Қаржылық менеджер тәуекел

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе 3
I тарау. Тәуекел менеджменті 5
1.1 Қаржылық тәуекел басқару обьектісі ретінде 5
1.2 Тәуекелдерді бағалау әдістері 6
1.3 Тәуекел-менеджментінің мазмұны мен мәні 9
1.4 Тәуекел-менеджментін ұйымдастыру 10
1.5 Тәуекел-менеджментінің тәсілдері 11
II Тарау. УРАЛСИБ Ресей қаржылық корпорациясының тәуекелдерді басқару
жүйесі 13
2.1 Тәуекелдерді басқару жүйесінің жалпы сипаты 13
2.2 Тәуекелдерді басқару қызметінің ұйымдасу құрылымы 16
2.3 Тәуекелдерді басқару 17
2.4 Алынған нәтижелер (анализ) 22
Қорытынды 23
Қолданылған әдебиеттер тізімі 24

Кіріспе

Кәсіпорынның қызметіне әсер ететін тәуекелдік факторы нарықтық
экономикада үдей түседі. Шаруашылық жүргізуші субьектінің дұрыс
ұйымдастырылған тәуекелдік менеджменті табыстылық кепілі болып табылады.
Тәуекелділік қандай да бір жағымсыз жағдайдың болуының мүмкіндігін
көрсетеді. Тәуекелділік ұғымы кәсіпорын ресурстарының бір бөлігін жоғалту
ықтималдығын, қызметті жүзеге асыру нәтижесінде табыстардың толық алынбауын
немесе қосымша шығындардың пайда болуын білдіреді.
Тәуекелділік ықтималдық категориясына жатады, яғни оны белгілі бір
деңгейдегі жоғалтулардың ықтималдылығы ретінде есептейді.
Кәсіпкерлік тәуекелділіктің жағымды деңгейдегі және мақсатты шешімдер
қабылдаған кезде белгілі бір жоғалтуларға апаруы ықтималдылығын білумен
шектеліп қоймай, сонымен қатар ол жоғалтулар сол немесе басқа деңгейден
аспау ықтималдығын да қарастыруы керек.
Нарықтық экономикасы дамыған елдердің тәжірибесі бизнестің тәукелсіз
болмайтынын көрсетеді. Кәсіпкер тәуекелді ең төменгі мүмкін болатын
деңгейге дейін қалай азайтатынын білуі қажет. Фирма үшін қандай да бір
жағымсыз жағдай болса да, кәсіпкер негативті нәтижелерді азайту
мүмкіндіктерін қарастыруы керек.
Тәуекелді өзін-өзі сақтандыру есебінен және хеджирлеу жолымен
тәуекелдің бөліктерін басқа фирмаларға беру арқылы азайтуға болады.
Кәсіпкерлік тәуекел бұл бизнестің түріне байланысты компания
қызметінің тәуекелі. Оның негізгі түрлері: өндірістік, коммерциялық және
қаржылық тәуекел.
Өндірістік тәуекелдің пайда болу себептері: ұйғарылған өндіріс
көлемінің мүмкін болатын төмендеуі, материалдық шығындардың өсуі,
қызметкерлердің наразылығы, менеджерлердің қателері, көтеріңкі аударым
сомалары мен салықтарды төлеу.
Коммерциялық тәуекел кәсіпкер өндірген немесе сатып алған тауарлар мен
қызметтерді өткізу процесінде пайда болады. оның себептері: өнімді өткізу
көлемінің төмендеуі, материалдық ресурстардың сатып алу бағасының
жоғарылауы, сатып алу көлемінің ойда болмаған төмендеуі, айналым
шығындарының өсуі, экономиканың тұрақсыздығы және клиенттердің ұнату
қабілетінің өзгеруі, бәсекелестердің әрекеті.
Қаржылық тәуекелді басқару процесі алты сатыдан тұрады:
• Мақсаттарды анықтау
• Тәуекелді анықтау
• Тәуекелді бағалау
• Оларды жүзеге асыру
• Нәтижелерді бағалау
Қаржылық тәуекел кәсіпорынның банктермен және басқа да қаржылық
институттармен қатынас өрісінде пайда болады. Қаржылық тәуекелдің
себептері: қарыз және меншікті қаражаттардың арақатынастарының көлемінің
жоғарлауы, кредиторларға тәуелділік, капиталдың әрекетсіздігі, бір жобаға
бір мезгілде көп қаражат жұмсау.
Қаржылық тәуекел мына операциялардан алынған шығындарда көрсетіледі:
несиелік, инвестициялық , құнды қағаздар эмиссиясы.
Айналым және өндіріс өрісіндегі кәсіпорындар үшін қаржылық тәуекелдің
құрамдастарын ажырата білу керек: несиелік, пайыздық , валюталық айырылып
қалған пайда тәуекелі, инвестициялық тәуекел, салықтық тәуекел.
Несиелік капитал нарығының қатысушылары қаржылыық тәуекел деп әдетте
клиенттің төлем қабілетсіз болуына байланысты міндеттемелерді орындай алмау
қаупінен туындайтын жалпы экономикалық тәуекелдің бір түрін түсінеді.
Қаржылық тәуекелді шешуге нақты қаражаттарды таңдаған кезде инвестор
келесі принциптерді назарда ұстауы керек: меншікті капитал мүмкіндігінен
артық тәуекелге бармау керек, аз нәрсе үшін көп нәрсені тәуекелге салмау
керек, тәуекелдің нәтижесін алдын ала білуге тырысу қажет. Яғни берілген
тәуекел бойынша, мүмкін болатын шығындардың ең көп мәнін есептеп, содан соң
берілген берілген тіуекелге итермелейтін кәсіпоынның капитал көлемімен,
содан кейін салыстыру керек, содан кейін барып мүмкін болатын шығындарды
жалпы ақша қаражаттарының көлемімен салыстыру керек. Сонда ғана бұл тәуекел
кәсіпорынды банкроттық жағдайға әкелмейтінін анықтауға болады. Басқаша
айтқанда, бұл тәуекелді басқарудың жалпы стратегиясы.

I тарау. Тәуекел менеджменті

1.1 Қаржылық тәуекел басқару обьектісі ретінде

Тәуекел экономикалық категория ретінде қарастырылады. Оның салдарынан
үш экономикалық нәтиже туындауы мүмкін: кері, нольдік және жағымды.
Тәуекелді басқаруға болады, яғни әр түрлі шараларды қолдана отырып,
тәуекел дәрежесін төмендету. Тәуекелді басқарудың ұйымдастыру тиімділігі
тәуекел классификациясына тікелей байланысты. Тәуекел классификациясы
астынан мақсаттарға жету үшін нақты белгілері бойынша тәуекелдердің бөлек
топтарға бөлінуін түсінеміз. Тәуекелдердің ғылыми негізделген
классификациясы әр тәуекелдің жалпы жүйедегі өз орнын нақты анықтауға
көмектеседі.
Мүмкін болатын нәтижеге байланысты тәуекелдерді екі үлкен топқа бөлуге
болады: таза тәуекелдер және спекулятивті. Таза тәуекелдер нольдік немесе
теріс нәтижені алу мүмкіндігін білдіреді. Бұларға жататындар: табиғи
тәуекелдер, экологиялық, саяси, транспорттық және коммерциялық
тәуекелдердің кейбір түрлері ( мүліктік, өндірістік, саудалық).
Спекулятивті тәуекелдер оң немесе теріс нәтижені алу мүмкіндігін
білдіреді. Бұларға коммерциялық тәуекелдердің бөлігі болып қаржылық
тәуекелдер жатады.
Негізгі пайда болу себебіне байланысты тәуекелдер бөлінеді: табиғи,
экологиялық, саяси, транспорттық, коммерциялық.
Саяси тәуекелдерге жатады: соғыстар, революциялар, национализация,
конфискация, эмбарго енгізу, сыртқы төлемдерге белгілі бір кезеңге
мораторий енгізу, салық кодексінің жағымсыз өзгеруі, ұлттық валютаның
конверсиялануына тыйым салу т.б.
Коммерциялық тәуекелдер берілген коммерциялық мәміле бойынша
анықталмағандықты білдіреді. Құрылымдық белгі бойынша коммерциялық
тәуекелдер бөлінеді: мүліктік, өндірістік, саудалық, қаржылық.
Мүліктік тәуекелдер. Бұл кәсіпкердің өз мүлкін жоғалту ықтималдығымен
байланысты тәуекелдер.
Өндірістік тәуекелдер негізгі және айналым қорларының зақымдануымен
(құрал жабдықтар, шикізат, транспорт), өндіріске жаңа техника мен
технологияны енгізуімен байланысты тәуекелдер.
Саудалық тәуекелдер тауарды жеткізбеумен, тауардың транспортировкасы
кезінде төлемнен бас тартумен, төлемді кешіктіруімен байланысты шығындар.
Қаржылық тәуекелдер қаржы ресурстарын жоғалту ықтималдығымен
байланысты. Олар екі түрге бөлінеді:
1. ақшалардың сатып алу қабілетімен байланысты тәуекелдер (риски
связанные с покупательной способностью денег). Оларға келесі
тәуекелдердің түрлері жатады: инфляциялық және дефляциялық
тәуекелдер, валюталық тәуекелдер, өтімділік тәуекелдері.
2. инвестициялық тәуекелдер. Олардың ішінде келесі түрлер бар:
• айырылған тиімділік тәуекелі;
• табыстылықтың төмендеуі тәуекелі;
• тікелей қаржылық жоғалтулар тәуекелі;
Айырылған тиімділік тәуекелі – бұл қандай да бір шараның орындалмауы
нәтижесінде (мысалы, сақтандыру, хеджирлеу, инвестициялау) жанама қаржылық
зиянның пайда болуы (алынбаған пайда).
Табыстылықтың төмендеу тәуекелі несиелер бойынша, салымдар бойынша,
портфельді инвестициялар бойынша дивиденд пен пайыздардың мөлшерінің азаюы
нәтижесінде пайда болуы мүмкін. Мұндай тәуекел түрі өзіне тағы екі түрді
қосады: пайыздық тәуекелдер және несиелік тәуекелдер.
Тікелей қаржылық жоғалтулар тәуекелі ішіне мынандай тәуекелдер кіреді:
биржалық тәуекелдер, селективті тәуекел (инвестиционды портфельді құру
барысында пайда болады) банкроттық және несиелік тәуекел.

1.2 Тәуекелдерді бағалау әдістері

Тәуекелді бағалау бұл тәуекелді сандық өлшеу. Қазіргі уақытта
тәуекелді өлшеудің екі, бірін бірі толықтыратын әдіс бар.
• Нарықтың статистикалық табиғаты анализіне негізделетін
тәуекелдің құнын бағалау әдісі – VaR (value-at-Risk)
• Нарық параметрлерінің өзгеруіне портфельдің сезімталдығын
анализдеу әдісі – Stress or Sensitivity Testing.

VaR тәуекелдерді бағалау әдісі.
VaR бұл статистикалық ыңғай, көзқарас. Бұл әдістің бірқатар
артықшылықтары бар: әр түрлі нарықтарда тәуекелдерді өлшеуге мүмкіндік
береді; позицияларды ұстау периодында және нарықтағы волатильность, яғни
стандартты ауытқу, позициялардың мөлшері туралы ақпаратты ескере отырып,
тұтас портфель үшін бөлек позициялардың тәуекелдерін бірыңғай өлшемге
агрегирлеуге мүмкіндік береді.
VaR тәуекелдің соммалық өлшемі болып табылады. Мұндай өлшем әр түрлі
портфельдер(мысалы, акция мен облигациядан тұратын портфельдер бойынша)
және әр түрлі қаржылық құралдар (мысалы, форвард, опциондар) бойынша
тәуекелдерді салыстыруға мүмкіндік береді.
VaR әр түрлі тәуекелдерді есептеудің әмбебап әдісі болып табылады:
• Баға тәуекелі
• Валюталық тәуекел
• Несиелік тәуекел
• Өтімділік тәуекелі
VaR есептеудің мәні қаржылық операцияларды істеу барысында пайда
болатын басты сұраққа нақты түрде жауап беруінде: берілген ықтималдықта
нақты бір уақыт кезеңінде, яғни n күнде инвестор қандай максималды шығынға
ұшырайды? VaR-дың басты параметрлері: тәуекелді есептеу жүзеге асырылатын
уақыт кезеңі және жоғалтулардың белгілі бір өлшемнен аспайтындығының
берілген ықтималдығы.
VaR есептеу үшін оның шамасына әсер ететін бірқатар базалық
элементтерді анықтау жөн. Біріншіден, портфельге кіретін активтердің
бағасының өзгеруіне тікелей әсер ететін нарықтық факторлардың ықтималды
таратылуы. Екіншіден стандартты ауытқуды бағалау керек. Одан кейін
сенімділік дәрежесін таңдайды, яғни VaR-дан аспайтын шығындар ықтималдығы.
Төртіншіден, шығындар бағаланатын позицияларды ұстау периоды анықталады.
Бір күндік VaR есептеу жеткілікті болады.
Жай сөзбен айтқанда VaR есептеудің формулировкасы: біз сенімдеміз X%-
ке (X% ықтималдықпен) келесі N күн ішінде біздің жоғалтуларымыз Y шамасынан
аспайды. Мұнда белгісіз Y шамасы VaR болып табылады.

VaR есептеу.
Ең алдымен төмендегі формула бойынша акция бағамдарының бір күндік
өзгеруінің логарифмдерін анықтау қажет:

Мұндағы F i-датасындағы акция бағамы.
Одан кейін әр позиция үшін стандартты ауытқу есетеледі:

Мұндағы N күндер саны.
(при расчете значения VaR на период болле одного дня данное выражение
умножается еще и на корень их числа дней, на которое рассчитывается VaR).
Одан кейін мынандай формула бойынша VaR көрсеткіші өзі есептеледі:

Мұндағы k - 99%, 97,5% , 95% және 90% сенімділік дәрежесіне сәйкес
келетін коэффициент.
Р – қаржылық құралдың ағымдағы құны;
N – берілген позицияның қаржылық құралдарының саны. Әдетте VaR есебі 99%,
97,5% , 95% және 90% сенімділік дәрежелері үшін жүреді.
Әрбір сенімділік дәрежесіне сәйкес келетін коэффициенттер төмендегі
кестеде берілген:

Сенімділік дәрежесі коэффициенттер
90,0% 1,28
95,0% 1,65
97,5% 1,96
99,0% 2,33

Stress Testing тәуекелдерді бағалау әдісі

VaR әдісінің кейбір кемшіліктері бар. Бұл әдіс нарық тәуекелге қандай
үлесін қосатынын, портфельдің қандай құрылымдық өзгерістері тәуекелді
жоғарлатанынын, сонымен қатар, хеджирлеудің қандай инструменттері
спецификалық тәуекелді бақылайтынын ескермейді.
Бұл сұрақтарға жауапты Stress Testing нарық параметрлерінің өзгеруіне
портфельдің сезімталдығын талдау әдісі береді. VaR әдісі 99%, 97,5% , 95%
және 90% күтілетін сенімділік дәрежелеріне бағдар жасайды. Ал Stress
Testing қалған 10%, 5%, 2,5% және 1% жағдайында немесе оқиғасында
портфельдің мінез-құлқын анализдеуге мүмкіндік береді.
Stress Testing ықтимал оқиғаларға сәйкес келетін, тәуекел
факторларында берілген бірқатар өзгерістердің инвестицияның қаржылық
жағдайына әлеуетті әсер ететінін бағалау ретінде анықталуы мүмкін. Stress
Testing әр түрлі әдістерді қолдану арқылы жүзеге асырылады. Stress Testing
барысында инвестор мына тәуекелдерді ескеруі қажет: нарықтық, несиелік және
өтімділік тәуекелдері.
Stress Testing шұғыл секірістер мен выбростардың мәселесін шешуге
мүмкіндік береді. Бұл бір уақыта көптеген риск параметрлерінің есер етуін
анализдеу құралы болып табылады. Мысалы, қозғалулар сияқты, табыстылық
қисығының иілуі немесе көлбеуінін өзгеруі сияқты, табыстылықтың абсолютты
шамасының өзгеруі және т.б.
Осылай, құралдар табыстылығының баяу және шұғыл өзгеруінде
өрнектелетін, нарықтың ұзақ және қысқа мерзімдік өзгерулерінде берілген
портфель параметрлерінің өзгерулерін (бүгінгі күндегі құны, табыстылығы)
зерттеуге болады.

1.3 Тәуекел-менеджментінің мазмұны мен мәні

Тәуекел бұл қаржылық категория. Сондықтан тәуекелдің дәрежесі мен
шамасына қаржылық механизм арқылы әсер етуге болады. Мұндай әсер ету ерекше
стратегия мен қаржылық менеджмент әдістері арқылы жүзеге асырылады. Өз
кезегінде жиынтықта стратегия мен әдістер тәуекел менежментін құрайды,
осылайша тәуекел менеджменті қаржылық менежменттің құрамдас бөлігі болып
табылыды.
Тәуекел менеджменті өзіне тактика мен стратегияны қосады.
Басқару стратегиясы ретінде қойылған мақсаттқа жету үшін құралдарды
бағыттау және қолдану түсіндіріледі. Мақсатқа жеткен соң, стратегия өз өмір
сүруін тоқтатады. Жаңа мақсаттар – жаңа стратегия!
Тактика – бұл нақты жағдайларда мақсатқа жету үшін нақты әдістерді
қолдану.
Тәуекел менеджментінің обьектілері мен субьекетілері:

субъектілер Объектілер
Қаржылық менеджер тәуекел
Сақтандыру бойынша маман капиталдың тәуекелді салымдары
Аквизитор шаруашылық процесінің субъектілері
Актуарий арасындағы экономикалық қарым
андеррайтер қатынастар. Мысалы, сақтанушы мен
сақтандырушы арасында, несие беруші
мен алушы арасында, серіктестер
арасында, бәсекелестер арасында т.б

Басқару процесі әрдайым ақпаратты алуды, тасымалдауды, қайта өңдеуді
және қолдануды ұйғарады. Тәуекел менеджментінде дұрыс ақпарат тәуекел
жағдайында нақты шешімге келуге көмектеседі.
Тәуекел менеджментінің ақпараттық қамтамасыз етілуі әртүрлі ақпарат
түрінінен құрылады: статистикалық, экономикалық, коммерциялық, қаржылық
және т.с.с
Тәуекел менеджменті белгілі бір функцияларды атқарады. Төменде тәуекел
менеджментінің екі функциясы берілген:
1. басқару объектісінің функциялары
2. басқару субъектісінің функциялары
Келесілерді ұйымдастыру тәуекел менеджментінде басқару объектісінін
функцияларына жатқызылады:
• тәуекелді шешу
• тәуекелді капитал салымдарын ұйымдастыру
• тәуекел мөлшерін төмендету бойынша жұмыс
• тәуекелдерді сақтандыру процессін ұйымдастыру
• шаруашылық процесінің субъектілері арасындағы экономикалық
байланыс пен қарым қатынастарды ұйымдастыру
Тәуекел менеджментінде басқару субъектісінің функциялары:
• болжам жасау
• ұйымдастыру (басқару органдарын құру, басқару аппаратының
құрылымын жасау, басқару бөлімшелері арасында өзара
байланысты орнықтуру, нормаларды, нормативтерді, әдістерді
өңдеу жетілдіру жақсарту )
• реттеу, тәртіптеу, жүйелеу (ауытқуларды жою)
• координация(барлық буындардың жұмыстарының келісімділігі)
• ынталандыру
• бақылау
Тәуекел менеджментін қаржылық менеджер жүзеге асыратын кәсіпкерліктің
дербес түрі ретінде қарастыруға болады.

Кәсіпкерлік түрі ретінде тәуекел менеджментінің сызбасы:

1.4 Тәуекел-менеджментін ұйымдастыру

Тәуекел менеджментін ұйымдастыру берілген шаруашылық субъектісінде
тәуекелді басқару органын анықтауды ұйғарады. Мұндай орган ретінде
келесілер бола алады: қаржылық менеджер, тәуекел менеджері немесе сәйкес
келетін басқару аппараты: сақтандыру операцияларының секторы, венчурлық
инвестициялар секторы, капиталдың тәуекелді салымдары бөлімшесі т.б.
Тәуекел менеджментін ұйымдастырудың сызбасы:

1.5 Тәуекел-менеджментінің тәсілдері

Бұл тәсілдер тәуекел дәрежесін төмендету тәсілдерінен және
тәуекелдерді шешу әдістерінен тұрады. Тәуекелдерді шешу әдістері болып
табылады: тәуекелден қашу, ұстау, яғни тәуекелді инвесторға қалдыру және
тапсыру, мысалы, сақтандыру компаниясына.
Тәуекелді төмендету үшін келесідей тәсілдер қолданылуы мүмкін:
• диверсификация
• нәтижелер мен таңдаулар туралы қосымша ақпарат алу
• лимиттеу
• өзін өзі сақтандыру
• сақтандыру
• валюталық тәуекелдерден сақтандыру
• хеджирлеу
• байланысқан облыстардың қызметіне басқаруды алу
• спецификалық қорлардың қолдануын бағалау және есепке алу
Лимиттеу – шекті мөлшер, ресурстардың нақты түрі шығынының шекті
нормасы, сатып алуға, сатуға, несиеге, мәміленің көлеміне, тауарлардың
әкелімі мен әкетіліміне, еңбекақы деңгейіне, валюталық операцияларға
белгіленетін шекті мөлшер.
Өзін өзі сақтандыру бұл шаруашылық жүргізуші субъектінің резервтік
қорларын құру және оларды шығынды жабу үшін пайдалану процессі.
Хеджирлеу – сатушы мен сатып алушыны болашақта баға мен валюталар
бағамының ықтимал өзгеруі қатерінен сақтандыру мақсатымен жасасылған хедж
мәміле. Ол өнеркәсіптік және сауда фирмаларының жай коммерциялық қызметіне
немесе банктердің, сақтандыру компанияларының, зейнетақы қорларының қаржы
операцияларына толықтыру ретінде жүзеге асырылады және фьючерстік өзара
шарттарды сатып алумен немесе сатумен аяқталады. Хеджирлеудің тетігі
мынада: тараптар тауарларды сатып алу сату шартын жасасады және сонымен
бірге қарама қарсы сипаттағы фьючерстік мәмілені рәсімдейді, яғни сатушы
осы тауарды сатып алуға, сатып алушы сатуға шарт жасасады. Ал бағаның,
валюталар бағамының кез келген өзгерісі, инфляциялық секіріс сатушылар мен
сатып алушыларға бір келісім шарт бойынша ұтылыс және екінші келісім шарт
бойынша ұтыс әкеледі, сөйтіп сақтандыру жүзеге асырылып, қауіп қатер
азаяды.

II Тарау. УРАЛСИБ Ресей қаржылық корпорациясының тәуекелдерді басқару
жүйесі

2.1 Тәуекелдерді басқару жүйесінің жалпы сипаты

УРАЛСИБ қаржылық корпорациясының тәуекелдерді басқару жүйесі
құрылымы бойынша матрицалық болып табылады. Ол барлық тәуекелдер бойынша
басқармалық вертикальді және бизнес бағыты бойынша қабылданатын тәуекелдер
аллокациясын алдын ала ескереді.
Басқару вертикалі бөлімінде тәуекелдерді басқарудың матрицалық
құрылымы келесідей деңгейлерден тұратын, бизнестерден тәуелсіз,
орталықтандырылған иерархиялық жүйені ұйғарады:
• стратегиялық деңгей: тәуекелдерді басқару стратегиясын Базель
Комитетінің принциптерін ескере отырып, несиелік саясатты,
тәуекелдерді басқару саясатын, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.