Қазақстан азамат соғысы қарсаңында

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ
Кіріспе 2
1. Қазақстан азамат соғысы қарсаңында 4
2. Қазақстандағы азамат соғысы 6
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 9

Кіріспе

Бірінші дүниежүзілік соғыс та қазақ халқына аса ауыр азап әкеледі.
Өйткені, жергілікті халықтан жиналатын алым-салық үш-төрт есе өсті. Аса
бағалы тағам бидайдың пұты қырық сомға дейін қымбаттады. Соғысып жатқан
әскерді азық-түлікпен, жылы киіммен қамтамасыз ету мақсатымен қазақ елінен
мыңдаған бас қой, ірі қара, таңдаулы ат алынды, аяқ киім жиналды, киіз үй
әкетілді. Мұнша мал-мүлік езгімен жаншылған жергілікті халықтың өзіне де
қажет етеді. Енді ол аз дегендей 1916 жылғы 25 маусымда патша бодан
халықтары майдан мен ішкі аудандарға қара жұмысқа шақыру жөнінде жарлық
шығарды. Орыстар өлімге ұшырағанда неге бұлар сыртта қалады деген пиғылмен
мұсылман халықтарының 19 бен 31 аралығындағы жігіттерін майдан шебіндегі
окоп пен траншеяларды қазуға және тылда жолдар салуға, басқа да қара
жұмысқа жегуге ұйғарды. Майданға миллиондаған қазақ, өзбек, қырғыз т.б.
ұлттардың жастарын қаруландырмай, соғыс әдістеріне үйретпей аттандыру,
оларды тірідей өлімге айдаумен бірдей еді. Бұл отаршылдардың бодан
халықтардың санын азайта берудегі айда-шарғысының бір шырғалаңы болатын.
Оған қоса, Ресей өзіне қарсы соғысып жатқан Түркияға мұсылман халықтарын
қарсы қойып, оларды өзара қырқыстыру қиямпырыстығын да ойластырды.
Патша жарлығына сай ең әуелі соғыс барысында қираған әскери бекіністер
мен қорғаныс қамалдарын қалпына келтіруге 391065 жігіт жіберілуі тиіс
болды. Бұған барлық жерде бұқара наразылық білдіріп, ереуілге шығады. Кісі
жібермеу антына қол қояды. Ежелгі жаумен белдесуге шыққан елдің бірі Жетісу
жұрты болды. Столыпин реформасының әлегінен ата-баба қонысынан айрылып,
қанаты қайырылған Жетісу сол 1916 жылдың жаз айларында ұлт-азаттық
қозғалыстың туын тікті. Олар қарсылық қозғалысына қол жинап жатқанда
қазақтардың ата қонысына орналасқан қара шекпенді мұжықтарды отарлау
әкімшілігі қаруландырып үлгерді. Теміржол торабы арқылы Жетісуға бүкіл
Түркістан өлкесіне жазалаушылар қосыны келіп жетті. Ойдым-ойдым көтеріліске
шыққан халықты патша жазалаушы қосындары қанға бөктірді. Көтерілісті
бастаушылар Жәмеңке мен Ұзақ аяусыз жазаланды. Ал абақтыдан қашуға әрекет
жасады айыбымен 59 адам атып өлтірілді. Қырғын хабарын естіген бес мың
қарқаралықтар тамыздың ортасында жендеттермен шайқасып, жазаушылар қол
астына қараған жәрмеңкені басып алады, бұл жерді қыркүйек бойына қолдарында
ұстайды. Халық көтерілісін басу үшін патша әкімшілігі жеті атқыштар
ротасын, бес қазақ жүздігін, үш ерікті әскери жасақ және 14 зеңбірек, тағы
басқа қару-жарақ жөнелтеді. Сол қарулармен тек Қарқарада емес, бүкіл Жетісу
облысында ойран салып, адамдарды қан жоса қылады. Тұрғылықты халықтың мал-
мүлкін тағылықпен тартып алады. Қырып-жоюдан қашқан 300 мың адам Қытай
жаққа жер ауып кетеді. Тек Албан руының он төрт болысындағы 12453 түтіннің
10163-і шекара асып кетуге мәжбүр болды. Жетісу көтерілісінің басшысы
Бекболат Әшкейұлы Алматы жанында дарға асылды.

1. Қазақстан азамат соғысы қарсаңында

Жұмысшы-шаруалар Кеңестерінің орталық пен жер-жердегі өкіметті басып
алуы алғашқы күндерден бастап-ақ құлатылған таптардың қарулы қарсылығын
тудырды. Азамат соғысы өкімет үшін күрестің жалғасы болды, сол себепті де
революция мен азамат соғысы арасында ешбір дәл шекара болған емес.
Қазақстандағы азамат соғысының алғашқы ошақтарының бірі 1917 ж.
қарашасында Торғай облысының әкімшілік орталығы Орынборда қалыптасты, мұнда
Орынбор қазақтары әскерінің атаманы Дутов совет өкіметін құлатып,
Кеңестердің Бүкіл ресейлік съезінің делегаты С.Цвиллинг бастаған
революциялық комитетті тұтқынға алады. Кеңес өкіметімен күресудің Қарулы
орталығы Жетісуда да болды, 1917 ж. І (13) қарашасында Жетісу казактары
әскерінің әскери кеңесі Әскери үкімет дегенді ұйымдастырады. Верныйға
(қазіргі Алматы) кеңес үкіметіне қарсы күресу мақсатымен ақгвардия
офицерлері мен юнкерлер жиналады.
1917 ж. қарашасында революцияға қарсы ошақ Оралда құрылады. Осында
құрылған облыстық әскери үкімет ұзамай жергілікті Кеңесті таратып, өкіметті
басып алады. Осынау әскери үкіметтер Қазақстандағы революцияға қарсы
ақгвардияшылар қозғалысының басты күші болады. Олар ақгвардияшыл
офицерлерге, қазақ станицалары мен келімсектер селоларының бай-кулак
элементтеріне сүйенді, олар және жергілікті кадет, эсерлер мен
меньшевиктерден, Алаш, Шора-ислами партиялары басшыларынан, тағы басқа
бірқатар партиялар мен саяси қозғалыстар тарапынан қолдау тапты.
Кеңес өкіметін құлату үшін ел ішіндегі ақгвардиялармен бірігіп алған
империалистік мемлекеттердің белсенділік көрсетуіне орай, 1918 ж. Жазында
азамат соғысы кең көлемде жайылып кетеді. Олардың ең басты пәрменді күші
чехословак корпусы болады, ол революцияға дейін Австро-Венгрияның тұтқын
солдаттары - чехтар мен словактар қатарынан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.