Үкіметтің макроэкономикалық саясатын талдау

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Жаңа экономикалық саясат концепциясы

Мазмұндама

Кіріспе 1
1 тарау. Макроэкономика 2
1.1.Үкіметтің макроэкономикалық саясатын талдау 2
1.2 Жаңа макроэкономикалық саясат 3
1.3 Макроэкономикалық саясатты іске асыру тетіктері 4
1.4. Индикативтік жоспарлауды енгізу 5
1.5. Қаржы-ақша ресурстарын макроэкономикалық реттеу 6
2 тарау. Микроэкономика 8
2.1. Үкіметтің микроэкономикалық саясатын талдау 8
2.2. Жаңа микроэкономикалық саясат концепциясын негіздеу және оның мәні 10
2.3. Жаңа аграрлық, инвестициялық саясаттардың негіздері және олардың
мәні 11
2.4. Жаңа микроэкономикалық саясатты жүзеге асырудың механизмдері 12
3 тарау. Аймақтық саясат 13
3.1. Үкіметтің аймақтық саясатын талдау 13
3.2.Жаңа аймақтың саясат Концепциясының негіздемесі мен мәні 13
3.3.Аймақтық саясатты іске асырудың механизмдері 14
4 тарау. Сыртқы экономикалық саясат 14
4.1. Үкіметтің сыртқы экономикалық саясатын талдау 14
4.2. Жаңа сыртқы экономикалық саясат тұжырымдамасының мәні 14

Кіріспе

Қазақстан Республикасы Жоғарғы кеңесінің 1994 жылғы 21 қыркүйектегі
Сайлаушылармен кездесу нәтижелері туралы қаулысында Қазақстан
Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Экономикалық реформа жөніндегі комитетіне:
...барлық меншік нысанындағы кәсіпорындар - тауар өндірушілерді жан-жақты
қолдау мен оны заң тұрғысынан қамтамасыз ету шараларын белгілейтін жаңа
экономикалық саясат Концепциясын әзірлеу тапсырылды
Осы шешімді орындау үшін комитетте арнайы жұмыс тобы құрылып, оның
құрамына басқа комитеттердің де көптеген депутаттарды, ғалымдар,
тәжірибелі мамандар, сондай-ақ комитеттің консультанттары енді.
Концепция жобасының мазмұны отандық тауар өндірісін іріктеп қолдауы,
экономикалық даму индикаторларының іске қосуды, реформаларды заң
тұрғысынан қамтамасыз ету мен осы негізде тиімді әлеуметтік саясат
жасауды саралайды.
Жаңа экономикалық саясат мақсатының негіздемесі нарыққа өтудің
ырықтандыру-сауықтыру бағдарламасын іске асыру баға мен шаруашылық
байланыстарын ырыктандырумен ұштасқан қатаң ақша несие саясатына
айналды.
Халық тұтынатын тауарлардың ішкі нарығы бұзылды. Экспорт пен импорт
жүйесіз және бақылаусыз жүргізілді. Бәсекелік нарықтық ортаның болмауы
жағдайында дағдарысқа қарсы бағдарлама сәтсіздікке ұшырады – экономикалық
реформаның алға қойылған бірде-бір мақсатына қол жетпеді.
Жаңа экономикалық саясаттың бұрынға нарықтық радикализм экономикалық
саясатынан айырмашылығы - елдің экономикалық жүйесін дағдарыстан шығаруда,
белсенді әлеуметтік бағытты дамумен теңдестіру, шарттарының өзекті кешені
ретінде тауар өндірушілерді іріктеп қолдаудың объективті қажеттігінде
болып отыр. Макроэкономиялық саясаттың мемлекет иелігінен алу мен
жекешелендіру, монополияға қарсы реттеу, баға мен тауар нарықтарын
ырықтандыру, ақша, бюджет саясаты, сыртқы экономикалық саясат және т.б. да
барлық құрамдас бөліктері жаңа экономикалық саясаттың осы мақсатына
бағындырылды.

1 тарау. Макроэкономика

1.1.Үкіметтің макроэкономикалық саясатын талдау

Республика үкіметі ішкі нарық бағасын дүниежүзілік бағаға
кезең-кезеңімен жақындату мақсатымен бағаны ырықтандыру жөнінде
макроэкономикалық саясат жүргізді. Мұның өзі мемлекеттің ақша ресурстарымен
халықтың табысын, мемлекеттік және жеке кәсіпорындардың қаржы ресурстарын
тұрақсыздандыратын инфляция тенденциясының барған сайын жаңа оралымдарын
туғызады.
Үкіметтің нарықтық экономиканы халық шаруашылық пропорцияларының
кездей соқ нарықтық реттегіштерімен қалыптастыруға, өндірістің барлық
секторлары мен аймақтардың шаруашылық қызметіне ықпал етудің қолданылмалы
тұрақтандырғыштары мен реттегіштерінен бас тартуға бағытталған
макроэкономикалық саясаты, өмірдің өзі көрсеткендей, қате болып шықты. Ішкі
тұтыну нарқының ыдырауы, халықтың тұрмыс деңгейінің бес есе төмендеуі - тап
осы қатенің тікелей салдары деу керек.
Әлі де мемлекеттік сектор басым болып отырған өндіріс саласына
мемлекеттің араласпауы – үкіметтің Дағдарысқа қарсы бағдарламасы мен іс-
қимылының негізі кемшілігі. Бұл бағдарламалардың макроэкономикалық саясат
саласындағы тағы да бір елеулі кемшілігі – реформалардың әлеуметтік тірегі
– меншік иелерінің қалың тобы пайда болу үшін нақты негіз жасамай нарықтық
экономиканы құруға ұмтылуында жатыр. Соның салдарынан келіп мемлекеттік
меншік түріндегі материалдық негіз әлсіреді де, реформаларға әлеуметтік
қолдау жасалмай қалды.
Аталған бағдарламалардың қаржы – бюджет және несие - ақша саясаты
саласындағы кемшіліктері халықтың ақшалай кірістерін азайту, тұтыну өрісін
тарылту, кез келген меншік нысанындағы тауар өндірушілерді мемлекеттік
қолдаудан бас тарту арқылы бюджет тапшылығын шектеуге ұмтылу болып
табылады. Кірістер саясатының жоқтығы мемлекет бюджетін барынша азайтуға
алып келді, ал жаңадан құрылған кездейсоқ нарықтық құрылымдар
экономикалық ырықтандыру саясаты жүргізілуінен туған шығындарды өтей
алмады.
Несие жүйесін саудаға айналдыру және ақша эмиссиясын экономиканың
бір сәттік және бір жолғы проблемаларын шешуге - бюджет тапшылығын, астық
жинау, жылыту және басқа науқандарды қаржыландыруға пайдалану -
экономикалық былықтың тереңдеуіне алып келді және республика экономикасының
толық күйреу қауіпін тудырды.

1.2 Жаңа макроэкономикалық саясат

Конвенцияның негіздемесі мен мәні үкімет үсынған және ХВҚ қолдаған
экономикалық тенденцияны реттеудің бытыраңқы нарықтық реттегіші бар
үлгісі еліміздің терең экономикалық дағдарыстан шығу міндеттерін шешуге
мемлекет ролін күшейтуді көздейтін және қажетті жағдайды
макроэкономикаға тікелей мемлекеттің араласуына мүмкіндік беретін
мемлекеттік реттегіштермен толықтырылуға тиіс.
Концепция әлеуметтік, салалық аймақтық, ғылыми-техникалық, қаржылық
және т.б.салаларды реттеудің сыннан өткен экономикалық және әкімшілік
араласуын жоққа шығармайды.
Бір жағынан, экономиканы мемлеккттік басқару жүйесін, мемлекеттік
институттардың жүмыс принциптері мен стилін реформалау, екінші жағынан,
микродеңгейде мемлекеттік ықпал ету жүйесін қайта құру – кез-келген
меншік нысандағы өндіріс сектордың шаруашылық қызметіне араласу – жаңа
макроэкономикалық саясаттың мәні. Мемлекеттің басқару қызметін реформалау,
негізінен алғанда, микроэкономикалық міндеттерді шешуге бағытталады, ал
микродеңгейге мемлекеттік ықпал ету жүйесін қайта құру: мемлекет иелігінен
алу және жекешелендіру тенденциясын жүйелеуге сүйенеді; реформаның
әлеуметтік тірегін жасау; меншіктің барлық нысанындағы тауар өндірушілерді
қолдауға; ішкі тауар нарықтарын ырықтандыруға және басқаларға сүйенеді.
Қорыта айтқанда, тұрақтылық болуы тиіс, сонда ғана халықтың өмір сүруі
деңгейінің өсуіне жол ашылады.
Экономикалық бақылау - осы күнгі әрбір мемлекеттің негізгі қызметі.
Біздегі бухгалтерлік есептеу, экономикалық талдау және бақылау жүйесі
бұрынғы әкімшілдік—бюрократиялық басқару жүйесінің құралы ретінде
қалыптасқан. Әкімшілдік-әміршілдік басқару жүйесі қайта құрылғанымен оның
есептеу және бақылау жүйелері сол қалыпты өзгермей қолданылып келеді.
Мемлекеттің есептеу, талдау және бақылау жүйесі нарық жағдайына сәйкес
емес, икемсіз, негізінен бюрократиялық аппаратқа қызмет етеді.

1.3 Макроэкономикалық саясатты іске асыру тетіктері

Мемлекеттік өкімет органдарының өзара іс-қимыл жүйесі.
Макроэкономикалық саясат мемлекеттік өкіметінің жоғарғы органдарының
тиімді өзара іс-қимылы жүйесінен тыс жасалмайды да, жүзеге асырылмайды да.
Кноценция өзара іс-қимылдың қосымшада көрсетілетін қағидаттарын үсынады.
Есеп пен есеп беруді қайта құру. Есептің, есеп берудің, бақылау мен
талдаудың қолданылып жүрген жүиесі басқарудың әкімшілік жүйесінің
мұқтажына арналған. Ол қолайсыз, түсініксіз және нарықтық экономиканың
талаптарына сәйкес келмейді. Есеп жүйесі халықаралық стандарттар негізінде
әзірленген есеп стандарттары кешеніне және аудит қалыптарына сүйеніп
құрылуға тиіс. Бұлай болмайынша экономикалық аспаптар жиынтығы шексізат
куйінде қала бермек. Барлық өркениеттегі сияқты Бухгалтерлік есеп және
есеп беру туралы Қазақстан Республикасының заңын әзірлеп, қабылдау және
Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет туралы Қазаәкстан
Республикасының заңын жетілдіру керек. Қазақстан Республикасы Қаржы
министрлігінің есепті қайта құрудағы, ал Мемлекеттік статистика
комитетінің есеп берудегі жеке жауапкершілігін күшейту қажеттігі пісіп
жетілді.

1.4. Индикативтік жоспарлауды енгізу

Ұсыныс тұрғысындағы маңызы бар макро болжамдар көптеген тауар
өндірушілердің шаруашылық қызметін үйлестіру саласындағы мемлекет жұмысына
ешқандай жаңалық еңгізбейді. Министрліктер мен ведомстволар, облыс
әкімшіліктері мен жергілікті өзін-өзі басқару қызметінің орталықтандыруын
жойып, олардың тапсырылған жұмыс учаскесіне жеке жауапкершілігін күшейту
және оны жүзеге асыруға бақылау жасаудың сенімді жүйесін қалыптастыру
керек.
Бұл арадағы басты міндет басқару қызметі орталықтандырылуын жоюдың
мемлекеттік экономикалық саясатқа қауіп төндіруі болып табылады. Мұндай
міндет индикативтік жоспарлау әдістерімен - барлық деңгейдегі атқарушы
өкіметтің бірыңғай мемлекет мүддесіне - индикаторлар, реттегіштер және
тұрақтандырғыштар мен әкмшілік рәсімдері әдістерімен шешілуге тиіс.
Нақты индикаторлар: өзіндік құн, өндіріс көлемі, инфляция деңгейі және
басқаларға негізделіп, монополияға қарсы және баға саясаты міндеттерін
жүзеге асыруға бағытталған Министрлер кабинетінің Шаруашылық жүргізүші
сүбъектілердің – табиғи монополистердің өніміне бағаны реттеу туралы
қаулысты бұған мысал бола алады
Әңгіме министрліктер мен ведомстволарға, мемлекеттік билік пен
аумақтық өзін-өзі басқарудың жергілікті органдарына берілетін міндеттердің
айқын (сапалық және сандық тұрғыдан белгіленген) жүйесін әзірлеу туралы,
тапсырылған жұмыс учаскелерінің жүзеге асырылуына бақылау жасаудың қазіргі
заманға талаптарына сай келетін нақты индикаторлар мен реттегіштерді
талдап жасау туралы болып отыр.
Нақты мемлекеттік тапсырма және оның орындалуын бақылайтын жүйе
ретінде индикативті жоспар ұйымдастыру - хұқылық және экономикалық-
өлшемдік жағынан қатар анықталуы қажет.
Осы мақсатта Индикативтік жоспарлау негіздері туралы занды
әзірлеуді жеделдету қажет. Бұл заң әрбір министрлік пен ведомствоның,
аумақтық басқару органдарының ВНП көлемі, ВВП бюджет тапшылығы, процент
ставкасы және т.б. сияқты макроэкономикалық; ең төмен жалақы, күнкөріс
минимумы, жұмыспен қамтылу деңгейі және т.б. сияқты әлеуметтіқ; аймақтың
көлікпен, байланыспен, мектептермен, денсаулық сақтау қызметімен және т.б.
қамтамасыз етілуі сияқты аймақтық, рентабельділік, шығындылық
индикаторларға байланысты қызметі мен жауапкершілігін белгілейтін тисті
ережелермен нығайтылуға тиіс.
Әрбір министрлік пен ведомство аумақтық әкімшілік жасау органдарының
әрқайсысы экономикалық процестердің бұзылу ошақтарын тұрақтандыру мен
ретке келтіру құралдарын игеру және бұл тұрғыда олардың заң жүзінде
баянды етілген құкықтары мен міндеттері болуға тиіс. Қатаң жоспарлы қалып
орнатудың емес, нақты объектілердің дамуын қадағалап отыруға мүмкіндік
туатын экономикалық бағыттарды көздейтін индикативтік жоспарлауды
енгізудің мәні осында.

1.5. Қаржы-ақша ресурстарын макроэкономикалық реттеу

Экономиканың серпінді теңдестірлуін мемлекеттік бақылау, ақша көлемі
мен материалдық ресурстар арасындағы теңсіздікті жою бюджеті біртіндеп
теңдестіру жөніндегі жұмыс қаржы-ақша ресурстарын макроэкономикалық
реттеудің негізі міндеті болып табылады. Бұл міндеттердің бәрі тауар
өндірушілердің мүдделеріне сәйкестендірілуге және инвестициялық стратегия
мен құрылымдық саясаты басым салаларға бағыттауға көмектесуге тиіс. Қаржы
және ақша ресурстарының белгіленген бағыттарға қарай түсуін қамтамасыз
ету тиісті салық, баға, амортизация және бюджет саясатын жүзеге асыруға
көмектесетін жалпы экономикалық көрсеткіштер мен реттегіштер жүйесін
құру арқылы жүргізіледі.
Ақша-қаржы ресурстарын жалпы экономикалық деңгейде реттеудің незізгі
мазмұны айналымдағы ақша-тауар көлемін реттеп, бюджет тапшылғын қысқартып,
соның негізінде экономиканың тұрақты өсуіне жағдай жасау болады. Осы іс-
әрекеттердің барлығы экономиканың құлдырауына қарсы, товар
өндірушілердің мүддесіне сәйкес келеді және ұзақ мерзмдік
инвестицияларды өндрістің негізгі салаларына жұмсауға мүмкіншілік
береді. Қаржы және ақша ресурстары белгіленген бағытта жұмсалуы қажетті
салық, баға, амортизация және бюджет саясатын жүргізуге жағдай тудыратын
жалпы экономикалық ынталандыру және реттеу жүйесін қалыптастыру арқылы
іске асады.
Қазіргі кезде қолданылып жүрген салықтар, негізінен фискальды міндет
атқарады және макроэкономикалық тұрақтандырудың тиімді құралы бола
алмайды. Сондықтан салық салудың тек қана фискальды емес, мемлекеттің
барлық мүдделерін ескеретін неғұрлым тиімді жүйесіне көшу қажет.
Макроэкономикалық, әлеуметтік және т.б. индикаторлардың болуға тиісті
өзгерістеріне орай сандық өлшемдер қалыптастырылуға тиіс, мысалы ақша
көлемінің өсу шектері, инфляция деңгейі, ұлттық валюта курсы және т.б.
Қазіргі уақытта аталған өзара байланыстар ескерілмесе, ашық рынокта
жүргізіліп жатқан операциялар ақша көлемін реттеу мен банк резервтерін
басқаруда айқындаушы роль атқара алмайды. Ақша-несие саясатындағы қосымша
нарықтық тұрақтандырғыш ретінде бағалы қағаздар нарығы мен қор биржалары
туралы заңдарды жеделдету сайын келгенде осы сферадағы бірінші кезекті
маңызы бар міндет болып табылады.
Макроэкономикалық саясаттың тимділігін арттыру үшін банктердің
макроэникомалық және микроэкономикалық ортадағы қызметін ретке келтретін
Ұлттық банк туралы заңдардың жаңа редакцияларын жеделдету қажет.
Қаржы-ақша ресурстарын жалпы экономикалық деңгейде реттеудің тағы бір
маңызды бағыты осы күнгі ұйымдастырылған және заңдастырылған нарықты
экономиканың мазмұны сай келетін нарық инфрақұрылымын құру болады. Ол үшін
құнды қағаздар, қаржы-несие және тауарлар нарығының осы күнгі өркениетті
формаларын қалыптастырып дамыту қажет. Осы күнгі нарық - ол бұрынғы базар
емес, оны қалыптастыру үшін ескі атауларды қолдану жеткіліксіз, ол үшін
экономикалық қатынастардың жаңа экономикалық-хұқылық және ұйымдастыру
түрлері мен әдістеріне көшіп осы күнгі нарық мазмұнын игеру қажет.
Мұндай жаңа экономикалық құрылымға шикізат өнімдерін, шикізаттан
түпкі өнім шығаратын кәсіпорындар, банктер және түпкі өнімді сатып алатын
тұтынушылар кіреді. Мұндай бірлестіктер өте күрделі инвестициялық
бағдарламаларды іске асыру үшін ерекше қажет болуы мүмкін. Өндіріс
капиталы мен қаржы капиталдарының осындай интеграциясы қалыптасуы үшін
қаржы-өндіріс топтары туралы арнайы Заң қабылдануы қажет.
Төлем жүйесінің ойдағыдай жұмыс істеуі, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.