Қазынашылық басқармасының ашылуы
Мазмұны
Кіріспе
1-бөлім. Аудандық Қазынашылық Бөлімінің ақпарат жүйесін
құрудағы ақпараттық теория негіздері.
1.1.Аудандық Қазынашылық Бөлімінің ақпараттық технологияларды пайдалану
жағдайы.
1.2.Қазіргі заманға сай жаңа әдістер мен технологиялар.
1.3. Аудандық Қазынашылық Бөлімінің ақпараттық жүйелерін
ұйымдастыру.
1.4.Ақпараттық жүйесінің негізгі мәселелері.
2-бөлім. Аудандық Қазынашылық Бөлімінің ақпарат жүйесін
жобалау.
2.1.Ақпараттық жүйе есептерінің математикалық қойылымы.
2.2.Ақпаратпен жабдықталуы және мәліметтер базасы.
2.3.Объектілік- бағыттаушы орталығында программалық
жабдықталу.
2.4.Қолданушы интерфейсін құрастыру.
2.5.Ақпараттық жүйесінің технико-технологиялық
жабдықталуы.
3-бөлім. Нәтижелердің жалпы талдауы және ақпараттық жүйенің
экономикалық эффекті.
3.1. Ақпараттық жүйенің экономикалық эффекті.
3.2. Ақпарат жүйесін құрудың техникалық қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау іс- шаралары.
3.3. Өндірісте отырған жердің ақпараттық жүйесін құру.
Қорытынды
Әдебиеттер
Қосымша мәліметтер
АННОТАЦИЯ
На дипломную работу по теме: Разработка информационной системы
районного Казначейства
В первой главе дипломной работы рассмотрены теоретические основы
автоматизации задач снабженческой логистики и осуществлена постановка
комплекса функциональных задач.
Во второй главе описывается создание информационной системы в отделе
Казначейства. Глава включает следующие разделы: информационное обеспечение,
математическое обеспечение программное обеспечение, техническое
обеспечение.
В третьей главе описывается основные методы и средства защиты
информации в информационной системе в отделе Казначейства.
Дипломная работа состоит из___ страниц печатного текста, ___
рисунков,
___ таблиц, приложение.
АННОТАЦИЯ
Дипломдық жұмыстың тақырыбы бойынша: Аудандық Қазынашылық бөлімінің
ақпараттық жүйесін құру
Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде автоматтандырылған есеп
теориялық негіздері және функционалды комплексті есебінің қойылымы
қарастырылған.
Екінші бөлімінде Аудандық Қазынашылық бөлімінің жабдықтаушы ісін
жүргізуші ақпаратты жүйенің құрылуы көрсетілген. Бөлім ішіне келесі
тармақтар кіргізілген: ақпаратты программалық қамтамасыздандыру,
математикалық қойылым, программалық қамтамасыздандыру, техникалық
қамтамасыздандыру.
Үшінші бөлімде Қазынашылық қызметінің ақпаратты оның ақпаратты
жүйемен қамтамасыздандыру әдісі көрсетілген.
Дипломдық жұмыс__беттен печатталған текст,__ сурет, __таблица,
қосымша.
THE SUMMARY
On diplomas the work on tem: The Elaboration of Information system
of the regional Treasury
In the first chapters diploma of work are considered the theoretical
bases of automation of tasks supplying logistics and is carried out the
post.
In second chapters is described the creation of information system
the regional Treasury. The chapter on parts information supplying,
mathematics supplying, programs supplying and technical supplying.
In fourth chapter are considered of measure on safety living.
Diploma the work consists of___ the pages of printed texts,___ of
drawings,__ of tables, appendix.
1. Аудандық Қазынашылық Бөлімінің ақпараттық теория негіздері.
1.1. Аудандық Қазынашылық Бөлімінің ақпараттық технологияларды пайдалану
жағдайы
Қазынашылық – бюджеттің кассалық атқарылуын жүргізетін мемлекеттік
қаржы органы. Ол сондай- ақ салықтарды, алымдарды өндіріп алуды,
Қазынашылық билеттер шығаруды да ұйымдастырады.
Қазынашылық билеттер Қазынашылық (мемлекет) әдетте, бюджет тапшылығын
жабу үшін шығаратын қағаз ақша; ұсақ купюрлі қағаз ақша.
Қазынашылық міндеттеме- Қазынашылық немесе осыған уәкілеттілігі бар
қаржы органы айналысқа шығаратын және ұстанушыларына иеленудің бүкіл
мерзімі бойына тіркелген табыс беретін мемлекеттік бағалы қағаздар. Әдетте,
бюджеттің кіріс бөлігін толықтыру (бюджет тапшылығын жабу) мемлекеттік
борышты рәсімдеу үшін шығарылады. Мақсаты мен нақты міндеттеріне қарай
түрлі шарттармен шығарылады.
Республикадағы қаржы жүйесінің маңызын талдау бюджеттің қаржының
түсімі мен шығынының оперативті есебінің жетіспеушілігі, олардың мақсатты
пайдалануын қадағалау, ақырғы алушыларға дейін бөлінген қаржының ұзақ
жүруі, қаржылық органдары арасындағы бюджеттің орындалу процесінің әртүрлі
деңгейіндегі әлсіз әрекеті 1993 жылы қаржы жүйесін реформалау мен дамуын
бағалау нәтижесінде, елдің экономикасында болған, ҚР Қаржы министрлігі
анықтаған мынадай қаржы саясатының ең алғаш ойлап шығарған қаржы
министрлігі аппараты мен жергілікті қаржылық органдарының алдындағы
көрінісінің шешімі:
• Бюджет аралық қатынастардың жоғары сатыға көтерілуі және салық
органдары мен қаржылық координациясының күшеюі;
• Бюджеттің кіріс базаларының салық жинауды көтеру есебінің көбеюі,
салық жинағының артықтығы мен төлету методикасының толық жетілуі;
• Қаржыны ақшаға айналдырып әлеуметтік саясатқа жіберу және өз уақытында
жабдықтау мен бюджеттің барлық деңгейінде толық қаржыландыруға
әлеуметтік қорғау саласы;
• Банктті активтендіру мемлекеттік құнды қазаздың есебіне көшу ұзақ
мерзімде оларды айналдыру және резиденттік рынокқа назарын аудару,
рыноктың географиясының кең жайылуы;
• Валюттік- қаржылық операциясының тиімділігінің жоғарылауы және Ұлттық
валютаны күшету.
Бұл міндеттердің шешімі “ҚР Қазынашылық ережесінде” өңделген және жаңа
қаржылық органы- Қазынашылықтың құрылуы туралы шешімі қабылданды.
Қазынашылық- бұл арнайы мемлекеттік қаржылық орган, оыған кіретін
функциялар.
Ұйым, ҚР бюджетінің орындалуын қадағалау және жүзеге асыру, бұл
бюджеттің кірісі мен шығысын басқару Қазынашылық есебіне банктен шығатын
бірыңғай касса ұстанымы.
ҚР бюджеті мен қаржылық қатынас арасындағы басқару және бюджеттен тыс
қорлар, бұл қорлардың қаржылық орындалуы, бюджеттен тыс қаржының түсімі мен
қолданылуын қадағалау.
Мемлекеттік қаржы ресурстарының көлемін қысқа мерзімде жобалауды іске
асыру және де бұл ресурстарды оперативті басқару, мемлекеттік шығыс
кезеңіне лайықты орнатылуы.
Мемлекеттік қаржы жағдайын ақпаратты талдау және өңдеу, жоғары заң
шығарушыларға ұсынылуы және мемлекеттік билікті атқару органдары мен
бюджеттің қаржылық операциясы есебін беруді басқару, бюджеттен тыс қорлар,
Қазақстанның бюджеттік жүйесінің жағдайы.
ҚР Ұлттық Банкімен бірге қызмет көрсету және басқарумен басқа да сенім
берілген банктері мен ҚР мемлекеттік сыртқы және ішкі қарыздарын басқару.
Методикалық және нұсқаулы материалдарды өңдеу, есептегі операциялар
сауалдары ретін жүргізу, Қазынашылық хабарларына қатысы, мемлекеттік Билік
және басқару органдарына міндетті мекемелер мен ұйымдар, кәсіпорындар,
соның ішінде ұйымдардың, мемлекеттік бюджеттен тыс қорларды мемлекеттік
қаржыны қарау және т.б.
Көрсетілген функциялардың орындалуына функционалды дамыған күрделі
көпдеңгейлі жүйенің әрекеті және ақпараттық байланыс тек Қазынашылық
органдарының иерархиялық деңгейлері арасында ғана емес, банктік төлем
жүйесімен де, мемлекеттік салық қызметі жүйесі, құрылу жүйесі мен бюджеттің
барлық деңгейінде атқарылуы, салық төлеушілер мен бюджеттік қаржы
алушылармен ақпаратты байланыс. Бұл жүйенің күрделілігінің ұлғайтылуы, ол
айтарлықтай аумақта жайылуы, үлкен көлемде қатысушыларды қамтуы, әртүрлі
ведомостваға жататындар. Ақшалай қаражаттың үздіксіз ақпараттық жүру
схемасы мен бюджеттік ұйым мен кәсіпорынның қаржылық құжаты Қазынашылық
органының жүйесі арқылы өтуі 2- ші суретте көрсетілген.
Ақша аудару жағдайының реестрлары
төлем
тапсырыс-
ақша
тары
қаражат
Оперативтік
анықталған шығын
Отчет, қаржы- реестр,
ақша шығын тексе-
лық отчет,бюд- төлем ақша
аудару тексерісі рісі
тің оындалу тапсырысы аудару
реестрінің
отчеты көшірмесі
көшірмесі
төлем
ақша
тапсырыс-
қаражат
тары
оперативті
отчет, реестр,
анықталған шығын
қаржылық төлем
шығын тексе-
отчет, бюджет- тапсырысы ақша
тексерісі рісі
тің орындалу көшірмесі аудару
отчеты
төлем
тапсырыс-
ақша
тары
қаражат
ақша аудару
реестрінің
көшірмесі
анықталған шығын
тексерістері айлық,
кварталдық және жылдық
есептеулері
Сурет 2. Кәсіпорын мен мекеменің ақша қаражат жағдайы мен документтері
Қазынашылық жүйесі арқылы жүруі
Қазынашылық жүйесінің даму жылында Қазынашылық органдарының аймақтық
құрылымын құрған, олардың қаржылық шаруашылық қамтамасыз етілуін
жабдықтауының бастауы және оргтехника, осы есептен- есептеуіш техникасы,
қаржылық байланыс пен ақпараттың берілуі. Қазынашылық органдарының
методологиялық жұмысы аз уақыт ішінде көптеген өзгерістерге төтеп берді
және қозғалыста өркендеуі жалғасты. Қабылданған өлшем жинағы Қазынашылық
жүйені құру кезінде бұл құрылымды жасауға облыстағы мемлекеттік мекемелер
мен ұйымдардың қаржылық ортасында техникалық жабдықтармен қамтамасыз
етілген лидерлік позицияда мүмкіндік берді және де қозғалыстағы
методологиялық технологиялық көтеруде дамуы.
Ұйымдардағы жұмыс пен Қазынашылық органдарының өңдеу әдістері қаржылық
ортаның инфрақұрылымының қоршаған даму деңгейіне толықтай сәйкес келеді.
Есептегіш техниканың жабдықталуы алғашқы автоматизация ескішіл,
кертарпа операцияларының өтуіне мүмкіндік берді және бюджеттің әртүрлі
деңгейінде ақпараттық қызмет көрсету проблемасының комплексті шешіміне
дайындалу базасы.
Қазынашылық жүйесінің дамуының проблемасының приоритеттік шешімі екі
негізгі бағытқа бөлінеді.
1. Бюджеттің автоматтандырылған бірыңғай жүйесінің есебінің кірісі мен
шығысының орындалуы және бұл жүйенің интеграциясы мен салық қызметінің
ақпараттық жүйесін құру.
2. Қазынашылық органдарының автоматтандырылған бірыңғай депозиттік
жүйесі және оның рынокпен құнды қағаз интеграциясын құру.
Осы екі бағыт тек Қазынашылық органдарының тиімді программалық-
аппараттық қаржысын құруда ғана байланысты емес, сонымен бірге жетілген
жектес жүйе.
Тиімді жүйені қолдану электронды бірыңғай төлем есебі орталығы толық
циклды есептеуді ұйымдастыру мен бюджеттің кіріс есебінің бір күн бойғы
операциялық күні есебінің бюджетаралық аяқталуына мүмкіндік береді. Бұдан
кіріс түсімінің есебі автоматты түрде толық аналитикалық салымы бюджеттік
жіктеуде өндіріледі, аумақтардан, салық төлеушілерден және т.б. өндіріледі.
Кіріс бөлімін басқару және аймақтық бюджетке қаржы аударуда жасалады және
де бірыңғай есептеу орталығынан электронды төлемді қолдану, бұл
операцияларға толық есептелген цикл мен бюджеттің кірісінің орындалуын
оперативті жоғарылатуға және бюджеттің басқа деңгейінде мүмкіндік береді
және де қаржы туралы ақпараттың оперативтілігі мен нақтылығы бюджеттің
әртүрлі деңгейіндегі кірістің түсімі.
Қазынашылық органдарының тиімді жұмысын жоғарылату жағдайының бірі
перспективті және тиімді жүйесі олардың барлық деңгейде ақпаратпен
қамтамасыз етуін құру болып табылады. Ақпараттық комплексті құру бірыңғай
методологиялық негізде типтік жобалау шешімін қолдануда тек көлемді
көрсетулер- салық төлеушілер саны ескеріледі, бюджеттен қаржы алушылар
саны, барлық қаржылық және коммуникациялық инфрақұрылымдық аймақтың
дамуында да ескеріледі.
Қазынашылық органдарының ақпараттық комплексі тек функционалды
жабдықтау ғана емес, үйлестіруде де банктік жүйемен Қазынашылық
органдарының атқарылуы, сонымен бірге, бұған тиімді әсерлі ұйымдастыру
әрекеті қаржылық органдарының әртүрлі деңгейінде белгіленген. Бұл
комплексті құру негізі орталықтандырылған және бөлінген шешімі жоғары
технологиялық операциялық жүйені қабылдау негізінде және деректер базасын
басқару жүйесі мен телекоммуникациялық жүйенің рұқсат етілмеген доступқа
бөгет болатын қорғану. Мұндай бірыңғай технологияны құру оның негізгі
корпоративті (ведомоствалық) жүйесін қабылдау мен дамуы ақпараттық-
технологиялық комплексінің күрделі қорғанған ірекеттестік ведомоствааралық
проблемасын шешуге мүмкіндік береді.
Қазынашылық органдарының ақпараттық комплексін құрудағы басты мақсаты
бюджеттің орындалуын тиімді жоғарылату болып табылады. Бұл Қазынашылық
органдарына жүйе алдына қойылған, барлық көлемдегі шек қойылған дербес
есепті оперативті, нақты және тиімді шешуге мүмкіндік береді:
• Бюджеттің кіріс есебінің оперативті және нақты есебі;
• Бюджет аралық әрекеттестік, бюджет пен жергілікті бюджеттің барлық
деңгейінде;
• Бюджеттік қаржыны аяғына дейін алушылартез және нақты басқаруға дейін;
• Күнделікті толық оперативті және бюджеттік қаржыны мақсатты және
орынды қолдануға қатаң бақылау;
• Бюджеттің орындалуына оперативті және объективті талдау мен бюджеттегі
кіріс түсімін жобалау мен алға қойылған қандай да болса шығын болуға
тиісті;
• Мемлекеттік сыртқы қарызды басқару және қызмет ету және т.б.
Қазынашылықтың ақпараттық технологиялық ұйымына екі схема жатады:
• Бюджеттен қаржы алушылардың жеке счетын басқару мен бірыңғай
күнделікті шығын есебі;
• Аймақтық бірыңғай тиімді рыноктық құнды қағаз ұйымы мен осындай
рыноктық органдары- орталық тіркеуші депозиттер және есеп- клирингтік
орталығы мен ҚР Қаржы министрлігінің тапсырмасының эмитентінің
функциялары бірыңғай аймақтық рыноктық құнды қағаз тапсырмасының
орындалуы.
Қазынашылықта ақпараттық технологиялық ұйымның екі схемасы да дұрыс
жағынан да, дұрыс емес ұнамсыз жағынан да көрінеді.
Бірінші жағдайда толық автономдық жүйеге рыноктік бағалы қағаз
инфрақұрылымының дамуына жетуі, оның ведомоства аралық қатынас
проблемасынан біршама тәуелсіздігі.
Қазынашылық органының екінші рет жіберілген жұмысының шешімі, жоғары
дәрежеде жалпы ұйымдық- құқықтық координациясы өзгешелігі бірнеше
ведомостваларға күш салуы және мұндай рыноктың жұмысына қауіпсіз жағдаймен
жабдықтау.
Қазынашылықтың ақпарат жүйесі келесі талаптарды ұсынады:
• Оперативті шектелген дербес барлық көлемді есепті нақты және тиімді
шешу, Қазынашылық органдарының жүйесі алдына қойылған;
• Бюджеттің кіріс есебін оперативті, нақты және дұрыс шешу;
• Бюджет аралық әрекетті бюджеттік субъектілер мен жергілікті бюджеттің
барлық деңгейінде ұйымдастыру;
• Бюджеттен қаржыны ақырғы алушыларға дейін тез және нақты жеткізіп
салу;
• Бюджеттік қаржыны мақсатты және ұтымды пайдалануды оперативті және
қатаң бақылау, күнделікті толық қамтамасыз ету;
• Бюджеттің орындалуын объективті талдау және оперативті жабдықтау мен
бюджетке түсетін кірісті болжаулау және болуға тиісті шығынның
берілген кезеңдері;
• Мемлекеттік сыртқы қарыздарын басқару және жұмыс істеуі;
• Терең білетін органдарының жасырын және құпия ақпаратының тиімді
талаптарына жұмыс істеуі.
Негізгі мақсатқа жетуде Қазынашылық органдарының автоматтандыылған
ақпараттық технологиясын құру процесте оның құрылу жағдайының реті
орындалуы мүмкін:
➢ Ақпараттық жүйе, бюджеттің орындалуының жұмысы, бухгалтерлік
есептің автоматтандырылған базасында жоспар есебін жөнге салу
детализациясының эквивалентті дәрежесімен тұрғызылуы тиіс.
Бюджеттің бухгалтерлік есебінің орындалуы аналитикалық аспектіде
бюджеттің жіктелуінің тереңіне дейін баруы керек, сонымен бірге,
осы тұрғыдан ақырғы бюджет алушыларға мұндай ұстаным бюджеттің
кез келген деңгейінде ең анық фактіге негізделген жағдайын
бейнелеуде және оперативті есеп көрсеткішінің ақпаратты
комплексінде болуға мүмкіндік береді.
➢ Қазынашылықтың ақпараттық жүйесі дәстүрлі банктік
операциялардың жұмысқа адптирленген болуы керек, сондай-ақ
электронды банктік есеп жүйесі мен бюджет пен жергілікті
бюджеттің орындалуының ақпараттық жүйесімен белсенді әрекетін
қолдау. Мұндай көршілес комплексті жүйесін толық масштабқа
негіздеу керек, автоматтандырылған және оперативті бухгалтерлік
есебінде бюджеттің орындалуы мен алғашқы құжаттарды өңдеуде
ақпаратты бір рет жасалуын қарастыру, банктік жүйедегі төлем
құжаттары.
➢ Бюджеттің орындалуының операциялық күндік, апталық, айлық,
тоқсандық, жылдық бойындағы негізгі процестерін үйлестіру және
келісім беру.
➢ Бірыңғай технологиялық ақпараттық коммуникациялық органдары
жүйесінің ұйымы, бюджеттің әртүрлі деңгейінде орындалады.
➢ Ақпараттың дұрыстығы, осы немесе басқа көршілес ведомоствалық
жүйе жолында олардың әрекеттестігі рұқсат етілмеген доступ пен
электронды қол қою сақтануынан бірыңғай технологиялық ақпаратты
қорғауды қабылдау.
Қазынашылықтың автоматтандырылған ақпарат жүйесіне аударылған
талаптардан шығатын және бұл жүйенің құрылған жағдайы екі архитектуралық
автоматтандырылған ақпараттық технологиясында қолданылады.
1. “Терминалды”- негізгі орталықтандырылған есептеуіш комплексінің
жоғарғы өндірушісі- мэйнфрейма (mainframe) қолданылуы, жойылған терминал
мен бір шектен шығармау жүйесі, сондай-ақ интеллектуалдық.
2.“Клиент-сервер”- ұйымдарда, локальді есептеуіш торабының масштабы
бөлімінің деректер базасымен негізгі ұйымдық ұжымдық жоғарғы өндірушілер
жұмысы.
Қазынашылық жүйесінің автоматтандырылған ақпараттық терминалды
құрылымы.
Программалық өнімдер, тек орталықтандырылған машиналарда орнатылған,
айтарлықтай жеңіл және тез орындалатын модификациялар және қолданушыларға
жүйені зиян тигізбей ауыстыруға мүмкіндік береді. Дегенмен, соңғы жылдары
әлемдік тәжірибеде едәуір хабардар негізгі қолданушы жүйесі мэйнфрейма
негізінде жаңа компьютерлік технологияларды қолдануда арзан шешімдер
қабылдауда куәлендіреді. Бұның себепті қатарда болуы:
1. Терминалды жүйенің құрылуы жиірек өткізілуі алғашқы жүйенің
жабдықтаушылары барлық қызмет көрсетулерді олардың дамуының
монополизациясы.
2. Дербес компьютерлердің қарқынды дамуы және қысқа – ЭЕМ негізгі
жоғары өндірушілердің процессорлық комплексі, олардың рыноктағы ақпараттық
технологиясын қанықтыру арзан бәсеке шешімінің пайда болуына әкелді.
Есептеуіш жүйесінің микропроцессорлық қуатты базасындағы өнімділіктің
жоғарылуы бағасының түсуі және энергияны үнемдеуі өте тартымды бұл жүйені
қоршаған ортада кең көлемде пайдалануға болады, мэйнфрейма үшін банктер,
коммуникациялар, қаржылық қызмет, күрделі бірлескен жүйе.
3. Дербес компьютерлердің операциялық жүйесінің жетілуі және оларды
негізі мэйнфреймаға жақындату өнімділік пен сенімділік сипаттамасы, сондай-
ақ толассыз көп және көп есепті қолдау облыстары. Программалық жабдықтауды
іс жүзінде қолданылатын өңдеушілер және аспапты пакеттер, дербес азырақ
ысылған маман хабардар, мұндай жағдайда мэйнфрейма эксплуатациялық өнім
шығарады, қолданушыларға көбірек хабардар және кең көлемді рынокта өзара
бәсекелестік, бұл өнімдердің бағасын неғұрлым төмен белгілейді,
программалық өнімдердің осындай түрлері монополиялық супер компьютер
жүйесін өндірушілердікіндей бірақ төмен бағада белгіленген.
Маңызды роль супер компьютер және жүйеден кетпей оларды қабылдау, құру
және қазіргі автоматтандырылған ақпараттық технологиясының интеграторлары
хабардар болуға жеңіл масштабты қабылдайды және жалпыға бірдей локальді
есептеуіш торабының базасына жүйе қабылдау ыңғайлы болуын таңдайды. Бұдан
ерекше орын UNIX, WINDOWS NT, NetWare перспективті жүйелерінен орын алады.
1.2. Қазіргі заманға сай жаңа әдістер мен технологиялар.
“Клиент-сервер” құрылымы Қазынашылық органдарының локальді есептеуіш
торабымен бірлесіп жасалады. Біріктіру коммуникациялық өңдеу мен
программалық жабдықтауды қабылдауда өндіріледі, шығарылған қолданушыларға
тиімді және ақпарат алмасуда қауіпсіз істеу жағдайына қажет және жойылған
деректер базасының модификациясына мүмкіндік береді. Автоматтандырылған
ақпарат жүйесінің жұмыс станциясына программалық жабдықтың орналасуы,
автоматтандырылған жұмыс орнының есебін шешуде құрылған. Қазынашылық
органдарының қолданушылары деректер базасымен жұмыс кезінде
автоматтандырылған жұмыс орны клиенттік бөлім есебінен құралады, қолданушы
интерфейсін қамтамасыз етуде жұмыс істейді, деректер базасына сауалдар
жібереді және жасайды. Мұндай құрылым эргономиялық құру, орталықтандырылған
деректер базасының қолданушымен автоматтандырылған жұмыс орнының
бейімделген түзетілу күйіне келтіру және біршама қымбат емес дербес ЭВМ.
Қазынашылықтың автоматтандырылған ақпарат технологиясының таңдау
құрылымын жасау ақпараттық комплекстің аппараттық бөлімінің өз талаптарын
анықтайды. Автоматтандырылған банк ұйымы Қазынашылықтың берілген ұстаным
орталықтары бойынша және иерархиялық автоматтандырылған өңдеу жағдайында
үздіксіз ақпарат көлемі мен құжат құруда өндіруші серверлерін қолдануда
талап етеді және қуатты бірлескен деректер базасы бұдан ары есептесу
жалғасады, жүйенің реакция уақытының көбеюі, файл-сервердің жүйелі айналуға
негізделген.
Бірыңғай Қазынашылық есебі Қазақстанның Банктік меемелерінде ашылған.
Қазақстан Республикасының Қазынашылық органдарының функционалды жүйелері
БҚЕ қолдануда бюджеттің сапалы жаңа ақпаратты технологиямен орындалуы
жатады, мұндай ұстанымдарға келесі кезеңдер жатады:
• Кірісті орталықтандыру және БҚЕ- дегі бюджеттік қаржы, ҚР басты
Қазынашылық басқармасының ашылуы;
• Бір есепке бюджеттің әр түрлі деңгейінің кіріс есебінің операциясы
орталығы, ҚР Қазынашылық басқармасының ашылуы, бюджеттің әр түрлі
деңгейі арасындағы олардың таралуы және ҚР Қазынашылық басқармасы
деңгейінің бюджеттік шығысын басқару;
• ҚР Қазынашылық бюджетінің кірісі мен шығысы операциялары
Қазынашылықтың басты кітабында күнделікті бейнеленеді, ҚР Қаржы
басқармасының деңгейінде өндіріледі.
Автоматтандырылған ақпараттық технологиялық БҚЕ келесі схемада
құрылған
▪ Салық төлеушілер барлық салықтарды бюджетке тура аударуға
тиісті, салықтарды басқарып, салықтар мен жинақтарды есепке алу
есебі, Қазақстанның Банктік мекемелерінде ҚР Қазынашылық
басқармасының ашылуы. Бюджеттің қаржылық шығысы және де осы
есептен басталады. Сонымен, ҚР Қазынашылық басқармасында қазіргі
уақытта кірістің жеке есебінде 4 қатысты біріктіріп, ҚР
Қазынашылық бөлімі деңгейінде кіріс есебінде жеке есептің
жабылуы.
▪ ҚР Қазынашылық басқармасы күнделікті кірісті бөліп таратады,
кіріс есебінің түсуі, ҚР бюджеттік субъектілерінде қаржыны
есептеу және есепке алу, оларды электронды байланыс арқылы жеке
есепке аударады, сондай- ақ жергілікті бюджетке, мемлекеттік
бюджеттен тыс қорлардың жеке есебіне, ал бюджеттік бөлігі- БҚЕ-
ге, Қазақстанның Банктік мекемелерінде ҚР Қазынашылық
басқармасының ашылуы және де салық төлеушілердің артық
төленгеннемесе артық төленген салқтар мен жиындар шамасындағы
қалдық қаржыны жеке есепке қайтарып беруді іске асырады.
▪ ҚР Қазынашылық басқармасы күнделікті ҚР Қазынашылық бөліміне
түскен салықтар мен жиындарды электронды байланыс каналы арқылы
ақпарат беріп отырады. Аумақтық салық органдары мен қаржы
органдарына кіріс пен жиынның түскені туралы ақпарат қажеті
уақытында түсіп тұрады.
▪ Барлық салықтар мен жиындар есебі, ҚР барлық аумақтарының
бюджетіне түскендерді ҚР Қазынашылық басқармасы жүзеге асырады.
ҚР субъекті Өкімет билігін орындаушы органдарына рұқсат етеді,
жергілікті өзін- өзі басқару органдары және ҚР субъекті аумақтық
салық және жиынның түсуі туралы ақпаратты оперативті салық
органдары болуы.
▪ Бюджеттік шығысты басқаруға қаржы аудару ҚР басты Қазыншылық
басқармасының ҚР басты Қазынашылық басқармасының БҚЕ- ге қалдық
шамасында ҚР Қазынашылық басқармасына мәлімдеме негізінде және
көлемінде, бюджеттің шығысын басқаруға қажет.
▪ Бюджеттің шығысы туралы операция ҚР Қазынашылық басқармасы
арқылы жүзеге асады. ҚР басты Қазынашылық басқармасы
Қазақстанның Банктік мекемесінен БҚЕ- мен бірге қаржыны бюджетке
аударуды жасайды, ал олардың есебін орынға алуды ҚР Қазынашылық
басқармасы міндетті түрде Қазақстанның Банктік мекемесінің
келесі операциялық күніне жасайды.
▪ Бюджеттік қаржылық мекемелерде бюджеттік қаржыны басқару ҚР
Қазынашылық органдары арқылы жасалады, бюджеттік қаржы алушылар
жеке есепте бейнеленеді, ҚР Қазынашылық басқармасында ашылуы.
Бұл арқылы бюджеттік мекемелер және ұйымдар бюджеттік қаржы
есебіне бөлек жеке есеп ашуға тиісті емес, сондай-ақ
Қазақстанның Банктік мекемелерінен, несиелік ұйымдардан.
Дегенмен, бұл министрлікте өздігінше өкілетті беру шегі
қойылмаған, басқа өкілетті билік орындаушы органдары және
бюджеттік мекемелер бюджеттік тізімге қатысты оларға бөлінген
қаржының орындалуы сауалдары.
▪ ҚР Қазынашылық басқармасы бюджет шығысының төлемін бюджеттік
қаржы алушылар Қазақстанның Банктік мекеме ағымдағы операциялық
күні уақыт аралығында бар қаржы және барлық қолданылмаған қалдық
операциялық күн соңында БҚЕ- ға аударылады.
▪ Бюджеттік мекемелер мен ұйымдарда берілуі, ҚР Қазынашылық
Бөліміндегі ашылған жеке есебі, бар ақшалай қаражатты жалақы мен
басқа да орналасқан Заң шығарушы органдарына ҚР Қазынашылық
бөлімінің шығысы, Қазақстанның Банктік есеп ашды немесе несиелік
ұйымдар, жұмыс күнінің соңында бәрін жауып, қолданылмаған қалдық
ҚР Қазынашылық басқармасы есебіне аударылады.
ҚР Қазынашылық органында бірыңғай Қазынашылық есебінің ашылуы
мүмкіндік бермеді, сондықтан бюджеттік қаржыны бұл банктермен қолдануға
мүмкіндік өз міндетіне жүктелмеген;
• ҚР аймақтық орталықтарындағы қаржылық ақпараттық топтарының күшті
шоғырлануына қарамай қаржылық басқарушыларға төлем өтуі жылдам өсуге
жетуі және бюджеттік қаржыны алушылар;
• Барлық операцияны шоғырлау ҚР Қазынашылық басқармасына бюджеттік қаржы
бөлу басқарушыларының жеке есебінің шығыс қаражаты;
• ҚР басты банк орталығы басқармасы- электронды төлем құжаттарын
алмасуына жүйеге қосуға қамтамасыз ету жүру кезінде оперативті
орталықтандырылған бақылауды ұйымдастыру және алушыларға қаражат алу,
өзінің жеке есебінен бюджетке қаржы бөлу басқарушыларының шығыны,
бірталай Қазынашылық функциясы бақылау бөлімінің орындалуын
автоматтандырады;
-
-Қаржылық өнім
-Ақпараттық топтар
Сурет 3. ҚР Қазынашылық органдарының бірыңғай Қазынашылық есебіне көшу
шарттары
Қазынашылық органдарының ұйымдастырылған структурасы-
орталықтандырылған, көпдеңгейлі, иерархиялық құрылымы ҚР әкімшілік-
территориялық бөлінісіне сәйкес келеді.
Ұйымдастырылған функционалды құрылымы 3 деңгейден тұрады.
Бірінші деңгей- Қазақстан Республикасының басты Қазынашылық
басқармасы ҚР Қаржы министрлігі.
Екінші деңгей- Қазақстан Республикасының Қазынашылық басқармасы.
Облыстық, аудандық, қалалық, қалалардағы аудандық бөлімдері.
Үшінші деңгей- Қазақстан Республикасының Қазынашылық Бөлімдері.
Қалалық, аудандық, қалалардағы аудандық бөлімдері.
ҚР Қазынашылық органдарының негізгі міндеттеріне мыналар жатады:
• Ұйым (мекеме) бюджеттің әртүрлі деңгейінде орындалуын қадағалау және
жүзеге асыру банктегі Қазынашылық есебінің кірісі мен шығысын басқару,
бірыңғай кассалық ұстаным нәтижесі;
• Бюджеттік және мемлекеттік бюджеттен тыс қорлар арасындағы қаржылық
қарым- қатынасты басқару, бұл қорлардың қаржылық атқарушылары
бюджеттен тыс қаржының түсімі мен пайдалануын қадағалау;
• Мемлекеттік қаржы ресурстарын қысқа мерзімде көлмді болжауды жүзеге
асыру және де бұл ресурстардың оперативті басқармасы мемлекеттік
шығыстың ішінде орналастырылған;
• Мемлекеттік қаржы жағдайын ақпараттық талдау мен өңдеу, Жоғарғы Заң
шығарушы және Өкімет Билігін атқарушы органдары және қаржылық-
операциялық есеп беру басқармасының көрсетілімі, мемлекеттік бюджеттен
тыс қорлар және де бюджеттік жүйенің барлық жағдайының жиыны;
• Қазақстан Республикасының Банктерімен бірлескен басқару және қызмет
көрсету, басқа да сенім берілген банктерімен ҚР мемлекеттік ішкі және
сыртқы қарыздары;
• Есеп беру операциясы мәселесін жүргізуді реттеу методологиялық және
нұсқаулы материалдарды өңдеу, Қазынашылыққа қатысты (хабардарлық)
міндет, басқармалар мен мемлекеттік Билік органдарына міндетті,
кәсіпорындар, мекемелер және ұйымдарда, бюджеттік жобалау жүйесіне
дайындық, ҚР мемлекеттік қазнасына тіркеу операциясын жүргізу.
Тек ұйымдар мен Қазынашылық жүйеде функционалдау автоматтандырылған
интегралдық ақпараттық технологиясында бұл міндеттердің орындалуы мүмкін,
бюджеттің орындалу процесінің барлығында қол ұшын беруді ақпаратты-
технологиялық қамтамасыз етілуі.
Бюджеттің орындалу жинағы негізінде ұйымдар мен қазіргі
автоматтандырылған ақпараттық- технологиясын Қазынашылық жүйеде орнату
бірінші орынға алға шығу шешімінің келесі функционалды мақсаты:
• Бюджеттік қаржыны кассалық жоспарлауды жүзеге асыру, мемлекеттік
бюджеттен тыс қорлар мен бюджеттен тыс қаржылар және оларды
қолдануға жіберу;
• Бюджеттің әртүрлі деңгейіндегі оперативті бухгалтерлік есебінің
орындалуы;
• Бюджеттің кірісі мен шығысы тізімін ұйымдастыру;
• Бюджеттік қаражатпен өз уақытында жіберген операцияны қадағалау
және де бюджеттік, бюджеттен тыс қаржыны мақсатты пайдалануға
жіберуді қадағалау;
• өзгертілген есеп пен анықталған тізімді ұйымдастыру және бюджет
жоспарын дәлдеу;
• бюджеттік бухгалтерлік есебінің орындалу көрсеткіштерін жасау;
• ҚР қазынашылық органының жинақталған проблемалар шешіміннің
ақпараттық әрекеттігі және бюджеттік қаржы бөлу басқарушылары және
т.б.
ҚР Қазынашылық органдарының ақпараттық әрекеттістік ұйымы және
бюджеттің әртүрлі деңгейінде бюджеттік қаржы бөлу басқарушылары
Қазынашылықтың негізгі функционалды есептерін шешуге және де қазіргі ААТ
ұйымдарын негіздейді және мынаған жол беріледі:
• Кассалық жоспарлауды автоматтандыру, ҚР бюджетіндегі кіріс есебі және
бюджеттік қаржыны бюджет аралық әртүрлі деңгейге бөлу, бюджеттің
кірісі мен шығысын құру тізімі қаржылай шығыс есебін қарау жолында
ақшалай қаражатты есептеу, бюджеттік қаражатты өз уақытында жіберу
операциясын қадағалау және т.б.
• Клиенттерге төленген құжатты электронды түрде орындалған олардың жеке
есебіне жіберу;
• Кірісті тексеруді жүзеге асыру және бюджеттік ұйымдардан электронды
түрде келген төлем құжаттарын өңдеу, алу;
• Ұйымдастыру және әртүрлі деңгейдегі бюджеттік қаржыны басқарушыларға
дейін жеткізу жазбаша хабарландыру қағаз электронды түрде олардың
есебіне түскен қаржы төмен тұрушы бюджеттік қаржы алушыларға бір рет
қаржы бөлінуі;
• Алу, кірісті тексеруді жүзеге асыру және автоматтандырылған өңдеуде
реестрларға қаржы бөлінбеуін қабылдау, қаражат түсуі, ұйымдардан
электронды түрде алынуы;
• Есеп беру мерзімін қысқарту;
• Сенімділікпен қамтамасыз ету және есептеу операциясын қауіпсіз іске
асыру;
• Бюджеттік ұйымдармен бюджеттік қаржы шығыстарын заңды қадағалау және
т.б.
ААТ функционалды есепті шешуде әртүрлі деңгейдегі бюджет орындау мынадай
кластарға: қазіргі бірлескен ақпаратты тезнологиялар әртүрлі қолданушылар
ұйымын автоматтандыру нұсқасымен кірістіру жатады. Мұндай ақпаратты
технологиялар ұйымдар мен мекемелерде үлкен санды қамтуға мүмкіндік беру,
әбден жете тексеруде құжат айналымы үлгісін талдап қорыту, қолданушыларға
өз бетімен нығайту мүмкіндігі берілген және оны өз мқсатына бейімдеу,
біріктірілген жүйені жетілдіру және деректердің нығаюы және т.б.
Қазіргі уақытта ҚР Қазынашылық органдары Қазақстанның бюджеттік
қаржысының ашық шығыс есебін есепке алуы және кіріс есебін есепке алуы:
• Салық, салық төлеушілерден түскен және ҚР Қазынашылық органдары мен
бюджеттің әр түрлі деңгейлері арасындағы норматив бойынша бөліп
таратады, Заң шығарушы органдарына қатысты орнатады;
• Қазақстан бюджетінің кірісі;
• Қазақстан бюджетінің кірісі. Қазақстанның Банктік мекемелерінің
транзиттік есебіне аударылады.
Қазақстанның бюджеттік қаржысын басқару мақсаты, мемлекеттік қарыз және
ҚР Қазынашылық төлемдерін іске асыруға және Қазақстанның бюджетінің есебін
ашуға және жабуға құқығы берілген.
Бюджеттік қаржыны алушыға дейін Қазақстанның бюджеттік қаржысының өтуіне
екі схемаға жатады және тауарларды жеткізіп беруші, бұл ұйымдардағы жұмыс
пен қызмет көрсетулер.
4- ші суретте көрсетілгендей бюджетік қаржы мекемелерінің есебі арқылы
Қазақстанның бюджеттік қаржысын аудару ұйымдары көрсетілген, несиелік
ұйымдарда және Қазақстанның банктік мекемелерінде ашылуы.
Сурет 4. ҚР бюджетіне жеке есебі арқылы қаржы аудару схемасы
5- ші суретте көрсетілгендей бюджеттік қаржы алушылар жеке есебі арқылы
Қазақстанның бюджеттік қаржысын аудару ұйымдары көрсетілген, Қазақстан
Республикасының Қазынашылық органдарында ашылуы.
Қазақстанның бюджеттік қаржысының жүйелік жиыны және бюджеттік қаржы
алушыларға дейін оларды басқаруға және ақыр аяғында тауарлар жеткізушілерге
дейні, ҚР Қазынашылық органдарының бюджеттік орындалуын қамтамасыз ету
жұмысы мен қызмет көрсетуі, бірақ қолайсыз және жетіспеушілік қатарда
болуы.
1. Қазақстанның бюджетіне түсу есебі және ҚР бюджетінің қаржысын қолдануы
ҚР ҚАзынашылық органдарының бес жеке есебін жүзеге асырады. Тек Қазақстан
Банкінің есеп беруінен кейін ҚР бюджеттік қаржысын қолдануға қол жеткізуге
болады және ҚР Қазынашылық органдарының қаржы қалдықтарын Қазақстан бюджеті
кіріс есебінің жеке есебіне, қаржылық шығыстарына аударады.
2. ҚР Қазынашылық органдарының үлкен көлемді есебі деңгейлері салық
төлеушілерден қаржы түсімі бюджеттік қаржы алушыларға дейін кешігуі, тауар
жеткізушілер, осы алушыларға жұмыс пен қызмет көрсетулер нәтижесінде ҚР
Үкіметі шарасыздан Қазақстанның бюджетінің қаржылық кемдігін қаржыны
қарызға алуы, Қазақстанның бюджеттік қаржысының едәуір қалдығының бар
болуы.
3. Қазақстанның бюджеттік қаржы қалдықтары оперативті басқармасының
мүмкіндігі болмауы, ҚР Қазынашылық органдары көп санды жеке есебі белгілі
орында болуы.
4. ҚР Қазынашылық бөлімінің жеке есебінде Қазақстанның бюджеттік
қаржысының жоғалуы мүмкін жоғары тәуекелділікті іске асыруы, несиелік
ұйымдарда ашылуы.
Қазақстанның бюджеттік қаржысының маңызды басқармасы және алушыларға
дейін олардың өту мерзімі қысқартылады және сақтауды қмтамасыз етеді,
бюджеттің орындалуы жолындаоперативті ақпараттың алынуы бюджеттік қаржы
жүрісінің оптимизациялық тобын талап етеді және олардың бірыңғай
Қазынашылық есебін бекітеді.
Сурет 5. ҚР Қазынашылық органдарының бюджетке жеке есеп ашу арқылы қаржы
аударуы
1.3. Қазынашылық Бөлімінің ақпараттық жүйелерін ұйымдастыру
Экономикалық ақпарат жүйесі(ЭАЖ)- ол басқару функцияларын орындауға
арналған ақпаратты сақтап, жинап, өңдеп және қажеттісін тауып беретін
бірлескен жүйені жасайтын ұйымдастыру техникалық программалық және
ақпараттық құралдар жиынтығы.
Автоматтандырылған ақпарат жүйесі (ААЖ)- күрделі экономикалық
жүйелердің тиімділігін басқаруда әртүрлі ақпараттар көмлемін қайта өңдеу
үшін экономикада ақпарат жүйелерді автоматтандыруда қолданылады.
Автоматтандырылған ақпараттық технологиясы (ААТ)- жүйелі түрде
ұйымдастырылған басқарудың міндетін шешудің әдістерінің жиынтығы, оларды
тіркеу, беру, жинақтау, іздеу дамыған программалардың базасындағы
ақпараттарын қорғауын қамтамасыз ету және қайта өңдеу есептеуіш
техникаларын құралдарын қолдау және де байланыс әдістемелері осы арқылы
ақпарат қолдаушыға беріледі.
Қазіргі ақпараттық технология жүйесі- бір- бірімен байланысқан
компьютерлер және серверлер торабынан тұрады.
Жүйе- ол қойылған мақсатқа жету үшін қызмет жасайтын өзара
байланысқан элементтер жиынтығы.
Ақпарат жүйесі (АЖ)- адам- мащина. Ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу
және тарату үшін компьютерлік және телекоммуникациялық персоналды қолданып,
шешім қабылдауды жеңілдетеді.
Құқықтық немесе заңды қамтамасыз ету (ҚҚЕ)- автоматтандырылған АТА
және Автоматтандырылған АЖ- дің енгізудің және құқықтық регламентін,
құқықтық нормалардың жиынтығын көрсетеді.
Программалық қамтамасыз ету (ПҚЕ)- техникалық құралдардың кешенін
тұрақты жұмыспен қамтамасыз ету және автоматтандырылған АТА есептерін
қызметтерін көрсету үшін бағдарламалардың жиынтығын қарастырады.
Ұйымдастырушылықты қамтамасыз ету (ҰҚЕ)- автоматтандырылған
ақпараттық жүйелерді қызметтеу кезінде ақпараттық технологияларының
персоналының қызметінің регламент мәліметтерінің кешенін қарастырады.
Математикалық қамтамасыз ету (МҚЕ)- автоматтандырылған АТА жұмыстарын
жобалаудың автоматтандыру процесімен функционалды есептерді шығарғанда
математикалық әдістерінің жинағымен қарастырылады.
Техникалық жабдықтау- ақпарат жүйеде деректерді өңдеуге арналған
техникалық құралдар кешені.
Лингвистикалық қамтамасыз ету (ЛҚЕ)- адамдардың машинамен немесе
техникамен жүзеге асырылуымен қарастырылады.
Ақпаратпен қамтамасыз ету (АҚЕ)- автоматтандырылған ақпараттық
технологиялардың көлемінің шешімдерін жобалаудың жиынтығын олардың ұйымдар
мәліметтерінің формасы бойынша орналастырылуын қарастырады.
Ішкі орта ақпарттық байланыс
АЖА экономикалық объектісі
Автоматтандырылған ақпарат жүйесі
Банктік
жүйе
Сурет 6. Қазынашылықтың ақпараттық қарым-қатынасы мен электрондық құжат
айналымындағы құрылысы
▪ Қазынашылық бір жұмыс күні бойына төлем құжаттарын өңдеп шығады,
банктен алынған Заң шығарушыға қатысты салықты басқару есебімен
оларды деректер базасына кіргізу.
▪ Бюджеттен қаражат қайтарымы Қазынашылық органдарымен өндірілетін ҚР
министрлігінің аумақтық органдарының салық және жинақ формасындағы
қорытындысын негіздеу.
▪ Бюджеттік жіктеу салық төлеушінің артық төленуінің бар болуы бір
кодтан және басқа да мерзімінде төленбей қалған салығы, ҚР
министрлігінің аумақтық органдарының салық және жинақ формасындағы
қорытындысын негіздеу ҚР Қазынашылық органдарының мемориалды ордер
арасындағы басқару шығады.
▪ Кіріс есебінің аяқталуы Қазақстанның Қазынашылық органдарының
операциялық күніне 40101 есебі бюджет кірісі есебіне төлем
тапсырысының нәтижесі және ҚР бюджеті есебі субъектісі және
жергілікті бюджет (салық басқару бөлімінің әр бюджеттегі үлесі). Бұл
есептің операциялық күні Банк көшірмесін белгісімен дайындалған құжат
өтуімен аяқталады.
▪ 40102 есебінің операциялық күнінің аяқталуы “Бюджет кірістері” бұл
есепке дайындалған есеп беру үлгісімен көрінеді.
▪ Реестр мәлімдемесімен бірге төлем құжаттарының келесі көшірмесі
және ҚР салық инспекциясына басқарушы салықтардың түсуі, салық
төлеушілермен ары қарай жұмыс істесуі.
Технологиялық процестің жүруі және бюджеттің кіріс бөлімін ұйымдастыруда
төлем құжаттарын өңдеу практикада электрондықұжат айналысы сәйкес келеді,
қаржы органдарында ұйымдастырылған (7- ші сурет).
Бюджетке
түскен
кіріс есебі
Бюджетке аударылған
салықтың төлем
тапсырысы
Бюджетке
түскен
салық есебі
ақшалай салық
төлемі
төлем
тапсырысының
көшірмесімен
шығуы
Бюджеттің әртүрлі
деңгейіндегі салықты
аудару және төлем
тапсырысы
Бюджеттегі кіріс есебі
мен төлем тапсырысы-
ның көшірмесі
- ақшалай өнім
- ақпараттық топтар
Сурет 7. Бюджеттің төлем құжаттарын өңдеу және технологиялық процестердің
жүруі
Барлық физикалық және заңды тұлға бюджетке салықтар төлеушілер, оларды
төлем тапсырысының немесе басқа да өз есебінен құжат төлемін аудару,
коммерциялық банктерде ашу, бюджеттің кіріс есебіне аудару. Бұл төлем
тапсырысын негіздеуде Банктік жүйеде ақшалай қаражат аудару өндіріледі. Бұл
көшірмеден кейін Банк көшірмесінің құжат төлемі ҚР Қазынашылық кіріс
есебінің ашылуы. ҚР Қазынашылық бөліміне қатысты бюджет кірісі есебі
бөліміне жіберіледі.
ҚР Қазынашылық Бөлімі бюджетке түскен салық есебін өндіреді және
бюджеттің әр деңгейінде салықты басқаруды тарату.
Сосын төлем тапсырысының көшірмесін және есеп беру формалары электронды
байланысы кананымен аймақтық салық инспекциясына беріледі, ал ҚР
Қазынашылық басқармасына есеп айырысу беріледі, үлестірілген және
аударылған салықтар және бюджеттің әртүрлі деңгейіндегі кейбір төлем 40101
есебінің операциялық күнінің аяқталуында “Салықтар Қазақстанның Қазынашылық
органдарымен бюджеттің әртүрлі деңгейінде таралуы” төлем тапсырысы
жасалады:
• Салық басқаруының үлесіне тиісті бюджетке аудару 40102 баланстық есебі
“Бюджет кірісі”;
• Салық басқаруының үлесі, саналатын ҚР бюджетіне аудару және жергілікті
бюджетке аудару, 40201 есебіне “ҚР Бюджет кірісі” 40204 “Жергілікті
бюджет кірісіне”.
Бюджетке түскен кіріс есбін беру ҚР Қазынашылық Бөлімдерінде әр айдың
1-, 5-, 10-, 15-, 20-, 25- күндері байланыс каналы арқылы ҚР Қазынашылық
басқармасына жіберіледі.
ҚР Қазынашылық басқармасы есеп беру үлгісін жинайды, олардың
автоматтандырылған өңдеуге ұшырауы бюджетке түскен кіріс есебінің жинақ
есебін ұйымдастырады.
Мұндайда, ҚР басты Қазынашылық басқармасы толық, оперативті, анық,
дұрыс ақпаратты бюджеттен әр бес күн сайын кіріс бөлімі жағдайын біліп
тұрады.Одан басқа, Банктік жүйе арқылы ақшалай қаражаттың өтуін толықтай
тексереді.
Бюджеттің шығысы электронды құжат айналысы технологиясы ерекше болады.
Бюджеттік тізімді негіздеу, қаржы министрлігінің бекітілген салалық
министрлігі және ведомоствалары ҚР басты Қазынашылық басқармасы төмен
тұрушы басқарушыларына бюджеттік қаржы аудару реестрлары және міндетті
бюджеттік лимит шамасында бюджеттік қаржы алушыларға бюджеттік тізімді
негіздеу. ҚР басты Қазынашылық басқармасының бұл көрсетілген реестрлар
негіздеуі қаржыға жинақ реестрларын құрады және төлем тапсырысымен
электронды байланыс каналы арқылы қаржы 40105 баланстық есебіне аударылады,
ал осы тұрғыдан құрама реестрларын басқарушылар және бюджеттік қаржы
алушылар ҚР Қазынашылық басқармасына электронды түрде байланыс жүйесіне
береді.
ҚР Қазынашылық басқармасына түскен реестрлар ақпаратын бюджетік
қаржыны басқарушыларға электронды почта немесе телефон арқылы береді.
Бюджеттік қаражат, бюджеттен алушының адресіне түскен қаржы алушының жеке
есебіне қосылады.
Бюджеттік қаржыны басқарушылар ҚР Қазынашылық Бөлімінде алушыларға
ашылған. ҚР Қазынашылық басқармасы қаржы- қаражатқа құрама реестрларын
ұйымдастырады және ҚР Қазынашылық Бөлімінің 40105 есебіне төлем
тапсырысымен байланыс каналы арқылы қаржы аударылады, жеке есеп аштырған
бюджеттік қаржыалушыларға қаржы аударылады.
ҚР Қазынашылық Бөліміне электронды түрде байланыс каналдары арқылы
құрама реестрлары беріледі(8- ші сурет).
төменгі реттеушілер мен бюджеттік
өнім алушыларға
ақшалай аудару
реестрлары
ҚББР ақшалай өнім
ақшалай
өнім
аудару
Бюджеттік өнім
алушыларға
ақшалай өнім аудару
реестрі
ҚББР-дің ақшалай
өнімі
ақшалай
өнім
аудару
ҚББР-дің
ақшалай өнімі
ҚББР-дің ақшалай
өнімі
Сурет 8. Бюджеттің ақшалай аудару және электронды құжат ауысымы
Бюджеттік қаржы бөлу басқарушылары өз есебінен қаржы шығысын ҚР
Қазынашылық органдарына байланыс каналы арқылы көрсетеді, онда жеке есебі
ашуға, төлем тапсырысының списаниеге шыққан өз жеке есебі мен құжаттары,
қаражат шығысыың заңды растауы құжаттарының тізімі, қаражат шығысының заңды
бекітуін ҚР Үкіметі бекітеді.
Сөйтіп, бюджет қаржысын мақсатты пайдалануды толықтай бақылайды және
коммерциялық банктермен бюджеттік қаржыны пайдалану жойылады.
ақшалай
аудару
Қазына-
шылық төлем
есебінің тапсырысы
шығуы АБР-де төлем тапсыры-
сының өтуіне
рұқсат
етілуі
деректер ҚР Қазынашылық
есебі басқармасының
алдыңғы құжаттар
бірыңғай деректер
мен төлем тапсырысы
базасы
шығыс есебін
заңдастыруын
бекітуі
деректер
есебі
Сурет 9. Технологиялық процесс жолында ақпараттың жүруі
9- шы суретте ҚР Қазынашылығындағы технологиялық процесс есебінің
шығысы көрсетілген. Бюджет шығысы Бюджеттік кодекспен келісуі тиіс, ол этап
бойынша жүзеге асады.
Бюджет шығысының негізгі кезеңдерінің орындалуына рұқсат етілуі:
• Бюджеттік тізімді құру және бекіту;
• Басқарушыларға дейін бюджеттік қаржы бөлуді хабарландыруды басқару
және бекіту және бюджеттік қаржыны алушылар, сондай-ақ кіріс сметасын
бекіту және бюджеттік мекемелер мен бюджеттік қаржыны басқарушылар
шығысы;
• Басқарушыларға дейін бюджеттік міндеттер лимитін ескертуді басқару
және бекіту;
• Бюджеттен қаржы алушыларға ақша міндетін қабылдау;
• Ақшалай міндеттің орындалуын дұрыстау және бекіту.
Бюджеттен қаржы бөлу басқарушыларының жеке есебі жетекшінің рұқсат
берген жазуы негізінде ашылады және ҚР Қазынашылық органына құжаттарын
көрсеткеннен кейін Қазынашылық органының бас бухгалтері жеке есебі ашылуы
туралы өтініш береді, Қазынашылық органының төлем Бөлімінен қажет кезінде
жеке есебіне қатысты ашылады.
Жеке есеп әр бөліктерге және белгілі мақсатқа арналған әр салаларға
ашылады, бюджеттің қаржы бөлу басқарушыларында шығысты қаржыландырады.
Операцияны есепке алу үшін бюджеттік міндеттемелердің көлем бейнесі лимиті
және қаржылық Қазақстандағы іс- шаралар кассалық шығыны , мұның басты қаржы
басқарушысы ҚР Қаржы министрлігі, жеке есеп Қазынашылық органдарында
ашылады. Белгілі мақсатқа арналған программада жеке есептің ашылуы. ҚР
басты Қазынашылық басқармасы реестрі негізінде жүзеге асады, программада
(аймақтық, әкімшілік, аумақтық басқару) қаржы басқарушылары көрсетеді:
Қазынашылық органы белгілі мақсатқа арналған программа жеке есебіне
қаржы түскендігін электронды байланыс каналы арқылы хабарланады,
басқарушыларға көрсетілуі, жеке есептен списаниедегі қаржыны іске
асырады.Бюджеттің қаржы бөлу басқарушыларының жеке есебіндегі ақшалай
қаражат шығысына Қазынашылық органының төлем бөлімінде тоқсандық бөліп қою
бюджеттік міндеттемелер лимиті көрсетіледі, төлем бөлімінің жұмысшыларын
деректер базасына кіргізуі. Бюджеттік міндеттеме лимитіне өзгерістер енгізу
және смета шығысын ҚР Қаржы министрлігіне өзгеріс енгізуге мүмкін
бюджеттегі шығыстар тізімін басты бюджеттік қаржыны басқарушыны көрсетеді.
Бюджеттен қаржы бөлу басқарушылар есебіне түскен қаржыны есепке қосу
және ҚР басты Қазынашылық басқармасы негізгі реестрларында мақсатты
программаны жүзеге асыру, жүйелік байланысқа электронды түрде түсуі, төлем
құжаттары, банк көшірмесі және есепке қосу ұйғарымы. Реестрлар түсімі
кезінде және Төлем Бөлімінің төлем тапсырысында жеке есепке қаржы бөлуі
экономикалық жіктеу кодының кесімінде өтеді.
ҚР басты Қазынашылық басқармасы реестрлар түсімі кезінде, ақшалай
қаражат бекітілмеген (ақшасыз реестрлар), ҚР Қазынашылық басқармасының
бухгалтериясы бюджеттік есептен “Бюджет кірісі” бюджеттік есепке “Бюджет
шығысы” соманы төлем тапсырысына аудару ұйымдастырылады, қаржы шығысына
қажет. Төлем бөлімі негізгі төлем тапсырысына “ақшасыз” реестрлар мен қаржы
бөлуге байланысты және Қазынашылық органдарының төмен тұрушыларына
автоматтандырылған реестрлар құрылады.
Енгізу аяқталғанда және ҚР басты Қазынашылық басқармасы қаржы бөлу
реестрларына ҚР Қазынашылық басқармасының төлем бөлімі бюджеттен қаржы бөлу
басқарушыларының жеке есебіне қаржы қосу операциялық бөлімінің ұйғарымын
құрады және Қазақстанның мақсатты программасын, сондай-ақ Қазынашылық
органының төмен тұрушы реестрларына бухгалтериядан қаржы аудару. Бюджеттен
қаржы алушыларды қаржыландыруға, заңды тұлғаға (статус) қатысы жоқ,
бюджеттік қаржыны басқарушы төлем тапсырысының төлем бөлімін көрсетеді,
жеке есеп алушыларға қаржы аудару негізінде жасалады.
Бюджеттен қаржы бөлу басқарушылары жеке счетымен қаржылық шығыны және
белгілі бір мақсатқа арналған программасы көрсетілген құжаттарға қатысты
смета шығынын қатаң бақылауға алу, бюджеттік міндеттеме лимиті экономикалық
жіктеу кодындағы кесім.Деректер базасына төлем тапсырысын енгізу
автоматтандырылған операциялық бөлімі жүзеге асырады. Белгілі мақсатқа
арналған программа алушылардың жеке счетымен қаражат аудару, Қазынашылық
органында жеке счеты бола алмайтын, ҚР Қаржы министрлігі басты басқарушы
бола алады, төлем бөлімі операциялық бөлімінде қарау ұйымдастырылады,
қаражат аударуға төлем құжаттарын соңғы дайындайды.
Төлем бөлімі мен жеке счетқа қатысты қаржы түсімі одан ары толық
немесе картотекамен бірге бірен- саран списание өткізу, операциялық бөлімде
растау операциялық бөлім төлем бөлімін негіздеу жарлығына бірен- саран
списаниеге меморилды ордер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1-бөлім. Аудандық Қазынашылық Бөлімінің ақпарат жүйесін
құрудағы ақпараттық теория негіздері.
1.1.Аудандық Қазынашылық Бөлімінің ақпараттық технологияларды пайдалану
жағдайы.
1.2.Қазіргі заманға сай жаңа әдістер мен технологиялар.
1.3. Аудандық Қазынашылық Бөлімінің ақпараттық жүйелерін
ұйымдастыру.
1.4.Ақпараттық жүйесінің негізгі мәселелері.
2-бөлім. Аудандық Қазынашылық Бөлімінің ақпарат жүйесін
жобалау.
2.1.Ақпараттық жүйе есептерінің математикалық қойылымы.
2.2.Ақпаратпен жабдықталуы және мәліметтер базасы.
2.3.Объектілік- бағыттаушы орталығында программалық
жабдықталу.
2.4.Қолданушы интерфейсін құрастыру.
2.5.Ақпараттық жүйесінің технико-технологиялық
жабдықталуы.
3-бөлім. Нәтижелердің жалпы талдауы және ақпараттық жүйенің
экономикалық эффекті.
3.1. Ақпараттық жүйенің экономикалық эффекті.
3.2. Ақпарат жүйесін құрудың техникалық қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау іс- шаралары.
3.3. Өндірісте отырған жердің ақпараттық жүйесін құру.
Қорытынды
Әдебиеттер
Қосымша мәліметтер
АННОТАЦИЯ
На дипломную работу по теме: Разработка информационной системы
районного Казначейства
В первой главе дипломной работы рассмотрены теоретические основы
автоматизации задач снабженческой логистики и осуществлена постановка
комплекса функциональных задач.
Во второй главе описывается создание информационной системы в отделе
Казначейства. Глава включает следующие разделы: информационное обеспечение,
математическое обеспечение программное обеспечение, техническое
обеспечение.
В третьей главе описывается основные методы и средства защиты
информации в информационной системе в отделе Казначейства.
Дипломная работа состоит из___ страниц печатного текста, ___
рисунков,
___ таблиц, приложение.
АННОТАЦИЯ
Дипломдық жұмыстың тақырыбы бойынша: Аудандық Қазынашылық бөлімінің
ақпараттық жүйесін құру
Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде автоматтандырылған есеп
теориялық негіздері және функционалды комплексті есебінің қойылымы
қарастырылған.
Екінші бөлімінде Аудандық Қазынашылық бөлімінің жабдықтаушы ісін
жүргізуші ақпаратты жүйенің құрылуы көрсетілген. Бөлім ішіне келесі
тармақтар кіргізілген: ақпаратты программалық қамтамасыздандыру,
математикалық қойылым, программалық қамтамасыздандыру, техникалық
қамтамасыздандыру.
Үшінші бөлімде Қазынашылық қызметінің ақпаратты оның ақпаратты
жүйемен қамтамасыздандыру әдісі көрсетілген.
Дипломдық жұмыс__беттен печатталған текст,__ сурет, __таблица,
қосымша.
THE SUMMARY
On diplomas the work on tem: The Elaboration of Information system
of the regional Treasury
In the first chapters diploma of work are considered the theoretical
bases of automation of tasks supplying logistics and is carried out the
post.
In second chapters is described the creation of information system
the regional Treasury. The chapter on parts information supplying,
mathematics supplying, programs supplying and technical supplying.
In fourth chapter are considered of measure on safety living.
Diploma the work consists of___ the pages of printed texts,___ of
drawings,__ of tables, appendix.
1. Аудандық Қазынашылық Бөлімінің ақпараттық теория негіздері.
1.1. Аудандық Қазынашылық Бөлімінің ақпараттық технологияларды пайдалану
жағдайы
Қазынашылық – бюджеттің кассалық атқарылуын жүргізетін мемлекеттік
қаржы органы. Ол сондай- ақ салықтарды, алымдарды өндіріп алуды,
Қазынашылық билеттер шығаруды да ұйымдастырады.
Қазынашылық билеттер Қазынашылық (мемлекет) әдетте, бюджет тапшылығын
жабу үшін шығаратын қағаз ақша; ұсақ купюрлі қағаз ақша.
Қазынашылық міндеттеме- Қазынашылық немесе осыған уәкілеттілігі бар
қаржы органы айналысқа шығаратын және ұстанушыларына иеленудің бүкіл
мерзімі бойына тіркелген табыс беретін мемлекеттік бағалы қағаздар. Әдетте,
бюджеттің кіріс бөлігін толықтыру (бюджет тапшылығын жабу) мемлекеттік
борышты рәсімдеу үшін шығарылады. Мақсаты мен нақты міндеттеріне қарай
түрлі шарттармен шығарылады.
Республикадағы қаржы жүйесінің маңызын талдау бюджеттің қаржының
түсімі мен шығынының оперативті есебінің жетіспеушілігі, олардың мақсатты
пайдалануын қадағалау, ақырғы алушыларға дейін бөлінген қаржының ұзақ
жүруі, қаржылық органдары арасындағы бюджеттің орындалу процесінің әртүрлі
деңгейіндегі әлсіз әрекеті 1993 жылы қаржы жүйесін реформалау мен дамуын
бағалау нәтижесінде, елдің экономикасында болған, ҚР Қаржы министрлігі
анықтаған мынадай қаржы саясатының ең алғаш ойлап шығарған қаржы
министрлігі аппараты мен жергілікті қаржылық органдарының алдындағы
көрінісінің шешімі:
• Бюджет аралық қатынастардың жоғары сатыға көтерілуі және салық
органдары мен қаржылық координациясының күшеюі;
• Бюджеттің кіріс базаларының салық жинауды көтеру есебінің көбеюі,
салық жинағының артықтығы мен төлету методикасының толық жетілуі;
• Қаржыны ақшаға айналдырып әлеуметтік саясатқа жіберу және өз уақытында
жабдықтау мен бюджеттің барлық деңгейінде толық қаржыландыруға
әлеуметтік қорғау саласы;
• Банктті активтендіру мемлекеттік құнды қазаздың есебіне көшу ұзақ
мерзімде оларды айналдыру және резиденттік рынокқа назарын аудару,
рыноктың географиясының кең жайылуы;
• Валюттік- қаржылық операциясының тиімділігінің жоғарылауы және Ұлттық
валютаны күшету.
Бұл міндеттердің шешімі “ҚР Қазынашылық ережесінде” өңделген және жаңа
қаржылық органы- Қазынашылықтың құрылуы туралы шешімі қабылданды.
Қазынашылық- бұл арнайы мемлекеттік қаржылық орган, оыған кіретін
функциялар.
Ұйым, ҚР бюджетінің орындалуын қадағалау және жүзеге асыру, бұл
бюджеттің кірісі мен шығысын басқару Қазынашылық есебіне банктен шығатын
бірыңғай касса ұстанымы.
ҚР бюджеті мен қаржылық қатынас арасындағы басқару және бюджеттен тыс
қорлар, бұл қорлардың қаржылық орындалуы, бюджеттен тыс қаржының түсімі мен
қолданылуын қадағалау.
Мемлекеттік қаржы ресурстарының көлемін қысқа мерзімде жобалауды іске
асыру және де бұл ресурстарды оперативті басқару, мемлекеттік шығыс
кезеңіне лайықты орнатылуы.
Мемлекеттік қаржы жағдайын ақпаратты талдау және өңдеу, жоғары заң
шығарушыларға ұсынылуы және мемлекеттік билікті атқару органдары мен
бюджеттің қаржылық операциясы есебін беруді басқару, бюджеттен тыс қорлар,
Қазақстанның бюджеттік жүйесінің жағдайы.
ҚР Ұлттық Банкімен бірге қызмет көрсету және басқарумен басқа да сенім
берілген банктері мен ҚР мемлекеттік сыртқы және ішкі қарыздарын басқару.
Методикалық және нұсқаулы материалдарды өңдеу, есептегі операциялар
сауалдары ретін жүргізу, Қазынашылық хабарларына қатысы, мемлекеттік Билік
және басқару органдарына міндетті мекемелер мен ұйымдар, кәсіпорындар,
соның ішінде ұйымдардың, мемлекеттік бюджеттен тыс қорларды мемлекеттік
қаржыны қарау және т.б.
Көрсетілген функциялардың орындалуына функционалды дамыған күрделі
көпдеңгейлі жүйенің әрекеті және ақпараттық байланыс тек Қазынашылық
органдарының иерархиялық деңгейлері арасында ғана емес, банктік төлем
жүйесімен де, мемлекеттік салық қызметі жүйесі, құрылу жүйесі мен бюджеттің
барлық деңгейінде атқарылуы, салық төлеушілер мен бюджеттік қаржы
алушылармен ақпаратты байланыс. Бұл жүйенің күрделілігінің ұлғайтылуы, ол
айтарлықтай аумақта жайылуы, үлкен көлемде қатысушыларды қамтуы, әртүрлі
ведомостваға жататындар. Ақшалай қаражаттың үздіксіз ақпараттық жүру
схемасы мен бюджеттік ұйым мен кәсіпорынның қаржылық құжаты Қазынашылық
органының жүйесі арқылы өтуі 2- ші суретте көрсетілген.
Ақша аудару жағдайының реестрлары
төлем
тапсырыс-
ақша
тары
қаражат
Оперативтік
анықталған шығын
Отчет, қаржы- реестр,
ақша шығын тексе-
лық отчет,бюд- төлем ақша
аудару тексерісі рісі
тің оындалу тапсырысы аудару
реестрінің
отчеты көшірмесі
көшірмесі
төлем
ақша
тапсырыс-
қаражат
тары
оперативті
отчет, реестр,
анықталған шығын
қаржылық төлем
шығын тексе-
отчет, бюджет- тапсырысы ақша
тексерісі рісі
тің орындалу көшірмесі аудару
отчеты
төлем
тапсырыс-
ақша
тары
қаражат
ақша аудару
реестрінің
көшірмесі
анықталған шығын
тексерістері айлық,
кварталдық және жылдық
есептеулері
Сурет 2. Кәсіпорын мен мекеменің ақша қаражат жағдайы мен документтері
Қазынашылық жүйесі арқылы жүруі
Қазынашылық жүйесінің даму жылында Қазынашылық органдарының аймақтық
құрылымын құрған, олардың қаржылық шаруашылық қамтамасыз етілуін
жабдықтауының бастауы және оргтехника, осы есептен- есептеуіш техникасы,
қаржылық байланыс пен ақпараттың берілуі. Қазынашылық органдарының
методологиялық жұмысы аз уақыт ішінде көптеген өзгерістерге төтеп берді
және қозғалыста өркендеуі жалғасты. Қабылданған өлшем жинағы Қазынашылық
жүйені құру кезінде бұл құрылымды жасауға облыстағы мемлекеттік мекемелер
мен ұйымдардың қаржылық ортасында техникалық жабдықтармен қамтамасыз
етілген лидерлік позицияда мүмкіндік берді және де қозғалыстағы
методологиялық технологиялық көтеруде дамуы.
Ұйымдардағы жұмыс пен Қазынашылық органдарының өңдеу әдістері қаржылық
ортаның инфрақұрылымының қоршаған даму деңгейіне толықтай сәйкес келеді.
Есептегіш техниканың жабдықталуы алғашқы автоматизация ескішіл,
кертарпа операцияларының өтуіне мүмкіндік берді және бюджеттің әртүрлі
деңгейінде ақпараттық қызмет көрсету проблемасының комплексті шешіміне
дайындалу базасы.
Қазынашылық жүйесінің дамуының проблемасының приоритеттік шешімі екі
негізгі бағытқа бөлінеді.
1. Бюджеттің автоматтандырылған бірыңғай жүйесінің есебінің кірісі мен
шығысының орындалуы және бұл жүйенің интеграциясы мен салық қызметінің
ақпараттық жүйесін құру.
2. Қазынашылық органдарының автоматтандырылған бірыңғай депозиттік
жүйесі және оның рынокпен құнды қағаз интеграциясын құру.
Осы екі бағыт тек Қазынашылық органдарының тиімді программалық-
аппараттық қаржысын құруда ғана байланысты емес, сонымен бірге жетілген
жектес жүйе.
Тиімді жүйені қолдану электронды бірыңғай төлем есебі орталығы толық
циклды есептеуді ұйымдастыру мен бюджеттің кіріс есебінің бір күн бойғы
операциялық күні есебінің бюджетаралық аяқталуына мүмкіндік береді. Бұдан
кіріс түсімінің есебі автоматты түрде толық аналитикалық салымы бюджеттік
жіктеуде өндіріледі, аумақтардан, салық төлеушілерден және т.б. өндіріледі.
Кіріс бөлімін басқару және аймақтық бюджетке қаржы аударуда жасалады және
де бірыңғай есептеу орталығынан электронды төлемді қолдану, бұл
операцияларға толық есептелген цикл мен бюджеттің кірісінің орындалуын
оперативті жоғарылатуға және бюджеттің басқа деңгейінде мүмкіндік береді
және де қаржы туралы ақпараттың оперативтілігі мен нақтылығы бюджеттің
әртүрлі деңгейіндегі кірістің түсімі.
Қазынашылық органдарының тиімді жұмысын жоғарылату жағдайының бірі
перспективті және тиімді жүйесі олардың барлық деңгейде ақпаратпен
қамтамасыз етуін құру болып табылады. Ақпараттық комплексті құру бірыңғай
методологиялық негізде типтік жобалау шешімін қолдануда тек көлемді
көрсетулер- салық төлеушілер саны ескеріледі, бюджеттен қаржы алушылар
саны, барлық қаржылық және коммуникациялық инфрақұрылымдық аймақтың
дамуында да ескеріледі.
Қазынашылық органдарының ақпараттық комплексі тек функционалды
жабдықтау ғана емес, үйлестіруде де банктік жүйемен Қазынашылық
органдарының атқарылуы, сонымен бірге, бұған тиімді әсерлі ұйымдастыру
әрекеті қаржылық органдарының әртүрлі деңгейінде белгіленген. Бұл
комплексті құру негізі орталықтандырылған және бөлінген шешімі жоғары
технологиялық операциялық жүйені қабылдау негізінде және деректер базасын
басқару жүйесі мен телекоммуникациялық жүйенің рұқсат етілмеген доступқа
бөгет болатын қорғану. Мұндай бірыңғай технологияны құру оның негізгі
корпоративті (ведомоствалық) жүйесін қабылдау мен дамуы ақпараттық-
технологиялық комплексінің күрделі қорғанған ірекеттестік ведомоствааралық
проблемасын шешуге мүмкіндік береді.
Қазынашылық органдарының ақпараттық комплексін құрудағы басты мақсаты
бюджеттің орындалуын тиімді жоғарылату болып табылады. Бұл Қазынашылық
органдарына жүйе алдына қойылған, барлық көлемдегі шек қойылған дербес
есепті оперативті, нақты және тиімді шешуге мүмкіндік береді:
• Бюджеттің кіріс есебінің оперативті және нақты есебі;
• Бюджет аралық әрекеттестік, бюджет пен жергілікті бюджеттің барлық
деңгейінде;
• Бюджеттік қаржыны аяғына дейін алушылартез және нақты басқаруға дейін;
• Күнделікті толық оперативті және бюджеттік қаржыны мақсатты және
орынды қолдануға қатаң бақылау;
• Бюджеттің орындалуына оперативті және объективті талдау мен бюджеттегі
кіріс түсімін жобалау мен алға қойылған қандай да болса шығын болуға
тиісті;
• Мемлекеттік сыртқы қарызды басқару және қызмет ету және т.б.
Қазынашылықтың ақпараттық технологиялық ұйымына екі схема жатады:
• Бюджеттен қаржы алушылардың жеке счетын басқару мен бірыңғай
күнделікті шығын есебі;
• Аймақтық бірыңғай тиімді рыноктық құнды қағаз ұйымы мен осындай
рыноктық органдары- орталық тіркеуші депозиттер және есеп- клирингтік
орталығы мен ҚР Қаржы министрлігінің тапсырмасының эмитентінің
функциялары бірыңғай аймақтық рыноктық құнды қағаз тапсырмасының
орындалуы.
Қазынашылықта ақпараттық технологиялық ұйымның екі схемасы да дұрыс
жағынан да, дұрыс емес ұнамсыз жағынан да көрінеді.
Бірінші жағдайда толық автономдық жүйеге рыноктік бағалы қағаз
инфрақұрылымының дамуына жетуі, оның ведомоства аралық қатынас
проблемасынан біршама тәуелсіздігі.
Қазынашылық органының екінші рет жіберілген жұмысының шешімі, жоғары
дәрежеде жалпы ұйымдық- құқықтық координациясы өзгешелігі бірнеше
ведомостваларға күш салуы және мұндай рыноктың жұмысына қауіпсіз жағдаймен
жабдықтау.
Қазынашылықтың ақпарат жүйесі келесі талаптарды ұсынады:
• Оперативті шектелген дербес барлық көлемді есепті нақты және тиімді
шешу, Қазынашылық органдарының жүйесі алдына қойылған;
• Бюджеттің кіріс есебін оперативті, нақты және дұрыс шешу;
• Бюджет аралық әрекетті бюджеттік субъектілер мен жергілікті бюджеттің
барлық деңгейінде ұйымдастыру;
• Бюджеттен қаржыны ақырғы алушыларға дейін тез және нақты жеткізіп
салу;
• Бюджеттік қаржыны мақсатты және ұтымды пайдалануды оперативті және
қатаң бақылау, күнделікті толық қамтамасыз ету;
• Бюджеттің орындалуын объективті талдау және оперативті жабдықтау мен
бюджетке түсетін кірісті болжаулау және болуға тиісті шығынның
берілген кезеңдері;
• Мемлекеттік сыртқы қарыздарын басқару және жұмыс істеуі;
• Терең білетін органдарының жасырын және құпия ақпаратының тиімді
талаптарына жұмыс істеуі.
Негізгі мақсатқа жетуде Қазынашылық органдарының автоматтандыылған
ақпараттық технологиясын құру процесте оның құрылу жағдайының реті
орындалуы мүмкін:
➢ Ақпараттық жүйе, бюджеттің орындалуының жұмысы, бухгалтерлік
есептің автоматтандырылған базасында жоспар есебін жөнге салу
детализациясының эквивалентті дәрежесімен тұрғызылуы тиіс.
Бюджеттің бухгалтерлік есебінің орындалуы аналитикалық аспектіде
бюджеттің жіктелуінің тереңіне дейін баруы керек, сонымен бірге,
осы тұрғыдан ақырғы бюджет алушыларға мұндай ұстаным бюджеттің
кез келген деңгейінде ең анық фактіге негізделген жағдайын
бейнелеуде және оперативті есеп көрсеткішінің ақпаратты
комплексінде болуға мүмкіндік береді.
➢ Қазынашылықтың ақпараттық жүйесі дәстүрлі банктік
операциялардың жұмысқа адптирленген болуы керек, сондай-ақ
электронды банктік есеп жүйесі мен бюджет пен жергілікті
бюджеттің орындалуының ақпараттық жүйесімен белсенді әрекетін
қолдау. Мұндай көршілес комплексті жүйесін толық масштабқа
негіздеу керек, автоматтандырылған және оперативті бухгалтерлік
есебінде бюджеттің орындалуы мен алғашқы құжаттарды өңдеуде
ақпаратты бір рет жасалуын қарастыру, банктік жүйедегі төлем
құжаттары.
➢ Бюджеттің орындалуының операциялық күндік, апталық, айлық,
тоқсандық, жылдық бойындағы негізгі процестерін үйлестіру және
келісім беру.
➢ Бірыңғай технологиялық ақпараттық коммуникациялық органдары
жүйесінің ұйымы, бюджеттің әртүрлі деңгейінде орындалады.
➢ Ақпараттың дұрыстығы, осы немесе басқа көршілес ведомоствалық
жүйе жолында олардың әрекеттестігі рұқсат етілмеген доступ пен
электронды қол қою сақтануынан бірыңғай технологиялық ақпаратты
қорғауды қабылдау.
Қазынашылықтың автоматтандырылған ақпарат жүйесіне аударылған
талаптардан шығатын және бұл жүйенің құрылған жағдайы екі архитектуралық
автоматтандырылған ақпараттық технологиясында қолданылады.
1. “Терминалды”- негізгі орталықтандырылған есептеуіш комплексінің
жоғарғы өндірушісі- мэйнфрейма (mainframe) қолданылуы, жойылған терминал
мен бір шектен шығармау жүйесі, сондай-ақ интеллектуалдық.
2.“Клиент-сервер”- ұйымдарда, локальді есептеуіш торабының масштабы
бөлімінің деректер базасымен негізгі ұйымдық ұжымдық жоғарғы өндірушілер
жұмысы.
Қазынашылық жүйесінің автоматтандырылған ақпараттық терминалды
құрылымы.
Программалық өнімдер, тек орталықтандырылған машиналарда орнатылған,
айтарлықтай жеңіл және тез орындалатын модификациялар және қолданушыларға
жүйені зиян тигізбей ауыстыруға мүмкіндік береді. Дегенмен, соңғы жылдары
әлемдік тәжірибеде едәуір хабардар негізгі қолданушы жүйесі мэйнфрейма
негізінде жаңа компьютерлік технологияларды қолдануда арзан шешімдер
қабылдауда куәлендіреді. Бұның себепті қатарда болуы:
1. Терминалды жүйенің құрылуы жиірек өткізілуі алғашқы жүйенің
жабдықтаушылары барлық қызмет көрсетулерді олардың дамуының
монополизациясы.
2. Дербес компьютерлердің қарқынды дамуы және қысқа – ЭЕМ негізгі
жоғары өндірушілердің процессорлық комплексі, олардың рыноктағы ақпараттық
технологиясын қанықтыру арзан бәсеке шешімінің пайда болуына әкелді.
Есептеуіш жүйесінің микропроцессорлық қуатты базасындағы өнімділіктің
жоғарылуы бағасының түсуі және энергияны үнемдеуі өте тартымды бұл жүйені
қоршаған ортада кең көлемде пайдалануға болады, мэйнфрейма үшін банктер,
коммуникациялар, қаржылық қызмет, күрделі бірлескен жүйе.
3. Дербес компьютерлердің операциялық жүйесінің жетілуі және оларды
негізі мэйнфреймаға жақындату өнімділік пен сенімділік сипаттамасы, сондай-
ақ толассыз көп және көп есепті қолдау облыстары. Программалық жабдықтауды
іс жүзінде қолданылатын өңдеушілер және аспапты пакеттер, дербес азырақ
ысылған маман хабардар, мұндай жағдайда мэйнфрейма эксплуатациялық өнім
шығарады, қолданушыларға көбірек хабардар және кең көлемді рынокта өзара
бәсекелестік, бұл өнімдердің бағасын неғұрлым төмен белгілейді,
программалық өнімдердің осындай түрлері монополиялық супер компьютер
жүйесін өндірушілердікіндей бірақ төмен бағада белгіленген.
Маңызды роль супер компьютер және жүйеден кетпей оларды қабылдау, құру
және қазіргі автоматтандырылған ақпараттық технологиясының интеграторлары
хабардар болуға жеңіл масштабты қабылдайды және жалпыға бірдей локальді
есептеуіш торабының базасына жүйе қабылдау ыңғайлы болуын таңдайды. Бұдан
ерекше орын UNIX, WINDOWS NT, NetWare перспективті жүйелерінен орын алады.
1.2. Қазіргі заманға сай жаңа әдістер мен технологиялар.
“Клиент-сервер” құрылымы Қазынашылық органдарының локальді есептеуіш
торабымен бірлесіп жасалады. Біріктіру коммуникациялық өңдеу мен
программалық жабдықтауды қабылдауда өндіріледі, шығарылған қолданушыларға
тиімді және ақпарат алмасуда қауіпсіз істеу жағдайына қажет және жойылған
деректер базасының модификациясына мүмкіндік береді. Автоматтандырылған
ақпарат жүйесінің жұмыс станциясына программалық жабдықтың орналасуы,
автоматтандырылған жұмыс орнының есебін шешуде құрылған. Қазынашылық
органдарының қолданушылары деректер базасымен жұмыс кезінде
автоматтандырылған жұмыс орны клиенттік бөлім есебінен құралады, қолданушы
интерфейсін қамтамасыз етуде жұмыс істейді, деректер базасына сауалдар
жібереді және жасайды. Мұндай құрылым эргономиялық құру, орталықтандырылған
деректер базасының қолданушымен автоматтандырылған жұмыс орнының
бейімделген түзетілу күйіне келтіру және біршама қымбат емес дербес ЭВМ.
Қазынашылықтың автоматтандырылған ақпарат технологиясының таңдау
құрылымын жасау ақпараттық комплекстің аппараттық бөлімінің өз талаптарын
анықтайды. Автоматтандырылған банк ұйымы Қазынашылықтың берілген ұстаным
орталықтары бойынша және иерархиялық автоматтандырылған өңдеу жағдайында
үздіксіз ақпарат көлемі мен құжат құруда өндіруші серверлерін қолдануда
талап етеді және қуатты бірлескен деректер базасы бұдан ары есептесу
жалғасады, жүйенің реакция уақытының көбеюі, файл-сервердің жүйелі айналуға
негізделген.
Бірыңғай Қазынашылық есебі Қазақстанның Банктік меемелерінде ашылған.
Қазақстан Республикасының Қазынашылық органдарының функционалды жүйелері
БҚЕ қолдануда бюджеттің сапалы жаңа ақпаратты технологиямен орындалуы
жатады, мұндай ұстанымдарға келесі кезеңдер жатады:
• Кірісті орталықтандыру және БҚЕ- дегі бюджеттік қаржы, ҚР басты
Қазынашылық басқармасының ашылуы;
• Бір есепке бюджеттің әр түрлі деңгейінің кіріс есебінің операциясы
орталығы, ҚР Қазынашылық басқармасының ашылуы, бюджеттің әр түрлі
деңгейі арасындағы олардың таралуы және ҚР Қазынашылық басқармасы
деңгейінің бюджеттік шығысын басқару;
• ҚР Қазынашылық бюджетінің кірісі мен шығысы операциялары
Қазынашылықтың басты кітабында күнделікті бейнеленеді, ҚР Қаржы
басқармасының деңгейінде өндіріледі.
Автоматтандырылған ақпараттық технологиялық БҚЕ келесі схемада
құрылған
▪ Салық төлеушілер барлық салықтарды бюджетке тура аударуға
тиісті, салықтарды басқарып, салықтар мен жинақтарды есепке алу
есебі, Қазақстанның Банктік мекемелерінде ҚР Қазынашылық
басқармасының ашылуы. Бюджеттің қаржылық шығысы және де осы
есептен басталады. Сонымен, ҚР Қазынашылық басқармасында қазіргі
уақытта кірістің жеке есебінде 4 қатысты біріктіріп, ҚР
Қазынашылық бөлімі деңгейінде кіріс есебінде жеке есептің
жабылуы.
▪ ҚР Қазынашылық басқармасы күнделікті кірісті бөліп таратады,
кіріс есебінің түсуі, ҚР бюджеттік субъектілерінде қаржыны
есептеу және есепке алу, оларды электронды байланыс арқылы жеке
есепке аударады, сондай- ақ жергілікті бюджетке, мемлекеттік
бюджеттен тыс қорлардың жеке есебіне, ал бюджеттік бөлігі- БҚЕ-
ге, Қазақстанның Банктік мекемелерінде ҚР Қазынашылық
басқармасының ашылуы және де салық төлеушілердің артық
төленгеннемесе артық төленген салқтар мен жиындар шамасындағы
қалдық қаржыны жеке есепке қайтарып беруді іске асырады.
▪ ҚР Қазынашылық басқармасы күнделікті ҚР Қазынашылық бөліміне
түскен салықтар мен жиындарды электронды байланыс каналы арқылы
ақпарат беріп отырады. Аумақтық салық органдары мен қаржы
органдарына кіріс пен жиынның түскені туралы ақпарат қажеті
уақытында түсіп тұрады.
▪ Барлық салықтар мен жиындар есебі, ҚР барлық аумақтарының
бюджетіне түскендерді ҚР Қазынашылық басқармасы жүзеге асырады.
ҚР субъекті Өкімет билігін орындаушы органдарына рұқсат етеді,
жергілікті өзін- өзі басқару органдары және ҚР субъекті аумақтық
салық және жиынның түсуі туралы ақпаратты оперативті салық
органдары болуы.
▪ Бюджеттік шығысты басқаруға қаржы аудару ҚР басты Қазыншылық
басқармасының ҚР басты Қазынашылық басқармасының БҚЕ- ге қалдық
шамасында ҚР Қазынашылық басқармасына мәлімдеме негізінде және
көлемінде, бюджеттің шығысын басқаруға қажет.
▪ Бюджеттің шығысы туралы операция ҚР Қазынашылық басқармасы
арқылы жүзеге асады. ҚР басты Қазынашылық басқармасы
Қазақстанның Банктік мекемесінен БҚЕ- мен бірге қаржыны бюджетке
аударуды жасайды, ал олардың есебін орынға алуды ҚР Қазынашылық
басқармасы міндетті түрде Қазақстанның Банктік мекемесінің
келесі операциялық күніне жасайды.
▪ Бюджеттік қаржылық мекемелерде бюджеттік қаржыны басқару ҚР
Қазынашылық органдары арқылы жасалады, бюджеттік қаржы алушылар
жеке есепте бейнеленеді, ҚР Қазынашылық басқармасында ашылуы.
Бұл арқылы бюджеттік мекемелер және ұйымдар бюджеттік қаржы
есебіне бөлек жеке есеп ашуға тиісті емес, сондай-ақ
Қазақстанның Банктік мекемелерінен, несиелік ұйымдардан.
Дегенмен, бұл министрлікте өздігінше өкілетті беру шегі
қойылмаған, басқа өкілетті билік орындаушы органдары және
бюджеттік мекемелер бюджеттік тізімге қатысты оларға бөлінген
қаржының орындалуы сауалдары.
▪ ҚР Қазынашылық басқармасы бюджет шығысының төлемін бюджеттік
қаржы алушылар Қазақстанның Банктік мекеме ағымдағы операциялық
күні уақыт аралығында бар қаржы және барлық қолданылмаған қалдық
операциялық күн соңында БҚЕ- ға аударылады.
▪ Бюджеттік мекемелер мен ұйымдарда берілуі, ҚР Қазынашылық
Бөліміндегі ашылған жеке есебі, бар ақшалай қаражатты жалақы мен
басқа да орналасқан Заң шығарушы органдарына ҚР Қазынашылық
бөлімінің шығысы, Қазақстанның Банктік есеп ашды немесе несиелік
ұйымдар, жұмыс күнінің соңында бәрін жауып, қолданылмаған қалдық
ҚР Қазынашылық басқармасы есебіне аударылады.
ҚР Қазынашылық органында бірыңғай Қазынашылық есебінің ашылуы
мүмкіндік бермеді, сондықтан бюджеттік қаржыны бұл банктермен қолдануға
мүмкіндік өз міндетіне жүктелмеген;
• ҚР аймақтық орталықтарындағы қаржылық ақпараттық топтарының күшті
шоғырлануына қарамай қаржылық басқарушыларға төлем өтуі жылдам өсуге
жетуі және бюджеттік қаржыны алушылар;
• Барлық операцияны шоғырлау ҚР Қазынашылық басқармасына бюджеттік қаржы
бөлу басқарушыларының жеке есебінің шығыс қаражаты;
• ҚР басты банк орталығы басқармасы- электронды төлем құжаттарын
алмасуына жүйеге қосуға қамтамасыз ету жүру кезінде оперативті
орталықтандырылған бақылауды ұйымдастыру және алушыларға қаражат алу,
өзінің жеке есебінен бюджетке қаржы бөлу басқарушыларының шығыны,
бірталай Қазынашылық функциясы бақылау бөлімінің орындалуын
автоматтандырады;
-
-Қаржылық өнім
-Ақпараттық топтар
Сурет 3. ҚР Қазынашылық органдарының бірыңғай Қазынашылық есебіне көшу
шарттары
Қазынашылық органдарының ұйымдастырылған структурасы-
орталықтандырылған, көпдеңгейлі, иерархиялық құрылымы ҚР әкімшілік-
территориялық бөлінісіне сәйкес келеді.
Ұйымдастырылған функционалды құрылымы 3 деңгейден тұрады.
Бірінші деңгей- Қазақстан Республикасының басты Қазынашылық
басқармасы ҚР Қаржы министрлігі.
Екінші деңгей- Қазақстан Республикасының Қазынашылық басқармасы.
Облыстық, аудандық, қалалық, қалалардағы аудандық бөлімдері.
Үшінші деңгей- Қазақстан Республикасының Қазынашылық Бөлімдері.
Қалалық, аудандық, қалалардағы аудандық бөлімдері.
ҚР Қазынашылық органдарының негізгі міндеттеріне мыналар жатады:
• Ұйым (мекеме) бюджеттің әртүрлі деңгейінде орындалуын қадағалау және
жүзеге асыру банктегі Қазынашылық есебінің кірісі мен шығысын басқару,
бірыңғай кассалық ұстаным нәтижесі;
• Бюджеттік және мемлекеттік бюджеттен тыс қорлар арасындағы қаржылық
қарым- қатынасты басқару, бұл қорлардың қаржылық атқарушылары
бюджеттен тыс қаржының түсімі мен пайдалануын қадағалау;
• Мемлекеттік қаржы ресурстарын қысқа мерзімде көлмді болжауды жүзеге
асыру және де бұл ресурстардың оперативті басқармасы мемлекеттік
шығыстың ішінде орналастырылған;
• Мемлекеттік қаржы жағдайын ақпараттық талдау мен өңдеу, Жоғарғы Заң
шығарушы және Өкімет Билігін атқарушы органдары және қаржылық-
операциялық есеп беру басқармасының көрсетілімі, мемлекеттік бюджеттен
тыс қорлар және де бюджеттік жүйенің барлық жағдайының жиыны;
• Қазақстан Республикасының Банктерімен бірлескен басқару және қызмет
көрсету, басқа да сенім берілген банктерімен ҚР мемлекеттік ішкі және
сыртқы қарыздары;
• Есеп беру операциясы мәселесін жүргізуді реттеу методологиялық және
нұсқаулы материалдарды өңдеу, Қазынашылыққа қатысты (хабардарлық)
міндет, басқармалар мен мемлекеттік Билік органдарына міндетті,
кәсіпорындар, мекемелер және ұйымдарда, бюджеттік жобалау жүйесіне
дайындық, ҚР мемлекеттік қазнасына тіркеу операциясын жүргізу.
Тек ұйымдар мен Қазынашылық жүйеде функционалдау автоматтандырылған
интегралдық ақпараттық технологиясында бұл міндеттердің орындалуы мүмкін,
бюджеттің орындалу процесінің барлығында қол ұшын беруді ақпаратты-
технологиялық қамтамасыз етілуі.
Бюджеттің орындалу жинағы негізінде ұйымдар мен қазіргі
автоматтандырылған ақпараттық- технологиясын Қазынашылық жүйеде орнату
бірінші орынға алға шығу шешімінің келесі функционалды мақсаты:
• Бюджеттік қаржыны кассалық жоспарлауды жүзеге асыру, мемлекеттік
бюджеттен тыс қорлар мен бюджеттен тыс қаржылар және оларды
қолдануға жіберу;
• Бюджеттің әртүрлі деңгейіндегі оперативті бухгалтерлік есебінің
орындалуы;
• Бюджеттің кірісі мен шығысы тізімін ұйымдастыру;
• Бюджеттік қаражатпен өз уақытында жіберген операцияны қадағалау
және де бюджеттік, бюджеттен тыс қаржыны мақсатты пайдалануға
жіберуді қадағалау;
• өзгертілген есеп пен анықталған тізімді ұйымдастыру және бюджет
жоспарын дәлдеу;
• бюджеттік бухгалтерлік есебінің орындалу көрсеткіштерін жасау;
• ҚР қазынашылық органының жинақталған проблемалар шешіміннің
ақпараттық әрекеттігі және бюджеттік қаржы бөлу басқарушылары және
т.б.
ҚР Қазынашылық органдарының ақпараттық әрекеттістік ұйымы және
бюджеттің әртүрлі деңгейінде бюджеттік қаржы бөлу басқарушылары
Қазынашылықтың негізгі функционалды есептерін шешуге және де қазіргі ААТ
ұйымдарын негіздейді және мынаған жол беріледі:
• Кассалық жоспарлауды автоматтандыру, ҚР бюджетіндегі кіріс есебі және
бюджеттік қаржыны бюджет аралық әртүрлі деңгейге бөлу, бюджеттің
кірісі мен шығысын құру тізімі қаржылай шығыс есебін қарау жолында
ақшалай қаражатты есептеу, бюджеттік қаражатты өз уақытында жіберу
операциясын қадағалау және т.б.
• Клиенттерге төленген құжатты электронды түрде орындалған олардың жеке
есебіне жіберу;
• Кірісті тексеруді жүзеге асыру және бюджеттік ұйымдардан электронды
түрде келген төлем құжаттарын өңдеу, алу;
• Ұйымдастыру және әртүрлі деңгейдегі бюджеттік қаржыны басқарушыларға
дейін жеткізу жазбаша хабарландыру қағаз электронды түрде олардың
есебіне түскен қаржы төмен тұрушы бюджеттік қаржы алушыларға бір рет
қаржы бөлінуі;
• Алу, кірісті тексеруді жүзеге асыру және автоматтандырылған өңдеуде
реестрларға қаржы бөлінбеуін қабылдау, қаражат түсуі, ұйымдардан
электронды түрде алынуы;
• Есеп беру мерзімін қысқарту;
• Сенімділікпен қамтамасыз ету және есептеу операциясын қауіпсіз іске
асыру;
• Бюджеттік ұйымдармен бюджеттік қаржы шығыстарын заңды қадағалау және
т.б.
ААТ функционалды есепті шешуде әртүрлі деңгейдегі бюджет орындау мынадай
кластарға: қазіргі бірлескен ақпаратты тезнологиялар әртүрлі қолданушылар
ұйымын автоматтандыру нұсқасымен кірістіру жатады. Мұндай ақпаратты
технологиялар ұйымдар мен мекемелерде үлкен санды қамтуға мүмкіндік беру,
әбден жете тексеруде құжат айналымы үлгісін талдап қорыту, қолданушыларға
өз бетімен нығайту мүмкіндігі берілген және оны өз мқсатына бейімдеу,
біріктірілген жүйені жетілдіру және деректердің нығаюы және т.б.
Қазіргі уақытта ҚР Қазынашылық органдары Қазақстанның бюджеттік
қаржысының ашық шығыс есебін есепке алуы және кіріс есебін есепке алуы:
• Салық, салық төлеушілерден түскен және ҚР Қазынашылық органдары мен
бюджеттің әр түрлі деңгейлері арасындағы норматив бойынша бөліп
таратады, Заң шығарушы органдарына қатысты орнатады;
• Қазақстан бюджетінің кірісі;
• Қазақстан бюджетінің кірісі. Қазақстанның Банктік мекемелерінің
транзиттік есебіне аударылады.
Қазақстанның бюджеттік қаржысын басқару мақсаты, мемлекеттік қарыз және
ҚР Қазынашылық төлемдерін іске асыруға және Қазақстанның бюджетінің есебін
ашуға және жабуға құқығы берілген.
Бюджеттік қаржыны алушыға дейін Қазақстанның бюджеттік қаржысының өтуіне
екі схемаға жатады және тауарларды жеткізіп беруші, бұл ұйымдардағы жұмыс
пен қызмет көрсетулер.
4- ші суретте көрсетілгендей бюджетік қаржы мекемелерінің есебі арқылы
Қазақстанның бюджеттік қаржысын аудару ұйымдары көрсетілген, несиелік
ұйымдарда және Қазақстанның банктік мекемелерінде ашылуы.
Сурет 4. ҚР бюджетіне жеке есебі арқылы қаржы аудару схемасы
5- ші суретте көрсетілгендей бюджеттік қаржы алушылар жеке есебі арқылы
Қазақстанның бюджеттік қаржысын аудару ұйымдары көрсетілген, Қазақстан
Республикасының Қазынашылық органдарында ашылуы.
Қазақстанның бюджеттік қаржысының жүйелік жиыны және бюджеттік қаржы
алушыларға дейін оларды басқаруға және ақыр аяғында тауарлар жеткізушілерге
дейні, ҚР Қазынашылық органдарының бюджеттік орындалуын қамтамасыз ету
жұмысы мен қызмет көрсетуі, бірақ қолайсыз және жетіспеушілік қатарда
болуы.
1. Қазақстанның бюджетіне түсу есебі және ҚР бюджетінің қаржысын қолдануы
ҚР ҚАзынашылық органдарының бес жеке есебін жүзеге асырады. Тек Қазақстан
Банкінің есеп беруінен кейін ҚР бюджеттік қаржысын қолдануға қол жеткізуге
болады және ҚР Қазынашылық органдарының қаржы қалдықтарын Қазақстан бюджеті
кіріс есебінің жеке есебіне, қаржылық шығыстарына аударады.
2. ҚР Қазынашылық органдарының үлкен көлемді есебі деңгейлері салық
төлеушілерден қаржы түсімі бюджеттік қаржы алушыларға дейін кешігуі, тауар
жеткізушілер, осы алушыларға жұмыс пен қызмет көрсетулер нәтижесінде ҚР
Үкіметі шарасыздан Қазақстанның бюджетінің қаржылық кемдігін қаржыны
қарызға алуы, Қазақстанның бюджеттік қаржысының едәуір қалдығының бар
болуы.
3. Қазақстанның бюджеттік қаржы қалдықтары оперативті басқармасының
мүмкіндігі болмауы, ҚР Қазынашылық органдары көп санды жеке есебі белгілі
орында болуы.
4. ҚР Қазынашылық бөлімінің жеке есебінде Қазақстанның бюджеттік
қаржысының жоғалуы мүмкін жоғары тәуекелділікті іске асыруы, несиелік
ұйымдарда ашылуы.
Қазақстанның бюджеттік қаржысының маңызды басқармасы және алушыларға
дейін олардың өту мерзімі қысқартылады және сақтауды қмтамасыз етеді,
бюджеттің орындалуы жолындаоперативті ақпараттың алынуы бюджеттік қаржы
жүрісінің оптимизациялық тобын талап етеді және олардың бірыңғай
Қазынашылық есебін бекітеді.
Сурет 5. ҚР Қазынашылық органдарының бюджетке жеке есеп ашу арқылы қаржы
аударуы
1.3. Қазынашылық Бөлімінің ақпараттық жүйелерін ұйымдастыру
Экономикалық ақпарат жүйесі(ЭАЖ)- ол басқару функцияларын орындауға
арналған ақпаратты сақтап, жинап, өңдеп және қажеттісін тауып беретін
бірлескен жүйені жасайтын ұйымдастыру техникалық программалық және
ақпараттық құралдар жиынтығы.
Автоматтандырылған ақпарат жүйесі (ААЖ)- күрделі экономикалық
жүйелердің тиімділігін басқаруда әртүрлі ақпараттар көмлемін қайта өңдеу
үшін экономикада ақпарат жүйелерді автоматтандыруда қолданылады.
Автоматтандырылған ақпараттық технологиясы (ААТ)- жүйелі түрде
ұйымдастырылған басқарудың міндетін шешудің әдістерінің жиынтығы, оларды
тіркеу, беру, жинақтау, іздеу дамыған программалардың базасындағы
ақпараттарын қорғауын қамтамасыз ету және қайта өңдеу есептеуіш
техникаларын құралдарын қолдау және де байланыс әдістемелері осы арқылы
ақпарат қолдаушыға беріледі.
Қазіргі ақпараттық технология жүйесі- бір- бірімен байланысқан
компьютерлер және серверлер торабынан тұрады.
Жүйе- ол қойылған мақсатқа жету үшін қызмет жасайтын өзара
байланысқан элементтер жиынтығы.
Ақпарат жүйесі (АЖ)- адам- мащина. Ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу
және тарату үшін компьютерлік және телекоммуникациялық персоналды қолданып,
шешім қабылдауды жеңілдетеді.
Құқықтық немесе заңды қамтамасыз ету (ҚҚЕ)- автоматтандырылған АТА
және Автоматтандырылған АЖ- дің енгізудің және құқықтық регламентін,
құқықтық нормалардың жиынтығын көрсетеді.
Программалық қамтамасыз ету (ПҚЕ)- техникалық құралдардың кешенін
тұрақты жұмыспен қамтамасыз ету және автоматтандырылған АТА есептерін
қызметтерін көрсету үшін бағдарламалардың жиынтығын қарастырады.
Ұйымдастырушылықты қамтамасыз ету (ҰҚЕ)- автоматтандырылған
ақпараттық жүйелерді қызметтеу кезінде ақпараттық технологияларының
персоналының қызметінің регламент мәліметтерінің кешенін қарастырады.
Математикалық қамтамасыз ету (МҚЕ)- автоматтандырылған АТА жұмыстарын
жобалаудың автоматтандыру процесімен функционалды есептерді шығарғанда
математикалық әдістерінің жинағымен қарастырылады.
Техникалық жабдықтау- ақпарат жүйеде деректерді өңдеуге арналған
техникалық құралдар кешені.
Лингвистикалық қамтамасыз ету (ЛҚЕ)- адамдардың машинамен немесе
техникамен жүзеге асырылуымен қарастырылады.
Ақпаратпен қамтамасыз ету (АҚЕ)- автоматтандырылған ақпараттық
технологиялардың көлемінің шешімдерін жобалаудың жиынтығын олардың ұйымдар
мәліметтерінің формасы бойынша орналастырылуын қарастырады.
Ішкі орта ақпарттық байланыс
АЖА экономикалық объектісі
Автоматтандырылған ақпарат жүйесі
Банктік
жүйе
Сурет 6. Қазынашылықтың ақпараттық қарым-қатынасы мен электрондық құжат
айналымындағы құрылысы
▪ Қазынашылық бір жұмыс күні бойына төлем құжаттарын өңдеп шығады,
банктен алынған Заң шығарушыға қатысты салықты басқару есебімен
оларды деректер базасына кіргізу.
▪ Бюджеттен қаражат қайтарымы Қазынашылық органдарымен өндірілетін ҚР
министрлігінің аумақтық органдарының салық және жинақ формасындағы
қорытындысын негіздеу.
▪ Бюджеттік жіктеу салық төлеушінің артық төленуінің бар болуы бір
кодтан және басқа да мерзімінде төленбей қалған салығы, ҚР
министрлігінің аумақтық органдарының салық және жинақ формасындағы
қорытындысын негіздеу ҚР Қазынашылық органдарының мемориалды ордер
арасындағы басқару шығады.
▪ Кіріс есебінің аяқталуы Қазақстанның Қазынашылық органдарының
операциялық күніне 40101 есебі бюджет кірісі есебіне төлем
тапсырысының нәтижесі және ҚР бюджеті есебі субъектісі және
жергілікті бюджет (салық басқару бөлімінің әр бюджеттегі үлесі). Бұл
есептің операциялық күні Банк көшірмесін белгісімен дайындалған құжат
өтуімен аяқталады.
▪ 40102 есебінің операциялық күнінің аяқталуы “Бюджет кірістері” бұл
есепке дайындалған есеп беру үлгісімен көрінеді.
▪ Реестр мәлімдемесімен бірге төлем құжаттарының келесі көшірмесі
және ҚР салық инспекциясына басқарушы салықтардың түсуі, салық
төлеушілермен ары қарай жұмыс істесуі.
Технологиялық процестің жүруі және бюджеттің кіріс бөлімін ұйымдастыруда
төлем құжаттарын өңдеу практикада электрондықұжат айналысы сәйкес келеді,
қаржы органдарында ұйымдастырылған (7- ші сурет).
Бюджетке
түскен
кіріс есебі
Бюджетке аударылған
салықтың төлем
тапсырысы
Бюджетке
түскен
салық есебі
ақшалай салық
төлемі
төлем
тапсырысының
көшірмесімен
шығуы
Бюджеттің әртүрлі
деңгейіндегі салықты
аудару және төлем
тапсырысы
Бюджеттегі кіріс есебі
мен төлем тапсырысы-
ның көшірмесі
- ақшалай өнім
- ақпараттық топтар
Сурет 7. Бюджеттің төлем құжаттарын өңдеу және технологиялық процестердің
жүруі
Барлық физикалық және заңды тұлға бюджетке салықтар төлеушілер, оларды
төлем тапсырысының немесе басқа да өз есебінен құжат төлемін аудару,
коммерциялық банктерде ашу, бюджеттің кіріс есебіне аудару. Бұл төлем
тапсырысын негіздеуде Банктік жүйеде ақшалай қаражат аудару өндіріледі. Бұл
көшірмеден кейін Банк көшірмесінің құжат төлемі ҚР Қазынашылық кіріс
есебінің ашылуы. ҚР Қазынашылық бөліміне қатысты бюджет кірісі есебі
бөліміне жіберіледі.
ҚР Қазынашылық Бөлімі бюджетке түскен салық есебін өндіреді және
бюджеттің әр деңгейінде салықты басқаруды тарату.
Сосын төлем тапсырысының көшірмесін және есеп беру формалары электронды
байланысы кананымен аймақтық салық инспекциясына беріледі, ал ҚР
Қазынашылық басқармасына есеп айырысу беріледі, үлестірілген және
аударылған салықтар және бюджеттің әртүрлі деңгейіндегі кейбір төлем 40101
есебінің операциялық күнінің аяқталуында “Салықтар Қазақстанның Қазынашылық
органдарымен бюджеттің әртүрлі деңгейінде таралуы” төлем тапсырысы
жасалады:
• Салық басқаруының үлесіне тиісті бюджетке аудару 40102 баланстық есебі
“Бюджет кірісі”;
• Салық басқаруының үлесі, саналатын ҚР бюджетіне аудару және жергілікті
бюджетке аудару, 40201 есебіне “ҚР Бюджет кірісі” 40204 “Жергілікті
бюджет кірісіне”.
Бюджетке түскен кіріс есбін беру ҚР Қазынашылық Бөлімдерінде әр айдың
1-, 5-, 10-, 15-, 20-, 25- күндері байланыс каналы арқылы ҚР Қазынашылық
басқармасына жіберіледі.
ҚР Қазынашылық басқармасы есеп беру үлгісін жинайды, олардың
автоматтандырылған өңдеуге ұшырауы бюджетке түскен кіріс есебінің жинақ
есебін ұйымдастырады.
Мұндайда, ҚР басты Қазынашылық басқармасы толық, оперативті, анық,
дұрыс ақпаратты бюджеттен әр бес күн сайын кіріс бөлімі жағдайын біліп
тұрады.Одан басқа, Банктік жүйе арқылы ақшалай қаражаттың өтуін толықтай
тексереді.
Бюджеттің шығысы электронды құжат айналысы технологиясы ерекше болады.
Бюджеттік тізімді негіздеу, қаржы министрлігінің бекітілген салалық
министрлігі және ведомоствалары ҚР басты Қазынашылық басқармасы төмен
тұрушы басқарушыларына бюджеттік қаржы аудару реестрлары және міндетті
бюджеттік лимит шамасында бюджеттік қаржы алушыларға бюджеттік тізімді
негіздеу. ҚР басты Қазынашылық басқармасының бұл көрсетілген реестрлар
негіздеуі қаржыға жинақ реестрларын құрады және төлем тапсырысымен
электронды байланыс каналы арқылы қаржы 40105 баланстық есебіне аударылады,
ал осы тұрғыдан құрама реестрларын басқарушылар және бюджеттік қаржы
алушылар ҚР Қазынашылық басқармасына электронды түрде байланыс жүйесіне
береді.
ҚР Қазынашылық басқармасына түскен реестрлар ақпаратын бюджетік
қаржыны басқарушыларға электронды почта немесе телефон арқылы береді.
Бюджеттік қаражат, бюджеттен алушының адресіне түскен қаржы алушының жеке
есебіне қосылады.
Бюджеттік қаржыны басқарушылар ҚР Қазынашылық Бөлімінде алушыларға
ашылған. ҚР Қазынашылық басқармасы қаржы- қаражатқа құрама реестрларын
ұйымдастырады және ҚР Қазынашылық Бөлімінің 40105 есебіне төлем
тапсырысымен байланыс каналы арқылы қаржы аударылады, жеке есеп аштырған
бюджеттік қаржыалушыларға қаржы аударылады.
ҚР Қазынашылық Бөліміне электронды түрде байланыс каналдары арқылы
құрама реестрлары беріледі(8- ші сурет).
төменгі реттеушілер мен бюджеттік
өнім алушыларға
ақшалай аудару
реестрлары
ҚББР ақшалай өнім
ақшалай
өнім
аудару
Бюджеттік өнім
алушыларға
ақшалай өнім аудару
реестрі
ҚББР-дің ақшалай
өнімі
ақшалай
өнім
аудару
ҚББР-дің
ақшалай өнімі
ҚББР-дің ақшалай
өнімі
Сурет 8. Бюджеттің ақшалай аудару және электронды құжат ауысымы
Бюджеттік қаржы бөлу басқарушылары өз есебінен қаржы шығысын ҚР
Қазынашылық органдарына байланыс каналы арқылы көрсетеді, онда жеке есебі
ашуға, төлем тапсырысының списаниеге шыққан өз жеке есебі мен құжаттары,
қаражат шығысыың заңды растауы құжаттарының тізімі, қаражат шығысының заңды
бекітуін ҚР Үкіметі бекітеді.
Сөйтіп, бюджет қаржысын мақсатты пайдалануды толықтай бақылайды және
коммерциялық банктермен бюджеттік қаржыны пайдалану жойылады.
ақшалай
аудару
Қазына-
шылық төлем
есебінің тапсырысы
шығуы АБР-де төлем тапсыры-
сының өтуіне
рұқсат
етілуі
деректер ҚР Қазынашылық
есебі басқармасының
алдыңғы құжаттар
бірыңғай деректер
мен төлем тапсырысы
базасы
шығыс есебін
заңдастыруын
бекітуі
деректер
есебі
Сурет 9. Технологиялық процесс жолында ақпараттың жүруі
9- шы суретте ҚР Қазынашылығындағы технологиялық процесс есебінің
шығысы көрсетілген. Бюджет шығысы Бюджеттік кодекспен келісуі тиіс, ол этап
бойынша жүзеге асады.
Бюджет шығысының негізгі кезеңдерінің орындалуына рұқсат етілуі:
• Бюджеттік тізімді құру және бекіту;
• Басқарушыларға дейін бюджеттік қаржы бөлуді хабарландыруды басқару
және бекіту және бюджеттік қаржыны алушылар, сондай-ақ кіріс сметасын
бекіту және бюджеттік мекемелер мен бюджеттік қаржыны басқарушылар
шығысы;
• Басқарушыларға дейін бюджеттік міндеттер лимитін ескертуді басқару
және бекіту;
• Бюджеттен қаржы алушыларға ақша міндетін қабылдау;
• Ақшалай міндеттің орындалуын дұрыстау және бекіту.
Бюджеттен қаржы бөлу басқарушыларының жеке есебі жетекшінің рұқсат
берген жазуы негізінде ашылады және ҚР Қазынашылық органына құжаттарын
көрсеткеннен кейін Қазынашылық органының бас бухгалтері жеке есебі ашылуы
туралы өтініш береді, Қазынашылық органының төлем Бөлімінен қажет кезінде
жеке есебіне қатысты ашылады.
Жеке есеп әр бөліктерге және белгілі мақсатқа арналған әр салаларға
ашылады, бюджеттің қаржы бөлу басқарушыларында шығысты қаржыландырады.
Операцияны есепке алу үшін бюджеттік міндеттемелердің көлем бейнесі лимиті
және қаржылық Қазақстандағы іс- шаралар кассалық шығыны , мұның басты қаржы
басқарушысы ҚР Қаржы министрлігі, жеке есеп Қазынашылық органдарында
ашылады. Белгілі мақсатқа арналған программада жеке есептің ашылуы. ҚР
басты Қазынашылық басқармасы реестрі негізінде жүзеге асады, программада
(аймақтық, әкімшілік, аумақтық басқару) қаржы басқарушылары көрсетеді:
Қазынашылық органы белгілі мақсатқа арналған программа жеке есебіне
қаржы түскендігін электронды байланыс каналы арқылы хабарланады,
басқарушыларға көрсетілуі, жеке есептен списаниедегі қаржыны іске
асырады.Бюджеттің қаржы бөлу басқарушыларының жеке есебіндегі ақшалай
қаражат шығысына Қазынашылық органының төлем бөлімінде тоқсандық бөліп қою
бюджеттік міндеттемелер лимиті көрсетіледі, төлем бөлімінің жұмысшыларын
деректер базасына кіргізуі. Бюджеттік міндеттеме лимитіне өзгерістер енгізу
және смета шығысын ҚР Қаржы министрлігіне өзгеріс енгізуге мүмкін
бюджеттегі шығыстар тізімін басты бюджеттік қаржыны басқарушыны көрсетеді.
Бюджеттен қаржы бөлу басқарушылар есебіне түскен қаржыны есепке қосу
және ҚР басты Қазынашылық басқармасы негізгі реестрларында мақсатты
программаны жүзеге асыру, жүйелік байланысқа электронды түрде түсуі, төлем
құжаттары, банк көшірмесі және есепке қосу ұйғарымы. Реестрлар түсімі
кезінде және Төлем Бөлімінің төлем тапсырысында жеке есепке қаржы бөлуі
экономикалық жіктеу кодының кесімінде өтеді.
ҚР басты Қазынашылық басқармасы реестрлар түсімі кезінде, ақшалай
қаражат бекітілмеген (ақшасыз реестрлар), ҚР Қазынашылық басқармасының
бухгалтериясы бюджеттік есептен “Бюджет кірісі” бюджеттік есепке “Бюджет
шығысы” соманы төлем тапсырысына аудару ұйымдастырылады, қаржы шығысына
қажет. Төлем бөлімі негізгі төлем тапсырысына “ақшасыз” реестрлар мен қаржы
бөлуге байланысты және Қазынашылық органдарының төмен тұрушыларына
автоматтандырылған реестрлар құрылады.
Енгізу аяқталғанда және ҚР басты Қазынашылық басқармасы қаржы бөлу
реестрларына ҚР Қазынашылық басқармасының төлем бөлімі бюджеттен қаржы бөлу
басқарушыларының жеке есебіне қаржы қосу операциялық бөлімінің ұйғарымын
құрады және Қазақстанның мақсатты программасын, сондай-ақ Қазынашылық
органының төмен тұрушы реестрларына бухгалтериядан қаржы аудару. Бюджеттен
қаржы алушыларды қаржыландыруға, заңды тұлғаға (статус) қатысы жоқ,
бюджеттік қаржыны басқарушы төлем тапсырысының төлем бөлімін көрсетеді,
жеке есеп алушыларға қаржы аудару негізінде жасалады.
Бюджеттен қаржы бөлу басқарушылары жеке счетымен қаржылық шығыны және
белгілі бір мақсатқа арналған программасы көрсетілген құжаттарға қатысты
смета шығынын қатаң бақылауға алу, бюджеттік міндеттеме лимиті экономикалық
жіктеу кодындағы кесім.Деректер базасына төлем тапсырысын енгізу
автоматтандырылған операциялық бөлімі жүзеге асырады. Белгілі мақсатқа
арналған программа алушылардың жеке счетымен қаражат аудару, Қазынашылық
органында жеке счеты бола алмайтын, ҚР Қаржы министрлігі басты басқарушы
бола алады, төлем бөлімі операциялық бөлімінде қарау ұйымдастырылады,
қаражат аударуға төлем құжаттарын соңғы дайындайды.
Төлем бөлімі мен жеке счетқа қатысты қаржы түсімі одан ары толық
немесе картотекамен бірге бірен- саран списание өткізу, операциялық бөлімде
растау операциялық бөлім төлем бөлімін негіздеу жарлығына бірен- саран
списаниеге меморилды ордер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz