Электрондық оқу басылымының оқыту элементтеріне қойылатын талаптар
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І-бөлім. Электрондық оқулықтың оқу үрдісіндегі маңызы
1.1. Қазақстан Республикасындағы электрондық оқу басылымының
қазіргі
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.2. Электрондық оқу басылым жөніндегі Қазақстан Республикасының
мемлекеттік
стандарты ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ...6
1.3. Электронды оқулықтың
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.14
ІІ-бөлім. Электрондық оқу басылымды дайындауда қолданылатын программалық
қамту
2.1. Электрондық оқу басылымын жасау үшін қолданылатын
программалық қамту
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...17
2.2. HTML тілі және FrontРage қосымшасының электрондық оқулық
дайындауындағы
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..23
2.3. Электрондық оқулық дайындауға қолданылатын FrontРage
қосымшасының негізгі компоненттері мен
формалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... .43
ІІІ-бөлім. Электронды оқулықты Желілік технологияны жүргізу курсы
бойынша өңдеу
3.1. Желілік технологияны жүргізу курсы бойынша электрондық
оқулыққа
кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... . 49
3.2.Желілік технологияның теориясы мен тәжiрибесiнің
байланысы ... ... ... 50
3.3. Электрондық оқулық құрылымындағы білімді тексеру
блогы ... ... ... ... 53
ІV-бөлім. Еңбек қорғау бөлімі
4.1. Еңбек қорғау
заңдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .55
4.2. ДЭЕМ-ді қолданудағы еңбекті қорғау туралы кейбір
мәліметтер ... ... ..55
4.3. Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік
техникасы ... ... ... ... ... ... .. 55
4.4. Жұмыс орнына қойылатын эргономикалық
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ...57
4.5. Денсаулық бұзылуының
белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .58
V-бөлім. Экономикалық бөлім
5.1. Жұмыстың қысқаша сипаттамасы және оның
тағайындалуы ... ... ... ... .60
5.2. Бағдарламаның өнімді құрудағы шығындарды
анықтау ... ... ... ... ... ... ..60
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..67
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 68
Қосымша (компакт дискіде)
Кіріспе
ХХ ғасырдың соңы адамзаттың индустриялық эрадан информациялық эраға
өтуімен ерекшеленеді. Осыған байланысты информацияны ала білу, оны өңдеу
және күнделікті істе пайдалану өркениетті дамудың қажетті шарты болып
табылады.
Жаңа техникалық пән –Желілік технологияны жүргізу - XX–шы ғасырдың iрi
жетiстiктерiнiң бiрi болып табылады. Қазіргі кезде Интернетте
байланыстардың барлық белгілі желілері қолданылады: төмен жылдамдығы
телефоннан, жоғарғы жылдамдығы спутниктік арналарға дейін.
Бұл курс техникалық бағыттағы, соның ішінде Есептеу техникаларымен
автоматталған жүйелерді бағдарламамен қамтамасыз ету мамандығында оқитын
студенттерге арналады және оқу жоспарында маңызды орын алады. Желілік
технологияны жүргізу курсы желіні құрудың теориялық негізін және
ақпараттық жүйелердегі ақпараттарды өңдеу жүйесін практикалық
программалауды оқыту болып табылады.
Желілік технологияны жүргізу пәні желілік компьютерлік технологиялар
саласында терең теориялық білім және практикалық тәжірибені қамтамасыз ету
мақсатын алға қояды.
Электрондық оқулықты өңдеу үшін оқу пособиясы Желілік технологияны
жүргізу бойынша бар материалдарды қолдандым.
І-бөлім. Электрондық оқулықтың оқу үрдісіндегі маңызы
1.1.Қазақстан Республикасындағы элетрондық оқу басылымының қазіргі жағдайы
Электронды оқулық –үлкен ғылыми және әдістемелік деңгейде жасалған
негізгі электронды оқу басылым, түгелдей арнайы мемлекеттік білім
стандартымен құрастырылған тәртібі және дидактикалық бірліктер стандарты
мен программа анықтамасымен бағытталған
Әр электронды оқу басылым тағайындауы білім стандартына сәйкес келу
керек. Электронды басылым әр түрлі электронды сақтаушыда жасалуы мүмкін
және де ол жергілікті және ауқымды компьютерлік желіде орналасуы мүмкін.
Біздің көз қарасымыз бойынша электронды басылымға деген түсінігіміз кең,
электронды оқулық немесе мультимедиалық өнімді тағайындауға қарағанда. Біз
мультимедиалық өнімге назарымызды шоғырлаймыз, өйткені ол арқылы
мультимедиалық көрсетілімді оқу материалындағы курс мазмұнын жіберу
қолайлы.
Электрондық оқу басылымды инженер-техника мамандарына оқу процесінде
қолдану ең қолайлысы болуы мүмкін. Бірақта қазіргі уақытта жағдай шығып
жатыр, өйткені оқу бекітуінде программалық өнімі толып және кеңейіп жатыр
(соның ішінде мульдимедиалық өнім), ал техникалық университеттің және
инженерлік жоғары оқу орындарының оқытушыларының көбі жаңа программалық
өнім туралы білмейді.
Оқиғалар қатарында өздерінің сәйкестік туралы электрондық оқу басылымды
Электрондық оқу басылымның кейбір жағдайларда өз өнімдерінің мемлекеттік
стандартқа және белгілі бір оқу курстарының программаларына сәйкес келуін
қадағаламайтын коммерциялық фирмаларды қалыптастырады және шығарады. Басқа
жағдайларда электрондық оқу басылымды (ЭОБ) нақты жоғарғы оқу орындарының
шығармашылық коллективтерін шығарады. Олардың ойлап тапқан курстары
стандарттар талабына жауап береді және оларды басқа жоғарғы оқу орындарының
оқытушылары қолдана алады, бірақ бұл көбінесе техникалық себептер бойынша
және оларды алу шарттары бойынша өте қиын болып келеді.
Компьютерлік курстарды құруға және құрастырушыларды күшейту
координациясына , мысалы заттық-сүйенген сипаттама бойынша, жүйелік
жақындау қажет болып отырғаны белгілі. Сонымен қатар ЭОБ құру процесіне
қатысуға тиісті және осы өнімдерді оқу процесіне енгізуге тиісті
оқытушылардың квалификациясын өсіру бойынша жүйелік жұмыс маңызды болып
келеді. Ғаламдық маңыздылықтың тағы бір сұрағы бар- мультимедиа құралдарын
оқу мақсатында әдістемелік негізді құру.
Алайда, бізге берілгендей компьютерлік технологияның элементтерін оқу
процесіне енгізудегі алғашқы буын болып ЭОБ құру табылады. Оларды құру
деңгейінде оқытушы анықталған әдістемелік тәсілдерді салады. Әрі қарай ЭОБ
-ды тәжірибеде жүзеге асыра отырып, бағалауға болатын оларды енгізудің
нәтижесін алады. Осылай жиналған тәжірибе мультимедиа құралдарын оқу
процесінде қолданудың әдістемелік негіздерін біртіндеп құруға және
негізін салуға мүмкіндік береді және негізгі сұраққа жауап беруге
мүмкіндік береді: ЭОБ -ды оқу процесінде не үшін, қалай және қандай
көлемде қолдануға болады және қолдану қажет?
Қазіргі кезде компьютерлер күнде қолданылады, оларсыз біз өмірімізді
елестете алмаймыз. Алайда компьютерді көптеген оқытушылар оқу курстарын
құрудың құралы ретінде қолдануды білмейді.
Олар графикалық материалдарды, фотографияларды, дыбыстарды,
анимацияларды және видеофрагменттерді өңдеу мен құру үшін қолданылатын
программалық өнімдерді меңгермеген; оқу материалдарын оқудың бір
мультимедиалық өніміне біріктіруді білмейді.
Сонымен қатар кейбір жағдайларда оқытушылар өздерінің компакт-
дискілеріндегі дайын электронды оқулықтың мазмұны туралы және әдістемелік
мүмкіндіктері туралы мәліметтерді қалай құру керек екенін білмейді. Олар
электронды оқулықтардың навигациялық жүйелеріне нашар бейімделген,
студенттерді өздік жұмыс үшін осы электронды оқулықтарды тиімді қолдануды
үйрете алмайды.
Компьютерлік техниканың әрдайым өсу мүмкіндігі мен өнімділігі және
сонымен қатар компьютерге қызмет көрсететін периферийлік құрылғыларды
және оқу процесін жабдықтайтын техникалық құралдарды интенсивті жүзеге
асыру электронды мультимедиалық өнімдерді құруды реттейді. Бұған параллель
дамып келе жатқан бағыт – дистанционды білім сәйкес келеді. Дистанционды
оқытудың пайда болуы біріншіден барлық оқу материалдарын электронды формаға
ауыстыруды талап етеді.
Сонымен қатар мұндай жағдайда барлық оқу-әдістемелік материалдарды
электронды формаға қарапайым ауыстыру аяқталмаған болып шығады.
Қолданушыға (студент) мониторда көрсетілген материалға қарағанда, басылып
шыққан (қағаз тасушыда) материалды оқыған жеңіл.
Сондықтан да басылып шыққан басылымды электронды тасушыға қарапайым
ауыстыру - өтілген деңгей болып келеді. Қазіргі кезде мультимедианың барлық
мүмкіндіктерін қолданатын оқу материалдары (сонымен бірге электронды
оқулықтар) керек. Мультимедиалық оқу өнімдерін құру технологиялық
қатынаста жеткілікті түрде күрделі процесс болып табылады.
Бастаушы техникалық университеттер электронды оқулық құрудағы өздерінің
лидерлігін сақтап қалу мақсатында өздерінің универсалды қабықшаларын
(программалық құралдар) құрды. Олардың базасында тәжірибесі жоқ компьютер
қолданушыларына оқуға байланысты мультимедиалық өнімдерді құру мүмкін
болады. Енді оқытушыға электронды оқу материалдарын құру үшін
программалау тілдерін білу міндетті емес. Оған бөлек әдістемелік немесе
иллюстративті материалдарды сапалы түрде дайындау үшін программалық
өнімдердің шектелген санын меңгеру жеткілікті. Мұндай жағдайларда берілген
пән бойынша оқу курстарын қолдау үшін бұның өзі жеткілікті.
Сапалы мультимедиалық оқулық құру тек бір адамның қолынан келмейді. Бұл
жерде біріккен творчествалық коллектив қажет. Мысалы, олар келесілерден
тұратын коллектив болуы мүмкін: электронды оқулық құратын барлық
оқытушылар:
← оқулық сценариінің авторынан, берілген пән бойынша
консультанттан
← жоба дизайнерінен, ол компьютер дизайнері болуы мүмкін
← компьютерлік монтаж видео-, аудио- және графикалық материал
бойынша специалисттен
← Программалық өнімдермен және аппараттық құралдармен жұмыс жасай
алатын видео-, аудио- және графикалық материалдарды құру және
өңдеу бойынша специалисттен
← Редакторлар мен корректорлардан
Әрине, бұл мультимедиалық оқулық құратын топтың толық тізімі
емес.Сонымен қатар кейбір жағдайларда коллектив аз бола алады, сонда әр
адам бірнеше функцияларды біріктіре алады.
Өз пәні бойынша оқулық немесе оқу әдістемесін құрудың инициаторы болып
табылатын техникалық пән оқытушысының электрондық өнім ерекшеліктерінде,
инструментальды құралдарында, программалық өнімдер жиынында белгілі бір ой-
өрісі болуы керек. Сонымен қатар кейбір жағдайларда оқытушыға салыстырмалы
қарапайым материал дайындау қажет және ол оны әріптестерінің- компьютерлік
технология мамандарының көмегінсіз өзі жасай алады.
Қысқарту
ЭБ – электронды басылым.
ЭОБ – электронды оқу басылымы.
1.2.Электрондық оқулық басылым жөніндегі Қазақстан Республикасының
мемлекеттік стандарты
1 Қолдану саласы
1.1 Осы мемлекеттік стандарт электрондық оқу басылымдарының жалпы
талаптарын және оның құрылымына, функцияларына, мазмұнына, оқу
элементтеріне, рәсімдеуіне, құжаттамалырына және шығу мәліметтеріне
қойылатын талаптарды анықтайды.
1.2 Стандарт авторлық ұйыммен, электрондық оқу басылым бойынша
эксперттік кеңестер және комиссиялармен, тапсырушылармен қолданылу керек
және электрондық оқу басылымның сапасының экспертизасын өткізу және оларды
жетілдіру бойынша немесе олардың шығарылуын тоқтату үшін негізі болып
табылады.
2 Анықтамалар
Осы мемлекеттік стандартта терминдер және анықтамалар ҚР СТ 34.014-2002
және МСТ 7.83-2001 сәйкес қолданылады. Оларға қосымша стандартта келесi
анықтамалар қолданылады:
- білім алушы – мақсаты оқу материалын оқып-үйрену және білімін
бақылаудан өткізу болып табылатын электрондық оқу баспасын қолданушы;
- оқу курсы – мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартына
енгiзiлген пән;
- оқыту траекториясы – бір электрондық оқу басылымындағы оқыту
бірліктерінің немесе нақты квалификацияны алу үшін енгізілген пәндер
тізбегі;
- электрондық басылым - программалық басқару құралдары мен
құжаттамалары бар және кез келген электрондық ақпарат тасымалдаушысында
орналасқан немесе компьютерлік желілерде жарық көрген сандық, мәтіндік,
графикалық, аудио, видео және басқа ақпараттар жиынтығы.
- электрондық оқу басылымы – оқытуды және білім бақылауды
автоматтандыруға арналған және оқу курсына немесе оның жеке бөлімдеріне
сәйкестендірілген, сонымен қатар оқыту траекториясын анықтауға мүмкіндік
беретін және әртүлі оқу жұмыстарымен қамтамасыз ететін электрондық басылым;
- электрондық оқулық – құрамында оқу курсының немесе оның бөлімінің
жүйелі мазмұны бар және берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме беретін
арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы;
- электрондық оқу құралы – құрамында оқу курсының ең маңызды бөлімдері,
сонымен қатар есептер жинағы, анықтамалықтар, энциклопедиялар, карталар,
атластар, оқу тәжірибесін өткізуге нұсқаулар, практикумға, курстық және
дипломдық жұмыстарды дайындауға әдістемелік нұсқаулары бар берілген басылым
түріне мемлекеттік мекеме беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу
басылымы.
3 Қысқартулар
ЭБ- электрондық басылым;
ЭОБ- электрондық оқу басылымы;
4 Электрондық оқу басылымына қойылатын жалпы талаптар
1. ЭОБ-ның объектісі ғылыми негізделген фактілер, тұжырымдар мен
ережелердің, сонымен қатар берілген оқу курсында оқытылатын
объектілердің, құбылыстар мен үрдістердің қатынастары мен қасиеттерінің
жиынтығы болып табылатын сандық, мәтіндік, графикалық, аудио, видео және
басқа оқыту ақпараты болу керек.
2. ЭОБ анықтамалық және басқарушы ақпаратты қамту керек, және қолданушының
назарын өзіне аудартатын және оқу мақсаттарына қызмет етпейтін ақпаратты
қамтымау керек.
3. ЭОБ әртүрлі мамандықтар үшін олардың типтік оқу жоспарлары мен
бағдарламаларына сәйкес қолдануға мүмкіндік беру керек.
4. ЭОБ-да интерфейс көрнекті, түсінікті, бірмәнді және қолданушы қате іс-
әрекеттер жібермеуі үшін ЭОБ-ның түгел және оның бөлек бөліктерінің
функцияларының логикасын түсінуге көмектесетін түрінде келтірулі керек.
5. ЭОБ-да имитациалық компьютерлiк моделдер оқылатын объектiлер, үрдістер
мен құбылыстардың құрылымын және параметрлерін беру және өзгерту, сонымен
қатар, сыртқы әрекеттердiң имитациясы үшiн ыңғайлы құралдармен жабдықталу
керек. Компьютерлік моделдермен өзара-әрекет мәселелері білім алушыны
оның көмегімен шешілетін дидактикалық есептердің мазмұнынан көңілін
бөлмеуi керек.
6. ЭОБ қалай жабық, солай ашық ортада қолданылу мүмкіндіктеріне ие болу
керек. ЭОБ жабық ортада жылжымалы ақпаратты тасушыларда орналасуы және
жеке алынған компьютерде немесе локальды компьютерлік желіде атқарушы
программалар сияқты жұмыс істеу мүмкіндігіне ие болу керек. ЭОБ ашық
ортада глобалды компьютерлік желілерде орналасады және жұмыс істеу үшін
программа-браузерлерді қолданады.
7. ЭОБ қосымша программалық құралдарды талап етпейтін операциялық жүйенің
версиясын ескере автоматты түрде орнатуының мүмкіндігіне ие болу керек.
Орнату комплектінде мемлекеттік немесе халықаралық стандарттарына сәйкес
ЭОБ-ның тәуелсіз жұмысы үшін барлық қажет шрифтер, драйверлер және
программалар пакеттері болу керек.
8. ЭОБ тұрақсыздандыру әрекеттер болмағанда (электр өшуі, операциялық
жүйенің істен шығуы) берілген режимде функциясын жасау керек және
тұрақсыздандыру әрекеттермен шақырылатын ауытқулар болғаннан кейін ЭОБ-
ның жұмысын жалғастыруды қамтамасыз ететін қабілеті болу керек.
9. ЭОБ қолдану процесінде ЭОБ-ға қажет өзгерістер мен кемшіліктерді
енгізудің қарапайымдылығын қамтитын және оқу материалдарына және
статистикалық берілгендерге санкциалданбаған кірісті болдырмау
мүмкіндіктері болу керек.
5 Электрондық оқу басылымынының құрамына қойылатын талаптар
ЭОБ-ның құрамына: титул, тақырыптама, мазмұны, утилиталар, көмекшi және
құжаттама енгiзiлу керек.
1. Титулда ЭОБ-ның шығу мәліметтері орналасады. Шығу мәліметтеріне
қойылатын талапта сәйкес тарауда келтірілген.
2. Тақырптамада ЭОБ-ның құрылымы мен барлық семантикалық оқу бірліктерінің
аттары көрсетілуі керек.
3. Мазмұнда ЭОБ-ның мақсаттары және есептеріне қатысты және сол арқылы
бiлiмдердiң қорытынды бақылауын өткізуге қажет барлық оқу материалы
берілуі керек. Оқу материалы ғылыми терминологияны пайдаланып түсінікті,
дәл, толық және қарамақайшылықсыз жазылуы керек.
4. Утилиттер пайдаланушыларды тіркеу, статистикалық деректерді шығару,
мазмұнды қарау, оқу траекториясын анықтау және сонымен оқыту, ағымдағы,
аралық, белестік және қорытынды тестілеуді жүргізу үшін арналған.
5. Көмекшi элементi ЭОБ-ның жұмысын басқару бойынша ақпарат және ЭОБ-ның
iске қосылу моментiнен бастап іске қосылуын қамту керек.
6 ЭОБ-ның функцияларына қойылатын талаптар
1. ЭОБ-мен жұмыс жасау үшiн келесi функциялар асырылу керек:
пайдаланушының тiркелуi, берiлгендердi қорғау, навигация,
контенттi қарауды ұйымдастыру, оқылатын траекторияны анықтау,
бiлiмдi бақылау және оқыту, тестiлеу, статистикалық есеп.
2. Пайдаланушының тiркелу функциясы ЭОБ-да пайдаланушы туралы
берiлгендердi енгізу, өзгерту және жоюды қамтамасыз ету
керек.
3. Берiлгендердi қорғау функциясы контент бүтiндiгi мен ЭОБ-дағы
әртүрлi материалдарға санкциалданған кірісті ұйымдастыруды
қамтамасыз ету керек.
4. Навигация функциясы ЭОБ бойынша алға және артқа қозғалудың
мүмкіндігін қамтамасыз ету керек.
5. Қарау функциясы тапсырмаларды орындауды, сұрақтарға жауап
беруді және білімді бақылауды өтуді талап етпей, ЭОБ-ның
контентiмен алдын ала танысуға мүмкiндiгiн қамтамасыз ету
керек.
6. Оқыту траекториясын анықтау функциясы қолмен, тесттік немесе
толық таңдау негізінде жүргiзiлетiн бiлiм бақылауларымен
мiндеттi түрде оқытылу үшiн сабақтардың тізбегін құрастыруға
мүмкiндiк беру керек.
7. Оқу және білімді тексеру функциясы теориялық материалды оқу,
тапсырманың интерактивті орындалуын, қойылған сұраққа жауап
беру және оқу траекториясы көлемінде ағымды, аралық, рубеждік
және қорытынды бақылаулар өту мүмкіндіктерін көрсетуі керек.
Осы жағдайда көптеген сұрақтарға дұрыс жауап берілмесе, білім
алушы ЭОБ-ғы оқытудың ағымды бірлігін қайталауға мәжбүр
болады.
8. Тестілеу функциясы нәтижелерді тіркеу және тіркемей
мүмкіндіктерімен ЭОБ және оның бөлек бөліктері бойынша білім
деңгейін автоматты түрде бақылау құралдарына мүмкіндік беру
керек. Ол үшін тестер оқу курсы бойынша берілген сұрақтардың
жалпы базасынан таңдалған оқыту бірлігі бойынша сұрақтарды
және жауаптар варианттарын кездейсоқ таңдау арқылы беру
керек. Білім алушының жауапты енгізу немесе өзгерту
мүмкіндігі білім алушы сұрақтардың жауаптарын енгізу
техникасына емес, ал сұрақтар бойынша жауаптарына
концентрация жасай білу себебімен өте қарапайым болу керек.
Тестілеудің нәтижесі экранға шығады. Тестілеудің
қанағаттандырылмайтын нәтижесінде жауабы дұрыс берілмеген кез
келген сұраққа еркін көшу ескерілу керек.
9. Статистикалық есеп функциясы білім алушының берілген оқыту
бірлігін меңгеру деңгейі және сұранысқа тәуелді ол туралы
басқа статистикалық берілгендер туралы нақты ақпаратты беру
ескерілу керек.
7 Электрондық оқу басылымының мазмұнына қойылатын талаптар
1. ЭОБ-ның контенті үш деңгейлі бөліктерге бөліну
керек: 1-деңгей – модулдер, 2-деңгей – блоктар, 3-
деңгей – сабақтар.
2. Модул блоктан блокқа өскен сайын мағыналы
байланыстары бар логикалы байланысқан блоктар
тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
ірі семантикалық оқу бірлігі.
3. Блок сабақтан сабаққа өскен сайын мағыналы
байланыстары бар логикалы байланысқан сабақтар
тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
орташа семантикалық оқу бірлігі.
4. Сабақ минималды семантикалық бірліг және ол
бірнеше оқу элементтерінен тұрады. Міндетті оқу
бірлігі болып теория, мысалдар, тапсырмалар, сұрақ-
жауаптар және тестілер есептелінеді, ал мiндеттi
емес элементтерге оқу ақпаратын меңгеру, түсіну
және еске сақтауға себебін тигізетін және
ақпараттық тығыздықты қаматамасыз ететін
анықтамалық, графикалық, аудио және видео жатады.
5. Теория таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны
түсінікті, нақты, толық және қарама-қайшылықсыз
болатын көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс және
бұрын өткен сабақта қабылданған білімді қайталамай
өздігінен оқу, тапсырманы жасау және білімді
бақылау үшін жеткілікті болуы керек. Теорияда
мәтіндердің астын сызу және түсін өзгерту сияқты
арнаулы дидактикалық құралдарды қолдану керек.
6. Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектерiн
жаттығуды орындау, есептi шешу, сұрақтарға
жауаптар тағайындау және т.б. түрiндегi детальдық
талдауын қамтамасыз етуi керек.
7. Тапсырмалар оқытылатын объекттер, үрдістер мен
құбылыстарының iшкi байланысын анықтауға, олардың
әртүрлi сыртқы әсерлер кезiндегi функционалдық
қасиеттерiн зерттеуге және жаттығуларды орындау
мен есептердi шешудегi практикалық машықтарын
қалыптастыруға бағытталу керек. Тапсырмалардың
формулировкасында атқарылатын iс-әрекеттердiң ретi
мен күтілетін нәтижеге және олардың берiлу
формасына қойылатын талаптарға түсiнiктемелер
болуы керек.
8. Сұрақ-жауаптар бiлiмдi меңгеру үшiн және
практикалық жұмыстарды орындау машықтарын
қалыптастыруға бағытталған болу керек. Сұрақтар
білім алушылардың танымдық іс-әрекетін жетiлдiру
үшiн қиындық деңгейі, характерi және жауаптардың
берiлу формасы бойынша вариациялануы керек.
9. Тесттерде сұрақтар және арасында бiр дұрыс және
бiрнеше дұрыс емес жауаптар болу керек және дұрыс
жауапты таңдау кезiнде қарапайым әдiсiн қолданбау
үшiн мағынасын түсiнбей жауап беретiн сұрақтар
болмауы керек. Дұрыс емес жауаптар өздерiнiң
мазмұны бойынша білім алушы оқу материалын терең
бiлгенде ғана дұрыс жауапты таңдап алу үшiн дұрыс
жауапқа жақын болуы керек. Тесттерде білім
алушылардың iс-әрекеттерi мен жауаптарындағы
әдеттегi қателiктер туралы ескертулер және сол
қателiктердi жiбермеу мен түзету туралы
түсiнiктемелер қамту мүмкiн.
10. Анықтамалық оқу материалына қатысты және
жаттығуларды орындау, есептердi шешу мен тәжiрибе
өткiзуге, курстық, дипломдық және т.б. жұмыстарды
дайындау бойынша мәтіндік, кестелiк, графикалық
және басқа оқу-әдiстемелiк мәлiметтер қамту керек.
11. Графика, аудио және видео оқу курсында оқытылатын
объекттер, үрдістер мен құбылыстардың ең маңызды
жақтарын және жағдайларын ашу және көрсету үшін
қажеттi қосымша дидактикалық материалдарды
келтіруге арналған.
8 Электрондық оқу басылымының оқыту элементтеріне қойылатын талаптар
1. Оқыту элементтерiне Теория, Мысалдар, Тапсырмалар,
Сұрақтар, Тестілер, Тезаурус, Анықтамалық, Графика,
Аудио және Видео жатады.
2. Оқыту элементі Теория оқылатын сабақтың теориялық
материалдарының гипермәтiндi сипаттауына қол жеткізуге мүмкіндік
беру керек.
3. Оқыту элементі Мысалдар мысалдардың сипаттамасына қол жеткізуге
імүмкіндік беру керек.
4. Оқыту элементі Тапсырмалар оқытуды басқару элементі жаттығуларға
және есептерге, сонымен қатар оларды орындау және шығару бойынша
көмекке мүмкіндік беру керек.
5. Оқыту элементі Сұрақтар білім бақылау элементі ағымды сабақ
бойынша тест жүргізуге дейін интерактивті берілу және жауаптары
тексерілетін сұрақтарға мүмкіндік беру керек.
6. Оқыту элементі Тесттер білім бақылау элементі оқытудың ағымды
бірлігі бойынша білімді өзін-өзі бақылауды жүзеге асыру үшін
арналған тестілеу құралына қол жеткізу мүмкіндік беру керек:
- сабақ деңгейінде – білімнің ағымды бақылауы;
- блоктар деңгейінде – білімнің аралық бақылауы;
- модулдер деңгейінде - білімнің белестік бақылауы;
- ЭОБ-ы деңгейінде – білімнің қорытынды бақылауы.
7. Оқыту элементі Тезаурус оқытуды басқару элементi ЭОБ-да
кездесетін және олардың анықтамаларына гипермәтіндік сілтемелері
терминдер және қысқартулар сөздігіне мүмкіндік беру керек.
8. Оқыту элементі Анықтамалық оқытуды басқару элементi ағымды сабақ
бойынша анықтамалыққа мүмкіндік беру керек.
9. Оқыту элементі Графика, Аудио және Видео оқытуды басқару
элементтерi қосымша дидактикалық материалдарға мүмкіндік беру
керек.
10. Оқыту элементі Графика оқытуды басқару элементi схемаларға,
сызуларға, суреттерге, фотосуреттерге және бейнелерге, соның
ішінде анимацияларға мүмкіндік беру керек.
11. Оқыту элементі Аудио оқытуды басқару элементi оқылатын сабаққа
қатысты негiзгi ұғымдарды, фактілерді, тұжырымдарды және
ережелерді дыбыстауға мүмкіндік беру керек.
12. Оқыту элементі Видео оқытуды басқару элементi оқылатын сабаққа
қатысты объектiлердің, үрдістер фрагменттерiнің және құбылыстардың
қасиеттері мен қатынастарын және сабақты оқып үйрену үшін қажет
атақты ғалымдардың, саясаткерлердің және басқа тұлғалардың
сұхбатын көрсететін фильмдерге мүмкіндік беру керек.
9 Электрондық оқу басылымды рәсімдеуге қойылатын талаптар
1. ЭОБ-ның рәсімделуі оқу материалын жеңіл меңгеру үшін қолайлы және
эстетикалық түрде берілуіне мүмкіндік жасауы керек. Мәтіндік
материалдың көлемі білім алушыны жалықтырмау үшін сөздердің саны
шектеулі болу керек.
2. Мәтіннің шрифті эргономикалық сипаттаудың шектеулерін ескере отырып
таңдалыну керек. Шрифтің түрі мен мөлшері сияқты мәтіндік
сипаттамалар ЭОБ-дағы информацияның оқылуына айтарлықтай әсер
етеді. ЭОБ-ның беті бір-бірінен өзгеше, қарама-қарсы болатын
шрифтерді аз қамту керек. Беттің негізгі мәтінінде кертіктері бар
шрифттерді қолдану ұсынылады. Шабылған шрифттерді мәтіннің
тақырыптарында және қысқа жазула7рда қолдану ұсынылады. Біркелкі
және сәндік шрифтерді қолдану тек қана қажет болған жағдайда
ұсынылады. Барлық шрифтердің кодталуы әріптерді кодтаудың
мемлекеттік стандартына сәйкес болу керек.
3. ЭОБ-дағы түстер ақпаратты жақсы және шаршамай қабылдауды қамтамасыз
және материалдың жеңіл игерілуіне және эстетикалық түрде ұсынылуына
көмектесу керек. Қара фондарда ашық түсті мәтінді тек қана ол анық
көрінетін болса пайдалануға болады, ал анық көріну үшін мәтінді
түгелдей қалың шрифтпен рәсімдеу қажет. Бетте мәтіндік информация
басымырақ болса, онда фон ақ болуы керек. Қара фон ешқандай
жағдайларда болмау керек. Шрифтің түсін стандартты қара, қою-жасыл
немесе қою-көк қылып жасау керек. Қызыл шрифті тек қана кейбір
тақырыптарды және ең маңызды ақпаратты ерекшелеу үшін пайдалануға
болады.
4. ЭОБ-ның мақсаты мен міндеттеріне қатысты негізгі мазмұны назардың
ортасында болу керек. Фондық мазмұнға ең аз назар аударылу керек.
Оқу материалды көзбен қарап қабылдау жеңіл болу үшін негізгі
мазмұнда абзацтар үлкен болмау керек.
5. ЭОБ-дағы графика оқытудан алаңдатпай, оқу материалды жеңіл
меңгеруге көмектесу үшін қолданылу керек. Ұлттық және мәдениеттік
ерекшеліктермен байланысты діни, саяси және басқа материалдарды
жариялауда суреттерді өте мұқият іріктеп алу қажет. Анимациялар мен
фильмдер білім алушының талабы бойынша негізгі мазмұнына ену керек.
6. ЭОБ-ң басқару элементтері білім алушының назарын негізгі оқу
материалынан жалтартпайтын, түсінікті бірмәнді және қарапайым
болулары керек.
7. Ашық ортада шығарылған ЭОБ-дар үшін графикалық объекттердің және
аудио-видео материалдың саны минималды болу керек, себебі олар
компьютердің жадында көп орын алады және оларды алу кезінде
желідегі компьютерлердің арасындағы байланыс арнасының жылдамдығы
кризистік параметр болып табылады.
8. ЭОБ–да көрсетілу жылдамдығы өте дәл болуды талап ететін кез келген
анимация компьютердің стандартынан тәуелді болмау керек.
9. ЭОБ-да түстердің мәні тұрақты және түстер спектріне сәйкес болу
керек. Түстер палитрасы ассоциациялары туралы ақпарат 1-кестеде
келтірілген.
1-кесте. Түстер палитрасы ассоциациялары туралы ақпарат
Түстер палитрасы Ассоциация
Қызыл түс Ең активті түске жатады. Активті түстер өте
айқын қабылданады және еске өте жақсы
сақталады.
Қызыл-қызғылт сары өң Жылулық сезім шақырады. Бұл түс адамның
сыртқы әлемге кызығушылығын, адамдармен
араласуға және іс-әрекетті арттырады.
Қызғылт сары түс Максимал жылулық сезім береді.
Қызғылт сары-сары өң Денелердің бір-бірімен жақындасу эффектісін
береді.
Сары түс Жеңілдік және тірі сезім береді. Әлдеқайда
жеңіл және ауалы түрде көрінеді.
Жасыл түс Визуалды тепе-теңдік күй шақыра алады. Өзінде
сары түстің жеңілдік және тірі күйін көк
түстің ауырлық күйімен қамтиды.
Көк-көгілдір өң Уақыттың және кеңістіктің сезімін, тағы сол
сияқты салқын сезім береді. Тежелуді
шақырады. Адамдардың тәртібін рационалды және
ойластыра алатындай күйге келтіреді.
Қабылдау үшін ең ауыр деп саналады.
Көк түс Бір қалыптылық және салмақтылық сезім
силайды.
Полярлық түстер кестесі Қоңыр фонда және әр түрлі жазықтықтарда олар
бір-бірімен сәйкестенеді, өте жақсы бір
гармонияға келеді.
Сұр түс Бейберекет түс. Ол өзіне назар аудармайды,
ешқандай реакция шақырмайды, тұрақты сезім
орната алады.
10 Электрондық оқу басылымының құжаттамаларына қойылатын талаптар
1. ЭОБ-да программалық құжаттаманың бірыңғай жүйесі бойынша
мемлекеттік стандартқа сәйкестендірілген (түсінікті, толық және
бір-біріне қарама-қайшылықта болмайтын) құжаттама болуға тиісті
және ЭОБ туралы мәліметтер электрондық кітапхананың каталогына
автоматты түрде енгізу үшін құрылу тиіс.
2. ЭОБ құжаттамаларында қондырғыны орнату және онымен жұмыс істеу
нұсқасы, пайдаланушы үшін нұсқа, нұсқа – мазмұны болу тиіс.
3. Қондырғыны орнату және онымен жұмыс істеу нұсқаларында ЭОБ-да
қондыру тәсілдерімен және онымен жұмыс істеудің сипаттамалары болу
керек. Онда қондырғыға қажет және арнайы драйверлер туралы, егер
олар қажет болса қойылатын талаптар туралы ақпарат болу керек.
Ақпарат түсінікті, жеткілікті және қысқаша болу керек. Нұсқауда
ЭОБ-ды қалай орнататындығы, қалай іске қосатындығы және онымен
қалай жұмыс істеу керектігі, сонымен қатар ЭОБ-ң резервтік
көшірмелерін қалай сақтап және қалай жасайтындығы туралы нұсқаулар
көрсетіледі. Оқытушылар үшін резервтік көшірмелерді жасаудың және
арнайы баптаудың нұсқалары болу керек. Пайдаланушыларға берілген
нұсқаларды ешқандай сұрақсыз қолдануды қамтамасыз ету үшін олардың
барлығы дәл дұрыс және анық түсінікті болу керек. Бұл нұсқаулар
арнайы компьютерлік білімі жоқ пайдаланушылар үшін де түсінікті
болғаны өте ыңғайлы. Егерде мәліметтер генерацияланатын болса,
онда міндетті түрде резервтік көшірмелерді жасаудың процедуралары
жазылу керек.
4. Пайдаланушы үшін нұсқа құрамында жалпыға бірдей бөлімдер және
жұмыс істеуді жеңілдетуші көрсеткіштер және тағы басқалар болуы
керек. Нұсқаның құрамынан басқа да ақпаратты табуды жеңілдету үшін
көрсеткіш және ЭОБ-ны қосу жұмысын тез басқарушы тәжірибелі
пайдаланушыға қолдануға болатын нұсқаудың негізгі моменттерінің
сипаттамасы бар қысқаша анықтамалық инструкция болу керек.
Нұсқауда пайдаланушы үшін көмек көрсете алатын барлық мүмкін
ақпарат келтірілуі керек: почтаның мекен–жайы, электрондық почта,
желідегі мекен-жайы, телефондар және сол сияқтылар.
5. Нұсқау – мазмұны нақты оқыту мазмұнына жатады, онда барлық қажетті
шарттар туралы кіріспе ақпараты болу керек және оқытушы ЭОБ-ң
мазмұнына және оның қаншалықты арнайы оқыту мақсаттары үшін
жарайтындығына тез баға бере алатын қысқаша мазмұны болу керек.
6. Қосымша құжаттар білім алушының оқушының сабақта жұмыс істеу
кезінде толтыруы үшін керек арнайы формалармен бағалаушы тізімдер
бола алады. Кез келген арнайы формаларды немесе тізімдерді
толтыру, оны толтыру инструкциясы арқылы жүргізіледі.
7. Басқа көздер пайдаланушы нұсқауларында басқа материалға сілтемелер
болып табылады. Сілтемелерде көрсетілген барлық материалдар, не
осы нұсқауға енгізіледі, не интернет жүйесіне оңай енгізіле
алатындай болу керек.
8. Техникалық инструкциялар ЭОБ-ң бір бөлігі болу тиісті. Олар не On-
line режімінде, не таспаға шығарылған түрде болу керек. Егер
техникалық инструкциялар нақты уақыт режімінде орналасқан болса,
мысалы Read me-Мені оқы файлында болса, онда бұл файл ЭОБ-да
берілуге тиісті. Егер Web-сайттағы сілтемелер ЭОБ-да орналасса,
онда оқытушы үшін бөлек тізім келтіру керек. Ол оған қолдануға
дейін сілтемелерді тексеруге мүмкіндік береді.
1.3. Электронды оқулықтың тиімділігі
Қазіргі кезеңдегі негізгі мәселелердің бірі-оқыту. Оқыту процесінде
білім, тәрбие берудің пәрменділігін, білімнің тәрбиелік, тәрбиенің
білімдік мәнін жоғары дәрежеге жеткізу болып табылады. Білім берудің кез
келген саласында Электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық
безенділіктерін арттыру қана қоймай, логикалық ойлау жұйесін қалыптастыруға
шығармашылықпен еңбек ету жағдай жасайды. Әлі де білім беру саласында тек
мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын
қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамда электронды
оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.
Оқушы өзін қоршаған ортаны барлық сезім мүшелері арқылы танып, біледі,
алайда олардың қабылдауы әртүрлі. Ақпараттарды қабылдаудың негізгі
арналары: есту, көру және сезу болып табылады. Өзін қоршаған ортадан
қабылдайтын мәліметтердің 90 пайызын көру жүйесі арқылы, 9 пайызын есту
арқылы, тек 1 пайызын сезім мүшелерінің көмегімен қабылдайды. Көру жүйесі
есте сақтаудың түрлері ішінде жетік, үздік дамығаны. Педагог-психологтардың
зерттеулері бойынша берілетін білім оқушының ішкі мұқтаждығымен сәйкес
келмесе, онда оқу процесінде қиындық туындайды. Тәжірибе тұрғысынан
информатика пәнін алатын болсақ, компьютермен жұмыс істеу кезінде жаңа
ұғымдармен таныс болмауынан және техника құралын бірінші рет пайдаланып
отырғандықтан, оның мүмкіншілігі мен қажеттілігін білмеуі салдарынан
оқушылардың өздеріне деген сенімсіздігі туады.
Бүгінгі күннің басты ерекшелігі оқу процесін жетілдіру жолында ең озық
әдістемелер іздестіріп, оқу орындары әртүрлі оқу бағдарламаларымен жұмыс
істеуде. Солардың ішінде оқушы үшін электронды оқулықты пайдалану арқылы:
-оқу материалдары туралы оқушыларға дәл және толық ақпарат беру арқылы
оқыту сапасын арттырады. Оқытудың көрнектілігін арттырып, оқу материалын
саналы игеруге жеткізеді;
-абстрактылы оқу материалдарын нақтылыққа жеткізіп, оқытудың тиімділігін
жетілдіреді;
-оқу материалының маңызын арттырып, уақыттан ұтып, есте сақтау қабілеттерін
жетілдіруге қол жеткізеді. Есте сақтаудың әсер алу, қайталау ассоцияция
арқылы оқу материалдарын терең игеруге жеткізеді;
-мұғалім мен оқушы еңбектерін жеңілдететін, пікір алысып, байланыстарын
арттырады;
Қазіргі таңда дайындалған электрондық оқулықтарда мынадай жағдайларды
ескеру керек:
-белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электрондық оқулықтың сол пәннің
типтік бағдарламасына сәйкес болуын, тақырыпқа қатысты нақты әрі қысқа
берілуін ескеру керек;
-электрондық оқулықтар оқылатын тараулар мен тақырыптарға қатысты дәріс
конспектісін қамтитын негізгі; зертханалық және тәжірибиелік тапсырмаларды
орындауға арналған қосымша; материалға қатысты анықтама; библиографиядан
тұратын көмекші; аралық және қорытынды бақылау сұрақтарынан тұратын тест;
материалды дайындауда пайдаланылған әдебиеттер тізімдері бөлімдерін
қамтуын.
Информатикадан оқушы үшін электрондық оқулықты қолдану тиімді.
Электронды оқулықты қолдана отырып оқушылар төмендегідей жұмыс жасауға
мүмкіншілігі болады:
1. Өтілетін материалдарды дұрыс әрі жеңіл түрде түсінуге;
2. Оқушының өздігімен дайындалып, жұмыстың барлық кезеңдерінде өзін-өзі
тексеруге;
3. Жұмысты тиянақты түрде орындап, мұғалімге файл түрінде тапсыруға;
4. Түсінбеген тақырыптарды шексіз қайталауға;
5. Оқулықты сабақтарды қолданып, оқушының өз деңгейінде тапсырмаларды
таңдауға;
6. Қажетті материалды жылдам іздеп табуға мүмкіндік туғызады.
Ақпараттық технологияларды мүмкіндіктері пайдаланылып жасалынған
электрондық баспа оқулығын пайдалану арқылы мұғалімдер мен оқушылар
өздігінен жұмыс жасай алады. Әсіресе аталған электронды оқулықты пайдалану
оқушылардың сабаққа деген ынтасын жоғарлатып, өздігінен, мұғалімнің
нұсқауынсыз тақырыптарды игеруіне және зертханалық жұмыстарды алдын ала
дайындалуыларына мүмкіндік туғызады. Электронды оқулықты қолдану барысында
графикалық безендірулер және сұхбат терезесі тіліндегі пайдаланушы
интерфейсі оқушыларды бұл кітапта пайдалануға деген қызығушылығын
арттырады.
Электронды оқулықты қолдану саласы өте кең: электронды оқыту жүйесі
қашықтан оқыту үшін, өздігінен ізденіс барысында, жалпы білімге деген
талпынысы бар оқушыларға өте тиімді. Қазіргі заман талабына сай мүмкіндігі
көп дербес компьютерлерді өңдей отырып, тарау бойынша оқушылардың
дағдаларды қалыптастыру, білім, бақылау жұмыстарын бағалауға мүмкіндік
береді. Осы арқылы компьютерлік технологияны дамуының тереңдетілуі білім
сапасын жоғарылата отырып, мұғалімнің жұмысын жеңілдете түседі.
Жалпы электрондық оқулықтар мен Web-парақтарды пайдалану үшін
FrontPage, HTML және т.б. программалары қолданылады. Бұл программалар
электрондық оқулықтармен Web- парақтағы мәліметке мәтін, графика, дыбыстық,
бейнелік ақпарат түрлерін орналастыруға мүмкіндік береді. Қорыта келгенде
электронды оқулықты қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығының күрт артқандығы байқалады. Мұғалімдер де өздеріне қажетті
әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан ала алады. Заман
талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электронды оқулықтарды сабаққа
пайдалану-оқытудың жаңа технологиясының бір түрі ретінде қарастыруға
болады.
ІІ-бөлім. Электрондық оқу басылымды дайындауда қолданылатын программалық
қамту
2.1. Электрондық оқу басылымын жасау үшін қолданылатын
программалық қамту түрлері
JavaScript тілі
JavaScript бағдарламалау тілі Netscape мен Sun Microsystems
фирмаларының бірлестігінің туындысы, және интерактивті HTML-құжаттарды
жасау үшін арналған. JavaScript бағдарламау тілінің негізгі қолдану
аймақтары мыналар:
▪ Динамикалық беттерді жасау (құжат мазмұны өзгере алатын беттер);
▪ Формаларды серверге жіберместен бұрын оларды дұрыстығын тексеру;
▪ Жергілікті тапсырмаларды сценарийлер арқылы шешу және т.б
JavaScript тіліндегі бағдарлама (сценарий) браузерге енгізілген
интерпретатормен өңделеді. Сценарийді кез келген браузерде істейтіндей етіп
жазуға тырысу керек.
JavaScript тіліндегі бағдарлама (сценарий) операторлар тізбегі болып
келеді. Егер бірнеше операторлар бір жолда орналасса, онда олардың арасында
нүкте үтір ( ; ) белгісін қою қажет. Егер әрбір оператор бөлек жолда
орналасса, онда ол белгінің қоюлуы қажет емес. Бір оператор бірнеше жолда
орналасуы мүмкін.
Құрылымды бағдарламау принциптеріне сәйкес, бағдарлама блоктың
құрылымды болатындай етіп құру керек. Бұл бағдарламаны зерттеуге және
ішінде қателерді тексеруге жеңілдік береді.
JavaScript бағдарламаларында түсініктемелер (коментарии) қодануға
болады. Ол үшін түсініктеменің алдына екі көлбеу таяқша () символдарын
қойсаңыз болғаны.
JavaScript бағдарламасында жай әріптер пен бас әріптер әр түрлі
символдар болып есептеледі.
JavaScript тілінде жазылған сценарийлер, HTML-құжаттың ішінде script
және script тегтердің арасында орналасады. script тегінің негізгі
параметрі language болып табылады, ол HTML-құжаттың ішінде қандай
сценарийлік тілді қолданатып тұрғанын көрсетеді. Мысалы JavaScript тілі
үшін бұл параметрдің мәні "JavaScript" болуы керек, ал VBScript үшін -
"VBScript" болуы керек. Көбіне, егер JavaScript тілін қодланылатын болса,
language параметрін көрсетпеуге де болады, өйткені бұл тіл браузердің
өзімен таңдалады.
HTML-құжаттың ішінде JavaScript тілінің сценарийлерінің жалпы жазылу
макеті мынадай:
script language="JavaScript"
!--
JavaScript тілінің операторлары
--
script
JavaScript сценарийлік тілмен танысу
Литералдар
Бағдарламаның операциялар жасай алатын, қарапайым мәліметтер,
литералдар деп аталады. Литералдар өзгере алмайды. Бүтін литералдар мынадай
санақ жүйелеренде көрсетіле алады: ондық (негізі 10), оналтылық (негізі 16)
немесе сегіздік (негізі 8).
Ондық санақ жүйесіндегі литерал, оң немесе теріс белгілерімен (оң
белгісін қоймауға да болады), ондық сандар тізбегі ретінде көрсетіледі.
Мысалы: 15, 123, -156, +3567.
Оналтылық санақ жүйесіндегі литералдар 0-9 сандарынан және а, b, с, d,
e, f әріптерінен құралады. Оналтылық сандарды жазу үшін, оның алдына Ох
символдарын қою керек. Мысалы: 0x25, 0xa1,0xff.
Сегіздік санақ жүйесіндегі литералдар тек 0-7 сандарынан құралады және
ноль (0) санынан басталады, мысалы, 03, 0543, 011
Бөлшек литералдардың жазылуы қарапайым математикалық бөлшек сандардан
айырмашылығы, түбір мен бөлшектің арасына үтір ( , ) емес нүкте ( . )
қойылады, мысалы, 123.34; 22,56; т.б. Сонымен қатар, бөлшек сандарды
жазудың экспоненциалдық түрін қолдануға болады, мысалы, 0,000000273 санын
2.73x10 ~7 түрінде көрсетіледі, ал JavaScript тілінде ол былай жазылады:
2.73е~7. мұндай жазуда 10 саны е символымен ауыстырылады. Бөлшек
литералды жазған кезде, кем дегенде бір сан және ондық нүкте немесе
експонент символы (е немесе Е) болуы тиіс.
Түбір және бөлшек мәндерден басқа JavaScript тілінде логикалық мәндерде
кездеседі. Логикалық мәндердің тек екі түрі бар: ақиқат және жалған.
Біріншісі true литералымен, екіншісі false литералымен көрсетіледі.
JavaScript тілінің кейбір түрлерінде true бір санымен, ал false 0 санымен
көрсетіледі.
Мәтіндік (строковой, текстовый) литерал бірлік немесе екілік тырнақшаға
алынған символдардың тізбегі ретінде көрсетіледі. Мәтіндік литералдың
мысалы ретінде "қорытынды" немесе 'қорытынды' литералдары бола алады. Бос
жолды көрсететін литерал, "" немесе ' ' түрінде көрсетіледі.
Айнымалылар
Айнымалылар мәліметтерді уақытша сақтауға қолданылады. Айнымалыларды
арнайы идентификаторлар арқылы көрсетеді. Идентификатор латын әрпінен
немесе астыңғы сызықтан басталуы тиіс. Ары қарай латын алфавитінің
әріптерінің немесе сандардың тізімдері орналаса алады, мысалы, testi,
_my_test, test_l. Айнымалылардың типтері, олардың қандай мәліметтерді
сақтайтынына байланысты. Айнымалыны var операторымен сипаттауға болады,
мысалы:
var test1
Осы мысалда test1 айнымалысының типі анықталмаған, ол тек айнымалыға
қандай да бір мәнді теңестіргенде белгілі болады.
Var операторын айнымалыға бір мәнді теңістіру үшін қодлануға болады,
мысалы:
var test2=276
test2 айнымалысы анықталып және оған 276 мәні теңестіріледі.
Айнымалының мәні теңестіру операторының орындалуына байланысты
өзгереді. Теңестіру операторы бағдарламаның кезкелген жерінде қолдануға
болады және оның мәнін ғана емес, типін де өзгертуге болады. Теңестіру
операторы былай жазылады:
а=b
мұндағы а – бір мәнді теңестіруге арналған айнымалы; b – айнымалының мәні.
Сценарийде келесі айынмалылар сипатталсын делік:
var n=3725
var x=2.75
var p=true
var s="Орындау аяқталды"
n және х айнымалылары number типіне жатады, р – логикалық, ал s –
айнымалысы string типіне жатады.
JavaScript тілінде бүкіл стандартты немесе қолданушының өзінің
функцияларына function типі анықталған. JavaScript тіліндегі объектілер
object мәліметтер типімен көрсетіледі. Object айнымалылар типін көбіне
объект деп атай береді, олар өзінде объектілерді сақтай алады.
Өрнектер
Өрнектер литералдардан, айнымалылардан, операция амалдарынан,
жақшалардан тұрады. Өрнектің есптеу қорытындысында тек бір мән ғана шығады.
Ол мән сан, мәтін немесе логикалық мән болуы мүмкін.
Өрнектің ішінде қоданылатын айнымалылар анықталған (инициализированы)
болуы керек. Егер өрнекті есептеген кезде анықталмаған айнымалылар
кездесетін болса, онда бағдарлама қате орындалады. JavaScript-те
анықталмаған мәнді көрсету үшін null литералы бар. Егер айнымалыға null
литералы теңестірілген болса, онда ол айнымалы анықталған болып есептеледі.
Өрнек операндалардан және операция белгілерінен құралады. Мысалы, а*b
формуласында а және b операндалар, операция белгісі - * таңбасы болып
табылады
Арифметикалық өрнектер төменгі тізімде көрсетілген операциялар тізімі
арқылы өрнектеледі:
+ – Қосу
- – Азайту
* – Көбейту
– Бөлу
% – Бүтін сандардың бөлімінің қалдығы
++ – Операнданың мәнін бірлікке үлкейту
-- – Операнда мәнін бірлікке азайту
Операторлар арифметикалық операциялар талаптарына сай солдан оңға қарай
есептеледі. Керек болған жағдайда жақшалар арқылы есептеу тәртібін
өзгертуге болады.
Салыстыру операциялары кезгелген операндалар типіне қолданла береді.
Салыстырудың қорытындысы логикалық мән – true, егер салыстыру шындық болса,
және кері жағдайда – false. Салыстыру операцияларының тізімі:
(кем);
= (кем немесе тең);
== (тең);
!= (тең емес);
= (артық немесе тең);
(артық).
&& (логикалық ЖӘНЕ)
(логикалық НЕМЕСЕ)
! (логикалық ЕМЕС)
! – операциясы логикалық операндаларға қолданылады, егер а операндасының
мәні true болса, !а өрнегінің мәні false болады, ал егер а операндасының
мәні false болса, керісінше !а өрнегінің мәні true болады. А&&В өрнегінің
мәні шындық болуы үшін, екі операндалардың мәндері шындық болуы тиіс,
әйтпесе бұл өрнектің мәні жалған болады. АВ өрнегінің операндаларның
екеуіде жалған болғанда ғана бұл өрнектің мәні жалған болады, әйтепесе
өрнектің мәні шындық болады.
Мәтіндік мәндерге арналған конкатенациялау (жалғау) операциясын
қодануға болады. Ол операция + таңбасымен өрнектеледі. Мысалы:
st = "қалыпты " + "жағдай" өрнегінің қорытындысында st айнымалысына
қалыпты жағдай мәні теңістіріледі. Тағы бір мысалды қарастырайық:
st = "қазіргі "; st2 = "жағдай" берілсін, сонда stl = stl + st2 өрнегінің
қорытындысы – қазіргі жағдай мәтіні болады.
Шаршы ауданын есептеу
Берілген қабырғасы бойынша шаршы ауданын есептейтін сценарийді жазайық.
Аудан шаршы қабырғасының мәні өзгерген кезде есептелетін болсын.
Екі мәтін енгізу объектісі және Жаңарту батырмасы бар форманы
құрайық: біреуі, шаршы қабрғасының мәні, ал екіншісі, есептелінген
ауданының мәні үшін. одно для длины стороны квадрата, другое для
вычисленной площади. Жаңарту батырмасы мәтіндік объектілерді тазартатын
болсын. Шарт бойынша шаршы ауданы change (өзгеру) оқиғасы орындалған кезде
ғана орындалады. Change оқиғасы орындалу үшін қабырғаның мәні енгізілетін
мәтіндік объектісінен форманың басқа объектісіне фокус көшуі тиіс, ол Tab
батырмасын немесе тышқанмен кез-келген бос жерге басқан кезде орындалады.
Change оқиғасы қарастырылатын сценарийді қарастырайық:
HTML
HEAD
title Change - оқиғасыtitle
script
function srec(obj)
{obj.res.value=obj.numl.value * obj.numl.value}
script
HEAD
BODY
FORM name="forml"
Қабырғасы: input type="text" size=7 name="numl"
onChange="srec(forml)" hr
Аудан: input type="text" size=7 name="res"hr
input type="reset" value=Жаңарту
FORM
BODY
HTML
BLUR оқиғасы
Blur оқиғасы, форманың кез-келген элементі фокусынан айырлған кезде
(форманың бір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І-бөлім. Электрондық оқулықтың оқу үрдісіндегі маңызы
1.1. Қазақстан Республикасындағы электрондық оқу басылымының
қазіргі
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.2. Электрондық оқу басылым жөніндегі Қазақстан Республикасының
мемлекеттік
стандарты ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ...6
1.3. Электронды оқулықтың
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.14
ІІ-бөлім. Электрондық оқу басылымды дайындауда қолданылатын программалық
қамту
2.1. Электрондық оқу басылымын жасау үшін қолданылатын
программалық қамту
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...17
2.2. HTML тілі және FrontРage қосымшасының электрондық оқулық
дайындауындағы
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..23
2.3. Электрондық оқулық дайындауға қолданылатын FrontРage
қосымшасының негізгі компоненттері мен
формалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... .43
ІІІ-бөлім. Электронды оқулықты Желілік технологияны жүргізу курсы
бойынша өңдеу
3.1. Желілік технологияны жүргізу курсы бойынша электрондық
оқулыққа
кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... . 49
3.2.Желілік технологияның теориясы мен тәжiрибесiнің
байланысы ... ... ... 50
3.3. Электрондық оқулық құрылымындағы білімді тексеру
блогы ... ... ... ... 53
ІV-бөлім. Еңбек қорғау бөлімі
4.1. Еңбек қорғау
заңдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .55
4.2. ДЭЕМ-ді қолданудағы еңбекті қорғау туралы кейбір
мәліметтер ... ... ..55
4.3. Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік
техникасы ... ... ... ... ... ... .. 55
4.4. Жұмыс орнына қойылатын эргономикалық
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ...57
4.5. Денсаулық бұзылуының
белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .58
V-бөлім. Экономикалық бөлім
5.1. Жұмыстың қысқаша сипаттамасы және оның
тағайындалуы ... ... ... ... .60
5.2. Бағдарламаның өнімді құрудағы шығындарды
анықтау ... ... ... ... ... ... ..60
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..67
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 68
Қосымша (компакт дискіде)
Кіріспе
ХХ ғасырдың соңы адамзаттың индустриялық эрадан информациялық эраға
өтуімен ерекшеленеді. Осыған байланысты информацияны ала білу, оны өңдеу
және күнделікті істе пайдалану өркениетті дамудың қажетті шарты болып
табылады.
Жаңа техникалық пән –Желілік технологияны жүргізу - XX–шы ғасырдың iрi
жетiстiктерiнiң бiрi болып табылады. Қазіргі кезде Интернетте
байланыстардың барлық белгілі желілері қолданылады: төмен жылдамдығы
телефоннан, жоғарғы жылдамдығы спутниктік арналарға дейін.
Бұл курс техникалық бағыттағы, соның ішінде Есептеу техникаларымен
автоматталған жүйелерді бағдарламамен қамтамасыз ету мамандығында оқитын
студенттерге арналады және оқу жоспарында маңызды орын алады. Желілік
технологияны жүргізу курсы желіні құрудың теориялық негізін және
ақпараттық жүйелердегі ақпараттарды өңдеу жүйесін практикалық
программалауды оқыту болып табылады.
Желілік технологияны жүргізу пәні желілік компьютерлік технологиялар
саласында терең теориялық білім және практикалық тәжірибені қамтамасыз ету
мақсатын алға қояды.
Электрондық оқулықты өңдеу үшін оқу пособиясы Желілік технологияны
жүргізу бойынша бар материалдарды қолдандым.
І-бөлім. Электрондық оқулықтың оқу үрдісіндегі маңызы
1.1.Қазақстан Республикасындағы элетрондық оқу басылымының қазіргі жағдайы
Электронды оқулық –үлкен ғылыми және әдістемелік деңгейде жасалған
негізгі электронды оқу басылым, түгелдей арнайы мемлекеттік білім
стандартымен құрастырылған тәртібі және дидактикалық бірліктер стандарты
мен программа анықтамасымен бағытталған
Әр электронды оқу басылым тағайындауы білім стандартына сәйкес келу
керек. Электронды басылым әр түрлі электронды сақтаушыда жасалуы мүмкін
және де ол жергілікті және ауқымды компьютерлік желіде орналасуы мүмкін.
Біздің көз қарасымыз бойынша электронды басылымға деген түсінігіміз кең,
электронды оқулық немесе мультимедиалық өнімді тағайындауға қарағанда. Біз
мультимедиалық өнімге назарымызды шоғырлаймыз, өйткені ол арқылы
мультимедиалық көрсетілімді оқу материалындағы курс мазмұнын жіберу
қолайлы.
Электрондық оқу басылымды инженер-техника мамандарына оқу процесінде
қолдану ең қолайлысы болуы мүмкін. Бірақта қазіргі уақытта жағдай шығып
жатыр, өйткені оқу бекітуінде программалық өнімі толып және кеңейіп жатыр
(соның ішінде мульдимедиалық өнім), ал техникалық университеттің және
инженерлік жоғары оқу орындарының оқытушыларының көбі жаңа программалық
өнім туралы білмейді.
Оқиғалар қатарында өздерінің сәйкестік туралы электрондық оқу басылымды
Электрондық оқу басылымның кейбір жағдайларда өз өнімдерінің мемлекеттік
стандартқа және белгілі бір оқу курстарының программаларына сәйкес келуін
қадағаламайтын коммерциялық фирмаларды қалыптастырады және шығарады. Басқа
жағдайларда электрондық оқу басылымды (ЭОБ) нақты жоғарғы оқу орындарының
шығармашылық коллективтерін шығарады. Олардың ойлап тапқан курстары
стандарттар талабына жауап береді және оларды басқа жоғарғы оқу орындарының
оқытушылары қолдана алады, бірақ бұл көбінесе техникалық себептер бойынша
және оларды алу шарттары бойынша өте қиын болып келеді.
Компьютерлік курстарды құруға және құрастырушыларды күшейту
координациясына , мысалы заттық-сүйенген сипаттама бойынша, жүйелік
жақындау қажет болып отырғаны белгілі. Сонымен қатар ЭОБ құру процесіне
қатысуға тиісті және осы өнімдерді оқу процесіне енгізуге тиісті
оқытушылардың квалификациясын өсіру бойынша жүйелік жұмыс маңызды болып
келеді. Ғаламдық маңыздылықтың тағы бір сұрағы бар- мультимедиа құралдарын
оқу мақсатында әдістемелік негізді құру.
Алайда, бізге берілгендей компьютерлік технологияның элементтерін оқу
процесіне енгізудегі алғашқы буын болып ЭОБ құру табылады. Оларды құру
деңгейінде оқытушы анықталған әдістемелік тәсілдерді салады. Әрі қарай ЭОБ
-ды тәжірибеде жүзеге асыра отырып, бағалауға болатын оларды енгізудің
нәтижесін алады. Осылай жиналған тәжірибе мультимедиа құралдарын оқу
процесінде қолданудың әдістемелік негіздерін біртіндеп құруға және
негізін салуға мүмкіндік береді және негізгі сұраққа жауап беруге
мүмкіндік береді: ЭОБ -ды оқу процесінде не үшін, қалай және қандай
көлемде қолдануға болады және қолдану қажет?
Қазіргі кезде компьютерлер күнде қолданылады, оларсыз біз өмірімізді
елестете алмаймыз. Алайда компьютерді көптеген оқытушылар оқу курстарын
құрудың құралы ретінде қолдануды білмейді.
Олар графикалық материалдарды, фотографияларды, дыбыстарды,
анимацияларды және видеофрагменттерді өңдеу мен құру үшін қолданылатын
программалық өнімдерді меңгермеген; оқу материалдарын оқудың бір
мультимедиалық өніміне біріктіруді білмейді.
Сонымен қатар кейбір жағдайларда оқытушылар өздерінің компакт-
дискілеріндегі дайын электронды оқулықтың мазмұны туралы және әдістемелік
мүмкіндіктері туралы мәліметтерді қалай құру керек екенін білмейді. Олар
электронды оқулықтардың навигациялық жүйелеріне нашар бейімделген,
студенттерді өздік жұмыс үшін осы электронды оқулықтарды тиімді қолдануды
үйрете алмайды.
Компьютерлік техниканың әрдайым өсу мүмкіндігі мен өнімділігі және
сонымен қатар компьютерге қызмет көрсететін периферийлік құрылғыларды
және оқу процесін жабдықтайтын техникалық құралдарды интенсивті жүзеге
асыру электронды мультимедиалық өнімдерді құруды реттейді. Бұған параллель
дамып келе жатқан бағыт – дистанционды білім сәйкес келеді. Дистанционды
оқытудың пайда болуы біріншіден барлық оқу материалдарын электронды формаға
ауыстыруды талап етеді.
Сонымен қатар мұндай жағдайда барлық оқу-әдістемелік материалдарды
электронды формаға қарапайым ауыстыру аяқталмаған болып шығады.
Қолданушыға (студент) мониторда көрсетілген материалға қарағанда, басылып
шыққан (қағаз тасушыда) материалды оқыған жеңіл.
Сондықтан да басылып шыққан басылымды электронды тасушыға қарапайым
ауыстыру - өтілген деңгей болып келеді. Қазіргі кезде мультимедианың барлық
мүмкіндіктерін қолданатын оқу материалдары (сонымен бірге электронды
оқулықтар) керек. Мультимедиалық оқу өнімдерін құру технологиялық
қатынаста жеткілікті түрде күрделі процесс болып табылады.
Бастаушы техникалық университеттер электронды оқулық құрудағы өздерінің
лидерлігін сақтап қалу мақсатында өздерінің универсалды қабықшаларын
(программалық құралдар) құрды. Олардың базасында тәжірибесі жоқ компьютер
қолданушыларына оқуға байланысты мультимедиалық өнімдерді құру мүмкін
болады. Енді оқытушыға электронды оқу материалдарын құру үшін
программалау тілдерін білу міндетті емес. Оған бөлек әдістемелік немесе
иллюстративті материалдарды сапалы түрде дайындау үшін программалық
өнімдердің шектелген санын меңгеру жеткілікті. Мұндай жағдайларда берілген
пән бойынша оқу курстарын қолдау үшін бұның өзі жеткілікті.
Сапалы мультимедиалық оқулық құру тек бір адамның қолынан келмейді. Бұл
жерде біріккен творчествалық коллектив қажет. Мысалы, олар келесілерден
тұратын коллектив болуы мүмкін: электронды оқулық құратын барлық
оқытушылар:
← оқулық сценариінің авторынан, берілген пән бойынша
консультанттан
← жоба дизайнерінен, ол компьютер дизайнері болуы мүмкін
← компьютерлік монтаж видео-, аудио- және графикалық материал
бойынша специалисттен
← Программалық өнімдермен және аппараттық құралдармен жұмыс жасай
алатын видео-, аудио- және графикалық материалдарды құру және
өңдеу бойынша специалисттен
← Редакторлар мен корректорлардан
Әрине, бұл мультимедиалық оқулық құратын топтың толық тізімі
емес.Сонымен қатар кейбір жағдайларда коллектив аз бола алады, сонда әр
адам бірнеше функцияларды біріктіре алады.
Өз пәні бойынша оқулық немесе оқу әдістемесін құрудың инициаторы болып
табылатын техникалық пән оқытушысының электрондық өнім ерекшеліктерінде,
инструментальды құралдарында, программалық өнімдер жиынында белгілі бір ой-
өрісі болуы керек. Сонымен қатар кейбір жағдайларда оқытушыға салыстырмалы
қарапайым материал дайындау қажет және ол оны әріптестерінің- компьютерлік
технология мамандарының көмегінсіз өзі жасай алады.
Қысқарту
ЭБ – электронды басылым.
ЭОБ – электронды оқу басылымы.
1.2.Электрондық оқулық басылым жөніндегі Қазақстан Республикасының
мемлекеттік стандарты
1 Қолдану саласы
1.1 Осы мемлекеттік стандарт электрондық оқу басылымдарының жалпы
талаптарын және оның құрылымына, функцияларына, мазмұнына, оқу
элементтеріне, рәсімдеуіне, құжаттамалырына және шығу мәліметтеріне
қойылатын талаптарды анықтайды.
1.2 Стандарт авторлық ұйыммен, электрондық оқу басылым бойынша
эксперттік кеңестер және комиссиялармен, тапсырушылармен қолданылу керек
және электрондық оқу басылымның сапасының экспертизасын өткізу және оларды
жетілдіру бойынша немесе олардың шығарылуын тоқтату үшін негізі болып
табылады.
2 Анықтамалар
Осы мемлекеттік стандартта терминдер және анықтамалар ҚР СТ 34.014-2002
және МСТ 7.83-2001 сәйкес қолданылады. Оларға қосымша стандартта келесi
анықтамалар қолданылады:
- білім алушы – мақсаты оқу материалын оқып-үйрену және білімін
бақылаудан өткізу болып табылатын электрондық оқу баспасын қолданушы;
- оқу курсы – мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартына
енгiзiлген пән;
- оқыту траекториясы – бір электрондық оқу басылымындағы оқыту
бірліктерінің немесе нақты квалификацияны алу үшін енгізілген пәндер
тізбегі;
- электрондық басылым - программалық басқару құралдары мен
құжаттамалары бар және кез келген электрондық ақпарат тасымалдаушысында
орналасқан немесе компьютерлік желілерде жарық көрген сандық, мәтіндік,
графикалық, аудио, видео және басқа ақпараттар жиынтығы.
- электрондық оқу басылымы – оқытуды және білім бақылауды
автоматтандыруға арналған және оқу курсына немесе оның жеке бөлімдеріне
сәйкестендірілген, сонымен қатар оқыту траекториясын анықтауға мүмкіндік
беретін және әртүлі оқу жұмыстарымен қамтамасыз ететін электрондық басылым;
- электрондық оқулық – құрамында оқу курсының немесе оның бөлімінің
жүйелі мазмұны бар және берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме беретін
арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы;
- электрондық оқу құралы – құрамында оқу курсының ең маңызды бөлімдері,
сонымен қатар есептер жинағы, анықтамалықтар, энциклопедиялар, карталар,
атластар, оқу тәжірибесін өткізуге нұсқаулар, практикумға, курстық және
дипломдық жұмыстарды дайындауға әдістемелік нұсқаулары бар берілген басылым
түріне мемлекеттік мекеме беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу
басылымы.
3 Қысқартулар
ЭБ- электрондық басылым;
ЭОБ- электрондық оқу басылымы;
4 Электрондық оқу басылымына қойылатын жалпы талаптар
1. ЭОБ-ның объектісі ғылыми негізделген фактілер, тұжырымдар мен
ережелердің, сонымен қатар берілген оқу курсында оқытылатын
объектілердің, құбылыстар мен үрдістердің қатынастары мен қасиеттерінің
жиынтығы болып табылатын сандық, мәтіндік, графикалық, аудио, видео және
басқа оқыту ақпараты болу керек.
2. ЭОБ анықтамалық және басқарушы ақпаратты қамту керек, және қолданушының
назарын өзіне аудартатын және оқу мақсаттарына қызмет етпейтін ақпаратты
қамтымау керек.
3. ЭОБ әртүрлі мамандықтар үшін олардың типтік оқу жоспарлары мен
бағдарламаларына сәйкес қолдануға мүмкіндік беру керек.
4. ЭОБ-да интерфейс көрнекті, түсінікті, бірмәнді және қолданушы қате іс-
әрекеттер жібермеуі үшін ЭОБ-ның түгел және оның бөлек бөліктерінің
функцияларының логикасын түсінуге көмектесетін түрінде келтірулі керек.
5. ЭОБ-да имитациалық компьютерлiк моделдер оқылатын объектiлер, үрдістер
мен құбылыстардың құрылымын және параметрлерін беру және өзгерту, сонымен
қатар, сыртқы әрекеттердiң имитациясы үшiн ыңғайлы құралдармен жабдықталу
керек. Компьютерлік моделдермен өзара-әрекет мәселелері білім алушыны
оның көмегімен шешілетін дидактикалық есептердің мазмұнынан көңілін
бөлмеуi керек.
6. ЭОБ қалай жабық, солай ашық ортада қолданылу мүмкіндіктеріне ие болу
керек. ЭОБ жабық ортада жылжымалы ақпаратты тасушыларда орналасуы және
жеке алынған компьютерде немесе локальды компьютерлік желіде атқарушы
программалар сияқты жұмыс істеу мүмкіндігіне ие болу керек. ЭОБ ашық
ортада глобалды компьютерлік желілерде орналасады және жұмыс істеу үшін
программа-браузерлерді қолданады.
7. ЭОБ қосымша программалық құралдарды талап етпейтін операциялық жүйенің
версиясын ескере автоматты түрде орнатуының мүмкіндігіне ие болу керек.
Орнату комплектінде мемлекеттік немесе халықаралық стандарттарына сәйкес
ЭОБ-ның тәуелсіз жұмысы үшін барлық қажет шрифтер, драйверлер және
программалар пакеттері болу керек.
8. ЭОБ тұрақсыздандыру әрекеттер болмағанда (электр өшуі, операциялық
жүйенің істен шығуы) берілген режимде функциясын жасау керек және
тұрақсыздандыру әрекеттермен шақырылатын ауытқулар болғаннан кейін ЭОБ-
ның жұмысын жалғастыруды қамтамасыз ететін қабілеті болу керек.
9. ЭОБ қолдану процесінде ЭОБ-ға қажет өзгерістер мен кемшіліктерді
енгізудің қарапайымдылығын қамтитын және оқу материалдарына және
статистикалық берілгендерге санкциалданбаған кірісті болдырмау
мүмкіндіктері болу керек.
5 Электрондық оқу басылымынының құрамына қойылатын талаптар
ЭОБ-ның құрамына: титул, тақырыптама, мазмұны, утилиталар, көмекшi және
құжаттама енгiзiлу керек.
1. Титулда ЭОБ-ның шығу мәліметтері орналасады. Шығу мәліметтеріне
қойылатын талапта сәйкес тарауда келтірілген.
2. Тақырптамада ЭОБ-ның құрылымы мен барлық семантикалық оқу бірліктерінің
аттары көрсетілуі керек.
3. Мазмұнда ЭОБ-ның мақсаттары және есептеріне қатысты және сол арқылы
бiлiмдердiң қорытынды бақылауын өткізуге қажет барлық оқу материалы
берілуі керек. Оқу материалы ғылыми терминологияны пайдаланып түсінікті,
дәл, толық және қарамақайшылықсыз жазылуы керек.
4. Утилиттер пайдаланушыларды тіркеу, статистикалық деректерді шығару,
мазмұнды қарау, оқу траекториясын анықтау және сонымен оқыту, ағымдағы,
аралық, белестік және қорытынды тестілеуді жүргізу үшін арналған.
5. Көмекшi элементi ЭОБ-ның жұмысын басқару бойынша ақпарат және ЭОБ-ның
iске қосылу моментiнен бастап іске қосылуын қамту керек.
6 ЭОБ-ның функцияларына қойылатын талаптар
1. ЭОБ-мен жұмыс жасау үшiн келесi функциялар асырылу керек:
пайдаланушының тiркелуi, берiлгендердi қорғау, навигация,
контенттi қарауды ұйымдастыру, оқылатын траекторияны анықтау,
бiлiмдi бақылау және оқыту, тестiлеу, статистикалық есеп.
2. Пайдаланушының тiркелу функциясы ЭОБ-да пайдаланушы туралы
берiлгендердi енгізу, өзгерту және жоюды қамтамасыз ету
керек.
3. Берiлгендердi қорғау функциясы контент бүтiндiгi мен ЭОБ-дағы
әртүрлi материалдарға санкциалданған кірісті ұйымдастыруды
қамтамасыз ету керек.
4. Навигация функциясы ЭОБ бойынша алға және артқа қозғалудың
мүмкіндігін қамтамасыз ету керек.
5. Қарау функциясы тапсырмаларды орындауды, сұрақтарға жауап
беруді және білімді бақылауды өтуді талап етпей, ЭОБ-ның
контентiмен алдын ала танысуға мүмкiндiгiн қамтамасыз ету
керек.
6. Оқыту траекториясын анықтау функциясы қолмен, тесттік немесе
толық таңдау негізінде жүргiзiлетiн бiлiм бақылауларымен
мiндеттi түрде оқытылу үшiн сабақтардың тізбегін құрастыруға
мүмкiндiк беру керек.
7. Оқу және білімді тексеру функциясы теориялық материалды оқу,
тапсырманың интерактивті орындалуын, қойылған сұраққа жауап
беру және оқу траекториясы көлемінде ағымды, аралық, рубеждік
және қорытынды бақылаулар өту мүмкіндіктерін көрсетуі керек.
Осы жағдайда көптеген сұрақтарға дұрыс жауап берілмесе, білім
алушы ЭОБ-ғы оқытудың ағымды бірлігін қайталауға мәжбүр
болады.
8. Тестілеу функциясы нәтижелерді тіркеу және тіркемей
мүмкіндіктерімен ЭОБ және оның бөлек бөліктері бойынша білім
деңгейін автоматты түрде бақылау құралдарына мүмкіндік беру
керек. Ол үшін тестер оқу курсы бойынша берілген сұрақтардың
жалпы базасынан таңдалған оқыту бірлігі бойынша сұрақтарды
және жауаптар варианттарын кездейсоқ таңдау арқылы беру
керек. Білім алушының жауапты енгізу немесе өзгерту
мүмкіндігі білім алушы сұрақтардың жауаптарын енгізу
техникасына емес, ал сұрақтар бойынша жауаптарына
концентрация жасай білу себебімен өте қарапайым болу керек.
Тестілеудің нәтижесі экранға шығады. Тестілеудің
қанағаттандырылмайтын нәтижесінде жауабы дұрыс берілмеген кез
келген сұраққа еркін көшу ескерілу керек.
9. Статистикалық есеп функциясы білім алушының берілген оқыту
бірлігін меңгеру деңгейі және сұранысқа тәуелді ол туралы
басқа статистикалық берілгендер туралы нақты ақпаратты беру
ескерілу керек.
7 Электрондық оқу басылымының мазмұнына қойылатын талаптар
1. ЭОБ-ның контенті үш деңгейлі бөліктерге бөліну
керек: 1-деңгей – модулдер, 2-деңгей – блоктар, 3-
деңгей – сабақтар.
2. Модул блоктан блокқа өскен сайын мағыналы
байланыстары бар логикалы байланысқан блоктар
тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
ірі семантикалық оқу бірлігі.
3. Блок сабақтан сабаққа өскен сайын мағыналы
байланыстары бар логикалы байланысқан сабақтар
тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
орташа семантикалық оқу бірлігі.
4. Сабақ минималды семантикалық бірліг және ол
бірнеше оқу элементтерінен тұрады. Міндетті оқу
бірлігі болып теория, мысалдар, тапсырмалар, сұрақ-
жауаптар және тестілер есептелінеді, ал мiндеттi
емес элементтерге оқу ақпаратын меңгеру, түсіну
және еске сақтауға себебін тигізетін және
ақпараттық тығыздықты қаматамасыз ететін
анықтамалық, графикалық, аудио және видео жатады.
5. Теория таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны
түсінікті, нақты, толық және қарама-қайшылықсыз
болатын көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс және
бұрын өткен сабақта қабылданған білімді қайталамай
өздігінен оқу, тапсырманы жасау және білімді
бақылау үшін жеткілікті болуы керек. Теорияда
мәтіндердің астын сызу және түсін өзгерту сияқты
арнаулы дидактикалық құралдарды қолдану керек.
6. Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектерiн
жаттығуды орындау, есептi шешу, сұрақтарға
жауаптар тағайындау және т.б. түрiндегi детальдық
талдауын қамтамасыз етуi керек.
7. Тапсырмалар оқытылатын объекттер, үрдістер мен
құбылыстарының iшкi байланысын анықтауға, олардың
әртүрлi сыртқы әсерлер кезiндегi функционалдық
қасиеттерiн зерттеуге және жаттығуларды орындау
мен есептердi шешудегi практикалық машықтарын
қалыптастыруға бағытталу керек. Тапсырмалардың
формулировкасында атқарылатын iс-әрекеттердiң ретi
мен күтілетін нәтижеге және олардың берiлу
формасына қойылатын талаптарға түсiнiктемелер
болуы керек.
8. Сұрақ-жауаптар бiлiмдi меңгеру үшiн және
практикалық жұмыстарды орындау машықтарын
қалыптастыруға бағытталған болу керек. Сұрақтар
білім алушылардың танымдық іс-әрекетін жетiлдiру
үшiн қиындық деңгейі, характерi және жауаптардың
берiлу формасы бойынша вариациялануы керек.
9. Тесттерде сұрақтар және арасында бiр дұрыс және
бiрнеше дұрыс емес жауаптар болу керек және дұрыс
жауапты таңдау кезiнде қарапайым әдiсiн қолданбау
үшiн мағынасын түсiнбей жауап беретiн сұрақтар
болмауы керек. Дұрыс емес жауаптар өздерiнiң
мазмұны бойынша білім алушы оқу материалын терең
бiлгенде ғана дұрыс жауапты таңдап алу үшiн дұрыс
жауапқа жақын болуы керек. Тесттерде білім
алушылардың iс-әрекеттерi мен жауаптарындағы
әдеттегi қателiктер туралы ескертулер және сол
қателiктердi жiбермеу мен түзету туралы
түсiнiктемелер қамту мүмкiн.
10. Анықтамалық оқу материалына қатысты және
жаттығуларды орындау, есептердi шешу мен тәжiрибе
өткiзуге, курстық, дипломдық және т.б. жұмыстарды
дайындау бойынша мәтіндік, кестелiк, графикалық
және басқа оқу-әдiстемелiк мәлiметтер қамту керек.
11. Графика, аудио және видео оқу курсында оқытылатын
объекттер, үрдістер мен құбылыстардың ең маңызды
жақтарын және жағдайларын ашу және көрсету үшін
қажеттi қосымша дидактикалық материалдарды
келтіруге арналған.
8 Электрондық оқу басылымының оқыту элементтеріне қойылатын талаптар
1. Оқыту элементтерiне Теория, Мысалдар, Тапсырмалар,
Сұрақтар, Тестілер, Тезаурус, Анықтамалық, Графика,
Аудио және Видео жатады.
2. Оқыту элементі Теория оқылатын сабақтың теориялық
материалдарының гипермәтiндi сипаттауына қол жеткізуге мүмкіндік
беру керек.
3. Оқыту элементі Мысалдар мысалдардың сипаттамасына қол жеткізуге
імүмкіндік беру керек.
4. Оқыту элементі Тапсырмалар оқытуды басқару элементі жаттығуларға
және есептерге, сонымен қатар оларды орындау және шығару бойынша
көмекке мүмкіндік беру керек.
5. Оқыту элементі Сұрақтар білім бақылау элементі ағымды сабақ
бойынша тест жүргізуге дейін интерактивті берілу және жауаптары
тексерілетін сұрақтарға мүмкіндік беру керек.
6. Оқыту элементі Тесттер білім бақылау элементі оқытудың ағымды
бірлігі бойынша білімді өзін-өзі бақылауды жүзеге асыру үшін
арналған тестілеу құралына қол жеткізу мүмкіндік беру керек:
- сабақ деңгейінде – білімнің ағымды бақылауы;
- блоктар деңгейінде – білімнің аралық бақылауы;
- модулдер деңгейінде - білімнің белестік бақылауы;
- ЭОБ-ы деңгейінде – білімнің қорытынды бақылауы.
7. Оқыту элементі Тезаурус оқытуды басқару элементi ЭОБ-да
кездесетін және олардың анықтамаларына гипермәтіндік сілтемелері
терминдер және қысқартулар сөздігіне мүмкіндік беру керек.
8. Оқыту элементі Анықтамалық оқытуды басқару элементi ағымды сабақ
бойынша анықтамалыққа мүмкіндік беру керек.
9. Оқыту элементі Графика, Аудио және Видео оқытуды басқару
элементтерi қосымша дидактикалық материалдарға мүмкіндік беру
керек.
10. Оқыту элементі Графика оқытуды басқару элементi схемаларға,
сызуларға, суреттерге, фотосуреттерге және бейнелерге, соның
ішінде анимацияларға мүмкіндік беру керек.
11. Оқыту элементі Аудио оқытуды басқару элементi оқылатын сабаққа
қатысты негiзгi ұғымдарды, фактілерді, тұжырымдарды және
ережелерді дыбыстауға мүмкіндік беру керек.
12. Оқыту элементі Видео оқытуды басқару элементi оқылатын сабаққа
қатысты объектiлердің, үрдістер фрагменттерiнің және құбылыстардың
қасиеттері мен қатынастарын және сабақты оқып үйрену үшін қажет
атақты ғалымдардың, саясаткерлердің және басқа тұлғалардың
сұхбатын көрсететін фильмдерге мүмкіндік беру керек.
9 Электрондық оқу басылымды рәсімдеуге қойылатын талаптар
1. ЭОБ-ның рәсімделуі оқу материалын жеңіл меңгеру үшін қолайлы және
эстетикалық түрде берілуіне мүмкіндік жасауы керек. Мәтіндік
материалдың көлемі білім алушыны жалықтырмау үшін сөздердің саны
шектеулі болу керек.
2. Мәтіннің шрифті эргономикалық сипаттаудың шектеулерін ескере отырып
таңдалыну керек. Шрифтің түрі мен мөлшері сияқты мәтіндік
сипаттамалар ЭОБ-дағы информацияның оқылуына айтарлықтай әсер
етеді. ЭОБ-ның беті бір-бірінен өзгеше, қарама-қарсы болатын
шрифтерді аз қамту керек. Беттің негізгі мәтінінде кертіктері бар
шрифттерді қолдану ұсынылады. Шабылған шрифттерді мәтіннің
тақырыптарында және қысқа жазула7рда қолдану ұсынылады. Біркелкі
және сәндік шрифтерді қолдану тек қана қажет болған жағдайда
ұсынылады. Барлық шрифтердің кодталуы әріптерді кодтаудың
мемлекеттік стандартына сәйкес болу керек.
3. ЭОБ-дағы түстер ақпаратты жақсы және шаршамай қабылдауды қамтамасыз
және материалдың жеңіл игерілуіне және эстетикалық түрде ұсынылуына
көмектесу керек. Қара фондарда ашық түсті мәтінді тек қана ол анық
көрінетін болса пайдалануға болады, ал анық көріну үшін мәтінді
түгелдей қалың шрифтпен рәсімдеу қажет. Бетте мәтіндік информация
басымырақ болса, онда фон ақ болуы керек. Қара фон ешқандай
жағдайларда болмау керек. Шрифтің түсін стандартты қара, қою-жасыл
немесе қою-көк қылып жасау керек. Қызыл шрифті тек қана кейбір
тақырыптарды және ең маңызды ақпаратты ерекшелеу үшін пайдалануға
болады.
4. ЭОБ-ның мақсаты мен міндеттеріне қатысты негізгі мазмұны назардың
ортасында болу керек. Фондық мазмұнға ең аз назар аударылу керек.
Оқу материалды көзбен қарап қабылдау жеңіл болу үшін негізгі
мазмұнда абзацтар үлкен болмау керек.
5. ЭОБ-дағы графика оқытудан алаңдатпай, оқу материалды жеңіл
меңгеруге көмектесу үшін қолданылу керек. Ұлттық және мәдениеттік
ерекшеліктермен байланысты діни, саяси және басқа материалдарды
жариялауда суреттерді өте мұқият іріктеп алу қажет. Анимациялар мен
фильмдер білім алушының талабы бойынша негізгі мазмұнына ену керек.
6. ЭОБ-ң басқару элементтері білім алушының назарын негізгі оқу
материалынан жалтартпайтын, түсінікті бірмәнді және қарапайым
болулары керек.
7. Ашық ортада шығарылған ЭОБ-дар үшін графикалық объекттердің және
аудио-видео материалдың саны минималды болу керек, себебі олар
компьютердің жадында көп орын алады және оларды алу кезінде
желідегі компьютерлердің арасындағы байланыс арнасының жылдамдығы
кризистік параметр болып табылады.
8. ЭОБ–да көрсетілу жылдамдығы өте дәл болуды талап ететін кез келген
анимация компьютердің стандартынан тәуелді болмау керек.
9. ЭОБ-да түстердің мәні тұрақты және түстер спектріне сәйкес болу
керек. Түстер палитрасы ассоциациялары туралы ақпарат 1-кестеде
келтірілген.
1-кесте. Түстер палитрасы ассоциациялары туралы ақпарат
Түстер палитрасы Ассоциация
Қызыл түс Ең активті түске жатады. Активті түстер өте
айқын қабылданады және еске өте жақсы
сақталады.
Қызыл-қызғылт сары өң Жылулық сезім шақырады. Бұл түс адамның
сыртқы әлемге кызығушылығын, адамдармен
араласуға және іс-әрекетті арттырады.
Қызғылт сары түс Максимал жылулық сезім береді.
Қызғылт сары-сары өң Денелердің бір-бірімен жақындасу эффектісін
береді.
Сары түс Жеңілдік және тірі сезім береді. Әлдеқайда
жеңіл және ауалы түрде көрінеді.
Жасыл түс Визуалды тепе-теңдік күй шақыра алады. Өзінде
сары түстің жеңілдік және тірі күйін көк
түстің ауырлық күйімен қамтиды.
Көк-көгілдір өң Уақыттың және кеңістіктің сезімін, тағы сол
сияқты салқын сезім береді. Тежелуді
шақырады. Адамдардың тәртібін рационалды және
ойластыра алатындай күйге келтіреді.
Қабылдау үшін ең ауыр деп саналады.
Көк түс Бір қалыптылық және салмақтылық сезім
силайды.
Полярлық түстер кестесі Қоңыр фонда және әр түрлі жазықтықтарда олар
бір-бірімен сәйкестенеді, өте жақсы бір
гармонияға келеді.
Сұр түс Бейберекет түс. Ол өзіне назар аудармайды,
ешқандай реакция шақырмайды, тұрақты сезім
орната алады.
10 Электрондық оқу басылымының құжаттамаларына қойылатын талаптар
1. ЭОБ-да программалық құжаттаманың бірыңғай жүйесі бойынша
мемлекеттік стандартқа сәйкестендірілген (түсінікті, толық және
бір-біріне қарама-қайшылықта болмайтын) құжаттама болуға тиісті
және ЭОБ туралы мәліметтер электрондық кітапхананың каталогына
автоматты түрде енгізу үшін құрылу тиіс.
2. ЭОБ құжаттамаларында қондырғыны орнату және онымен жұмыс істеу
нұсқасы, пайдаланушы үшін нұсқа, нұсқа – мазмұны болу тиіс.
3. Қондырғыны орнату және онымен жұмыс істеу нұсқаларында ЭОБ-да
қондыру тәсілдерімен және онымен жұмыс істеудің сипаттамалары болу
керек. Онда қондырғыға қажет және арнайы драйверлер туралы, егер
олар қажет болса қойылатын талаптар туралы ақпарат болу керек.
Ақпарат түсінікті, жеткілікті және қысқаша болу керек. Нұсқауда
ЭОБ-ды қалай орнататындығы, қалай іске қосатындығы және онымен
қалай жұмыс істеу керектігі, сонымен қатар ЭОБ-ң резервтік
көшірмелерін қалай сақтап және қалай жасайтындығы туралы нұсқаулар
көрсетіледі. Оқытушылар үшін резервтік көшірмелерді жасаудың және
арнайы баптаудың нұсқалары болу керек. Пайдаланушыларға берілген
нұсқаларды ешқандай сұрақсыз қолдануды қамтамасыз ету үшін олардың
барлығы дәл дұрыс және анық түсінікті болу керек. Бұл нұсқаулар
арнайы компьютерлік білімі жоқ пайдаланушылар үшін де түсінікті
болғаны өте ыңғайлы. Егерде мәліметтер генерацияланатын болса,
онда міндетті түрде резервтік көшірмелерді жасаудың процедуралары
жазылу керек.
4. Пайдаланушы үшін нұсқа құрамында жалпыға бірдей бөлімдер және
жұмыс істеуді жеңілдетуші көрсеткіштер және тағы басқалар болуы
керек. Нұсқаның құрамынан басқа да ақпаратты табуды жеңілдету үшін
көрсеткіш және ЭОБ-ны қосу жұмысын тез басқарушы тәжірибелі
пайдаланушыға қолдануға болатын нұсқаудың негізгі моменттерінің
сипаттамасы бар қысқаша анықтамалық инструкция болу керек.
Нұсқауда пайдаланушы үшін көмек көрсете алатын барлық мүмкін
ақпарат келтірілуі керек: почтаның мекен–жайы, электрондық почта,
желідегі мекен-жайы, телефондар және сол сияқтылар.
5. Нұсқау – мазмұны нақты оқыту мазмұнына жатады, онда барлық қажетті
шарттар туралы кіріспе ақпараты болу керек және оқытушы ЭОБ-ң
мазмұнына және оның қаншалықты арнайы оқыту мақсаттары үшін
жарайтындығына тез баға бере алатын қысқаша мазмұны болу керек.
6. Қосымша құжаттар білім алушының оқушының сабақта жұмыс істеу
кезінде толтыруы үшін керек арнайы формалармен бағалаушы тізімдер
бола алады. Кез келген арнайы формаларды немесе тізімдерді
толтыру, оны толтыру инструкциясы арқылы жүргізіледі.
7. Басқа көздер пайдаланушы нұсқауларында басқа материалға сілтемелер
болып табылады. Сілтемелерде көрсетілген барлық материалдар, не
осы нұсқауға енгізіледі, не интернет жүйесіне оңай енгізіле
алатындай болу керек.
8. Техникалық инструкциялар ЭОБ-ң бір бөлігі болу тиісті. Олар не On-
line режімінде, не таспаға шығарылған түрде болу керек. Егер
техникалық инструкциялар нақты уақыт режімінде орналасқан болса,
мысалы Read me-Мені оқы файлында болса, онда бұл файл ЭОБ-да
берілуге тиісті. Егер Web-сайттағы сілтемелер ЭОБ-да орналасса,
онда оқытушы үшін бөлек тізім келтіру керек. Ол оған қолдануға
дейін сілтемелерді тексеруге мүмкіндік береді.
1.3. Электронды оқулықтың тиімділігі
Қазіргі кезеңдегі негізгі мәселелердің бірі-оқыту. Оқыту процесінде
білім, тәрбие берудің пәрменділігін, білімнің тәрбиелік, тәрбиенің
білімдік мәнін жоғары дәрежеге жеткізу болып табылады. Білім берудің кез
келген саласында Электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық
безенділіктерін арттыру қана қоймай, логикалық ойлау жұйесін қалыптастыруға
шығармашылықпен еңбек ету жағдай жасайды. Әлі де білім беру саласында тек
мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын
қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамда электронды
оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.
Оқушы өзін қоршаған ортаны барлық сезім мүшелері арқылы танып, біледі,
алайда олардың қабылдауы әртүрлі. Ақпараттарды қабылдаудың негізгі
арналары: есту, көру және сезу болып табылады. Өзін қоршаған ортадан
қабылдайтын мәліметтердің 90 пайызын көру жүйесі арқылы, 9 пайызын есту
арқылы, тек 1 пайызын сезім мүшелерінің көмегімен қабылдайды. Көру жүйесі
есте сақтаудың түрлері ішінде жетік, үздік дамығаны. Педагог-психологтардың
зерттеулері бойынша берілетін білім оқушының ішкі мұқтаждығымен сәйкес
келмесе, онда оқу процесінде қиындық туындайды. Тәжірибе тұрғысынан
информатика пәнін алатын болсақ, компьютермен жұмыс істеу кезінде жаңа
ұғымдармен таныс болмауынан және техника құралын бірінші рет пайдаланып
отырғандықтан, оның мүмкіншілігі мен қажеттілігін білмеуі салдарынан
оқушылардың өздеріне деген сенімсіздігі туады.
Бүгінгі күннің басты ерекшелігі оқу процесін жетілдіру жолында ең озық
әдістемелер іздестіріп, оқу орындары әртүрлі оқу бағдарламаларымен жұмыс
істеуде. Солардың ішінде оқушы үшін электронды оқулықты пайдалану арқылы:
-оқу материалдары туралы оқушыларға дәл және толық ақпарат беру арқылы
оқыту сапасын арттырады. Оқытудың көрнектілігін арттырып, оқу материалын
саналы игеруге жеткізеді;
-абстрактылы оқу материалдарын нақтылыққа жеткізіп, оқытудың тиімділігін
жетілдіреді;
-оқу материалының маңызын арттырып, уақыттан ұтып, есте сақтау қабілеттерін
жетілдіруге қол жеткізеді. Есте сақтаудың әсер алу, қайталау ассоцияция
арқылы оқу материалдарын терең игеруге жеткізеді;
-мұғалім мен оқушы еңбектерін жеңілдететін, пікір алысып, байланыстарын
арттырады;
Қазіргі таңда дайындалған электрондық оқулықтарда мынадай жағдайларды
ескеру керек:
-белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электрондық оқулықтың сол пәннің
типтік бағдарламасына сәйкес болуын, тақырыпқа қатысты нақты әрі қысқа
берілуін ескеру керек;
-электрондық оқулықтар оқылатын тараулар мен тақырыптарға қатысты дәріс
конспектісін қамтитын негізгі; зертханалық және тәжірибиелік тапсырмаларды
орындауға арналған қосымша; материалға қатысты анықтама; библиографиядан
тұратын көмекші; аралық және қорытынды бақылау сұрақтарынан тұратын тест;
материалды дайындауда пайдаланылған әдебиеттер тізімдері бөлімдерін
қамтуын.
Информатикадан оқушы үшін электрондық оқулықты қолдану тиімді.
Электронды оқулықты қолдана отырып оқушылар төмендегідей жұмыс жасауға
мүмкіншілігі болады:
1. Өтілетін материалдарды дұрыс әрі жеңіл түрде түсінуге;
2. Оқушының өздігімен дайындалып, жұмыстың барлық кезеңдерінде өзін-өзі
тексеруге;
3. Жұмысты тиянақты түрде орындап, мұғалімге файл түрінде тапсыруға;
4. Түсінбеген тақырыптарды шексіз қайталауға;
5. Оқулықты сабақтарды қолданып, оқушының өз деңгейінде тапсырмаларды
таңдауға;
6. Қажетті материалды жылдам іздеп табуға мүмкіндік туғызады.
Ақпараттық технологияларды мүмкіндіктері пайдаланылып жасалынған
электрондық баспа оқулығын пайдалану арқылы мұғалімдер мен оқушылар
өздігінен жұмыс жасай алады. Әсіресе аталған электронды оқулықты пайдалану
оқушылардың сабаққа деген ынтасын жоғарлатып, өздігінен, мұғалімнің
нұсқауынсыз тақырыптарды игеруіне және зертханалық жұмыстарды алдын ала
дайындалуыларына мүмкіндік туғызады. Электронды оқулықты қолдану барысында
графикалық безендірулер және сұхбат терезесі тіліндегі пайдаланушы
интерфейсі оқушыларды бұл кітапта пайдалануға деген қызығушылығын
арттырады.
Электронды оқулықты қолдану саласы өте кең: электронды оқыту жүйесі
қашықтан оқыту үшін, өздігінен ізденіс барысында, жалпы білімге деген
талпынысы бар оқушыларға өте тиімді. Қазіргі заман талабына сай мүмкіндігі
көп дербес компьютерлерді өңдей отырып, тарау бойынша оқушылардың
дағдаларды қалыптастыру, білім, бақылау жұмыстарын бағалауға мүмкіндік
береді. Осы арқылы компьютерлік технологияны дамуының тереңдетілуі білім
сапасын жоғарылата отырып, мұғалімнің жұмысын жеңілдете түседі.
Жалпы электрондық оқулықтар мен Web-парақтарды пайдалану үшін
FrontPage, HTML және т.б. программалары қолданылады. Бұл программалар
электрондық оқулықтармен Web- парақтағы мәліметке мәтін, графика, дыбыстық,
бейнелік ақпарат түрлерін орналастыруға мүмкіндік береді. Қорыта келгенде
электронды оқулықты қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығының күрт артқандығы байқалады. Мұғалімдер де өздеріне қажетті
әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан ала алады. Заман
талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электронды оқулықтарды сабаққа
пайдалану-оқытудың жаңа технологиясының бір түрі ретінде қарастыруға
болады.
ІІ-бөлім. Электрондық оқу басылымды дайындауда қолданылатын программалық
қамту
2.1. Электрондық оқу басылымын жасау үшін қолданылатын
программалық қамту түрлері
JavaScript тілі
JavaScript бағдарламалау тілі Netscape мен Sun Microsystems
фирмаларының бірлестігінің туындысы, және интерактивті HTML-құжаттарды
жасау үшін арналған. JavaScript бағдарламау тілінің негізгі қолдану
аймақтары мыналар:
▪ Динамикалық беттерді жасау (құжат мазмұны өзгере алатын беттер);
▪ Формаларды серверге жіберместен бұрын оларды дұрыстығын тексеру;
▪ Жергілікті тапсырмаларды сценарийлер арқылы шешу және т.б
JavaScript тіліндегі бағдарлама (сценарий) браузерге енгізілген
интерпретатормен өңделеді. Сценарийді кез келген браузерде істейтіндей етіп
жазуға тырысу керек.
JavaScript тіліндегі бағдарлама (сценарий) операторлар тізбегі болып
келеді. Егер бірнеше операторлар бір жолда орналасса, онда олардың арасында
нүкте үтір ( ; ) белгісін қою қажет. Егер әрбір оператор бөлек жолда
орналасса, онда ол белгінің қоюлуы қажет емес. Бір оператор бірнеше жолда
орналасуы мүмкін.
Құрылымды бағдарламау принциптеріне сәйкес, бағдарлама блоктың
құрылымды болатындай етіп құру керек. Бұл бағдарламаны зерттеуге және
ішінде қателерді тексеруге жеңілдік береді.
JavaScript бағдарламаларында түсініктемелер (коментарии) қодануға
болады. Ол үшін түсініктеменің алдына екі көлбеу таяқша () символдарын
қойсаңыз болғаны.
JavaScript бағдарламасында жай әріптер пен бас әріптер әр түрлі
символдар болып есептеледі.
JavaScript тілінде жазылған сценарийлер, HTML-құжаттың ішінде script
және script тегтердің арасында орналасады. script тегінің негізгі
параметрі language болып табылады, ол HTML-құжаттың ішінде қандай
сценарийлік тілді қолданатып тұрғанын көрсетеді. Мысалы JavaScript тілі
үшін бұл параметрдің мәні "JavaScript" болуы керек, ал VBScript үшін -
"VBScript" болуы керек. Көбіне, егер JavaScript тілін қодланылатын болса,
language параметрін көрсетпеуге де болады, өйткені бұл тіл браузердің
өзімен таңдалады.
HTML-құжаттың ішінде JavaScript тілінің сценарийлерінің жалпы жазылу
макеті мынадай:
script language="JavaScript"
!--
JavaScript тілінің операторлары
--
script
JavaScript сценарийлік тілмен танысу
Литералдар
Бағдарламаның операциялар жасай алатын, қарапайым мәліметтер,
литералдар деп аталады. Литералдар өзгере алмайды. Бүтін литералдар мынадай
санақ жүйелеренде көрсетіле алады: ондық (негізі 10), оналтылық (негізі 16)
немесе сегіздік (негізі 8).
Ондық санақ жүйесіндегі литерал, оң немесе теріс белгілерімен (оң
белгісін қоймауға да болады), ондық сандар тізбегі ретінде көрсетіледі.
Мысалы: 15, 123, -156, +3567.
Оналтылық санақ жүйесіндегі литералдар 0-9 сандарынан және а, b, с, d,
e, f әріптерінен құралады. Оналтылық сандарды жазу үшін, оның алдына Ох
символдарын қою керек. Мысалы: 0x25, 0xa1,0xff.
Сегіздік санақ жүйесіндегі литералдар тек 0-7 сандарынан құралады және
ноль (0) санынан басталады, мысалы, 03, 0543, 011
Бөлшек литералдардың жазылуы қарапайым математикалық бөлшек сандардан
айырмашылығы, түбір мен бөлшектің арасына үтір ( , ) емес нүкте ( . )
қойылады, мысалы, 123.34; 22,56; т.б. Сонымен қатар, бөлшек сандарды
жазудың экспоненциалдық түрін қолдануға болады, мысалы, 0,000000273 санын
2.73x10 ~7 түрінде көрсетіледі, ал JavaScript тілінде ол былай жазылады:
2.73е~7. мұндай жазуда 10 саны е символымен ауыстырылады. Бөлшек
литералды жазған кезде, кем дегенде бір сан және ондық нүкте немесе
експонент символы (е немесе Е) болуы тиіс.
Түбір және бөлшек мәндерден басқа JavaScript тілінде логикалық мәндерде
кездеседі. Логикалық мәндердің тек екі түрі бар: ақиқат және жалған.
Біріншісі true литералымен, екіншісі false литералымен көрсетіледі.
JavaScript тілінің кейбір түрлерінде true бір санымен, ал false 0 санымен
көрсетіледі.
Мәтіндік (строковой, текстовый) литерал бірлік немесе екілік тырнақшаға
алынған символдардың тізбегі ретінде көрсетіледі. Мәтіндік литералдың
мысалы ретінде "қорытынды" немесе 'қорытынды' литералдары бола алады. Бос
жолды көрсететін литерал, "" немесе ' ' түрінде көрсетіледі.
Айнымалылар
Айнымалылар мәліметтерді уақытша сақтауға қолданылады. Айнымалыларды
арнайы идентификаторлар арқылы көрсетеді. Идентификатор латын әрпінен
немесе астыңғы сызықтан басталуы тиіс. Ары қарай латын алфавитінің
әріптерінің немесе сандардың тізімдері орналаса алады, мысалы, testi,
_my_test, test_l. Айнымалылардың типтері, олардың қандай мәліметтерді
сақтайтынына байланысты. Айнымалыны var операторымен сипаттауға болады,
мысалы:
var test1
Осы мысалда test1 айнымалысының типі анықталмаған, ол тек айнымалыға
қандай да бір мәнді теңестіргенде белгілі болады.
Var операторын айнымалыға бір мәнді теңістіру үшін қодлануға болады,
мысалы:
var test2=276
test2 айнымалысы анықталып және оған 276 мәні теңестіріледі.
Айнымалының мәні теңестіру операторының орындалуына байланысты
өзгереді. Теңестіру операторы бағдарламаның кезкелген жерінде қолдануға
болады және оның мәнін ғана емес, типін де өзгертуге болады. Теңестіру
операторы былай жазылады:
а=b
мұндағы а – бір мәнді теңестіруге арналған айнымалы; b – айнымалының мәні.
Сценарийде келесі айынмалылар сипатталсын делік:
var n=3725
var x=2.75
var p=true
var s="Орындау аяқталды"
n және х айнымалылары number типіне жатады, р – логикалық, ал s –
айнымалысы string типіне жатады.
JavaScript тілінде бүкіл стандартты немесе қолданушының өзінің
функцияларына function типі анықталған. JavaScript тіліндегі объектілер
object мәліметтер типімен көрсетіледі. Object айнымалылар типін көбіне
объект деп атай береді, олар өзінде объектілерді сақтай алады.
Өрнектер
Өрнектер литералдардан, айнымалылардан, операция амалдарынан,
жақшалардан тұрады. Өрнектің есптеу қорытындысында тек бір мән ғана шығады.
Ол мән сан, мәтін немесе логикалық мән болуы мүмкін.
Өрнектің ішінде қоданылатын айнымалылар анықталған (инициализированы)
болуы керек. Егер өрнекті есептеген кезде анықталмаған айнымалылар
кездесетін болса, онда бағдарлама қате орындалады. JavaScript-те
анықталмаған мәнді көрсету үшін null литералы бар. Егер айнымалыға null
литералы теңестірілген болса, онда ол айнымалы анықталған болып есептеледі.
Өрнек операндалардан және операция белгілерінен құралады. Мысалы, а*b
формуласында а және b операндалар, операция белгісі - * таңбасы болып
табылады
Арифметикалық өрнектер төменгі тізімде көрсетілген операциялар тізімі
арқылы өрнектеледі:
+ – Қосу
- – Азайту
* – Көбейту
– Бөлу
% – Бүтін сандардың бөлімінің қалдығы
++ – Операнданың мәнін бірлікке үлкейту
-- – Операнда мәнін бірлікке азайту
Операторлар арифметикалық операциялар талаптарына сай солдан оңға қарай
есептеледі. Керек болған жағдайда жақшалар арқылы есептеу тәртібін
өзгертуге болады.
Салыстыру операциялары кезгелген операндалар типіне қолданла береді.
Салыстырудың қорытындысы логикалық мән – true, егер салыстыру шындық болса,
және кері жағдайда – false. Салыстыру операцияларының тізімі:
(кем);
= (кем немесе тең);
== (тең);
!= (тең емес);
= (артық немесе тең);
(артық).
&& (логикалық ЖӘНЕ)
(логикалық НЕМЕСЕ)
! (логикалық ЕМЕС)
! – операциясы логикалық операндаларға қолданылады, егер а операндасының
мәні true болса, !а өрнегінің мәні false болады, ал егер а операндасының
мәні false болса, керісінше !а өрнегінің мәні true болады. А&&В өрнегінің
мәні шындық болуы үшін, екі операндалардың мәндері шындық болуы тиіс,
әйтпесе бұл өрнектің мәні жалған болады. АВ өрнегінің операндаларның
екеуіде жалған болғанда ғана бұл өрнектің мәні жалған болады, әйтепесе
өрнектің мәні шындық болады.
Мәтіндік мәндерге арналған конкатенациялау (жалғау) операциясын
қодануға болады. Ол операция + таңбасымен өрнектеледі. Мысалы:
st = "қалыпты " + "жағдай" өрнегінің қорытындысында st айнымалысына
қалыпты жағдай мәні теңістіріледі. Тағы бір мысалды қарастырайық:
st = "қазіргі "; st2 = "жағдай" берілсін, сонда stl = stl + st2 өрнегінің
қорытындысы – қазіргі жағдай мәтіні болады.
Шаршы ауданын есептеу
Берілген қабырғасы бойынша шаршы ауданын есептейтін сценарийді жазайық.
Аудан шаршы қабырғасының мәні өзгерген кезде есептелетін болсын.
Екі мәтін енгізу объектісі және Жаңарту батырмасы бар форманы
құрайық: біреуі, шаршы қабрғасының мәні, ал екіншісі, есептелінген
ауданының мәні үшін. одно для длины стороны квадрата, другое для
вычисленной площади. Жаңарту батырмасы мәтіндік объектілерді тазартатын
болсын. Шарт бойынша шаршы ауданы change (өзгеру) оқиғасы орындалған кезде
ғана орындалады. Change оқиғасы орындалу үшін қабырғаның мәні енгізілетін
мәтіндік объектісінен форманың басқа объектісіне фокус көшуі тиіс, ол Tab
батырмасын немесе тышқанмен кез-келген бос жерге басқан кезде орындалады.
Change оқиғасы қарастырылатын сценарийді қарастырайық:
HTML
HEAD
title Change - оқиғасыtitle
script
function srec(obj)
{obj.res.value=obj.numl.value * obj.numl.value}
script
HEAD
BODY
FORM name="forml"
Қабырғасы: input type="text" size=7 name="numl"
onChange="srec(forml)" hr
Аудан: input type="text" size=7 name="res"hr
input type="reset" value=Жаңарту
FORM
BODY
HTML
BLUR оқиғасы
Blur оқиғасы, форманың кез-келген элементі фокусынан айырлған кезде
(форманың бір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz