Жәңгір хан тұсындағы Қазақ хандығы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ:

беттері
КІРІСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...

I ХҮІІ ғ. БІРІНШІ ШИРЕГІНДЕГІ ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ

1.1 Есім хан тұсындағы Қазақ хандығының ішкі саяси
жағдайы ... ... ... .

1.2 Есім хан тұсындағы Қазақ хандығының сыртқы
саясаты ... ... ... ... ...

II ХҮІІ ҒАСЫРДЫҢ 30-50 ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ
2.1 Жәңгір хан тұсындағы Қазақ хандығы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2 Орбұлақ шайқасы және оның тарихи маңызы
... ... ... ... ... ... ... ... ... .

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақ халқының егемендікке қолы жетуі
өз тарихына тереңірек үңілу, жан-жақты зерттеу қажеттілігін туғызды. Қазақ
хандығының ХҮІІ ғасырдағы тарихын зерттеу қазақстан тарихындағ өзекті
мәселелердің бірі саналады.
ХҮІ ғасыр бойы Қазақ хандығы оңтүстік - шығыста Моғолстанмен, батыста
Ноғай Ордасымен, оңтүстікте Шайбанилер әулеті сеслекетімен қарым –
қатынаста болды. Ал, ХҮІ ғасырдың соңында Оңтүстікте Аштархани әулетімен,
Шығыста қалмақтармен, ал батыста және солтүстікте Ресей империясымен
шектесіп жатты.
ХҮІ ғасырда Қазақ хандығы Сыр бойы үшін Шайбанилер әулетімен күрес
жүргізіп келді. Ал, ХҮІІ ғасырдың басында Қазақ хандығының басты қарсыласы
– шығыстағы қалмақтар болды. Осы кезде олардың арасында жер үшін күрес
болды. Мұнда енді Қазақ хандығы үшін Мәуереннахрдағы отырықшы
мемлекеттерден де көшпелі қалмақтардың қаупі зор еді. Өйткені қалмақтарға
жайылымдық жер қажет болды, ал қазақтардың өз жерінен айрылуы қазақ
халқының тағдырын шешетін еді. Сол себепті ХҮІІ ғасырдың бірінші жартысында
билік еткен қазақ хандары Есім мен Жәнібек өз өмірлерін қалмақтармен
күресте өткізді.
1635 жылы Жоңғар мемлекеті құрылды, оның құрылуы қазақ жеріне
бұрынғыдан бетер қауіп төндірді. Бұл жылдары билік құрған Жәңгір хан
жоңғарлармен соғысып, жекпе-жекте өзі де қаза тапты. Қарапайым халық бұл
хандарға өз бағаларын беріп, Есім ханды „Еңсегей бойлы ер Есім”, Жәңгір
ханды „Салқам Жәңгір” деп атады.
Қазақ хандығы ХҮІІ ғасырда тең дәрежеде көрші Орта Азия, кеңірек
алғанда – Еуразиямен саяси – дипломатиялық, мәдени – экономикалық қарым –
қатынас жасады. Оны біз ХҮІІ ғасырда хандық құрған тарихи тұлғалардың саяси
портретін жан – жақты ашып, зерттегенде анық көреміз.
ХҮІІ ғасырда Қазақстанның халықтаралық жағдайы біршама өзгерістерге
ұшырады. Қазақ иеліктерінің шығыс шекарасында Орталық Азия тарихындағы
соңғы күшті көшпелі мемлекет – Жоңғар хандығы құрылды (1635-1758). Қазақтар
ойраттармен Жетісу жері үшін күресуге мәжбүр болды.
Елдің оңтүстік – батысында да ірі өзгерістер болды. 1598 жылы Бұхар
ханы Абдолла қайтыс болған соң Мәуеренахрдағы Шайбанилер әулетінің
үстемдігі аяқталып, олардың мемлекеті құлады, Бұхарадағы билікке жаңа әулет
Аштарханидтер келді.
Шайбанилер әулетінің құлауымен бірге Бұхар хандығының шекарасы
қысқарды. ХҮІІ ғасырда Ташкент, Түркістан, Сайрам, Әндіжан және бірқатар
Орта Азияның мәдени аймақтары қазақ хандары мен сұлтандарының билігіне
өтті. Аштарханилік билеушілердің өзбек тайпаларына ықпалы аздығын, олардың
өзара алауыздығын пайдаланған қазақ хан-сұлтандары бұдан ұтып қалуға
тырысты. Кейде қазақ даласы мен Бұхар хандары ойраттарға қарсы одақ құрып,
күш біріктіріп отырды.
ХҮІІ ғасырдың алғашқы ширегінде Қазақ хандығы ішіндегі саяси жағдай
тұрақсыз болды: елде бірнеше сұлтандар билік үшін күресті. Бірақ өзара
тартыс хандықты құлатуға апармады. Жауласқан қазақ хандарының саяси
бірлігін сақтап қана қоймай, бірқатар реформалар жасап бірлікті нығайтуға
қол жеткізді. Жәңгір хан болса, Орта Азиямен бейбіт қатынаста болып,
ойраттармен күреске үлкен мән берді. Бұл кез Қазақ хандығының ішкі-сыртқы
саяси жағдайы мемлекеттіліктің нығаю кезеңі ретінде белгілі. Сондықтан да
ХҮІІ ғасырдың І бірінші жартысындағы Қазақ хандығы мәселесінің саяси –
экономикалық, әлеуметтік – рухани жақтарын зерттеу қазіргі Қазақстан
тарихындағы өзекті мәселелердің бірі бола алады. Алайда, аталған мәселенің
тарихи, мәдени, мемлекеттілік аспектілері көп зерттелмей келеді. ХҮІІ
ғасырдың бірінші жартысы – Қазақ тарихындағы ерекше кезең, қазақ
мемлекеттігінің нығаю, көрші елдермен белсенді саяси, сауда және мәдени
байланыстар кезеңі. Сондықтан да нақ осы кезеңнің қазақ мемлекеттігі
тарихында мәні зор. Есім, Тұрсын және Жәнібек хандар тұсындағы Қазақ
хандығының ішкі – сыртқы жағдайы, Орта Азиялық хандықтармен және Жоңғар
мемлекетімен саяси байланыстары сол кездегі Қазақ хандығының қай деңгейге
жеткендігін анық көрсетті. Осы жағынан келгенде ХҮІІ ғасырдың алғашқы
жартысын зерттеудің маңызы өте үлкен.
ХҮІІ ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақ хандығы мәселесі біршама
зерттеулер жазылды. Ең алдымен А.П. Чулошниковты айтамыз 1. Оның „Очерки
по истории казах-киргизского народа в связи с общими историческими судьбами
других тюркских племен” еңбегінде қазақтың ХҮ-ХҮІІІ ғасырлардағы саяси –
қоғамдық мәселелеріне қатысты мәліметтер бар. Оның еңбегі жалпы Қазақстан
тарихы бойынша құнды еңбек саналады. Қазақ хандығының Есім, Тұрсын және
Жәңгір хандар билігі тұсындағы ішкі-сыртқы саяси жағдайынан біршама хабар
беретін еңбектің бірі – М. Тынышбаевтың „Материалы к истории киргиз-
казахского народа” атты еңбегі 2. Ол кәсіби тарихшы болмаса да, Қазақстан
тарихымен айналысқан қазақ зиялыларының өкілі. Оның сонымен қатар нақты біз
қарастырып отырған мәселеге қатысты „Киргиз-казахи в ХҮІІ-ХҮІІІ вв.” Атты
еңбегі де бар 3.
Қазақ хандығы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.