталған нарықтық
экономикаға көшуі жолдамалы еңбекті қолдануды бағамдап, оның еңбек ақысын
реформалауды қатар жүргізіп отырады. Еңбек ақының жаңа жүйесінде мыналар
карастырылған:
— еңбек ақы минималды деңгейінің сапасы мен күрделілігіне байланысты
мемлекеттің кепілдігі. Бұл біркелкі тарифтік сетканы (БТС) және біркелкі
жалпы республикалық мамандық классификаторын ендіргенде жүзеге асады;
— нақты еңбек ақы деңгейі біркелкі тарифтік сетка (БТС-ЕТС) белгіліген
деңгейден төмен болмауы керек;
— жалақыға кез келген шектеуді (салықтан басқа) алып тастау;
— жұмыс беруші мен жұмыскерлердің арасында еңбек ақыға келісім-шарт
принципін қолданады. Әрбір жұмыскер өзінің еңбек құқығын қорғауда
кәсіподаққа жүгіне алады. Тарифтік жүйенің белгілі түрлері барлық
шетелдерде қолданылады.
Жалақыны реттеу үш буындық бағытта өрбиді:
— еңбек нарығының көмегімен;
— мемлекеттің аралысуымен;
— ұжымдық келісімдер.
Тариф бойынша минимумды мемлекет белгілейді, мемлекеттің ролі осы
ғана, ал басқасының барлығы еңбек нарығымен (жұмыс күшіне ұсыным мен
сұраным) реттеледі. Жалақының көлемі төмендегідей белгіленеді:
— жалдамалы жеке келісім деңгейінде;
— мамандар үшін контракталық деңгейде;
— жұмыс берушімен ұжымдық, келісім-шарт деңгейінің болу.

2. ЖАЛАҚЫНЫҢ МӘНІ, ТҮРЛЕРІ МЕН ЖҮЙЕСІ

Жалақы — еңбек құнының (бағасының) ақшалай өлшемі. Қазақстан
Республикасының аралас әлеуметтік бағытталған нарықгық экономикаға көшу
кезіңде минимальды деңгейдегі еңбек ақыны мемлекет кепілдендіреді және
жоғарғы деңгейдегі еңбек акыға шек қойылмайды. Бұл еңбекті материалды
ынталандырудың және еңбек өнімділігін арттырудың басты құралы болып,
қоғамдық өндірісті тиімді дамытуға ықпал етеді.
Жалақыны дифференциялау және оның принциптері. Еңбек ақы деңгейі халық
шаруашылығы саласына қарай өзіндік ерекшілігімен айқындалып, ол бес
принципке негізделген.
Бірінші принцип — еңбектің күрделігі. Күрделі, біліктілікті
(квалификацияланған) еңбек жай еңбекке қарағаңда молдау құнды құрайды және
оған еңбек ақы жоғары болуы тиіс.
Екіаші принцип, еңбек жағдайына қарай жіктеу. Еңбек жағдайы жеңіл және
ауыр; қалыпты және зиянды болуы мүмкін. Сондықтан қалыпты жағдайда еңбек
еткендерге қарағанда, ауыр әрі зиянды жұмыс істейтіндер жалақыны көп алуы
қажет.
Үшінші принцип, еліміздің дамуын байқататын экономиканың ең қажетті
салаларында басқаларына қарағанда өсім мен ақы төлеу жоғары болады.
Төртінші принцип, экономикалық аудан мен аймақтың табиғи -климаттық
жағдайының өзгешелігімен байланысты. Еңбек ақыға әртүрлі экономикалық
аймақтарда аудандық коэффициент белгіленіп, жалақыға қосымша түрінде
қосылады. Қазақстан Республикасында бұл коэффициент 1,15-ті құрайды. Демек,
елімізде барлық салаларда жұмыс істейтіндер жалақысына 15% қосымша қосып
алады.
Қазақстан Республикасы 1996 жылғы 9-шы қаңтардағы Қазақстан
Республикасы экономика саласыңдағы жұмысшыларға еңбек ақы төлеу туралы
қаулысына сай, жалақыны есептегенде қолданып жүрген салалық, аудандық
коэффициенттер размері сақталады. Таулы, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.