Кәсіпорынның қаржылық тұрақсыздығын талдау

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

1 КОРПОРАТИВТІ ҚАРЖЫЛАРЫ
1.1Қаржы-несие шешімдерін қабылдауға қаржы-экономикалық есептеудің
математикалық негіздері 4
1.2Кәсіпорынның негізгі капиталы 8
1.3Кәсіпорынның қаржылық тұрақсыздығын талдау 13

2 БАНК ІСІ
2.1Коммерциялық банктердің ұймдастыру құрылымы және қызметтері 17
2.2Банкінің есеп айрысу - кассалық операциялар жүргізу тәртібі 20
2.3Коммерциялық банктердегі несиелеу процессін ұйымдастыру
24

3 САЛЫҚ ЖӘНЕ САЛЫҚ САЛУ
3.1Салық салудың негізгі элементтері және әдістері. 26
3.2Корпоративтік табыс салығы 29
3.3Салық қызметінің бақылау – экономикалық жұмысы 34
3.4Салық қызметінің бақылау – экономикалық жұмысы 38

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 41

ҚОСЫМША 42

1 КОРПОРАТИВТІК ҚАРЖЫЛАР
1. Қаржы-несие шешімдерін қабылдауға қаржы – экономикалық
есептеудің математикалық негіздері

Қаржы-несие шешімдерін қабылдауға қаржы – экономикалық есептеудің
матиматикалық негіздерінің ең негізгісі болып процентік ақша болып
табылады. оны анықтаудың және есептеудің екі негізгі әдісі бар: декурсивті
және антисипативтік әдіс.
Декурсивті әдіс бойынша пайызды есептеу интервалының соңында
есептелінеді, пайыздың көлемін жалға берілген капиталдың колеміне
байланысты анықталады.
Антисипативтік әдісте, бұл жағдай кері яғни пайызды есептеу
интервалының басында есептелінеді. Пайыздық ақшаның сомасы өсірілген сомаға
байланысты анықталады.
Жай ссудалық пайыздық мөлшерлемесі көбінесе есептеу интервалы,
есептеу мерзіміне сәйкес келетін қысқа мерзімді қаржылық операцияларда
қолданылады немесе әрбір есептеу интервалынан кейін несиелерге пайызын
төлеген кезде. Декурсивті пайызды есептеу үшін келесі белгілерді еңгізу
қажет:
ί (%) Жай жылдық ссудалық пайыздың мөлшерлемесі; ί – Жылдық пайыздың
мөлшерлемесі; Уг – Жылына төленетін пайыздық ақшаның сомасы; У – Есептеу
мерзімі бойынша төленетін пайыздық ақшаның сомасы; Р – Бастапқы ақша
сомасының көлемі; S - Өспелі сома; Кн – Ұлғаю коээфициенті; δ – Күндермен
есептелетін мерзімнің ұзақтығы; К - Күндермен есептелетін жылдың ұзақтығы;
n – Көлемі пайызды есептеуге арналған уақытша база болып табылады.
Ссуданың көлемі мерзіміне (күндеріне) байланысты. Мерзімді есептеу
екі тәртіппен жүргізіледі.
1) Жылдың әрбір күніне реттік номер қойылған кесте бойынша ссуданың
берілген дәл күндердің саны қолданылады. Яғни, қарызды күніне
сәйкес күнінің номірінен, бірінші күннің номерін алады.
2) Әрбір толық айда 30 күннен деген есеппен ссуданың болжамды күні
қолданылады. Бұл әдіс дәлдік қажет болмаған жағдайда қолданылады.

ί (%) = УгР * 100% (1)
ί = УгР (1.2)
У = Уг * n (1.3)
S = Р +У (1.4)
Кн = SР (1.5)
n = δК (1.6)

1.2, 1.3, 1.4, 1.6 формулаларың кезекті қолдану арқылы өспелі соманы
анықтау формуласын табуға болады.

S = Р (1+ n ί) (1.7)

S = Р (1+ δК ί) (1.8)

Тәжірибде көбінесе басқадай жағдай болуы мүмкін: Ол болашақта S
өспелі соманы құрайтын Р сомасын анықтау қажеттілігі.
Өспелі соманың S қазіргі көлемі Р анықтау – Дисконттау деп аталады.
Ал өспелі сомасының S көлемін анықтау - хомпалтинг деп аталады.

Р = S1+ n ί (1.9)
n = S – РРί (1.10)
δ = S – РРί *К (1.11)
ί = S – РР δ (1.12)

Мысалы: №1. Жарты жылға 800000 теңге 28% ставка негізінде несие
беріледі. Өспелі соманы анықтаймыз.
Шешуі: (1.7. Формуаланы пайдаланамыз)
S = Р (1+ n ί) S = 800000(1+ 0,5*0,28) = 112000 теңге.
Мысалы: №2 Кредит 8 млн теңге көлемінде 10-ші ) қаңтардан 11-ші
қазанға дейін 30% ставкаларымен беріледі (1 жылда 366 күн). Өспелі соманы
анықтау үшін дәл және жәй түрде есептейміз.
1) Дәл пайыздық түрінде δ = 284 күн
S = Р (1+ δn* ί) (1.8) S = 80000000(1+234366*0,03) = 153442,4
теңге
2) Жай пайыз, күрделі байынша;
S = 80000000 (1+284360 *0,30) = 1893332,8 теңге
Жай шаманы алғанда күндердің саны негізінде S = 80000000
(1+270+10360 *0,3) = 2236666теңге
Егер несие ұзақ мерзімге берілсе: Келесі формуланы қолданамыз:

S = Р (1+Σ Nt * ίt) (1.13)

Күрделі ссудалық ставкаларды есептеу келесі базалық белгілерді
пайдаланамыз:
Ίc – жылдық күрделі пайыздық ставкасында салыстырмалы шамасы
Кнс – күрделі пайыздың ұлғайту коэффициенті
J – күрделі ссудалық пайыздың номиналдық мөлшерлемесі.

S = Р (1+ n ί) (1.7)

Егер есептеу интервалына бір жыл қосылғада, онда 1.7 формуласының
негізінде өспелі соманы мына формуламен есептеуге болады.

S = Р (1+ ίс) (2)
Сонда ұлғайту коэффициенті Кнс = (1+ ίс)n (2.2)
Егер қарыздың жылдық мерзімі бүтін сан болмаған жағдайда, ұлғайту
коэффициенті келесі формуламен есептеледі: n = nа + nв
Кнс = (1+ ίс)n * (1+ nв ίс) (2.3)
nа – Жылдың бұтін саны
nв – Жылдың қалған бөлшек саны.
Сонымен қатар n1, n2... n n Жылдың есептелетін интервал ұзақтылығы,
ί1, ί2... ί n жылдық пайыздық ставкалары осыған сәйкес бірінші
есептеу интервалының соңында (1.7) формуласына сәйкес өспелі сомма келесі
түрде болады: S1= Р (1+ n1 ί1). Екінші интервалының соңында өспелі сомма
мына формула бойынша есептеледі: Sn = Р (1+ n1 ί1)*(1+ n2 ί2)
Sn = Р Π (1+ nr ίr) (2.4)
Егер базалық есептеу интервалында және пайыз ставкасы бірдей болған
жағдайда 2.4 формуласын келесі түрде жазуға болады.
Sn = Р (1+ Πί)n (2.5)
Егер қарыз мерзімі n-жылды құраса 2.1 формуласынан өспелі соманы Σ
формуласын табуға болады.
Sn = Р (1+ ƒm)mn (2.6)
Мұнда mn қарыз берілген мерзімнің жалпы есептеу интервалының соңы.
Егер есептеу интервалының саны бұтін сан болмаған жағдайда 2.6
формуланы келесі түрде жазуға болады:
Sn = Р (1 + ∫m)mn *Χ(1+ ℓjm) (2.7)
ℓ– Есептеу интервалының бөлігі.
Сонымен қатар жай пайыздық мөлшерлемесі сияқты белгілі емес
шамаларды алдыңғы формулалардан шығаруға болады.
Р = S(1+ ίс) n = Sа (2.8)
а – дисконттау коэффициенті. Ол ұлғайту көбейткішіне қарама – қарысы
болып табылады. Яғни,

ί = √ SР – 1 (2.9)

j = m (mn √ SР – 1) (2.10)

2.1 формуласын екі жағына логарифімдеу операцияларын қолдана отырып
келесі формуланы анықтауға болады:

n = ℓn*SР ℓn(1+ ί с) (2.11)

N = ℓnSР m ℓn(1+ ί ∫m) (2.12)

Сонымен бірге нақты пайыз мөлшерлемесі үшін бастапқы соманы екі есеге
көбею мерзімінің жылдам есептеудің екі ережесі бар.

1) “72” – ереже n = 72ίс(%)

2) “69” – ереже Нақты дәлдік n = 69ίс(%) + 0,35

Р – ақшалай сома, негізгі инвестициялық уақыт t жай пайыздық ставка
i. Яғни, бұл мерзімі біткен кезде инвестор өз Р капиталын қайтарады және i
пайыздық ставкасы бойынша белгілі бір працент негізіндегі табысты мөлшерін
алады. Жай пайыздар келесі формула арқылы анықталады:
I = P · i · t, (1.1)
Мұнда: І – жай пайыздар,
Р – инвестицияның негізгі сомасы,
і – белгілі кезендегі пайыздық ставка ,
t – сәйкес келетін пайыздық ставкалардың кезең уақыты.

(1.1)формуласында i мен t бір бірімен байланысты болуы тиіс, егер
пайыздық ставка жылдық болса, онда уақыт жылдарде белгіленуі керек жәнеәне
тағы сол сияқты.
Есеп №1. 200 000 мың теңге 6 ай мерзімге 8 %несиеге берілді. Пайыз
мөлшері: а) әр айда 2%, б) 8 % жылдық.
Табу керек: мерзім аяқталғандағы осы соманың жай пайызын анықтау.
Шешуі:
а) І = 200000 · 0,02 · 6 = 24 000 теңге
б) І = 200000 · 0,08 · ½ = 8 000 теңге
Егер Р – негізгі сома ( банктік салым, несие және тағы басқа сол
сияқты) ал, І – осы капиталға мерзімі аяқталғандағы инвестициялық пайыз
болса, онда сомма:
S = P + I (1.2)
Шыққан сомманың Р, толыққанды мағынасы. Ал,
S = P ·( 1+ i · t ) (1.3)
Бұл жай пайыздар формуласы деп аталады.
а ( t ) = 1 + і · t (1.4)
Бұл формула көбейткіш немесе аккумуляторлық көбейткіш деп аталады.
Есеп №2. 350 000 мың теңге 4 жылға 6 % мөлшерінде инвестицияланды.
Мерзім аяқталғанға дейінгі қиын пайызды анықтау керек.
Шешуі: S = 350000 · (1 +0,06)4 = 1484000 мың теңге
І = 1484000 – 350000 = 1134000 мың теңге.
Есеп №3. Банк жарты жылда 48,75$ валюталық салымды жылдық 6% -бен
аударып отырады. Салымның мөлшері қандай?
Шешуі: І = 48,75$,
І = 0,06, t = ½
Яғни, Р = І і · t = 48,75 · 20,06 = 1657$

2. Кәсіпорынның негізгі капиталы

Негізгі капитал (негізгі қаражат) - өнім өндіруге толығымен және бірнеше
рет қатысатын өндірістік капиталдың бір бөлігі, өз құнының материалдық-
заттай формасын өзгертпей бірнеше кезең ішінде өнімге ауыстырады.
Қазақстан Республикасы Салық кодексіне сәйкес негізгі капитал элементтері
бір жылдан аса қызмет етеді және оларды алған сәттегі құны республикалық
бюджет туралы заңмен белгіленген тиісті қаржы жылына елуден аса айлық
ессптік көрсеткішті құрайды. Негізгі капиталға үй, құрылыс, ғимарат, өткізу
құрылғыларын салуға, машина, жабдық, көлік құралдарын, құралдар сатып алуға
жұмсалған авансталған капиталдың бір бөлігі жатады.
Негізгі құрал-жабдыктардың бастапқы құны - бұл негізгі құрал-жабдықтарды
арттыруға немесе алуға жұмсалған шығындар құны. Негізгі құрал-жабдықғардың
ағымдағы құны – негізгі қаражаттың белгіленген күнге қолданыстағы нарық
бағасы бойынша құны. Негізгі құрал-жабдықтардың баланстық құны - бұл
жинақталған өтелу сомасын шегергендегі олардың бастапқы немесе ағымдағы
құны. Негізгі құрал-жабдықтардың өткізу құны - бұл сатушы мен сатып алушы
арасындағы негігі құрал – жабдықтарымен айырбас жасау құны. Негізгі құрал-
жабдықтардың жойылу құны негізгі құрал-жабдықтарды пайдалану мерзімінің
соңында жою кезінде бөлшектеуге жұмсалған шығынды шегергенде қалатын
қосалқы бөлшектердің, сынықтардың болжалды құны. Тозу - негізгі құрал-
жабдықтардың заттай жәнеәне моральдық сипатын жоғалту процесі. Негізгі
құрал-жабдықтардың өтелуі - олардың тозу құнын пайдалы және қалыпты қызметі
мерзімінің ішінде өндірілетін өнім құнына біртіндеп ауыстыру жолымен ақша
түрінде өтелуі (ҚОСЫМША А1).
Бірқалыпты әдіс - амортизацияны есептеу әдісі, бұл әдіс бойынша жыл сайын
өнім кұнына негізгі құралдар кұнының бірдей бөлігі қосылады, яғни
амортизациялық аударым сомасы олардың қызмет ету мерзіміне байланысты.
Өндірістік әдіс - өндірілген өнім мен орындалған жұмыс көлеміне үйлесімді
негізгі қаражат амортизациясын есептеу әдісі.
Шоғырланымдық әдіс - негізгі қаражат құнын олардың қызмет ету мерзімінің
жыл сомасымен анықталатын сан сомасы бойынша есептен шығару әдісі.
Кемитін қалдық әдісі - бір қалыпты әдісте қолданылатын амортизацияның
көбейтілген нормасын тиісті жылдағы негізгі қаражаттың баланстық құнына
көбейтумен анықталатын негізгі қаражаттың амортизациясын есептеу әдісі.
Материалдық емес активтер - табысқа жету үшін ұзақ мерзімді кезең ішінде
(бір жылдан аса) қолданылатын материалдық емес объектілер.
Салықтық нұсқадағы тіркелген активтер амортизациясы - салық кезеңінің
аяғында шағын топтың құндық балансына Қазақстан Республикасының Салық
кодексінде белгіленген шектен аспайтын амортизация нормасын қолдану жолымен
өтеу.
Өндірістік қуат - технологиялық жабдықтар мен өндірістік алаңдар толық
жұмысқа қосылғандағы белгілі бір уақыт аралығында көп өнім шығару немесе
бастапқы шикізатты еңдеу мүмкіндігі.
1. Негізгі капитал амортизация есептеу үшін мына формулалар пайдаланылады:
а) қалыпты әдістегі амортизациялық аударым сомасы (АА):
АА = (БҚ-ЖҚ)Тқызм
мұнда БҚ - негізгі кұрал-жабдықтардың бастапқы құны;
ЖҚ - негізгі құрал-жабдықтардың жойылу құны;
Тқызм - негізгі құрал-жабдықтардың нормативті қызмет мерзімі;
ә) өндірістік әдістегі амортизациялық аударым сомасы (АА):
АА = ((БҚ - ЖҚ) 1 ШӨ) Шөі,
мұнда Σ ШӨ- пайдалану кезеңіндегі шығарылатын өнім немесе орындалатын
жұмыстың болжалды мөлшері;
Шөі — і-жылындағы шығарылатын өнім немесе орындалатын жұмыс;
б) кумулятивті әдістегі амортизациялық аударым сомасы
І(АА):
АА = (БҚ-ЖҚ)*Кеа,
Мұнда Кеа - есеп айырысу коэффициенті, әрбір пайдалану жылы үшін мына
формуламен анықталады:
Кеа = Nі Шс,
Мұнда Nі - объектінің қызмет ету мерзімінің өтуіне дейін қалған жыл саны;
объектінің қызмет ету мерзімінің жыл сомасымен анықталатын шоғырланбалы
сан;
в) кемитін қалдык әдісіндегі амортизациялық аударым сомасы (АА):
АА = (БҚ-2АН)100,
мұнда БҚ - тиісті жылдағы негізгі құрал-жабдықтардың; баланстық құны;
АН - амортизация есептеудің қалыпты әдісіндегі негізгі құрал-жабдықтар
амортизация нормасы (негізгі құрал-жабдықтар құнын өтеудің жылдық пайызы).
2. Материалдық емес активтердің амортизациясы (Маа) былай есептеледі:
а) олардың пайдалы қолдану мерзімін анықтайтын материалдық активтер
бойынша:
Маа = БҚ Тқызм;
ә) олардың пайдалы қолданылу мерзімін дәл анықтай алмайтын материалдық емес
активтер бойынша амортизациясы он жылдық қолдланылу мерзіміне байланысты
есептеледі:
Маа = БҚ10.
3. Негізгі капиталды ұдайы өндіру мынадай көрсеткіштер,
сипаттайды:
а) негізгі кұрал-жабдықтың істен шығу коэффициенті (Кіст):
Кіш = НҚІш НҚб,
Мұнда НҚіш- істен шыққан негізгі құрал-жабдық құны; НҚб — негізгі құрал-
жабдықтың кезең басында құны; ә) негізгі кұрал-жабдыктың жаңару
коэффициенті (Кжаң):
Кжаң = НҚе НҚс,
Мұнда НҚе - енгізілген негізгі құрал-жабдық құны;
НҚс - негізгі құрал-жабдық кезең соңындағы құны;
б) Негізгі құрал-жабдықтың тозу коэффициенті (Ктоз);
Ктоз = ЖА БҚ,
мұнда ЖА — жинақталған амортизация;
БҚ - негізгі құрал-жабдықтың бастапқы құны;

в) негізгі құрал-жабдықтың жарамдылық коэффициенті (Кжар):
Кжар = БҚ, БҚ,
Мұнда, Кжар - негізгі құрал-жабдықтың жарамдылық коэффициенті; БҚі -
негізгі құрал-жабдықтың баланстық құны; БҚ - негізгі құрал-жабдықтың
бастапқы құны.
4. Негізгі құрал-жабдықтарды пайдалануды талдау үшін төменде берілген
формула көрсеткіштері қолданылады: а) негізгі кұрал-жабдықтардың қор
қайтарымы (ҚҚ):
ҚҚ= ӨШНҚ,
мұнда ӨШ- тауарлы өнім шыгарылымы;
НҚ - негізгі құрал-жабдықтардың жылдық орташа кұны;
ә) өнімнің қор сыйымдылығы (ҚС):
ҚС = НҚӨШ;
б) еңбектің қормен жарақтандырылуы (ЕҚ):
ЕҚ= НҚҚс,
мұнда Қс - қызметкерлер саны;
в) жабдықтың ауысымдық коэффициенті (Кауыс):
Кауыс = Тн (К * А * Ж),
Мұнда Тн - жабдықтың жұмыс уақытындагы нақты сағат саны; К - жұмыс күндері
саны; А - ауысым ұзақтығы; Ж - жабдықтың орта тізімдік мөлшері;
г) жабдықтарды экстенсивті пайдалану коэффициенті (Кэкс)
Кэкс = Тн Тж,
Мұнда Тн- жабдықтың нақты жұмыс уақыты;
Тж- жабдықты болжалды пайдалану уақыты;
г) жабдықты қарқынды пайдалану коэффициенті (Кқар):
Кқар = Өн Өн,
Мұнда Өні- уақыт бірлігіндегі өнімнің нақты келемі (жабдықтың нақты
өнімділігі); Өн - уақыт бірлігіндегі өнім өндірудің белгіленген нормасы;
д) жабдықты интегралды пайдалану коэффициенті (Кип):
Кип = Кэкс* Кқар;
е) өндірістік алаңның 1 м2-інен алынған өнім (Өоа):
Өоа = ӨШ S,
Мұнда 3 – кәсіпорынның өндірістік алаңы;
ж) негізгі кұрал-жабдықтың жылдық орташа кұны (Фжқ):
Фжқ = Фб + (Фе • Тжі): 12-(Фіш ((12-Тжі): 12),
мұнда Фб - негізгі құрал-жабдықтың жыл басындағы құны; Фе - енгізілген
негізгі құрал-жабдықтың құны; Фіш- істен шыққан негізгі құрал-жабдықтың
құны; Тжі - негізгі құрал-жабдықтың жұмыс істеу уақыты.
5. Тіркелген активтер шағын тобының құндық балансы мына алгоритм бойынша
анықталады:
а) кезең соңында шағын топтың құндық балансы (ҚБс)
амортизациясының бір жылында есептелген сомага ксмиді:
ҚБс - ЕА,
мұнда ЕА - есептелген амортизация;
з) шағын топтың құндық балансы қайта бағалау кезіңде
баланстық құнның өсу коэффициентіне түзетіледі:
(ҚБс - ЕА) • Кбқ,
Мұнда Кбқ - қайта бағалау кезіндегі баланстық құнның өс коэффициенті;
б) алынган мөлшерге ағымдағы жылы алынған тіркелге
активтер құны қосылады жэне оларды сатқанда шыққан сом
шегеріледі:
(ҚБс - ЕА) • Кбқ + А + В,
Мұнда А- алынған тіркелген активтер құны; В- сатылған тіркелген активтер
құны;
в) шағын топтың түпкілікті қүндық балансы (ҚБ) жоғарыда көрсетілген құндық
баланс сомасына салық салу мақсатында белгіленген шектен жоғары жөндеу
жұмыстарына жұмсалатын нақты шығын сомасын қосу жолымен анықталады:
ҚБ = ((ҚБс - ЕА) • Кбқ + А - В) + Шж,
Мұнда Шж - салық салу мақсатында белгіленген шектен жоғары жөндеу
жұмыстарына жұмсалған нақты шығын сомасы.
6. Кәсіпорынның жылдық орташа өндірістік қуаты (Қжо)
ша формула бойынша анықталады:
Қжо = Қб + (Қе • Тжі): 12-(Қіш • ((12-Тжі): 12),
Мұнда Қб- кезең басындағы өндірістік қуат;
Қе- өндірістік қуатты жаңа қуат енгізу немесе ұйымдастыру-техникалық
шаралар өткізу арқылы арттыру; Қіш- істен шығу есебінен ондірістік қуаттың
кемуі.
7. Өндірістік қуатты пайдалану коэффициенті мына формула бойынша
есептеледі:
Кқ = ӨШ Қжо,
Мұнда Кқ- өндірістік қуатты пайдалану коэффициенті.
Есеп №1

Цемент диірменінің амортизациясын түрлі әдістермен есептеп, оның баланстық
кұнын анықтау кажет, оның бастапкы құны 1250 мың теңгені, жойылу кұны - 50
мың теңгені құрайды, қызмет мерзімі - 5 жыл. Диірменнің барлық пайдалану
кезеңінде цемент шығару 600 мың теңге көлеміне есептеліп отыр, сонымен
қатар 1-жылы - 120 мың т, 2-жылы - 140 мың т, 3-жылы - 150 мың т, 4-жылы
-100 мың т, 5-жылы - 90 мың т. цемент шығарылады.
Шешуі:
1. Мына формуланы пайдаланып қалыпты әдіспен амортизацияны
(амортизациялық аударымның жылдық сомасын) есептейміз:
АА = (БҚ-ЖҚ)Тқызм,
Мұнда БҚ - негізгі құрал-жабдықтардың бастапкы қүны;
ЖҚ - негізгі құрал-жабдықтардың жойылу құны;
Тқызм - негізгі қүрал-жабдықтардың қызмет етуінің нормативті мерзімі.
Аа = (1250мың теңге - 50 мың теңге): 5 жылга = 240 мың теңге.
2. Мына формула бойынша амортизацияны өндірістік әдіспен
есептейміз:
АА = ((БҚ – ЖҚ)Σ ШӨ) * Шөі,
Мұнда Σ ШӨ - пайдалану мерзіміндегі шығарылатын өнім немесе орындалатын
жүмыстың болжалды көлемі; Шөі - і-жылында шығарылатын өнім немесе
орындалатын жұмыс көлемі. Бірінші өнім немесе орындалатын жұмыс бірлігіне
амортизациялық аударым (ААл) сомасын анықтаймыз:
ААі = (БҚ - ЖҚ) Σ ШӨ = (1250 мың теңге - 50 мың теңге):
: 600 мың теңге = 2 теңге.
Сонда амортизация сомасы:

120 мың теңге * 2 теңге = 1-жылы 240 мың теңге;

140 мың теңге * 2теңге = 2-жылы 280 мың теңге;

150 мың теңге * 2 теңге = 3-жылы 300 мың теңге;

100 мың теңге * 2 теңге = 4-жылы 200 мың теңге;

90 мың теңге * 2 теңге = 5-жылы 180 мың теңге.

3. Кәсіпорынның қаржылық тұрақсыздығын талдау

Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын
талдаудың маңызы өте зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке ие болуымен,
сондай - ақ олардың меншік иелері, жұмысшылар, коммерциялық серіктестер
және де басқа контрагенттер алдында өзінің өндірістік – кәсіпкерлік
қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.
Нарықтық қатынастың қалыптасуы шаруашылық қызметін біртұтас кешенді
талдауды ішкі (басқару) және сыртқы (қаржылық талдау) талдау деп бөлуді
қажет етіп отыр. Талдаудың бұл түрлерінің әрқайсысының өзінің негізгі
ақпараттық көздері бар.
Әлемдік тәжірибе керсеткендей, есеп берудің екі түрі бар:
Акционерлерді, қалың жұртшылықты, банктерді, сондай-ақ сақтандыру ұйымдары
мен үкімет органдарын кәсіпорынның жұмыс жағдайы мен оның қаржылық жағдайы
және есепті кезеңдегі шаруашылық қызметінің нәтижесімен таныстыру үшін
қаржылық газеттер мен бюллетендерде, арнайы анықтамаларда басылып шығатын
қаржылық есеп беру. Сонымен қатар көбіне, есепте субъектінің шаруашьшық
кызметін динамикада бейнелеп көрсетуге, даму бағыты мен оның алдыңғы
кезеңдегі жағдайын болжауға мүмкіндік беретін бірқатар жылдардың
мәліметтерін жариялайды. Есеп берудің екінші түрі - басқару талдауы, бұл
кәсіпорын шығаратын өнімдердің жеке түрлерінің өзіндік құнының нормативтері
туралы, сондай – ақ сапасының төмендігіне немесе тауардың мөлшерден тыс
шығарылып, өтпей қалуына байланысты мәліметтерден тұратын қатаң
құпияландырылған, басқа тұлғалар үшін жабық есеп болып табылады. Ішкі есеп
берудің ішіндегі жауапкершілік орталықтары мен пайда болу орындары бойынша
шығындар сияқты жеке бөлімшелердің жұмыс нәтижелерін сипаттайтын маңызды
есеп түрлері болады.
Кәсіпорынның жеке бөлімшелеріндегі шаруашылық жүргізу деңгейін
анықтау шығындар мен нәтижелерді салыстыру, кім қалай жұмыс істейтінін
көруге мүмкіндік береді және еңбекке ақы төлеуде қандай да бір иесіздікті
жояды. Ішкі талдау басқару есебі, ал сыртқы талдау қаржылық есеп негізінде
жүргізіледі. Бүгінгі таңдағы нарыққа өту кезеңінде кәсіпорынның қаржылық
жағдайын бағалауда жаңа амалдар қажет.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақсыздығын талдаудың тәжірибесі қаржылық
есепті оқудың негізгі ережелерін қалыптастырды. Олардың ішінен алты негізгі
әдісті бөліп қарастыруға болады:
1) көлденең талдау;
2) тікелей талдау;
3) трендтік талдау;
4) салыстырмалы талдау;
5) факторлык талдау;
6) қаржылық коэффициентгер әдісі.
Көлденең (уақытша) талдау - есеп берудің әрбір позициясын өткен
кезеңімен салыстыру. Ол өткен кезеңдегімен салыстырғандағы бухгалтерлік
есептің түрлі баптарының абсолюггік және салыстырмалы ауытқуларын анықтауға
мүмкіндік береді.
Тікелей (құрылымдьқ) талдау - әрбір есеп позициясының жалпы нәтижеге
тигізетін әсерін айқындай отырып, қорытынды қаржылық көрсеткіштердің құры-
лымын анықтау. Ол жалпы баланс немесе оның бөлімдері бойынша қорытынды
көрсеткіштегі жеке баптардың үлес салмағын анықтауға мүмкіндік береді.
Мысалы, ұзақ және ағымдағы активтердің кәсіпорын мүлкінің жалпы құнындағы,
яғни баланс валютасындағы үлес салмағы және тағы басқалар.
Тікелей және көлденен талдаулар бірін - бірі толықтырып отырады.
Сондықтан да есептік бухгалтерлік үлгі құрылымы секілді оның жеке
көрсеткіштерінің динамикасын да сипаттайтын кестелерді жиі жасайды.
Трендтік талдау – барлық көрсеткіштер 100% деп алынатын базистік жыл
деңгейінен, бірқатар жылдар көрсеткіштерінің салыстырмалы ауытқуын
есептеуге негізделеді. Басқаша айтқанда, трендтік талдау әрбір есеп
позициясын бір қатар өткен кезеңдермен салыстыруды және трендті, яғни жеке
кезеңдердің дербес ерекшеліктері мен кездейсоқ әсерлерінен тазартылған
көрсеткіш динамикасының негізгі тенденциясын анықтауды көрсетеді. Трендтің
көмегімен болашақтағы көрсеткіштердің мүмкін болатын маңызы қалыптасады, ал
одан кейін перспективті, болжамдық талдау жүргізіледі.
Қаржьшық талдаудың нарықтық экономика жағдайындағы көбірек таралған
әдісі әр түрлі қаржылық коэффициенттерді пайдалану болып табылады.
Коэффициеиттер салыстырмалы шамалар болып табылады, оларды есептеу
кезінде шамалардың біреуін бірлік ретінде алып, ал екіншісін бірлікке
қатынасы ретінде көрсетеді. Қаржылық коэффициентерді есептеу баланстың жеке
баптарының арасында болатын өзара байланыстарға негізделген. Олар
кәсіпорынның қаржылық жағдайын кезекті факторлық талдау үшін алғашқы база
болып табылады және де олар талдау нәтижесінде талдау жүргізушіге жасырын
құбылыстарды ашуға мүмкіндік беретін екі шаманың арасындағы өзара
математикалық қатынастарды көрсетеді.
Салыстырмалы (кеңістіктік) талдау - бұл фирмалардың, еншілес
фирмалардың, бөлімшелердің және цехтардың жекелеген көрсеткіштері бойынша
есебінің құрама көрсеткіштерін шаруашылық ішіндегі талдау, сондай-ақ
берілген фирманың көрсеткіштерін орташа салалық және орташа жалпы
экономикалық мәліметтері бар бәсекелес фирмалардың көрсеткіштерімен
салыстырғандағы шаруашылық аралық талдау болып тыбалады.
Факторлық талдау - бұл жекелеген факторлардың (себептердің) қорытынды
көрсеткішке тигізетін әсерін зерттеудің детерминдік (анықтау) немесе
реттелмеген тәсілдері көмегімен талдау. Сонымен қатар факторлық талдау
қорытынды көрсеткіштерді оның кұрамдас бөліктеріне жіктегенде - тура, ал
оның жеке элементтерін жалпы қорытынды көрсеткішке біріктіргенде ол — кері
(синтез) болуы мүмкін.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақсыздығы банкроттыққа немесе дәрменсіздікке
аклетін жағдай.
Банкроттық дегеніміз – соттың шешімімен таңылған немесе несие
берушінің келісімі негізінде соттан тыс тәртіппен ресми хабарланған
борышкердің оны таратуға негіз болып табылатын дәрменсіздік.
Дәрменсіздік дегеніміз – бұл борышкердің несие берушінің ақшалай
міндеттемелері бойынша талаптардын, жалақы төлеу талаптарын қоса алғанда,
сондай-ақ бюджетке және бюджеттен тыс құрылған қорларға міндетті төлемдерді
өзіне тиесілі мүлік есебінен өндеуге қамтамасыз етуге қабілетсіздігі.
Банкроттық борышкердің соттан өз еркімен жазған өтініші негізінде немесе
соттан тыс тәртіппен несие берушілермен келісім негізінде ресми жариялау
жолымен бекітіледі.
Егер несие берушінің борышкерге қойылатын талаптары жиыныныңда ең
төменгі жалақының 150-нен кем болмаса банкроттық іс сотта қаралады.
АЕК * 150 = 1380000 теңге. Яғни, 150 – ден асуы керек. Аз болса,
соттан тыс қаралады.
Төлем қабілетсіздігі несие берушілер борышкердің банкроттығы туралы
сотқа арыз берсе және борышкер міндеттемесін орындау мерзімі жеткен кезден
бастап, 3-ай ішінде орындалмаса борышкерді төлеу қабілетсіз деп саналады.
Жалпы банкроттықтың түрлерін келесідей бөлуге болады.
Қаса – қана банкроттық, яғни борышкер мүлік иелерінің немесе
борышкерінің заңды тұлға органдарын өз мүдделерін немесе өзге адамдардың
мүдделерін көздеп жүзеге асыратын әрекеттер немесе әрекетсіздігімен
борышкерлерді дәрменсіздікке қаса – қана жолмен әкелу.
Жалған банкроттық – банкроттықты тану туралы борышкерді сотқа жалған
жасалған өтініші немесе оның несие берушілерінің талаптарын толық
қанағаттандыру ммүмкіндігі болған кезде, несие берушінің басқарумен
бақылауының соттан тыс тәртіппен борышкер туралы ресми жариялау.
Банкроттық келесі себептерде пайда болуы мүмкін:
1) Субьективті себептер. Экономикалық реформалар, заң актілерінің,
қаржы жүйелерінің құлдырауы және жетілмегендігі, инфляцияның аса жоғары
деңгейі.
2) Фирманың бағалы қағаздарының нарықтық құнының төмендеуі.
3) Бәсекелестіктің жоғары деңгейі.
Тікелей фактор - өндіріс көлемінің төмендеуі дәлелденбеген жоғары
шығындар, өнімнің төмен рентабелділігі, қарыздардың болуы, басқарма
жұмысының дұрыс қойылмауы және тағы басқа.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақсыздығын бағалау үшін оның баланысының
құрамын талдау және белгілі бір көрсеткіштерді есептеу керек.
1) КАӨ - Ағымдағы өтімділік коэффициенті
Осы коэффициент кезеңінің соңында екіден төмен болса, онда кәсіпорын
төлем қабілетсіз деп саналады.
КАӨ = Ағымдағы активАғымдағы міндеттемелер
2) КӨҚҚ - Өзіндік қаржылармен қамтамасыз ету коэффициенті
КӨҚҚ = Өзіндік айналық қаражаттары Σ Барлық айналым қаражаттарының Σ
Осы коэффициент 0,1 төмен болса, онда кәсіпорын төлем қабілетсіз деп
саналады.
Жоғарыда көрсетілген коэффициенттің нәтижелерін анықтағаннан соң
төлем қабілеттігін қалпына келтіру коэффициенті анықталады. Ол коэффициент
ақырғы 6 айдағы көрсеткіштермен сипатталады:
3) ҚТҚ - Төлем қабілеттігін қалпына келтіру коэффициент:

ҚТҚ = КАО+(6t)(КАӨЕКЕ – КАӨЕКБ) 2

КАО – Есепті кезеңнің соңындағы ағымды өтімді коэффициент
t – Кезеңдегі айлар саны
КАӨЕКЕ – Есепті кезеңнің соңындағы ағымды өтімді коэффициент
КАӨЕКБ – Есепті кезеңнің басындағы ағымды өтімді коэффициент
Осы коэффициенттер нәтижесі бірден төмен немесе тең болса, кәсіпорын
төлемі қабілетті деп есептелінеді. Ал егер керсінше болса, онда кәсіпорын
төлем қабілетсіз деп танылады.

1. БАНК ІСІ
2.1 Коммерциялық банктердің ұйымдастырылу құрылымы және қызметтері

Коммерциялық банктер халық шаруашылығымен тікелей қызмет ететін және
қызмет көрсеттін коммерциялық негізде кең көлемде қаржылық қызмет жасайтын
кәсіпорын.
Коммерциялық банктер ертерек даму кезінде банктердің сауда – тауар
операциясы көлемінде қызмет барысында пайда болды. Коммерциялық банктер
нарықтық экономикада несие жүйесінің басты бір буыны. Олардың міндеті ақша
айналымы мен капитал айналымының ұздіксіздігін қамтамасыз ету, өнеркәсіп
мекемелерін, мемлекет пен халықты несиелендіру және халық шаруашылығына қор
жинау үшін жағдай жасау болып табылады. Бүгінгі таңда коммерциялық
банктердің маңызы өте зор және олар жылдан жылға даму үрдісінде үлкен
жетістіктерге қол жеткізуде.
Айталық қазіргі уақытта коммерциялық банктер клиенттерге 200-ге жуық
банктік операциялар түрі қызмет атқарады. бұл қызметтердің түрлері
банкттергеде, клиенттергеде өте пйдалы.
Коммерциялық банктердің ұйымдастырылу құрылымы банкті басқару
құрылысына және оны функционалдық бөлімшелері мен әр түрлі қызметтерінің
құрылысына бөлінеді. Басқару органы пайда алу мақсатында коммерциялық
банктың қызметіне тиімді жетекшілік етуді қамтамасыз етеді. Банктың
құрылтайшылары басқару органдарына тікелей қатысады акционерлік банктерді
басқару құрылысы:
Акционерлердің жалпы жиналысы; бақылау кеңесі; басқарма; басқарма
төрағасы; төраға орынбасарлары; департаменттер бөлімдері; басқару
бөлімдері. Акционерлік коммерциялық банктың ең жоғарғы оргыны
акционерлердің жалпы жиналысы болып табылады. Бұл жиналыс жылына бір рет
өтеді. Жылдық есепті және балансты есептелгеннен кейін, бір айдан кейін
кешікпей шақырылылады.
Оның қызметтері:
1) Жарғыны бекіту;
2) Жылдық баланс пен есепті бекіту;
3) Банк саясатының мақсаты мен бағытын анықтау;
4) Басқарма мүшелерінің төрағасын сайлау;
5) Ревизиялық комитет мүшелерін сайлау;
6) Жарғыға өзгеріс енгізу;
7) Дивиденттерді бөлу;
8) Банкті ашуға және жабуға рұқсат беру.
Бақылау кеңесі – бұл банктың жалпы жұмысына қадағалау жүргізу үшін
құрылады. Бақылау кеңесі банк иелерінің және клиенттің мүддесін қорғайды.
Қызметтері: банк ісін қадағалау, банк саясатының жүзеге асырыуын қадағалау,
банк операцияларының заңдылығын бекіту, банктің тактикасы мен стратегиясын
анықтау.
Басқарама – банктың ісін ұйымдастыру және жалпы жұмысына жетекшілік
ету үшін құрылады. Қызметтері; 1) Банк ресурстарын бағыттау; 2) Жаңа
операция түрлерін бағыттау; 3) Маркетинг әдістерімен жаңа банктік
несиелендіру қызметтерін тұтынушыға ұсыныс жасау; 4) Өтімділікті қамтамасыз
етудің озық әдістерін еңгізу; 5) Нарықта банктың бәсекелестік ұстамдығын
нығайту; 6) Пайыз мөлшерін және тарифтерді бекіту.
Басқарама төрағасы – бұл орган банктің қызметіне жетекшілік ету үшін
құрылады. Қызметтері:
1) Акционерлер жиналысын, шешімін орындау;
2) Банктың еңбек ұжымын ұйымдастыру және оларға жетекшілік ету;
3) Банктермен іскерлік қарым-қатынас орындау;
4) Банктік операцияларды заңды түрде жүргізу;
5) Шығындарды азайту.
Банк жүйесін ұйымдастыру белгілеріне қарай банктер келесі топтарға
бөлінеді: филиалсыз банктер, бөлімшелері бар банктер, банктер топтар.
Ұлттық Банктың рұқсатымен банктер ҚР аумағында және одан тыс жерде
банктерді аша алады. Жарғылық қордың мөлшеріне байланысты банктер келесідей
бөлінеді:
- Банк филиалы. Бұл бас банктің берілген құқықтары шегінде банктік
операцияларды жүзеге асыратын мекеме. Банк филиалы заңды тұлға болып
саналмайды.дербес балансы болмайды, ол өзінің бас банкінің
құжаттарымен өкілеттілігі шегінде қызмет етеді;
- Банк өкілдігі. Заңды тұлға болып табылмайды. Депозит тартудан басқа
бір белгеілі бі банктік операцияларды орындайтын және өз атынан
банктің тапсырмасы мен жұмыс істейтін құрылымды бөлімше.
- Еншіліс банк. Заңды тұлға болып табылады. Оның жарғылық қорының 50
пайыз мөлшері бас банкке тиесілі банктік мекеме.
- Мемлекеттік банк. Бұл банктер жарғылық қор толығымен мемлекеттік
бюджет тарапынан құрылады және бұл банк мемлекеттік саясатты
орындайды.
- Халықаралық банк. Бұнда жарғылық қор екі елдің келісімі бойынша
мемлекеттің экономикалық саясаты бағытында ашылатын банк.
- Шетел капиталының қатысуымен құрылатын банк. Бұл жарғылық қорының
3,1 бөлігі шетел банкісіне тиесілі банк мекемесі.
Коммерциялық банктердің операцияларын ұйымдастыру және реттеу
негіздерінің заңдылықтары пруденциялдық нормативтер қолданылады. Екі
деңгейлік банктік жүйе жағдайында Ұлттық Банктың мақсаты коммерциялық
банктың қызметін тікелей әкімшілік және жаңама әдістерін қолдана отырып
қадағалау болып табылады. Осы әдістің қолданылу мақсаты банктік қызметті
макроэкономиканың деңгейін басқару ұйымдастыру.
Банк қызметін реттеу олардың қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету.
Салымшылардың мүддесін қорғау Ұлттық Банктің пруденциялдық нормативтерді
қолданады. Преденциялдық норматив дегеніміз банк қызметінің тұрақтылығын
қамтамасыз ету мақсатында раналған экономикалық шектеулердің төменгі
бөлімдерін айтады: заңңың 42 бабы бойынша коммерциялық банктың келесі
предунциялдық нормативтердің түрлері бекітілген:
1) Банктің жарғысының ең төменгі мөлшері 2 милиард теңге болуы
тиіс;
2) Өз қаражаттарының жеткіліктілік коэффициенті;
3) Бір қарыз алушыға жасалатын тәуекелдіктің ең көп мөлшері;
4) Өтімділік коэффициенті (0,3)
5) Ашық валюталық позиция.
Пруденциялдық норматив маңызы мен есептелу әдістерін және сақтау
және есеп беру нысанның Ұлттық Банк белгілейді. Ұлттық Банктің халықаралық
тәжірибе бойынша басқа да пруденциялдық норматив бекітуі мүмкін. Аталған
пруденциалдық нормативті бұзғаны үшін коммерциялық банк Ұлттық банктің
шешімі бойынша жауапқа тартылады.
Кафедра филиалы “Центр Кредит Банкінің” ұйымдастыру құрылымына
тоқталатын болсам, банк құрамында 2006 жылғы көрсеткіште 1746 адам қызмет
атқарады. Оның ішінде бас банкте – 317, банк филиалында – 1429 тұлға жұмыс
жасайды. Фиалдардың жалпы пайызы 81,8% құраса, бас банк 18,2% құрады.
Жалпы “Центр Кредит Банкі” еліміздің жетекші банктерінің бірі болып
табылады. Ол көптеген халықаралық дәрежедегі операцияларды жүзеге асыра
отырып, шет мемлекеттерідің ірі банктерімен қарым – қатынаста бола отырып,
олармен бәсекелестігі де тең болып отыр. Банктің үйымдастыру құрылымы жетік
дамыған және де жаңа иновациялық техника тихнологиямен қамтамасыз етілген,
сондай-ақ білікті мамандармен қызметтерін орындай отырып, жас мамандарды
даярлау және қосымша даярлау жұмыстарын қатан түрде атқаруда.
Қызметкерлерді оқытудың негізгі формалары:
- Бас банк пен филиалдар қызметкерлері үшін семинарлар ұйымдастыру;
- Жаңа жүйелер қолдану арқылы білікті мамандар мен жас мамандардың
білімін терендете оқытуға аса көп көңіл бөлу.
2006 жылы “Центр Кредит Банкінің” 40 пайыздан астам қызметкерлері
оқыту орталықтарынан даярланып, және де шет елдерде 30 пайыз мамандар
оқытылған.
“Центр Кредит Банкінің” Қазақстандық менеджмент, экономика және
ақпараттандыру институтымен (КИМЭП) тығыс байланыста қарым-қатынаста
жасайды.

2. Банктің есеп айрысу – кассалық операциялар жүргізу тәртібі

Банктердің экономикадағы маңызын олардың атқаратын операциялары
анықтайды. Коммерциялық банктердің операциялары неғізінен мына топтарға
бөлінеді: пассив (қаражат тарту); актив (қаражатгы орналастыру);
комиссиялык-делдалдық (клиенттің тапсырысы бойынша комиссиялык ақылы) және
сенімді операциялар. Олар қарыз капиталы нарығының әр түрлі саласында жан-
жақты іс-әрекет етеді. Коммерциялық банктер несие ресурстарының негізгі
бөлігін шоғырлан- дырып, өз клиенттеріне несие беру, депозит қабылдау, есеп-
тесу, бағалы қағаздарды, шетел валютасын сатып алу-сату мен оларды сақтау
және басқа да көптеген қаржылық қызмет көрсетеді. Коммерцмялык баиктер -
нарықтық экономикада несие жүйесінің негізгі буыны. Олардың міндеті ақша
айналымы мен капитал айналымының үздіксіз қозғалысын қамтамасыз ету,
өнеркәсіп мекемелерін, мемлекет пен халықты несиелеу, халық шаруашылығына
қор жинау үшін жағдай жасау болып табылады.
Қазіргі коммерциялық банктер қаржы делдалы ретінде ақша капиталын
салааралық және аймақаралық қайта бөлуді қамтамасыз етіп, маңызды халық
шаруашылық қызмет атқарады. Капиталды салалар мен жүйелерге бөлу және
жәнеж қайта бөлудің банктік механизмі өндірістің объективтік
қажеттілігіне байланысты шаруашылықты дамытуға және экономиканың
қүрылымын өзгертуге мүмкіндік туғызады.
К КККравгККРПЛоммерциялық банктер несие жүйесінің басқа бір
буындары сияқты клиенттерге корсететін қызметтерін үнемі дамытуда және
көптеген жаңа түрлерін меңгеруде. Бүгінде кейбір мемлекеггердіц
коммерциялық банктері клиенттерге 300-ге жуық қызмет түрлерін көрсетуге
мүмкіндігі бар несие мекемесі (Мысалы, Жапония банктері).
Өнеркәсібі дамыған мемлекеттерде коммерциялық банк тер бір-бірінен
көптеген өзгешеліктсріне байланысты ажыра тылады: Біріншіден, жарғыльқ
капиталды иелену және оны қа лыптастыру жөнінен. Банктер акционерлік
қоғам немесе шетел капиталының, шетел банктерінің қатысуымен жауап
кершілігі шектеулі қоғамдар болып құрылуы мүмкін. Екіншіден, жүргізетін
операциялары жөнінен. Ком мерциялық банктер әмбебап және маманданған
болып бөлінеді. Үшіншіден, і с-әрскеті тарайтын жер көлемі жөнінен -
банктер федералдык (одақтық), республикалық және ай мақтық болып
болінеді.
Ұйымдық тұрғыдан коммерциялық банктердің басым к өпшілігі
акциорнерлік қоғам формасында құрылған. Қоғамның жарғысы бойынша жоғары
басқару органы - акционерлердің жылдық жиналысы. Кезектегі және кезексіз
жиналыс өткізілуі мүмкін. Кезексіз жиналыс банктің құрыл- тайшыларының,
кеңесінің талаптары бойынша өткізіледі. Жылдық жиналыста ірі акционерлерден
түратын топтар құрылып, олар банктің жүмысын қадағалайды. Жылдық жиналыста
банктің есебі бекітіліп, оның директорлар кеңесі тағайындалады. Директорлар
кеңесі жыл бойы банктің жұмысын күнделікті басқарады. Ол бірнеше кеңесші
комитеттерден кұрылып, нақты іс-әрекеттер бойынша қорытынды және ұсыныстар
береді. Мысалы, есеп-несие комитеті банк берген ірі несие бойынша қорытынды
дайындайды.
Коммерциялық банктер бірнеше басқарма (департа менттер) мен
бөлімдерден құрылады. Мысал ретінде ірі аме иикандық банкті ұйымдастырудың
типтік үлгісін келтірейік. 0л өзіне мынадай басқармаларды және бөлімдерді:
салымдар ) жинақтау (осы жинақтарды қабылдау және төлеу); депо зиттік және
кассалық операциялар (кіріс және шығын касса лары, ағымдағы шоттарды
жүргізу, чектермен операциялар, инкассалық және клирингтік операциялар,
ақша аудару); есеп-несиелік операциялар (несие қабілеттіғін тексеру және
несие бсру, вексельдерді есептеу); инвестиция және бағалы қағаздар
(акцияларды облигацияларды сату және сатып алу және тағы басқа);
шетелдермен операциялар (валюталарды сатып алу және сату, халықаралық есеп
айрысу, аккредитивтер мен жол жүру чектерін беру); жарнама және сыртқы
байланыс (жаңа кңлиенттер тарту); сенімділік операциялар (сенімхат пен
мүлікті басқаруға қабылдау); бухгалтерлік есеп және тексеру бөлімдерін
біріктіреді. Осы негізгі құрылым ішінде жұмыс теориялық немесе салалаық
принциппен ұйымдастырылады. Активтік операциялар – бұл банктердің табыс алу
және өзінің өтімділігін қамтамасыз ету мақсатында, иелігінде бар
ресурстарды орналастыруды жүзеге асыратын операцияларды білдіреді.бұл екі
мақсаттың бірегейлігі банкты коммерциялық кәсіпорын ретінде таратылған
қаражаттарды пайдаланудағы ерекшелігін сипаттайды. Коммерциялық банктердің
активтері келесідей болып бөлінеді:
- Касса және оған тенесетін ақша қаражаттары;
- Зайымдар;
- Бағалы қағаздарға жұмаслған инвестициялар;
- Банктың ғимараттар мен жабдықтары.
Активтердің сапасы олардың өтімділігіне тәуекел активтердің көлеміне
толық бағалы емес. Олардың үлес салмағына, көлеміне және табыстылығына
байланысты анықталады. Банк өз міндеттемелерінің күнделікті толықтай
орындалуын қамтамасыз ету үшін актив құрылымы, өтімділіктің қойылатын
талаптарына сай келуі тиіс. Өтімділігіне қарай активтер: жоғары өтімді,
өтімді активтер ( несиенің жәй түрі, бағалы қағаздар және тағы басқа), ұзақ
мерзімді активтер болып бөлінеді. Жоғары өтімді активтерге кассадағы қолма-
қол ақша, орталық банктегі кор шоттағы ақшалар, мемлекеттің қарыз
міндеттемесі, ішкі валюталық, облигациялық зайымдарға салынған қаражаттар.
Ұзақ мерзімді өтімді активтерге бір жылдан жоғары уақытқа берілген банктік
несиелер жатады.
Пассив операциялары - олар өз қарауына әр түрлі салымдарды тартып,
басқа банктерден несие алып, өзінің бағалы қағаздарын шығарып және сол
сияқты, басқа да қаражат тарту операцияларын жүргізіп, банк қорын құру және
оны нығайту операциялары. Олар банк балансының пассивінде көрсетіледі.
Пассив операциялары тарихи дәстүр бойынша актив операцияларына қарағанда
алдымен жүргізіледі, себебі актив операцияларын жүргізу үшін белгілі бір
қор мөлшері қажет.
Пассив операцияларыла мыналар жатады:
- салым қабылдау (депозиттер);
- клиенттерге шоттар (оның ішінде корреспонденттік шоттарды банктерде
жүргізу) ашу және оларды жүргізу;
- өзінің бағалы қағаздарын шығару (облигация, вексель, депозиттік
және жинақ сертификаттары);
- банкаралық несие алу, оның ішінде орталықтанған несие
ресурстарынан , репо операциялары, еуровалюталық несие алу.
Банктің капиталы өз қаражаты, тартылған қаражат және эмиссияланған
каражатгардан құрылады. Банктің өз қаражатына акциоиерлік және резерв
капиталы, сонымен бірге бөлінбеген пайда жатады. Акционерлік капитал немесе
жарғылық кор бағалы қағаздар нарығында акцияларды орналастыру арқылы
жинақталады. Жарғылық қордың мөлшері, оны қалыптастыру және өзгерту банктің
жарғысында көрсетіледі. Жарғылық капиталдың сомасы заңмен шектелмейді,
дегенмен банктің тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Есеп айрысу операциялары, олардың жіктеліуі, отандық банк
тәжірибесінде банктердің есеп айрысу – кассалық операциялар мынадай
түрлерге бөлінеді:
- банктік шоттар ашу;
- ұлттық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.