Муниципалды бағалы қағаздар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Т. РЫСҚҰЛОВ атындағы ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Қаржы нарығы және
банктік бизнес кафедрасы

Бағалы қағаздар нарығының түрлері және олардың
қызметтері

Тақырыбы бойынша

К У Р С Ж Ұ М Ы С Ы

Аға оқытушы: Сарманбетов Құрманжан
Студент: Бердіқұлов Шыңғыс

Мамандығы: Қаржы
Тобы: 203 А

Алматы, 2006

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

1. Мемлекеттік бағалы қағаздар туралы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ..4-17
1.1 Мемлекеттік бағалы қағаздар нарығының
экономикадағы ролі,
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .4-10
1.2 ҚР-ғы мемлекеттік бағалы қағаздар түрлері, оларға сипаттама ... .10-
17

2. ҚР-ғы мемлекеттік бағалы қағаздар
нарығы ... ... ... ... ... ... ... . ... 18-28
2.1ҚР-да бағалы қағаздар нарығын
реттеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..18-23
2.2 ҚР-да мемлекеттік бағалы қағаздар нарығына
сараптама ... ... ... ... .23-25
2.3 Мемлекеттік бағалы қағаз шығарудың халықаралық тәжірибесі ... .26-28

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 9

Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... 30

Кіріспе

Қазақстан Республикасында өзінің тәуелсіздігін алуына байланысты кез-
келген мемлекеттегідей бағалы қағаздар нарығы пайда болды. Бұл негізінен
алғанда жекешелендіру процесіне және т.б. толып жатқан факторларға
байланысты еді. Өйткені, жалпы экономика тарихында, үлкен алып социолистік
державаның күйреуі және одан босып шыққан мемлекеттердің бір саяси жүйеден
мүлдем қарама-қарсы жүйеге өтуі көп кездесетін жайт емес.
БҚН-ның ішінде өзіндік ерекшеліктеріне ие мемлекеттік бағалы қағаздар
нарығы да біздің мемлекетте өз бастауын алды. Елдегі инфляция халықтың
әлеуметтік жағдайының төмендігі экономиканың жалпы құлдырауы – бұл КСРО
құрсауынан шыққан мемлекеттердің барлығының да өткізген жағдайы.
Халықаралық тәжірибеде қабылданғандай мұндай жағдайда мемлекет қарыз алады.
Ол қарыздар бюджетті жабуға ішкі және сыртқы көздерден алынады. Осылайша
қарыз алу барысында мемлекеттің қарыздық міндеттемелері пайда болады.
Осыларды пайда болған бағалы қағаздар нарығының дамуы өзінің актуалдығын
жойған жоқ. Менімше жойылмайды да, өйткені бұл жиналған қарызды қайтару,
қайтадан керегіне алу бұлардың барлығы актуалды болып қала бермек.

1. Мемлекеттік бағалы қағаздар туралы түсінік
1.1 Мемлекеттің бағалы қағаздар нарығының экономика
жүйесіндегі ролі, бағалы қағаздар мәні.
Бүгін мемлекеттік бағалы қағаздар нарығына ерекше орын беріліп келеді,
әсіресе Қазақстанның бағалы қағаздар нарығының құрылу сатысында.
Бастапқы кезеңде бюджет дефициті тек қана Ұлттық Банктің Үкіметке
беретін несиелерінен жабылды. Бұл тікелей ақшалай эмиссиясын білдіріп
инфляция деңгейінің өсуіне алып келді. Қазір ҚР Үкіметі бюджеттік дефициті
эмиссиялық жабудан бас тартып инфляциялық емес көздерден (ХВҚ, Әлемдік
Банк, шетел мемлекеттері үкіметтері және жеке компаниялар) және ішкі
көздерден алады. Мемлекеттің займ алуы ішкі рыноктан, бүкіл дүние
жүзіндегідей мемлекеттік қарыздық міндеттемелер эмиссиясы арқылы жүзеге
асырылады.
Қазақстандағы мемлекеттік бағалы қағаздар мемлекеттік қазынашылық
вексельдермен, 1996 жылдан өтелу мерзімі 3,6 айлық мемлекеттік қысқа
мерзімді қазынашылық міндеттемелермен, өтелу мерзімі 7 ден 28 күнге дейінгі
қысқа мерзімді ноталармен, (1996 жылы өтелген) бондармен, бұлар 1992 жылы
КСРО облигацияларынан ауыстырылған. Сонымен қатар, бондарға 1994 жылғы
жалпышаруашылық аралық сынақ өткізілгесін пайда болған қазынашылық
міндеттемелер де ауыстырылды.
Мемлекеттік бағалы қағаздар – мемлекеттік ішкі қарызының болуының
формасы; Бұл эмитенті мемлекет болып табылатын қарыздық бағалы қағаздар.
Мемлекеттік бағалы қағаздар. Өзінің экономикалық мағынасы жағынан МБҚ –
қарыздық бағалы қағаздар, іс жүзінде әрбір МБҚ, оны облигациялардың басқа
түрінен айыруға мүмкіндік беретін өзінің атына ие болады. Облигация
терминінен басқа қазынашылық вексель, сертификат, займ және т.б.
қолданылады.
Әр ел МБҚ-на өзінің терминологиясын пайдаланады.

Мемлекеттік бағалы қағаздар функциялары
МБҚ шығару келесі негізгі тапсырмаларды шешу пайдаланылуы мүмкін:
( Мемлекеттік бюджет дефицитін қаржыландыру. Яғни инфляциялық емес,
негізде, айналымға қосымша ақша шығармай немесе келесі жағдайларда: бюджет
шығындары белгілі бір календарлық күнге оның қарамағындағы қаржыларынан осы
күнге көп болса (кассалық дефицит); айға немесе кварталға түскен түсімдер
осы периодқа керекті бюджет шығындарын қаржыландыруға жетпесе (сезондық
дефицит); жыл қорытындысы бойынша, бюджет табыстары оның шығындарынан аз
және бұл дефицит ендігі жылғы бюджетке түсетін түсімдер арқылы жабылмайтын
болса (жылдық дефицит);
( Мақсатты мемлекеттік бағдарламаларды қаржыландыру. Ол көбіне тұрғын-
үй құрылысы, инфрақұрылым, әлеуметтік қамтамасыздандыру т.б. салаларда
қолданылуы мүмкін;
( Экономикалық активтілікті реттеу: айналымдағы ақша массасын,
инфляция мен бағыттары, экономикалық өсу, төлем балансы және т.б.

Мемлекеттік бағалы қағаздардың артықшылықтары.
МБҚ әдетте кез-келген бағалы қағаздар мен активтердің қасында екі ірі
артықшылығы бар:
1) Бұл салынған қаржыларға ең жоғарғы қатысты сенімділік деңгейі және
сәйкесінше негізгі капитал және ол бойынша табыстардың жоғалтуының
минималды тәуекелдігі.
2) Басқа бағалы қағаздармен салыстырғанда ең жеңілдігі көп салық салу
немесе капитал салымдарының бағыттары. Көп кезде МБҚ-бағыттары. Көп кезде
МБҚ-ға, олармен операцияларға және алынатын табыстарға салықтар мүлдем жоқ
болады.
МБҚ-ды орналастыру.
Әдетте жүзеге асырылады:
( Орталық банк немесе Қаржы Министрлігі арқылы. Шығарылатын
облигацияларға байланысты негізгі инвесторлар болуы мүмкін: тұрғындар,
зейнетақы және сақтандыру қорымен компаниялар, банктер, инвестициялық
компаниялар мен қорлар;
( Қағаз (бланкілік) немесе қағазсыз формада (лауазымды депозит
шоттарда жазу түрінде).
( Әртүрлі әдістермен: аукциондық саудалар, белгіленген бағамен барлық
алам деушілерге ашық түрде сату, белгілі бір инвесторлар тобы арасында
жабық түрде тарату т.б.

Мемлекеттік бағалы қағаздардың түрлері
Классификация негізінде жатқан критерийлерге байланысты бірнеше
топтама бар.
Эмитент түрі бойынша:
( Орталық үкіметтің бағалы қағаздары;
( Муниципалды бағалы қағаздар;
( Мемлекеттік ұйымдар бағалы қағаздары;
( Мемлекеттік статус берілген бағалы қағаздар;
Айналу формасы бойынша:
( Бірінші орналастырылғасын еркін қайта сатылатын бағалы қағаздар;
( Белгілі бір мерзім өткесін эмитентке қайтарылуы мүмкін, олардың
ұстаушыларымен қайта сатыла алмайтын бағалы қағаздар.
Айналу мерзімі бойынша:
( Әдетте 1 жылға дейін шығарылатын қысқа мерзімді;
( Айналу мерзімі әдетте 1 жылдан 5-10 жылға дейін созылатын орта
мерзімді;
( 10-15 жылдан артық өмір сүру уақыты бар ұзақ мерзімді.
Табысты төлеу әдісі бойынша:
( Пайыздық БҚ (пайыздық ставкасы фиксацияланған, яғни облигация
болуының периодына өзгермейтін; өзгермелі; сатылы.)
( Дисконтты БҚ. номиналдық бағасынан төмен бағамен орналастырылады,
осы айырмашылық (дисконт) облигация бойынша табысты құрайды;
( Индексацияланатын облигациялар. Номиналдық бағасы, мысалы инфляция
индексіне қарай өзгереді;
( Ұтыстық, табыс ұтыс түрінде төленеді;
( Комбинацияланған облигациялар. Олар бойынша табыс ертеректе айтылған
әдістер комбинациялары арқылы құралады.
Муниципалды бағалы қағаздар
Муниципалды бағалы қағаздар – бұл жергілікті мемлекеттік билік
органдарымен қаржы ресурстарын тарту әдісі. Бұл әдіс жергілікті бюджет
немесе оның тапшылығын жабу және бюджеттен тыс мақсаттарға қарыздық бағалы
қағаздарды шығару арқылы қолданылады.
Мақсаттары.
Жергілікті билік органдары қосымша мына топтастырылған мақсаттардың
кез-келгеніне тартуы мүмкін:
( Жергілікті бюджеттің уақытша дефицитін жабу;
( Жылдық бюджетте жоқ бір уақытта ірі қаржыны керек ететін шығынсыз
обьектілерді қаржыландыру;
( Әлеуметтік мақсаттағы (мектептер, ауруханалар, көрме, кітапханалар
т.б.) обьектілерді жөндеу және құрылысы;
( Жергілікті инфрақұрылым обьектілерін (жолдар, көпір, су жүйелері
т.б.) жөндеу, салу;
( Салынған қаржы бірнеше жыл ішінде алынатын пайда арқылы жабылатын
пайдалы жобаларды қаржыландыру;
( Өзін-өзі сатып ала-алатын негізде құрылыс, жөндеу, қайта жөндеу
жобаларын қаржыландыру, яғни шығындар салынған тұрғын-үй қорының барлығын
немесе бөлігін сатудан.
Муниципалды займ формалары
Муниципалды займдардың 2 басты формасы бар:
( Муниципалды бағалы қағаздарды шығару;
( Ссудалар;
Муниципалды бағалы қағаздар әдетте муниципалды облигациялар түрінде,
кейде – вексель түрінде шығарылады.
Әлемдік тәжірибеде муниципалды бағалы қағаздарды шығарудың негізгі
формасы ретінде алынуы тегін емес, өйткені коммерциялық банктен ссуда алуға
қарағанда МБҚ оларға берілетін салықтың жеңілдіктерге байланысты тиімдірек.
Муниципалды БҚ мемлекеттік БҚ статусына салық салу (заңды және жеке
тұлғалар үшін) жағынан және эмиссиялау мен айналу тәртібі бойынша ие.
Инвесторлар. Муниципалды бағалы қағаздардың сатып алу 2 негізгі себеп
бойынша инвесторларға тартымды:
( Банкінің депозиттарымен салыстырғанда шекті табысының салық
жеңілдіктері есебінен жоғары болуы.
( Бұл БҚ-дың жоғары сенімділігі бос ақша қаражаттарын акционерлік
қоғам немесе банк БҚ-на қарағанда жоғарылығы.
Муниципалды БҚ-дың қаматамасыз етуі болып әдетте сәйкесінше бюджет
табыстары немесе белгілі бір түрлері, муниципалды мүлік немесе
инвестициялық жобаларды өткізуден табыстар болады.
Шығару және айналдыру механизмдері.
Муниципалды займдар туралы шешім және оны шығару формасы, әдетте
муниципалды облигациялар түрінде жергілікті өзін-өзі басқару органының
басқаруымен қабылданады. Муниципалды облигациялық займды орналастыру бір
немесе бірнеше соған құқы бар коммерциялық банктермен немесе коммерциялық
құрылымдармен жүзеге асырылады.
Мұндай делдалдарды таңдау конкурстық негізде жергілікті органның
шығындарын минимизациялауды есептеп жүргізіледі.

1.2 ҚР-ғы бағалы қағаздардың түрлері, оларға сипаттама.
Жалпы мемлекет бағалы қағаздарының эмитенттеріне Қаржы Министрлігі,
оның ішінде Қазынашылық, ҚР Ұлттық Банкі және жергілікті басқару
органдарының тізімін жатқызуға болады. ҚР Қаржы Министрлігінің бағалы
қағаздары:
1994 жылы Қазақстанның бірінші мемлекеттік бағалы қағаздар нарығының
негіздері қаланып, бірінші рет айналымға мемлекеттік қазынашылық
міндеттемелер шықты. Үкімет оларды шығарғанда ең алдымен елдегі жалғыз ғана
институционалды инвесторлар екінші деңгейлі банктерге бағалы қағаздар
нарығын негіздеді. Сол кезде МЕККАМ, МЕОКАМ, АВКАМ, МЕВКАМ, МЕИКАМ және
МЕКАМ шықты.
МЕИКАМ - Мемлекеттің индексацияланған бағалы қағазы. Ерекшелігі 1999
жылғы 5-сәуірдегі мемлекеттің еркін бағамға өтуіне байланысты инфляция
шығынын өтеу ескерілген, яғни бұл бағалы қағаз бойынша екі жақты табыс және
инфляция нормасы өтеледі. Бұл бағалы қағаздың номиналдық құны АҚШ $-да
көрсетіліп, ал олар бойынша қызмет көрсету теңгенің АҚШ $-на шаққандағы
ресми бағамымен жүзеге асырылды.
1998 жылғы мемлекеттік бағалы қағаздар рыногына елеулі өзгерістер орын
алды. Елде жаңа институционалды инвестор – жинақтаушы зейнетақы қорлары
(ЖЗҚ) пайда бола бастады. Олар өздерінің активтерінің 50 %–дан астамын
Қаржы Министрлігінің және ҰБ-тің бағалы қағаздарына салу керек болды. 1998
жылдың басында ЖЗҚ-ның активтері ондай маңызды бола қойған жоқ, сондықтан
бұл мәселе жеткілікті дәрежеде қарастырылмаған болатын. Бірақ кейіннен
Ресейдегі қаржы дағдарысынан кейін қазақстандық екінші деңгейлі банктер
отандық мемлекеттік бағалы қағаздардың төмен табыстылығына байланысты өз
қызығушылықтарын жоғалтты. Бұл жерде ҚР-ның Қаржы Министрлігі осы жерде
пайда болған жағдайдың, былайша айтқанда тұтқыны болып қалды. 1998 жылдың
тамыз айындағы оқиғалар отандық рыноктан резидент еместердің кетуіне әкеліп
соқты. Ал Қазақстандық банктер өзімізге қайтып келсе де девальвацияға
байланысты индексацияланбаған МЕККАМ және ноталарға қатты қызығушылық
таныта қойған жоқ. Осы себептерге байланысты рынокқа жоғарыда көрсетілген
қаржы құралы және алдында шығырылған МЕКАМ-ды АВМЕКАМ бағалы қағазымен
ауыстырды.
АВМЕКАМ – Үкіметпен ЖЗҚ-дың активтерін теңгенің девальвациядан қорғау
үшін шығарылған ҚР-ның арнайы валюталық мемлекеттік облигациялары. АВМЕКАМ
– ды шығару теңгеде номиналданған 1999 жылдың 3-сәуіріне ЖЗҚ-дың активтері
есебінен сатып алынған және олардың портфелінде сақтаулы МЕКАМ- ды
айырбастау жолымен жүзеге асырылған. Айырбас барысында АВМЕКАМ – ға
төлем 1 АҚШ долларына 88,3 теңге бағамен жүзеге асырылды.
АВКАМ – Арнаулы валюталық қазынашылық міндеттемесі. Бұл бағалы
қағаздың шығарылу мақсаты келесіде: 1993-1997 жж. аралығында Ұлттық Банк
Үкіметке бюджет тапшылығын жою мақсатымен 335 млрд. теңге мөлшерінде несие
берген болатын. Бұл несие Бюджеттің 80%-ға жуық жапқан еді. Бұл Үкіметтің
қарызы беріректе 1997 жылы, 10 жыл мерзімге, яғни 1997-2000жж. аралығында
АВКАМ-ға айналдырылды.
Бағалы қағаздардың басқадай түрлеріне келсек, ол Қазақстанда тұңғыш
рет 29. 06. 99 жылы Маңғыстау облысының жергілікті атқару органының
облигациялары шығарылып KASE биржалық кеңесі шешімі бойынша биржаға
айналымға жіберілді. Енді бұл облигация туралы мәлімет келтіре кетсек:
Эмитент: ҚР-сы Маңғыстау облысы атқарушы органы (әкімшілігі)
Эмитенттің қаржылық кеңесшісі: ДБ Секьюритиз (Казахстан) АлматыААҚ
Эмитенттің қаржылық агенті: Қазақстан қор биржасы ЖАҚ.
Жобаның заңды сараптамашысы: White & Case.
БҚ түрі: Дисконттық облигация, Теңгенің АҚШ долларына бағаның өзгеруі
бойынша индексацияланған.
НИН: KZ 71B2807A05
KASE коды: MGU012.001
Номиналы: 100,00 АҚШ доллары
Эмиссиялау күні: 28. 07. 99
Айналу басы: 30.07.99
Өтелу күні: 28.07.00
Айналу мерзімі: 364 күн
Орналастырылған: 34681 облигация
Тарту көлемі: 399683427,51 теңге
Өтелу көлемі: 3468100 АҚШ долларына эквивалент.
Максималды табыстылығы: 15,89% жылына
Орташа табыстылығы: 14,71% жылына.
Алматы қаласының облигациялары
Эмитент: Алматы қаласы әкімшілігі
БҚ түрі: дисконтық облигация, теңгемен АҚШ долларына индексацияланған
НИН: KZ 71К2512А00
KASE коды: ALU 012.001
Номинал: 100,00 АҚШ доллары
Эмиссиялау күні: 24.12.99
Айналым басы: 27.12.99
Өтелу күні: 25.12.00
Айналу мерзімі: 364 күн
Орналастырылған: 32706 облигация
Тарту көлемі: 399990261,63 теңге
Өтелу көлемі: 3270600 АҚШ долларына эквивалент.
Максималды табыстылығы: 13,01% жылына
Орташа табыстылығы: 13,00% жылына.
Астана қаласы облигациялары
Эмитент: Астана еркін экономикалық аймақтық әкімшілік кеңесі
Займ операторы: Астана Финанс (Астана) ААҚ.
Облигация түрі: купонды облигация, теңгемен АҚШ долларына
индексацияланған
НИН: KZ 71L2612A08
KASE коды: ASU. 012.001
Номиналы: 100,00 АҚШ доллары
Эмиссиялау күні: 27.12.99
Айналу басы: 28.12.99
Өтелу күні: 26.12.00
Айналу мерзімі: 364 күн
Купон түрі: Жартыжылдық
Купондық төлемдер күні: 27.06.00, 26.12.00
Орналастырылған: 10853 облигация
Тарту көлемі: 144 988 460,00 теңге
Өтеу көлемі: 1 085 300 АҚШ долларына эквивалент.
Орналастыру бағасы: 100 АҚШ доллары
Келісім табыстылығы: 13,00% жылына
Тіркелген купондық ставка: 13,00% жылына

МЕККАМ - 3
Бағалы қағаз эмитенті: ҚР Қаржы Министрлігі; Облигация түрі:
дисконттық; Айналым мерзімі – 3 ай; Номиналы – 100.00 KZT. Бірінші кезек
күні – 04.04.94. Айналымдағы сомасы – 3 539 800 000 KZT; Жалпы ішкі
қарыздағы үлесі – 4.2%
МЕККАМ – 6
Эмитент: Қаржы Министрлігі; Дисконттық; Айналу мерзімі – 6 ай;
Номиналы – 100.00 KZT; Бірінші эмиссия – 24.07.95. Айналым сомасы –
628 900 000 KZT; Ішкі қарыздағы үлесі – 12.6%
МЕККАМ – 12
Эмитент: Қаржы Министрлігі; Дисконттық; 12 айлық; Номиналы – 100. 00
KZT; Бірінші эмиссия – 29.07.96.; Айналым сомасы – 6 825 400 000 KZT; Үлесі
– 8.1%
МЕКАВМ – 6
Эмитенті – Қаржы Министрлігі; Дисконтты; Индексацияланған;
6 айлық; Номиналы – 100.00USD; Бірінші эмиссия – 12.04.99. Айналым сомасы –
7 820 700 000 KZT; Үлесі – 9.3%
МЕКАВМ – 9
Эмитенті: Қаржы Министрлігі; Дисконтты; Индексацияланған;
9 айлық; Номиналы – 100.00USD; Бірінші эмиссия – 23.11.99. Айналым сомасы –
5 395 200 000 KZT; Үлесі – 6.4%

МЕКАВМ – 12
Эмитенті: Қаржы Министрлігі; Дисконттық; Индексацияланған;
12 айлық; Номиналы – 100.00USD; Бірінші эмиссия – 27.12.99. Айналым сомасы
– 7 883 700 000 KZT; Үлесі – 9.4%

МЕАКАМ
Эмитенті – Қаржы Министрлігі; Купонды; 10 жылдық; Номиналы – 1000.00
KZT; Купондық төлем жылына 2 рет; Купон түрі – фиксацияланған; 9.75 жылына;
Бірінші эмиссия – 05.01.98. Айналым сомасы – 34 144 100 000 KZT; Үлесі –
40,9%
МЕИКАМ – 9
Эмитенті: Қаржы Министрлігі; Купондық; Индексацияланған;
9 айлық; Номиналы – 1000.00KZT; Жылына купондық төлем – 4рет; Бірінші
эмиссия – 28.02.00. Айналым сомасы – 30 000 000 KZT; Үлесі – 0.04%
Ноталар
Эмитент: ҚР Ұлттық Банкі; Дисконттық; Айналым мерзімі – 4-77күн;
Номиналы – 100.00KZT; Бірінші эмиссия – 1995жыл, маусым; Айналым сомасы –
6 388 500 000 КZT; Үлесі – 7.6%
Ұлттық жинақ облигациялары
Эмитент: Қаржы Министрлігі; Купондық; 12 айлық; Номиналы – 1000.00KZT;
Жылына купондық төлем – 4рет; Купон түрі – еркін бағамды; Бірінші эмиссия
– 26.09.96. Айналым сомасы – 170 000 000 KZT; Үлесі – 0.2%

KAZAKHSTAN - 02
Эмитент: Қаржы Министрлігі; Купондық; 5 жылдық; Жылына купондық төлем
– 2 рет; Купон түрі – фиксацияланған жылына 8.735%; Бірінші эмиссия –
02.10.97. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.