Бухгалтерлік баланс - негізгі қаржылық құжат

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Кіріспе 2
1 бөлім. Қаржылық есеп беру 2
1.1. Қаржылық есеп берудің сипаттамасы мен маңызы 2
1.2 Қаржылық есеп беруді жасау 5
2-бөлім. Бухгалтерлік баланс - негізгі қаржылық құжат 10
2.1 Бухгалтерлік баланс, оның мәні мен ерекшеліктері 10
2.2. Баланстың құрылымы және оның баптарының мазмұны 11
Қорытынды 14
Әдебиеттер тізімі 15

Кіріспе

Нарықтық экономикаға көшу барысында барлық кәсіпорындар мен заңды
тұлғаларда қаржылық есеп беру - заңды тұлғаның негізгі де, қажетті де
қаржылық жағдайының көзі болып табылады. Ол кәсіпорынның өндірістік,
қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешімді қабылдау үшін негіз
бола отырып, тұтынуды таратуды, айналысты және басқа да өндіріс процесін
шынайы көрсетіп береді.
Жұмыстың қамтитын мәселелері - жалпы қаржылық есеп беруге шолу, оның
маңызы, оны жасау және жасау бойынша түгендеу жұмыстары - бұл бірінші
бөлім.
Келесі бөлімі - бухгалтерлік баланс. Өйткені бухгалтерлік баланс қана
қаржылық есеп берудің негізгі құжаты болып саналмақ. Мұнда бухгалтерлік
баланстың құрылымы, топтары мен бөлімшелерінің сипаттамасы, сондай-ақ
шаруашылық операциялардың бухгалтерлік балансқа әсері көрсетілген.

1 бөлім. Қаржылық есеп беру

1.1. Қаржылық есеп берудің сипаттамасы мен маңызы

Есеп беру деп, кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық-шаруашылық
қызметін кешенді түрде сипаттайтын барлық көрсеткіштер жүйесін айтамыз.
Есеп беру процесін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады.
Қаржылық есеп берудің мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның
қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып
табылады. Қаржылық есеп берудің пайда ланушылардың қатарына потенциалды
инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер,
сондай - ақ мемлекеттік органдар, т.б. кіреді.
Қаржылық есеп беру басқарушы органдардың жұмысын және субъектінің
ресурстарын, міндеттемелерін және ақша қаражаттарының болашақтағы ағымдарын
бағалауға, несие беру бойынша шешімдерге және инвестициялық шешімдерді
қабылдауға пайдалы ақпараттарды береді.
Есеп беру мәліметтерін кәсіпорынның тиімділігін бағалау үшін, сондай-
ақ шаруашылық қызметін талдау үшін сыртқы пайдаланушылар пайдаланады.
Осымен қоса, есеп беру кәсіпорынның шаруашылық қызметін жедел басқару
үшін қажет және ол болашақ кезеңдерді жоспарлау мен болжау үшін басты
(бастапқы) база болып табылады.
Есеп беруге қойылатын негізгі талаптар: кәсіпорын қызметінің нәтижесін
анық және объективті көрсету, барлық көрсеткіштерді бір-бірімен қатаң
үйлестіру, бухгалтерлік есеп пен жедел статистикалық есеп берудің
үйлесімділігін сақтау, әдістемелік және басқа да ережелерді сақтау болып
табылады.
Бұрмаланған есеп бергені үшін кәсіпорынның басшысы мен бас есепшісі
Қазақстан Республикасының әрекет етіп тұрған заңдарына сәйкес жауап береді.
Қаржылық есеп берудің негізгі қағидаларына келесілер жатады:
Есептеу. Қаржылық есеп берудің есептеу қағидасының негізінде жасалады,
соған сәйкес өнім жөнелтілген, жұмыс атқарылған кезінен бастап, олардың
төлену нәтижесіне қарамастан табыс болып танылады, ал шығысы мен зияны орын
алынған кезден бастап танылады.
Талассыздық. Субъект өз қызметін жақын арада тоқтатпауды топтастырады
және ондай ниеттің көз жетерлік болашақта пайда болуын да мақсат тұтпайды.
Түсініктілік. Қаржылық есеп беруде берілген ақпарат пайдаланушыларға
түсінікті болуы тиіс.
Маңыздылық. Қаржылық есеп беруді пайдаланушылар, ондағы мэліметтерге
қанағаттануы тиіс; қаржылық, шаруашылық, жедел жағдайларын бағалаған кезде,
олардың қабылданған шешіміне алынған (немесе пайдаланған) мәліметтер өз
септігін тигізуі керек.
Мәнділік. Қаржылық есеп беру негізінде қабылданған экономикалық
шешімдер, олардың ұғымдарының дұрыстығына немесе дұрыс еместігіне әсер етуі
мүмкін.
Дұрыстық. Есеп беру негізінен анық мәліметтердің көрсеткіштерінен
құрылады, егер де онда мәнді қателер немесе күні бұрын пішілген ойлар
болмаса.
Шындық және алалықсыз ұсыну. Қаржылық есеп беру субъекттің ақша
қаражатының қозғалысы, операцияның нәтижесі, қаржылық жағдайы туралы
пайдаланушыларға шындық және алалықсыз мәліметтерді ұсынуы тиіс.
Бейтараптылық. Қаржылық есеп беруде берілген ақпараттар күні бұрын
ойластырылған мәліметтен алшақ болуы керек, яғни сенімді болжамы болғаны
абзал.
Сақтық. Кез-келген шешімді қабылдаған кезде сақтық деңгейін сақтаған
жөн, белгісіз жағдайда активтер мен табыстың, сондай-ақ міндеттемелер мен
шығыстың қайта бағалануына барынша жол бермеу керек.
Аяқтау және салыстыру. Қаржылық есеп берудегі ақпараттардың
анықтылығын қамтамасыз ету мақсатында ондағы мәліметтер толық болуы тиіс.
Ақпараттың пайдалылығы мен мазмұндылығын арттыру үшін бір есептік кезеңмен
салыстырылуы тиіс.
Жүйелілік. Пайдаланушы субъектінің қаржылық есеп беруін, оның әртүрлі
есептік кезеңімен салыстыру мұмкіндігін қалыптастыру керек, өйткені оның
көмегімен қаржылық жағдайдың тенденциялық өзгерістерін анықтай алады, демек
қабылданатын шешімдердің жүйелілігін сақтау мүмкіндігі артады.
Есеп беруге қойылатын ең басты талап, оның тазалығы (ашықтығы) болып
табылады, яғни акционерлер мен инвесторларға есеп берудің мәліметі
түсінікті болуы тиіс. Есеп беру белгіленген мәліметтердің мерзімінде
жасалғаны жөн. Кәсіпорынның есеп беруі бухгалтерлік, статистикалық және
жедел (оперативті) болып бөлінеді. Жедел-статистикалық есеп беру
кәсіпорынның өндірістік және қаржылық қызметінің жекелеген жақтарын
бухгалтерлік және жедел-статистикалық есепке алудьщ деректері бойынша
жасалады. Бухгалтерлік есеп беру кәсіпорындардың өндірістік және қаржылық
қызметін бастапқы құжаттармен және есепке алу жазбаларымен расталып,
жинақталған деректерден жасалады. Қандай кезеңге берілгендігіне қарай есеп
шұғыл және пошта арқылы берілетін есептер болып бөлінеді.
Балансты және басқа да берілетін есептерді уақытында, әрі сапалы жасау
үшін бухгалтерия өндірістік бөлімшелеріндегі барлық мәліметтердің
құжатталуын, белгіленген материалдық және басқа да есептерін толық көлемде
берілуін қамтамасыз ету керек.
Бухгалтерлік есептің ақпараттары балансқа дейін қажет өңдеулерден
өтеді. Бұл өндеу процесі төрт кезеңнен тұрады:
1. Әртүрлі шаруашылық фактілері құжатталады (іскерлік мәміле жасалады
);
2. Есеп мәліметтері есеп талабына байланысты жіктеледі, содан соң
бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетіледі (есеп регистрлері ЖО, ведомость,
Бас кітап).
3. Есеп жиынтығы есеп беру нысандарына көшіріледі (баланс, қаржылық-
шаруашылық қызметі туралы есеп беру, ақша-қаражаттарының қозғалысы туралы
есеп беру т. б.).
4. Шаруашылық субъектінің қаржылық-шаруашылық қызметі талданады. Есеп
беру жөніндегі жұмыстарды мүлтіксіз ұйымдастыру ісінде есепші
қызметкерлердің міндеттерін өзара дұрыс блудің және есеп жұмыстарының
кестесін белгілеудің маңызы зор. Берілетін есеп тиісті жиынтық
құжаттарында, саралау парақтарында және белгіленген көлемдерде есептік
тізімдемесінде жинақталады. Аталған деректердің негізінде талдау
жасалынады.
Жасалған баланстық және басқа берілетін есептердің көрсеткіштерінің
дәлдігін қамтамасыз ету үшін арифметикалық және логикалық тұрғыдан мұқият
тексеру керек. Баланстың сабақтастығын есепті кезеңнің басындағы баланс
баптарының деректерін ағымдағы кезеңнің осы баптағы деректерімен
салыстырып, жыл соңындағы көрсеткіштердің әрбір жолы анықталады. Қаржы
есебін беру тәртібі бухгалтерлік есептің стандарттарымен реттеледі:
№ 2 " Бухгалтерлік баланс және қаржылық есептің негізгі көрсеткіштерін
ашып көрсету " (№ 2 БЕС); " Қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы
есеп беру "(№ 3 БЕС) және " Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп беру "
(№ 4 БЕС) арқылы жүзеге асады.
Жылдық есептің меншік иелерінде (қатысушыларында, құрылтайшыларында)
немесе құрылтай құжаттарында көрсетілген мәліметтері бойынша тиісті
органдарға: салық инспекциясына (кәсіпорынның тұрған жері бойынша);
жергілікті қаржы органына, мемлекеттік статистика органдарына есеп береді.
Талаптары бар кәсіпорындар өздерінің бухгалтерлік есептерін берумен
қатар, жалпы белгіленген тәртіпте біріккен (жиынтық) есебін де береді.
Кәсіпорындар (бұған шетелдіктердің қатысы бар кәсіпорындар да
енгізіледі), егер Қазақстан Республикасының заңдарында басқадай
ерекшеліктері ескерілмеген болса, онда жылдық бухгалтерлік есепті есепті
жылдан кейінгі келесі жылдың 1 наурызынан кешіктірмей береді. Бухгалтерлік
есеп берудің нақты күнін көрсетілген мерзімдердің шегінде салық
органдарының келісімдері бойынша кәсіпорынның иелері (қатысушылары,
құрылтайшылары) белгілейді.
Бухгалтерлік есеп беру күні болып, бір қаладағы кәсіпорындар үшін оның
барлық қажетті ақпараттарын нақты берген күні есептеледі, ал басқа қаладағы
кәсіпорын үшін пошта арқылы жіберілген күні есептеледі.
Берілген бухгалтерлік есепке кәсіпорын басшысы мен бас есепші қол
қояды, олар оның уақытында берілуіне жауап береді.
Кәсіпорындардың шаруашылық қызметінің нәтижелерін, мүлік пен қаржы
жағдайы туралы жылдық бухгалтерлік есептерін мүдделі пайдаланушылар үшін
жариялауға жол ашық.
Бухгалтерлік есепте жазбаларға өзгеріс енгізу жағдайы туындаса, осы
жылға және өткен жылға қатысты берілген есептер мен баланс деректерінің
барлығын түзетуді қажет деп тапса, онда ол есепті айдан кейінгі бірінші
айда жасалады, сонда тиісті түзетулер көрініс береді. Өткен жыл үшін
берілген жылдық бухгалтерлік есептер мен баланстар деректерінің түзетілуі,
сол жыл үшін берілген есептер мен баланстар бекітілгенге дейің жасалады.
Мұндайда өткен жылғы желтоқсан айында есепке алынған деректерге қажетті
түзетулер енгізілуі мүмкін.

1.2 Қаржылық есеп беруді жасау

Жоғарыда айтқанымыздай, қаржылық есеп берудің құрамына бухгалтерлік
баланс, шаруашылық-қаржылық қызметінің нәтижесі туралы есеп беру, ақша
қаражатының қозғалысы туралы есеп беру және түсіндірме хаттамасы кіреді.
Қаржылық есеп берудің мақсаты - пайдаланушыларды есептік кезеңдегі
қызметінің нәтижесі мен қаржылық жағдайы туралы пайдалы, әрі мәнді және
сенімді ақпараттармен қамтамасыз ету болып табылады.
Бірақ қаржылық ақпараттарды пайдаланушылар кәсіпорынның қызметі туралы
әрқилы мәліметтерді қажет етеді, мысалға:
инвесторлар - жасаған инвестициясының тәуекелділік дәрежесі, олардың
алатын табысына қаншалықты пара-пар келетіндігін анықтау үшін; кәсіпорынға
салған инвестициясын сатудың немесе соған сәйкес активтерін сатып алудың,
немесе аз үлесін сақтаудың қажеттілігін анықтау үшін; кәсіпорынның
келешектегі күтілетін девидендтерді төлеу қабілеттілігін анықтау үшін қажет
ақпараттарды талап етеді;
- кредитор — алған қарызын және төленетін процентін өтеу
қабілеттілігін анықтау үшін қажет ақпараттарды талап етеді;
- жабдықтаушылар - кредиторлық қарызды дер кезінде өтей алатын
қабілетін тексеру үшін қажет ақпараттарды қажет етеді;
- сатып алушы - кәсіпорын қандай кезеңде өз қызметін жалғастыра
алатындығы жөніндегі ақпараттарға мүдделі болып келеді;
- қызметкерлер — кәсіпорынның тұрақты әрі рентабельді жұмыс істегеніне
мүдделі, өйткені олар, өзінің еңбек ақысының және басқа жеңілдіктері мен
төлемін алады, ал акционерлер - тұрақты түрде дивиденд алып тұруын
көздейді;
- Мемлекеттік органдар — кәсіпорынның тұрақты әрі рентабельді
болғанына мүдделі, өйткені олар солардың көмегімен экономикалық саясатты
(салық шараларын қоса алғанда) жүзеге асырады, сондай-ақ статистикалық
мәліметтерді жинайды;
- Жұртшылық — жұмыс орнын табу мақсатында қажетті ақпараттарды елді
мекенді, аймақты дамытуға керек ақпараттарды жинауға мүдделі болып келеді.
Қаржылық есеп беру кәсіпорынның инвестициялық саясатын жасауға,
несиелеу аясын дұрыс қалыптастыруға, болашақ ақша қаражатының ағымын
бағалауға, кәсіпорынның міндеттемесі мен ресурстарын бағалауға және олардың
басқарушы органдарының қызметіне қажет ақпараттармен қамтамасыз етуге өз
септігін тигізеді.
Кәсіпорынның қаржылық есеп беруін әртүрлі пайдаланушылардың әрқилы
мүдде бойынша пайдалануы кәсіпорынның сол жалпы талапқа сай келуі үшін оның
қызметіне капиталдың жеткілікті болуы абзал. Сондықтан олардың негізгі
талабы (басқа жағдайлары бірдей болғанда): кәсіпорыннан алған меншік
капиталы мен басқа инвестициясы туралы ақпараттар оларды қанағаттандыруы
тиіс.
Бұл ереже барлық пайдаланушылардың мүддесіне ортақ әрі сай келетін
ақпарат болып саналады. Жалпы алғанда, пайдаланушылар келесі ақпараттарға
мүдделі болып келеді.

Есеп берудің мәліметгері Пайдалылығы
Экономикалық ресурстары Кәсіпорынның табыс алу қабілетін
(активтер құрылымы) бағалау
және болашақта болатын ақша қаражаты
Қаржылық құрылымы Қарыз қаражатының келешекке
(кәсіпорынның қарызы мен қажеттілігін
меншік багалау және болашақта алынатын пайда
капиталының ара қатынасы) мен ақша қаражатын мүдделі тараптардың
арасына тарату; кәсіпорынның сырттан
инвестицияны тартудың потенциалдық
икемділігін бағалау
Өтемділік пен төлем Өз міндеттемесіне жауап беретін
қабілеттілігінің кәсіпорынның ұзақ және қыска
коэффициенті мерзімдегі карыздарын төлеу
қабілеттілігін бағалау
Рентабельділік пен іскерлік Кәсіпорынның ресурстарды пайдалану
белсенділігінің коэффициенті тиімділігін бағалау
Қаржылық жағдайының өзгеруі Қаржылық, инвестициялық,оперативтік
қызметінің нәтижесінде, кәсіпорынның
алған ақша ағымын бағалау;
кәсіпорынның келешектегі ақша
қаражатына қажеттілігін болжау

Қаржылық есеп беру өзара байланысты, өйткені ондагы шаруашылықтың бір
ғана операциясы әртүрлі фактімен көрініс табады. Әрбір есеп беру әртүрлі
ақпаратты береді, ал оны сол немесе басқаша күйінде шаруашылық жүргізуші
субъект пайдаланылады.
Қаржылық есеп пайдаланушылар үшін айқын, түсінікті болуы және барлық
мәнді ақпараттарды алуы тиіс. Қажет болған кезде түсініктеме хаттамасында
баптардың жіктемесі мен ақша қаражаттары туралы қосымша мәліметтер арқылы,
олардың мазмұнын түсіндіру керек.
Қаржылық есеп беруде заңды тұлғалардың атауы, тұрған жері, есеп беру
кезеңі мен күні көрсетілуі тиіс. Сондай-ақ, ұйым қызметінің түрі, заңды
нысаны, өлшем бірлігі көрсетілуі тиіс.
Қаржылық есеп беру өткен кезеңдердің мәліметтерімен салыстырылады.
Есеп беру Қазақстан Республикасының валютасында жасалады, өлшем бірлігі -
мың теңге. Жылдық есеп берудің есептік кезеңі болып, толық календарлық жыл
саналады; ал жаңадан құрылған субъектілер үшін - заңды тұлға ретінде
статусын алған күнінен бастап, есепті жылдың 31-ші желтоқсанына дейін
саналады. Меншік иесінің есеп берудің басқа да кезеңдігін белгілеуге құқығы
бар (жылына 1 реттен кем болмауы керек).
Қаржылық есеп берудің элементтері. Қаржылық есеп беру мәміленің және
басқа да оқиғаның нәтижесін классқа топтастырып, экономикалық мазмұнына
сәйкес көрсетіледі. Экономикалық мазмұн қаржылық есеп берудің элементтері
болып табылады.
Актив - бұл құндық бағасы бар субъектінің құқығы мен жеке мүліктік
және мүліктік емес игілігі.
Активтер болашақта жүзеге асатын экономикалық олжа ретінде
көрсетіледі. ол өткен мәміленің немесе басқа оқиғаның нәтижесі болып
табылады, бірақ ол өздігінен активтің пайда болуына әкелмейді. Актив өнімді
(жұмысты, қызметті) өндіру үшін, сондай-ак өндірісті басқару және басқа
мақсаттар үшін пайдаланылады. Болашақ экономикалық олжа ретінде жүзеге
асатын активтер өндірісте және күрделі құрылыста сатылуы немесе басқа
активтерге айырбасталуы, кәсіпорынның міндеттемесін өтеу үшін қолданылуы,
меншік иелерінің арасында бөлінуі мүмкін.
Активтердің физикалық нысаны да бар болуы мүмкін (ғимараттар,
қондырғылар, машиналар т.б.) және ондай нысаны болмауы да мүмкін (лицензия,
ноу-хау, гудвилл т.б.); сондай-ақ активтер дебиторлық қарыз іспеттес те
болып келуі мүмкін.
Шаруашылық жүргізуші субъектінің активтерге меншік құқығы болуы да
және оның болмауы да мүмкін, бірақ сол активтер кәсіпорынның өз меншігіне
жатпаса да, олардың сақталуын қамтамасыз етеді және оларды пайдаланудан
алынатын олжаны бақылай алады. Жаңа активтерді жасау мен оларға жұмсалған
шығындардың арасында тікелей байланыс болады, бірақ олар уақыт кеңістігінде
әр уақытта бір-бірімен тұспа-тұс келе бермейді. Бұл жағдайда шығын тек
болашақ олжаны іздестіру үшін жасалғандығын көрсетеді, бірақ бұл
активтердің түпкілікті өз арналымдарына сәйкестігін көрсетпейді.
Міндеттемелер - бұл өткен мәміленің нәтижесі, ол жүзеге асқандықтан
қарызданушының міндеттемесінің пайда болғанын, белгілі-бір әрекеттің
кредитор, пайдасына жасалатындығын көрсетеді: қарызды төлеу немесе одан бас
тарту, ал кредитор қарызданушыдан өз міндеттемесін орындалуын талап етуге
құқығы бар. Міндеттеменің осы шақтағысы мен болашақтағысының жігін ашу
қажет. Субъектінің болашақта активтерді алу ниеті міндеттеменің пайда
болуына әкелмейді. Міндеттеме тек актив алынған кезде пайда болады.
Міндеттеме оны төлеу жолымен өтеледі, немесе басқа активті берген кезде
жойылуы мүмкін. Сондай-ақ міндеттемеден кредитордың өзі бас тартқан кезде
ол өтелген болып саналады (сот шешімі бойынша, немесе іздестіру мерзімІ
өтіп кетсе).
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.