ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТАР БАСЫЛЫМЫ
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...3
КІРІСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ
БАСЫЛЫМЫ(ЭОБ) ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .7
1.1 ЭОБ түсінігі және олардың
классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.2 Дистанциялық білім беру және кредиттік технологиямен
оқыту ... ... ... ...10
1.3 Қазақстан республикасының электрондық оқулық басылымдары
туралы мемлекеттік
стандарты ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .13
1.4 Оқытуға арналған программалық құралдарды шығару және тираждау
туралы жеке және заңды тұлғаларды лицензиялау
ережесі ... ... ... ... ... ... ... .21
2 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ БАСЫЛЫМЫНЫҢ
БАҒДАРЛАМАЛЫҚ
ПЛАТФОРМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.33
2.1 HTML бағдарламалау
тілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..33
2.1.1 MicrosoftFrontPage 2003
V4.0 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2.1.2 Мәтінмен
жұмыс ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .50
2.1.3 Сілтеме және оны құру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..53
2.1.4Түсті
басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
2.2 Macromedia Flash MX 2004 V
7.0 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
3 КОМПЬЮТЕРЛІК ҮЛГІЛЕУ ПӘНІ БОЙЫНША ЭЛЕКТРОНДЫҚ
ОҚУЛЫҚ
БАСЫЛЫМЫ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 61
3.1 Электрондық оқулықтың
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..61
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 66
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .69
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..70
ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ
ЭО – электрондық оқулық
ЭОБ - электрондық оқу басылымы
ОАПҚ - оқуға арналған программалық құралдар
СК - сарапшылық кеңеспен
ЖОО - жоғарғы оқу орындары
ҚР ОАО - Қазақстан Республикасының орталық атқарушы орган
ОӘК - оқу әдістемелік кешен
МЖМБС - Мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарты
БҒМ – Білім - ғылым министрлігі
СӨЖ - Студенттің өзіндік жұмысы
ОСӨЖ– Оқытушының студентпен өзіндік жұмысы
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда еліміздің жоғары оқу орындарында кредиттік оқыту
технологиясының ендірілуі оқытуды дараландырып, студенттерге оқу
траекториясын таңдауға, өздігінен білім, білік пен дағдыларды алуға өзіндік
бақылау жасауына мүмкіндік береді.
Оқу курстарының құрылымы өзгеріске ұшырап, дәрістік сағаттар азайды,
негізгі күш студенттің өздік жұмысына түсті. Оқыту интерактивті болып,
студенттің өздігінен білім алуы мен маңызы артты. Жаңа оқыту
технологиясының енгізілуіне байланысты оқу-әдістемелік кешендерді құрастыру
және оқу жоспарларын ендіру, студенттің оқу траекториясын таңдау,
тьютордың жүктемесін есептеу сияқты кредиттік технология бойынша оқу
үрдісін ұйымдастыру мен жүргізуді автоматтандырудың, жаңа ақпараттық
технологияларды қолданудың қажеттілігі туындады. Кредиттік оқыту жүйесінде
студенттің өздік жұмысы барлық оқу бағдарламасының көлемінің басым
бөлігін құрағандықтан, оны тиімді ұйымдастыруда электрондық оқулықтарды
қолданудың маңызы зор.
Электрондық оқыту жүйесі рецептивті және интерактивті болып екіге
бөлінеді. Интерактивті жүйе дербес компьютерді қолдану, бейнемагнитофон,
бейне дискілі құрал, теледидар кешендері негізінде құрылады, білім алушы
мен техника құралдары арасында екі жақты қарым-қатынас орнайды, көрнекілік
пен кері байланысты қамтамасыз етеді.
Аудиториялық және аудиториядан тыс өздік жұмыстарда да кеңінен
қолданыс тауып жүрген электрондық оқулықтар мен автоматтандырылған оқыту
жүйелері оқу материалын беру, ақпаратқа талдау жасау, білімді бекіту және
бақылау сияқты бірнеше қызметті қатар атқарады. Электрондық оқулық қашықтан
оқыту формасының да басты құралы болып табылады.
Кредиттік оқыту жүйесінде электрондық оқулықтардың студенттерге
өздігінен білім алу мен өзіндік бақылау жасауда маңызы зор. Электрондық
оқулық – компьютерлік техниканы қолдану негізінде жасалған жаңа оқулық
түрі, ғылыми негізде дайындалған педагогикалық-ақпараттық өнім. Ол
студентке білімді әбден меңгергенше бірнеше мәрте оқуына, интерактивті
режимде тапсырмалар орындауына, өздігінен білім алуына, өзін-өзі бақылауына
мүмкіндік береді.
Қазіргі кезде оқу пәндері бойынша түрлі сапалы электрондық оқулықтар
жасалуда, әсіресе қазақ тіліндегі оқулықтарға сұраныс жоғары. Негізгі білім
мазмұны оқулықта берілетіндіктен, электрондық оқулық жасау аса
жауапкершілікпен қарауды, оны жасаудың технологиясы мен әдістемесін білуді
талап етеді. Компьютерлік пәнінен қазақ тіліндегі электрондық оқулықты
жасауда электрондық оқу басылымдарының жалпы талаптары және оның
құрылымына, функцияларына, мазмұнына, оқу элементтеріне, рәсімделуіне,
құжаттамаларына және шығу мәліметтеріне қойылатын талаптар анықталған ҚР МС
34.017-2005 мемлекеттік стандарты басшылыққа алынды. Аталған стандартта
электрондық оқу басылымдарының түрлері: электрондық басылым, электрондық
оқу басылымы, электрондық оқулық және электрондық оқу құралы ұғымдарына
анықтама берілген.
Электрондық басылым – программалық басқару құралдары мен құжаттамалары
бар және кез келген электрондық ақпарат тасымалдаушысында орналасқан немесе
компьютерлік желілерде жарық көрген сандық, мәтіндік, графикалық, аудио,
видео және басқа ақпараттар жиынтығы.
Электрондық оқу басылымы – оқытуды және білім бақылауды
автоматтандыруға арналған және оқу курсына немесе оның жеке бөлімдеріне
сәйкестендірілген, сонымен қатар оқыту траекториясын анықтауға мүмкіндік
беретін және әртүлі оқу жұмыстарымен қамтамасыз ететін электрондық басылым.
Электрондық оқулық – құрамында оқу курсының немесе оның бөлімінің
жүйелі мазмұны бар және берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме беретін
арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы деп анықталған.
Компьютерлік үлгілеу электрондық оқу басылымына жатады. Ол гипертекст
түріндегі, нақты құрылымдалған, кез келген сілтеменің объектісіне (текст,
графика, анимация, аудиофрагмент, видеофрагмент, орындалатын программа)
қатынау мүмкіндігі бар оқу материалынан және теориялық материалды бекіту,
практикалық біліктері мен дағдыларын дамыту үшін берілетін сұрақтардан,
жаттығулардан, тесттерден, қолданбалы программалар дестелерінен,
сөздіктерден, анықтамалардан тұрады.
Электронды оқу басылымын жасау үшін алдымен оның құрылымы анықталды
яғни сабақтардың тақырыптары анықталды. Мұндағы сабақ минималды
синтактистік, семантикалық және прагматикалық оқыту бірлігі болып табылады.
Сабақ бірнеше міндетті оқыту элементтерінен: теориялық материал,
мысалдар, тапсырмалар, сұрақ-жауаптар, тестілерден және оқыту ақпаратын
меңгеру, түсіну, еске сақтауға ықпал ететін мiндеттi емес анықтамалық
(терминдер және қысқартулар сөздігі), графика, аудио және видео сияқты
оқыту элементтерінен тұрады.
Таңдап алынған теориялық материалдар дені орыс тілінде болғандықтан
оны қазақ тіліне түсінікті әрі дұрыс аудару, терминдердің қазақша
аудармасын табу, оны дұрыс қолдану, уақытты қажет ететін теру жұмыстары
сияқты маңызды мәселелер кездесті. Теориялық материалдар мазмұны
түсінікті, нақты, толық, тың және көкейтесті ақпаратты қамтып, студенттің
өздігінен білім алу, тапсырманы өздігінен орындау және өзіндік бақылау
жасауы үшін жеткілікті болуы керек. Оқулықта тақырып бойынша мысалдар
таңдалынып, жаттығулар беріледі. Тест бағасын студент объективті, әрі
психологиялық тұрғыдан дұрыс қабылдайды.
Графика, аудио және видео оқыту элементтері оқу курсында оқытылатын
объекттер, үрдістер мен құбылыстардың ең маңызды жақтары мен жағдайларын
ашу және көрсету үшін қажеттi қосымша дидактикалық материалдарды (сызба,
кесте, график пен диаграммаларды, бейнеклиптерді және т.б.) келтіруге
арналған.
Автоматтандырылған оқыту бағдарламасынсыз қолдану деңгейлік саралап
оқыту мен оқытуды дараландыруды, білім алушының шығармашылық танымдық
белсенділігін артуына мүмкіндік берумен қатар, білім алушыларды қазіргі
заманғы компьютер құралдарымен, жаңа ақпараттық технологиялармен,
телекоммуникациялармен тереңірек таныстыру және компьютердің мүмкіндіктерін
барынша игеріп, болашақ кәсіби мамандықтарында еркін, шығармашылықпен
қолдана білуге үйрету құралы болып табылады.
1 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТАР БАСЫЛЫМЫ
1. ЭОБ түсінігі және олардың классификациясы
Оқушылардың оқу кезінде бағдарламалармен жұмыс істеу ерекшеліктері
классификацияға негіз бола алады. Көп оқу бағдарламалардың үш типі болады:
жаттықтыратын және бақылайтын;
имитационды және модельдейтін;
дамытатын ойындар.
Бірінші типтік бағдарламалар (жаттықтыратын) және икемді бекітуге
арналған. Теориялық материал оқылған деп болжайды. Бұл бағдарламалар
кездейсоқ тізбекте оқушыға сұрақтар және тапсырмаларды беріп, дұрыс және
дұрыс емес шығарылған есептер санын тексереді. Қате жауап кезінде оқушы
көмек ала – алады.
Екінші типті программалар оқушыларға оқуға теориялық материалды
береді. Бұл бағдарламаларда есептер және сұрақтар оқу барысын басқаратын
адам – машиналық диалогты ұйымдастыру қолданылады. Егер оқушы берген жауап
дұрыс болмаса, онда бағдарлама оқыған теориялық материалды қайталау үшін
артқа кету мүмкін.
Программалық оқудың басты элементті программа болып келеді. Оқушы
орындайтын және программаланған оқулықпен немесе дидактикалық машина
көмегімен берілетін реттелген тізбектің есептерді программа деп түсінеді.
Программалық оқудың бірнеше түрі бар:
Сызықты программалық оқу. Негізін салушы АҚШ гарвард университетінің
психология профессоры Б.Ф. Скиннер. 1954 жылы ол өзінің концепциясымен
алғаш рет шықты. Оны жасаған кезде Скиннер бихевиористикалық психологияға
негіздеді, онда оқу S-R принципіне сәйкес келеді, яғни қандайда факторлар
пайда болғанда (S – stimuls) оларға реакция пайда болатын (R – reaction).
Бұл концепция бойынша кез келген сәйкесінше күшейтілген реакция үшін
қайталауға және бекітуге бейімденеді. Оқушы үшін ретінде әр дұрыс жасалған
қадамын жасау. Реакция қарапайымдылығын ескере отыратын қате жіберу
минимумге келтірілген. Скиннер түсінігі бойынша сызықты программа келесі
ерекшеліктермен сипаталады:
дидактикалық материал қадам деп аталатын елеусіз мөлшерлерге бөлініп,
сәйкесінше оқушы қадамдарды бірінен соң бірін жеңіл өтеді;
программаның бөлек тізімінде болатын сұрақтар оқушының қызышылуғын
жоғалтпау үшін қиын болмау керек;
оқушылар сұрақтарға өздері жауап береді, ол үшін қажетті ақпаратты
қолданады;
оқу кезінде оқушыларға жауаптарының дұрыс еместігін бірден айтады;
оқушылардың барлығы програманың барлық бөлімдерін кезектеп өтеді, бірақ әр
қайсысы өзіне қолайлы жылдамдықпен өтеді.
Тармақталған программа. Тармақталған программалау концепциясының
авторы – Норман А.Кроудер. тармақталған программа бірнеше мәліметтен
дұрысын таңдауда негізделген, ол мәтінді көп рет таңдауға бағытталған.
Автордың ойы бойынша дұрыс жауапты таңдау оқушылардан қандайда ақпараты
еске түсіруден гөрі үлкен ойлау қабілет талап етеді. Жауаптың дұрыстылығын
бірден кері байланыстың өзіндік типі деп есептейді.
Программалық оқытудың алгоритмдері деп аталатын жетекші типті,
ұйымдастыратын программалардың бірнеше түрлері белгілі:
Тізбекті – дайындайтын алгоритмі. Тапсырманың алғашқы элементті жеңілірек,
ол өзіне қарағанда күрделірек екінші элементті даярлайды, екінші элемент
үшіншіні, т.с.с. Соңғы элемент ең қиын элемент.
Параллель – дайындайтын алгоритмі. Тапсырманың алғашқы элементтері бір -
бірінен байланыссыз өзінен кейінгі жоғары деңгейдегі комплексті элементті
дайындайды.
Тізбекті – түзетуші алгоритмі. Тапсырманың алғашқы элементтері күрделі, ал
әрбір келесі элемент қате жауаптарға соқтыратын қайшылықтарды көрсетіп
алғашқы элементке түзету енгізеді.
Параллель – түзету алгоритмі. Оқушыға жоғары деңгейдегі комплексті элемент
ұсынылады. Келесі элементтер бір бірінен байланыссыз әр позициялардан көмек
береді.
Тасымалдау алгоритмі. Екі A(N) және B(N) массивтері қарастырылады. Олардың
элементтері ретінде түсініктер, қатынастар, әрекеттер, мінездемелер, т.с.с.
алушы алу мүмкін. Массивтер арасындағы логикалық сәйкестікті табуды талап
етеді.
Аналитикалық алгоритм. A(N) элементтері беріледі. Олардың әрқайсысының В(К)
кластарының біреуіне жататын анықтау қажет.
Синтездеу алгоритмі. A(N) массивінің элементтері ішкі топтарға бөлінеді.
Оқушының мақсаты – элементтерді классификацияға бөлу критериясын анықтау.
Реттеу алгоритмі. A(N) массивінің элементтерін көрсетілген В(К) критериясы
бойынша реттеу. Бұл алгоритмді орындау үшін жан – жақты білім керек.
Көпшілік инструментальді жүйелер оқытушыға әр түрлі жауаптары бар
үйрететін және бақылайтын тапсырмаларды құруға мүмкіндік береді.
Таңдамалы жауап. Оқушыға тапсырма және дайын жауаптар тізімі ұсынылады.
Оқушы жауаптардың ішінен дұрыс деп ойлағанын таңдауға тиісті.
Тапсырманың мұндай варианты машина үшін өте ыңғайлы, себебі ЭЕМ
жауаптың тек номерін тексереді, сол бойынша дұрыс жауапты анықтайды.
Жауапты таңдау арқылы берілген тапсырманының кемшілігі: міндетті түрде
дұрыс жауапты ұсыну, дұрыс жауапты кездейсоқ таңдау. Тапсырма құрудың әр
түрлі принциптерін дұрыс творчествалық және ойланып қолдану арқылы бұл
кемістіктерді азайтуға болады.
Дұрыс жауапты ойлап табу мүмкіндігін азайту әдістері:
мағынасы бойынша ұқсас сұрақтарды әр түрлі формада қайталау;
таңдайтын элементтердің санын көбейту (бес жауаптан дұрысын табу
ықтималдығы 0,2);
дұрыс жауаптар санын екіге немесе бірнеше жұпқа өсіру. Тапсырмалардың
жауаптары шыңдыққа ұқсас және тең қызғылықты болуға тиісті.
жеке – құрастырылатын жауап. Бұл типтегі тапсырмалар таңдамалы жауап пен
бос – құрастырылатын тапсырмалар арасындағы аралық және байланыстыратын
бөлік болып табылады. Жеке құрастырылатын жауап оқытушының ұсынған
бөліктерінен құрастырылады.
Бұл форма заңдардың, теоремалардың, стандарттың формулалардың және
т.с.с. анықтамаларын құратын тапсырмаларда қолданылады. Дұрыс жауапқа
тапсырманың барлық элементтері кірмейді және оларды таңдау ретіне қатал шек
қойылмайды.
Бос – құрастырылатын жауап. Автоматты оқу мен бақылау үшін мұндай
тапсырмалар өте тиімді. Олар компьютерлермен, оқушы мен оқытушы арасындағы
диалог сияқты, түсінуге мүмкіндік береді. Оқушы үшін бос – құрастырылған
жауабы бар тапсырмалар күрделі тапсырмалар болып саналады, себебі жауапты
ойламбай таңдауға ешқандай мүмкіндік жоқ және клавиатурадан қалаған формада
терілетін жауапты компьютерге енгізер алдында терең ойлану қажет.
Инструментальді жүйесінің анализаторы үшін курстың автономдық жауаптарын
құруда оқытушы – автордың жұмысының күрделілігі жауаптарын құруда оқытушы –
автордың жұмысының күрделілігі күрт өзгереді.
Эталонда бос орынды қосқан кезде символдар саны 80-нен аспау керек.
Оқушының сұраққа берген жауабы эталон тестісімен салыстырылады және
дұрыс, қате, ұсынылған т.б. сияқты жауаптар таңдалады. Содан соң
программа таңдалған жауап бойынша келесі сценария кадрына көшеді.
Сонымен курс авторы берілген жауабына байланысты оқушыға ұсынылатын
кадрларды құрайды. Енгізілген фразалық мағнасын жүйе түсінген сияқты
болады, себебі оқушының бір сұраққа берген әр түрлі жауабына компьютер әр
түрлі әрекет жасайды.
Қазіргі инструментальды жүйелерде оқушының жауабын эталон бойынша
салыструдың әр түрлі әдістері бар.
Кілттік сөз бойынша талдау. Талдаудың бұл әдісі барынша қарапайым
және универсалды. Оқушының алдын ала енгізіп қойған эталон жауабы кілт
ретінде қолданылады, оқушының жауабымен жолдың соңына дейін салыстырылады.
Кілт ретінде бір символды бір сөзді немесе сөздер тобын алуға болады.
Кілтті сөзді қолдануға жақсы қортындыға жетуге болады. Бірақ бұл
әдісті абайлап қолдану керек, себебі оның мағыналық түсүністе мүмкіндігі
шектелген. Кілттік ізденістің кемшілігі, кілт ішінде орын ауыстыру енгізсек
жауап табылмайды.
Синтаксистік талдау. Мұнда оқушының жауабының жеке өңделген
символдары қолданылады. Талдаудың бұл әдісі кілт бойынша емесе эталон
бойынша салыстру кезінде қолданған жөн. Артық символ қате болып саналады,
бос орында ескеріледі. Тура салыстыру, яғни жауаппен эталон символдары өз
ара салыстырылады. Жауаптың барлық символдары эталон символдарымен сәйкес
келген жағдайда дұрыс белгісі шығады.
Оқушының курсты оқу кезінде, жауаптың мағынасын нақтылы беру шетімен
тура салыстру ережесімен ауытқу мүмкін.
Бұл жағдайда синтаксистік талдау әдісінде оқушының жауабын біртіндеп
өңдеуге болады.
Жауап эталонына енгізілген өңдеу символдары (арнайы символдар)
эталонмен салыстру кезінде оқушының жауабындағы бір немесе бірнеше
символдары алып тастауға, елемеуге мүмкіндік береді. Біртіндеп өңдеу
символдарынан ерекше, барлық қалған символдар эталондағы рет бойынша
қарастырылуға тиісті.
Логикалық талдау. Талдаудың логикалық жауапты бос – құрастыру
формасында құруға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда жауап сөздер реті қатал
анықталмаған сөйлем немесе фраза ретінде берілуі мүмкін. Сөздегі жұрнақ
немесе басқа бөліктері ескерілмеу мүмкін.
Талдаудың бұл әдісінің кілттік сөз бойынша талдау әдісінен негізгі
айырмашылығы, көп сөзді жауаптарды қарастырған кезде кілттік сөздердің
барлық мүмкін тізімдерін теру қажет емес, себебі логикалық әдіс бір эталон
бойынша жауаптың бірнеше вариантын талдауға мүмкіндк береді.
Бұл әрекеттің мақсаты – оқушының жауабының қажетсіз толық берілгенін
елемеу, ол көпшілік ППҚ – ның жалпы кемшілігі болып саналады.
Мұндай программалардың кемшіліктері:
программамен жұмыс істеу барысында мотивацияны төмендету;
программамен жұмыс істеу процесіндегі немқұрайлыққа байланысты білімде бос
орын тудыру мүмкін;
оқу диалогын құрудағы қиындық және күрделік.
Бұл программаларды программалау тілдерінде құрудың өте күрделілігіне
байланысты және программа құрушыға қойылатын профессианалдық талаптың
жоғарылығына байланысты, оларды құру кезінде көбіне автоматтандырылған оқу
курсының программалық қабықшалары қолданады. Ол қабықшалардың программалау
тілі, интерфейсі программист емес құрушыларға арналған.
2. Дистанциялық білім беру және кредиттік технологиямен оқыту
Дистанциялық білім беру – бұл берілген бір мақсатқа бағытталған және
методикалық ұйымдастырылған оқу – тану әрекетімен және арнайы ақпараттық
білім беру ортаның көмегін ара-қашықтықта (Интернет желісі көмегімен
компьютер байланысы, Интернет, радио, спутник, және т.б.) оқытатын
ақпаратпен ауысу ортасына негізделген оқытылатындарды дамытады.
Дистанциялық оқытудың ақпараттық – білім беру ортасы мәліметтердің берілу
құралдарын, ақпараттық қорлардың, өзара әрекетесу протоколдардың,
оқытылатындардың білім алу қажетіліктерін қанағаттандыруға бейнеленген
ұйымдастырылған – методикалық және аппаратты-программалық ұйымдастырылған
жиынын көрсетеді. Оқытылатындар мұғалімнен кеңістікте және (немесе) уақытта
алыстанған, сонда да олар кез келген уақытта homol телекоммуникация құрал
көмегімен байланысты ұстай алады.
Дистанциялық оқыту процессі өте қарапайым көрсетіледі: компьютерлік
желілер арқылы оқушы өзіндік тануға арналған оқитын материалдарды алады.
Теорияны қабылдап алуды қажет ететін тапсырмалар материалдың негізінде
жатыр. Оқушы тапсырманы орындап мұғалімге жауабын жібереді де жаңа
материалды алады және т.с.с. Желілі мүмкіндіктерді қолдану оқушымен
мұғалімнің араласуын дәстүрлі оқу процессіне қарағанда көп есеге көбейтеді,
оқу процесі индивидуалды түрге келеді, ал оқулықтарда компьютерлік
технологиялардың барлық мүмкіндіктері қолданылуы мүмкін. Жоғарғы оқу
орнында экзаменге консультация алу үшін, экзамендерді тапсыру және
дипломдық жобаны қорғау үшін ғана келу керек.
Дистанциялық оқыту жаңа ақпараттық технологиялардың және
автоматтандырылған жүйелерінің негізделген күндізгі және сыртай оқудың
элементерінен тұрады.
Сонымен қатар дистанциялық оқыту дәстүрлі сырттай оқумен салыстырғанда
бір қатар ерекшеліктері бар:
дистанциялық оқуту оқушы және мұғалім арасында диалогты ұйымдастыруға
мүмкіндік береді;
дистанциялық оқыту кезінде білім беру процесстің негізінде бір мақсатқа
бағатталған және оқушының өзіндік жұмысын қатаң бақылау жатыр;
адекватті оқулықтардың негізінде оқу процессін тиімді басқару қазіргі заман
коммуникация құралдар көмегімен мүмкін бола алады;
дистанциялық оқыту оқушының мүмкіндіктерін және білім алу мақсаттарын, жеке
мінезін, жеке – бейнеленген оқытуды іске асыруға мүмкіндік береді;
дистанциялық оқытуда бірлескен студентік жұмыс жеңіл түрде ұйымдастырылады:
конференциялар, семинарлар және талдаулар, студентермен бірлескен
проектерді жасауға дейін;
дистанциялық оқыту оқушыға өзінің оқу уақыттың және оқитын жерін өз бетінше
таңдауға мүмкіндік береді
дистанциялық оқу орын ауыстыруды, күшті жұмсауды, минимумге келтіреді.
Дистанциялық оқытудың негізгі субъектілері болып оқытушы, тьютор және
оқушы келеді.
Оқытушы оқу процессіндегі басты ұйымдастырушысы. Ол дистанциялық оқу
курстарын жасаумен, оларды дистанциялық оқытуға оқу процессін қызмет
көрсетеді тьюторлар және студенттердің арақатынасын реттейді,
консультацияларды жүргізеді, білімге бақылау жүргізумен айналасады. Оқытушы
қолданатын оқыту технологиялар бойынша негізгі мәліметтерін білу керек.
Тьюторлар – бұл оқу процессінің технологиясын және оқу методикасын
жауап беретін арнайы техникалық қызметкер. Тьютор оқытушыларға қажетті
техникалық көмекті, студентерге оқулықтарды дұрыс қолдану туралы
консультацияларды, олардың оқу траекториясын (ең бастысы оқу процессінің
графигін орындауын бақылайды) оқытушыға қажетті ақпаратты беру мен
бақылауды және т.с.с қызметтерді жасайды.
Дистанциялық оқудан негізгі арақатынас off-line-технологиялар
көмегімен жүзеге асырылады. Электронды почта – әр оқушымен бөлек немесе
топпен материалдар мен ауысуды қамтамасыз етеді.
Қазіргі кезде оқу ақпаратпен ауысу технологиялардың негізгі түрлерін
келтірейік:
Электронды пошта. Электронді пошта дистанциялық оқу субъектілерінің
арасында ақпаратпен ауысудың негізгі құралы болып келеді. Хабарлар кәдімгі
мәтін хабар түрде, және басқа да форматта (MS Office құжаттар,
программалар, мультимедиа) берілді. Электронды почта көмегімен
консультация, бақылау тапсырмаларын жіберу, басқару ақпаратпен ауысу және
т.б. жүргізіледі.
Телеконференциялар. Телеконференциялар электронды пошта түрде немесе нақты
уақыт режімінде (on-line) өте алады. Бірінші жағдайда хабарлар
пайдаланушыларға телеконференция тізімі бойынша жіберіледі. Екінші жағдайда
телеконференция нақты телекоммуникационды қосымшалардың көмегімен және
мәтіндік хабарларды нақты уақытта ауысудан тұрады.
WWW-орта. Web-орта барлық желілік қорлардық түрлерін және олардың кез
келген арақашықтыққа тасымалдауды қамтамасыз етеді. WWW-орта клиенттерге әр
түрлі оқу және басқару қорларға рұқсат береді. Интернетке шығуды қамтамасыз
ететін гипермәтінді web-құжаттар электронды оқулықтарды жасау үшін кеңінен
қолданылады. Оқу серверіндегі арнайы программалар пайдаланушылар арасындағы
интерактивті ара қатынасты емдеуді және де оқу серверімен ақпаратты ауысу
тестілеуді жүргізу және т.б жасалады
Видео-конференцті байланыс жүйесі. Дистанциялық оқуда Видео-конференцті
байланыс оқытушы және студент арасындағы аудиториялық арақатынасты
максималды деңгейге жақындатады. Видео-конференцті байланыс сапалы түрде
жасау қиынға соғатын болғандықтан, оның негізінде локальді желілерді
күндізгі және сырттай оқитын студенттер үшін қолданылады.
3. Қазақстан республикасының электрондық оқу басылымдары туралы
мемлекеттік стандарты
Қолдану саласы. Осы мемлекеттік стандарт электрондық оқу
басылымдарының жалпы талаптарын және оның құрылымына, функцияларына,
мазмұнына, оқу элементтеріне, рәсімдеуіне, құжаттамалырына және шығу
мәліметтеріне қойылатын талаптарды анықтайды.
Стандарт авторлық ұйыммен, электрондық оқу басылым бойынша эксперттік
кеңестер және комиссиялармен, тапсырушылармен қолданылу керек және
электрондық оқу басылымның сапасының экспертизасын өткізу және оларды
жетілдіру бойынша немесе олардың шығарылуын тоқтату үшін негізі болып
табылады.
Нормативтік сілтемелер. Осы мемлекеттік стандартта мынадай
стандарттарға сілтемелер бар:
ГОСТ 7.4-95. СИБИД. Басылымдар. Шығу мәліметтері.
ГОСТ 7.9-95 (ИСО 214-76). СИБИД. Реферат және андатпа. Жалпы талаптар.
ГОСТ 7.82-2001. СИБИД. Библиографиялық жазылу. Электрондық
ресурстардың библиографиялық сипаттамасы. Жалпы талаптар және құру
ережелері.
ГОСТ 7.83-2001. СИБИД. Электронды басылымдар. Негізгі шығулар мен шығу
мәліметтері.
ҚР СТ 34.014.-2002. Ақпараттық технология. Автоматтандырылған
жүйелерге арналған стандарттар кешені. Терминдер және анықтамалар.
ҚР СT 1087-2002. Программалық құжаттардың бірыңғай жүйесі.
Пайдаланушының басқармасы. Құрамына, мазмұнына және рәсімделуіне қойылатын
талаптар.
ҚР МЖМБС 34.001.-2004. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға
міндетті білім стандарты. Жоғары кәсіптік білім. Негізгі ережелер.
Анықтамалар. Осы мемлекеттік стандартта терминдер және анықтамалар ҚР
СТ 34.014-2002 және МСТ 7.83-2001 сәйкес қолданылады. Оларға қосымша
стандартта келесi анықтамалар қолданылады:
Білім алушы – мақсаты оқу материалын оқып-үйрену және білімін
бақылаудан өткізу болып табылатын электрондық оқу баспасын қолданушы;
Оқу курсы – мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартына
енгiзiлген пән;
Оқыту траекториясы – бір электрондық оқу басылымындағы оқыту
бірліктерінің немесе нақты квалификацияны алу үшін енгізілген пәндер
тізбегі;
Электрондық басылым – программалық басқару құралдары мен құжаттамалары
бар және кез келген электрондық ақпарат тасымалдаушысында орналасқан немесе
компьютерлік желілерде жарық көрген сандық, мәтіндік, графикалық, аудио,
видео және басқа ақпараттар жиынтығы;
Электрондық оқу басылымы – оқытуды және білім бақылауды
автоматтандыруға арналған және оқу курсына немесе оның жеке бөлімдеріне
сәйкестендірілген, сонымен қатар оқыту траекториясын анықтауға мүмкіндік
беретін және әртүлі оқу жұмыстарымен қамтамасыз ететін электрондық басылым;
Электрондық оқулық – құрамында оқу курсының немесе оның бөлімінің
жүйелі мазмұны бар және берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме беретін
арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы;
Электрондық оқу құралы – құрамында оқу курсының ең маңызды бөлімдері,
сонымен қатар есептер жинағы, анықтамалықтар, энциклопедиялар, карталар,
атластар, оқу тәжірибесін өткізуге нұсқаулар, практикумға, курстық және
дипломдық жұмыстарды дайындауға әдістемелік нұсқаулары бар берілген басылым
түріне мемлекеттік мекеме беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу
басылымы.
Қысқартулар:
ЭБ- электрондық басылым;
ЭОБ- электрондық оқу басылымы;
Электрондық оқу басылымына қойылатын жалпы талаптар ЭОБ-ның объектісі
ғылыми негізделген фактілер, тұжырымдар мен ережелердің, сонымен қатар
берілген оқу курсында оқытылатын объектілердің, құбылыстар мен үрдістердің
қатынастары мен қасиеттерінің жиынтығы болып табылатын сандық, мәтіндік,
графикалық, аудио, видео және басқа оқыту ақпараты болу керек.
ЭОБ анықтамалық және басқарушы ақпаратты қамту керек, және
қолданушының назарын өзіне аудартатын және оқу мақсаттарына қызмет етпейтін
ақпаратты қамтымау керек.
ЭОБ әртүрлі мамандықтар үшін олардың типтік оқу жоспарлары мен
бағдарламаларына сәйкес қолдануға мүмкіндік беру керек.
ЭОБ-да интерфейс көрнекті, түсінікті, бірмәнді және қолданушы қате іс-
әрекеттер жібермеуі үшін ЭОБ-ның түгел және оның бөлек бөліктерінің
функцияларының логикасын түсінуге көмектесетін түрінде келтірулі керек.
ЭОБ-да имитациалық компьютерлiк моделдер оқылатын объектiлер, үрдістер
мен құбылыстардың құрылымын және параметрлерін беру және өзгерту, сонымен
қатар, сыртқы әрекеттердiң имитациясы үшiн ыңғайлы құралдармен жабдықталу
керек. Компьютерлік моделдермен өзара-әрекет мәселелері білім алушыны оның
көмегімен шешілетін дидактикалық есептердің мазмұнынан көңілін бөлмеуi
керек.
ЭОБ қалай жабық, солай ашық ортада қолданылу мүмкіндіктеріне ие болу
керек. ЭОБ жабық ортада жылжымалы ақпаратты тасушыларда орналасуы және жеке
алынған компьютерде немесе локальды компьютерлік желіде атқарушы
программалар сияқты жұмыс істеу мүмкіндігіне ие болу керек. ЭОБ ашық ортада
глобалды компьютерлік желілерде орналасады және жұмыс істеу үшін программа-
браузерлерді қолданады.
ЭОБ қосымша программалық құралдарды талап етпейтін операциялық жүйенің
версиясын ескере автоматты түрде орнатуының мүмкіндігіне ие болу керек.
Орнату комплектінде мемлекеттік немесе халықаралық стандарттарына сәйкес
ЭОБ-ның тәуелсіз жұмысы үшін барлық қажет шрифтер, драйверлер және
программалар пакеттері болу керек.
ЭОБ тұрақсыздандыру әрекеттер болмағанда (электр өшуі, операциялық
жүйенің істен шығуы) берілген режимде функциясын жасау керек және
тұрақсыздандыру әрекеттермен шақырылатын ауытқулар болғаннан кейін ЭОБ-ның
жұмысын жалғастыруды қамтамасыз ететін қабілеті болу керек.
ЭОБ қолдану процесінде ЭОБ-ға қажет өзгерістер мен кемшіліктерді
енгізудің қарапайымдылығын қамтитын және оқу материалдарына және
статистикалық берілгендерге санкциалданбаған кірісті болдырмау
мүмкіндіктері болу керек.Электрондық оқу басылымынының құрамына қойылатын
талаптар. ЭОБ-ның құрамына: титул, тақырыптама, мазмұны, утилиталар,
көмекшi және құжаттама енгiзiлу керек.
Тақырптамада ЭОБ-ның құрылымы мен барлық семантикалық оқу
бірліктерінің аттары көрсетілуі керек.
Мазмұнында ЭОБ-ның мақсаттары және есептеріне қатысты және сол арқылы
бiлiмдердiң қорытынды бақылауын өткізуге қажет барлық оқу материалы берілуі
керек. Оқу материалы ғылыми терминологияны пайдаланып түсінікті, дәл, толық
және қарама қайшылықсыз жазылуы керек.
Утилиттер пайдаланушыларды тіркеу, статистикалық деректерді шығару,
мазмұнды қарау, оқу траекториясын анықтау және сонымен оқыту, ағымдағы,
аралық, белестік және қорытынды тестілеуді жүргізу үшін арналған.
Көмекшi элементi ЭОБ-ның жұмысын басқару бойынша ақпарат және ЭОБ-
ның iске қосылу моментiнен бастап іске қосылуын қамту керек.
ЭОБ-ның функцияларына қойылатын талап тар
ЭОБ-мен жұмыс жасау үшiн келесi функциялар асырылу керек:
пайдаланушының тiркелуi, берiлгендердi қорғау, навигация, контенттi қарауды
ұйымдастыру, оқылатын траекторияны анықтау, бiлiмдi бақылау және оқыту,
тестiлеу, статистикалық есеп.
Пайдаланушының тiркелу функциясы ЭОБ-да пайдаланушы туралы
берiлгендердi енгізу, өзгерту және жоюды қамтамасыз ету керек.
Берiлгендердi қорғау функциясы контент бүтiндiгi мен ЭОБ-дағы әртүрлi
материалдарға санкциалданған кірісті ұйымдастыруды қамтамасыз ету керек.
Навигация функциясы ЭОБ бойынша алға және артқа қозғалудың мүмкіндігін
қамтамасыз ету керек.
Қарау функциясы тапсырмаларды орындауды, сұрақтарға жауап беруді және
білімді бақылауды өтуді талап етпей, ЭОБ-ның контентiмен алдын ала танысуға
мүмкiндiгiн қамтамасыз ету керек.
Оқыту траекториясын анықтау функциясы қолмен, тесттік немесе толық
таңдау негізінде жүргiзiлетiн бiлiм бақылауларымен мiндеттi түрде оқытылу
үшiн сабақтардың тізбегін құрастыруға мүмкiндiк беру керек.
Қолмен таңдау ЭОБ-ның мазмұнындағы сабақтарды нөмiрлерiн белгiлеу
арқылы оқытылатын траекторияға қолмен енгізуге мүмкiндiк беру керек.
Тесттік таңдау ЭОБ-дағы оқу материалының барлық көлемi бойынша
тестiлеген кезде дұрыс жауаптың саны жеткiлiктi емес болған сабақтар
оқытылатын траекторияға автоматты түрде енгізуге мүмкіндік беру керек.
Толық таңдау автоматты түрде оқу траекториясына барлық ЭОБ-ң
сабақтарын енгізуге мүмкіндік беру керек.
Оқу және білімді тексеру функциясы теориялық материалды оқу,
тапсырманың интерактивті орындалуын, қойылған сұраққа жауап беру және оқу
траекториясы көлемінде ағымды, аралық, белестік және қорытынды бақылаулар
өту мүмкіндіктерін көрсетуі керек. Осы жағдайда көптеген сұрақтарға дұрыс
жауап берілмесе, білім алушы ЭОБ-ғы оқытудың ағымды бірлігін қайталауға
мәжбүр болады .
Тестілеу функциясы нәтижелерді тіркеу және тіркемей мүмкіндіктерімен
ЭОБ және оның бөлек бөліктері бойынша білім деңгейін автоматты түрде
бақылау құралдарына мүмкіндік беру керек. Ол үшін тестер оқу курсы бойынша
берілген сұрақтардың жалпы базасынан таңдалған оқыту бірлігі бойынша
сұрақтарды және жауаптар варианттарын кездейсоқ таңдау арқылы беру керек.
Білім алушының жауапты енгізу немесе өзгерту мүмкіндігі білім алушы
сұрақтардың жауаптарын енгізу техникасына емес, ал сұрақтар бойынша
жауаптарына концентрация жасай білу себебімен өте қарапайым болу керек.
Тестілеудің нәтижесі экранға шығады. Тестілеудің қанағаттандырылмайтын
нәтижесінде жауабы дұрыс берілмеген кез келген сұраққа еркін көшу ескерілу
керек.
Статистикалық есеп функциясы білім алушының берілген оқыту бірлігін
меңгеру деңгейі және сұранысқа тәуелді ол туралы басқа статистикалық
берілгендер туралы нақты ақпаратты беру ескерілу керек.
Электрондық оқу басылымының мазмұнына қойылатын талаптар. Сабақ
минималды синтактикалық, семантикалық және прагматикалық бірлік және ол
бірнеше оқу элементтерінен тұрады. Міндетті оқу бірлігі болып теория,
мысалдар, тапсырмалар, сұрақ-жауаптар және тестілер есептелінеді, ал
мiндеттi емес элементтерге оқу ақпаратын меңгеру, түсіну және еске сақтауға
себебін тигізетін және ақпараттық тығыздықты қамтамасыз ететін анықтамалық,
графикалық, аудио және видео жатады.
Теория таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны түсінікті, нақты,
толық және қарама-қайшылықсыз болатын көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс және
бұрын өткен сабақта қабылданған білімді қайталамай өздігінен оқу,
тапсырманы жасау және білімді бақылау үшін жеткілікті болуы керек. Теорияда
мәтіндердің астын сызу және түсін өзгерту сияқты арнаулы дидактикалық
құралдарды қолдану керек.
Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектерiн, жаттығуды орындау, есептi
шешу, сұрақтарға жауаптар тағайындау және т.б. түрiндегi детальдық талдауын
қамтамасыз етуi керек.
Тапсырмалар оқытылатын объекттер, үрдістер мен құбылыстарының iшкi
байланысын анықтауға, олардың әртүрлi сыртқы әсерлер кезiндегi
функционалдық қасиеттерiн зерттеуге және жаттығуларды орындау мен есептердi
шешудегi практикалық машықтарын қалыптастыруға бағытталу керек.
Тапсырмалардың формулировкасында атқарылатын iс-әрекеттердiң ретi мен
күтілетін нәтижеге және олардың берiлу формасына қойылатын талаптарға
түсiнiктемелер болуы керек.
Сұрақ-жауаптар бiлiмдi меңгеру үшiн және практикалық жұмыстарды
орындау машықтарын қалыптастыруға бағытталған болу керек. Сұрақтар білім
алушылардың танымдық іс-әрекетін жетiлдiру үшiн қиындық деңгейі, характерi
және жауаптардың берiлу формасы бойынша вариациялануы керек.
Тесттерде сұрақтар және арасында бiр дұрыс және бiрнеше дұрыс емес
жауаптар болу керек және дұрыс жауапты таңдау кезiнде қарапайым әдiсiн
қолданбау үшiн мағынасын түсiнбей жауап беретiн сұрақтар болмауы керек.
Дұрыс емес жауаптар өздерiнiң мазмұны бойынша білім алушы оқу материалын
терең бiлгенде ғана дұрыс жауапты таңдап алу үшiн дұрыс жауапқа жақын болуы
керек. Тесттерде білім алушылардың iс-әрекеттерi мен жауаптарындағы
әдеттегi қателiктер туралы ескертулер және сол қателiктердi жiбермеу мен
түзету туралы түсiнiктемелер қамту мүмкiн.
Анықтамалық оқу материалына қатысты және жаттығуларды орындау,
есептердi шешу мен тәжiрибе өткiзуге, курстық, дипломдық және т.б.
жұмыстарды дайындау бойынша мәтіндік, кестелiк, графикалық және басқа оқу-
әдiстемелiк мәлiметтер қамту керек.
Графика, аудио және видео оқу курсында оқытылатын объекттер, үрдістер
мен құбылыстардың ең маңызды жақтарын және жағдайларын ашу және көрсету
үшін қажеттi қосымша дидактикалық материалдарды келтіруге арналған.
Электрондық оқу басылымының оқыту элементтеріне қойылатын талаптар:
Оқыту элементтерiне Теория, Мысалдар, Тапсырмалар, Сұрақтар,
Тестілер, Тезаурус, Анықтамалық, Графика, Аудио және Видео
жатады.
Оқыту элементі Теория оқылатын сабақтың теориялық материалдарының
гипермәтiндi сипаттауына қол жеткізуге мүмкіндік беру керек.
Оқыту элементі Мысалдар мысалдардың сипаттамасына қол жеткізуге
мүмкіндік беру керек.
Оқыту элементі Тапсырмалар оқытуды басқару элементі жаттығуларға
және есептерге, сонымен қатар оларды орындау және шығару бойынша көмекке
мүмкіндік беру керек.
Оқыту элементі Сұрақтар білім бақылау элементі ағымды сабақ бойынша
тест жүргізуге дейін интерактивті берілу және жауаптары тексерілетін
сұрақтарға мүмкіндік беру керек.
Оқыту элементі Тесттер білім бақылау элементі оқытудың ағымды
бірлігі бойынша білімді өзін-өзі бақылауды жүзеге асыру үшін арналған
тестілеу құралына қол жеткізуге мүмкіндік беру керек:
сабақ деңгейінде – білімнің ағымды бақылауы;
ЭОБ-ы деңгейінде – білімнің қорытынды бақылауы.
Тезаурус оқытуды басқару элементi ЭОБ-да кездесетін және олардың
анықтамаларына гипермәтіндік сілтемелері терминдер және қысқартулар
сөздігіне мүмкіндік беру керек.
Анықтамалық оқытуды басқару элементi ағымды сабақ бойынша
анықтамалыққа мүмкіндік беру керек.
Графика, Аудио және Видео оқытуды басқару элементтерi қосымша
дидактикалық материалдарға мүмкіндік беру керек.
Графика оқытуды басқару элементi схемаларға, сызуларға, суреттерге,
фотосуреттерге және бейнелерге, соның ішінде анимацияларға мүмкіндік беру
керек.
Аудио оқытуды басқару элементi оқылатын сабаққа қатысты негiзгi
ұғымдарды, фактілерді, тұжырымдарды және ережелерді дыбыстауға мүмкіндік
беру керек.
Видео оқытуды басқару элементi оқылатын сабаққа қатысты
объектiлердің, үрдістер фрагменттерiнің және құбылыстардың қасиеттері мен
қатынастарын және сабақты оқып үйрену үшін қажет атақты ғалымдардың,
саясаткерлердің және басқа тұлғалардың сұхбатын көрсететін фильмдерге
мүмкіндік беру керек.
Электрондық оқу басылымды рәсімдеуге қойылатын талаптар.ЭОБ-ның
рәсімделуі оқу материалын жеңіл меңгеру үшін қолайлы және эстетикалық түрде
берілуіне мүмкіндік жасауы керек. Мәтіндік материалдың көлемі білім алушыны
жалықтырмау үшін сөздердің саны шектеулі болу керек.
Мәтіннің шрифті эргономикалық сипаттаудың шектеулерін ескере отырып
таңдалыну керек. Шрифтің түрі мен мөлшері сияқты мәтіндік сипаттамалар ЭОБ-
дағы информацияның оқылуына айтарлықтай әсер етеді. ЭОБ-ның беті бір-
бірінен өзгеше, қарама-қарсы болатын шрифтерді аз қамту керек. Беттің
негізгі мәтінінде кертіктері бар шрифттерді қолдану ұсынылады. Шабылған
шрифттерді мәтіннің тақырыптарында және қысқа жазуларда қолдану ұсынылады.
Біркелкі және сәндік шрифтерді қолдану тек қана қажет болған жағдайда
ұсынылады. Барлық шрифтердің кодталуы әріптерді кодтаудың мемлекеттік
стандартына сәйкес болу керек.
ЭОБ-дағы түстер ақпаратты жақсы және шаршамай қабылдауды қамтамасыз
және материалдың жеңіл игерілуіне және эстетикалық түрде ұсынылуына
көмектесу керек. Қара фондарда ашық түсті мәтінді тек қана ол анық
көрінетін болса пайдалануға болады, ал анық көріну үшін мәтінді түгелдей
қалың шрифтпен рәсімдеу қажет. Бетте мәтіндік информация басымырақ болса,
онда фон ақ болуы керек. Қара фон ешқандай жағдайларда болмау керек.
Шрифтің түсін стандартты қара, қою-жасыл немесе қою-көк қылып жасау керек.
Қызыл шрифті тек қана кейбір тақырыптарды және ең маңызды ақпаратты
ерекшелеу үшін пайдалануға болады.
ЭОБ-ның мақсаты мен міндеттеріне қатысты негізгі мазмұны назардың
ортасында болу керек. Фондық мазмұнға ең аз назар аударылу керек. Оқу
материалды көзбен қарап қабылдау жеңіл болу үшін негізгі мазмұнда абзацтар
үлкен болмау керек.
ЭОБ-дағы графика оқытудан алаңдатпай, оқу материалды жеңіл меңгеруге
көмектесу үшін қолданылу керек. Ұлттық және мәдениеттік ерекшеліктермен
байланысты діни, саяси және басқа материалдарды жариялауда суреттерді өте
мұқият іріктеп алу қажет. Анимациялар мен фильмдер білім алушының талабы
бойынша негізгі мазмұнына ену керек.
ЭОБ-ң басқару элементтері білім алушының назарын негізгі оқу
материалынан жалтартпайтын, түсінікті бірмәнді және қарапайым болулары
керек.
Ашық ортада шығарылған ЭОБ-дар үшін графикалық объекттердің және аудио-
видео материалдың саны минималды болу керек, себебі олар компьютердің
жадында көп орын алады және оларды алу кезінде желідегі компьютерлердің
арасындағы байланыс арнасының жылдамдығы кризистік параметр болып табылады.
ЭОБ–да көрсетілу жылдамдығы өте дәл болуды талап ететін кез келген
анимация компьютердің стандартынан тәуелді болмау керек.
ЭОБ-да түстердің мәні тұрақты және түстер спектріне сәйкес болу керек.
Электрондық оқу басылымының құжаттамаларына қойылатын талаптар:
ЭОБ-да программалық құжаттаманың бірыңғай жүйесі бойынша мемлекеттік
стандартқа сәйкестендірілген (түсінікті, толық және бір-біріне қарама-
қайшылықта болмайтын) құжаттама болуға тиісті және ЭОБ туралы мәліметтер
электрондық кітапхананың каталогына автоматты түрде енгізу үшін құрылу
тиіс.
ЭОБ құжаттамаларында қондырғыны орнату және онымен жұмыс істеу
нұсқасы, пайдаланушы үшін нұсқа, нұсқа – мазмұны болу тиіс.
Қондырғыны орнату және онымен жұмыс істеу нұсқаларында ЭОБ-да қондыру
тәсілдерімен және онымен жұмыс істеудің сипаттамалары болу керек. Онда
қондырғыға қажет және арнайы драйверлер туралы, егер олар қажет болса
қойылатын талаптар туралы ақпарат болу керек. Ақпарат түсінікті, жеткілікті
және қысқаша болу керек. Нұсқауда ЭОБ-ды қалай орнататындығы, қалай іске
қосатындығы және онымен қалай жұмыс істеу керектігі, сонымен қатар ЭОБ-ң
резервтік көшірмелерін қалай сақтап және қалай жасайтындығы туралы
нұсқаулар көрсетіледі. Оқытушылар үшін резервтік көшірмелерді жасаудың және
арнайы баптаудың нұсқалары болу керек. Пайдаланушыларға берілген нұсқаларды
ешқандай сұрақсыз қолдануды қамтамасыз ету үшін олардың барлығы дәл дұрыс
және анық түсінікті болу керек. Бұл нұсқаулар арнайы компьютерлік білімі
жоқ пайдаланушылар үшін де түсінікті болғаны өте ыңғайлы. Егерде мәліметтер
генерацияланатын болса, онда міндетті түрде резервтік көшірмелерді жасаудың
процедуралары жазылу керек.
Пайдаланушы үшін нұсқа құрамында жалпыға бірдей бөлімдер және жұмыс
істеуді жеңілдетуші көрсеткіштер және тағы басқалар болуы керек. Нұсқаның
құрамынан басқа да ақпаратты табуды жеңілдету үшін көрсеткіш және ЭОБ-ны
қосу жұмысын тез басқарушы тәжірибелі пайдаланушыға қолдануға болатын
нұсқаудың негізгі моменттерінің сипаттамасы бар қысқаша анықтамалық
инструкция болу керек. Нұсқауда пайдаланушы үшін көмек көрсете алатын
барлық мүмкін ақпарат келтірілуі керек: почтаның мекен–жайы, электрондық
почта, желідегі мекен-жайы, телефондар және сол сияқтылар.
Нұсқау – мазмұны нақты оқыту мазмұнына жатады, онда барлық қажетті
шарттар туралы кіріспе ақпараты болу керек және оқытушы ЭОБ-ң мазмұнына
және оның қаншалықты арнайы оқыту мақсаттары үшін жарайтындығына тез баға
бере алатын қысқаша мазмұны болу керек.
Қосымша құжаттар білім алушының оқушының сабақта жұмыс істеу кезінде
толтыруы үшін керек арнайы формалармен бағалаушы тізімдер бола алады. Кез
келген арнайы формаларды немесе тізімдерді толтыру, оны толтыру
инструкциясы арқылы жүргізіледі.
Басқа көздер пайдаланушы нұсқауларында басқа материалға сілтемелер
болып табылады. Сілтемелерде көрсетілген барлық материалдар, не осы
нұсқауға енгізіледі, не интернет жүйесіне оңай енгізіле алатындай болу
керек.
Шығу мәліметтерінің орналасуы және құрамы. ЭОБ-да шығу мәліметтерінің
орналасуы және құрамы олардың физикалық тасушылар санына және рәсімдеу
түріне байланысты. Электрондық басылымның әр түрлі жеріне орналасқан және
олардың рәсімдеу элементтері мәліметтерінің арасында бір-бірінен
айырмашылық болмау керек. Барлық шығарылған ЭОБ-на ортақ шығу
мәліметтерінің элементтері келтіру формасында айырмашылықсыз келтірілуі
керек.
ЭОБ-ғы шығу мәліметтерінің негізгі элементтері:
тақырып;
тақырып үстіндегі деректер;
авторлар туралы мәліметтер;
шығу деректері;
классификациялық индекстер;
авторлық құқықты қорғау белгісі;
штрих кодтары;
тақырып астындағы деректер;
басу деректері;
жүйелік талаптар;
мемлекеттік тіркеу нөмірі;
библиография;
андатпа.
Тақырып, тақырып үстіндегі деректер, автордың аты, шығу деректері,
классификациялық индекстер, авторлық құқықты қорғау белгісі және штрих-
кодтар анықталған формада ЭОБ-да келтіріледі.
ЭОБ-ның түріне байланысты тақырып астындағы деректер өз қатарына:
тақырыпты түсініктемелейтін мәліметтерді, негізгі ақпараттың табиғаты
бойынша басылым түрлері туралы мәліметтер, мақсаттық тағайындау, көптомды
басылымдардың томдарының саны туралы мәліметтер, томдардың реттік нөмірі,
локалды ЭОБ үшін ақпарат тасушылардың түрлері туралы мәліметтерді енгізе
алады.
Электрондық басылымға мемлекеттік тіркеу номері белгіленген
мемлекеттік ұйыммен беріледі.
Басылым шығарушы өзінің қалауынша басылымның маңызды ерекшеліктерін
көрсететін ЭОБ туралы кез келген басқа мәліметтерді қоса алады.
Электрондық басылымдарда өзіне ұқсас баспа басылымдарына сәйкес
меншікті шығу мәліметтері, басқа сәйкес басылымдық басылудың шығу
мәліметтерін құруға тиісті.
Мемлекеттік емес тілде шығатын ЭОБ-да авторлар аттарынан басқа шығу
деректер тек басылым мәтінінің тілінде келтіріліп қоймай, мемлекеттік
тілінде басылымның мәтіндік тілі көрсетілген аудармасы болуы керек. Аттар
транслитералды пішінде болуы керек. Бұл мәліметтер титулда, алғашқы буманың
ішкі жағында және екінші бюуманың артқы жағында келтірілуі керек.
Шығу мәліметтерін орналастыратын негізгі орын титул болып табылады.
Титул өзара байланысты бірнеше бөліктен құралады.
Локальдық ЭОБ-да шығу мәліметтері электрондық басылымның
рәсімделінуінің келесі элементтерінде орналасады:
электрондық тасушыларда тікелей орналасқан этикеткада;
бірінші буманың алдыңғы, ішкі және артқы беттерінде (электрондық құжатты
тасушымен тікелей жанасатын және шаң мен ылғалдан қорғаушы бумалық
контейнер);
екінші буманың алдынғы, артқы және бүйір жақтарында (бірінші рет буып-
түйілген бумадағы электрондық құжат тасушы орналасқан буып-түйетін
контейнер).
4. Оқуға арналған программалық құралдарды мемлекеттік сараптауды
ұйымдастыру және жүргізу ережесі
Жалпы жағдайлар. Осы құжат оқуға арналған программалық құралдардың
(ОАПҚ-ның) сапасын бағалау үшін мемлекеттік сараптамадан өткізуді
ұйымдастыру және іске асыру кезінде қолданылатын негізгі ережелерді
қамтиды.
ОАПҚ-ны басып шығарудың құрал-сайманы ретінде Қазақстан
Республикасының орталық атқарушы орган (ҚР ОАО) беретін ұсыныс грифі
болады. ОАПҚ үшін келесі грифтер бекітілген: ... мультимедиалы оқытушы
программа ретінде ұсынылады, ... электрондық оқулық ретінде ұсынылады,
...электрондық оқу құралы ретінде ұсынылады.
ОАПҚ-ға грифті беру рәсімі екі кезеңде іске асырылады: Бірінші кезеңде
сарапшылық комиссиямен ОАПҚ-ға сараптама жүргізу жұмысы ұйымдастырылады
және өткізіледі, ОАПҚ бойынша сарапшылық кеңеспен (СК) бекітілетін
сарапшылық қорытынды жасалады. Екінші кезеңде бекітілген сарапшылық
қорытындының негізінде ҚР ОАО ОАПҚ-ға грифі нақтылы тұжырымдалған
сертификат беру туралы шешім қабылдайды.
Сертификат беру және Қазақстан Республикасының мемлекеттік өкіл
органының кепілдеме грифін беру ережесі. Сертификат беру және ҚР ОАО-ның
кепілдеме грифін беру мәселесін шешу үшін ОАПҚ-ның авторлар ұжымы
материалдарды және құжаттарды ОАПҚ бойынша СК-нің мекенжайына жолдайды.
Қарастыруға келесі материалдар және құжаттар жіберіледі:
ОАПҚ бойынша СК-нің төрағасының атына авторлар ұжымының арызы;
авторлар ұжымының немесе ұйымның жетекшісінің қолы қойылған ОАПҚ-ны
құрастырушы ұйымның жолдама хаты. Хатта авторлар ұжымының құрамы және әрбір
автордың қосқан творчестволық үлесі көрсетіледі, қысқаша аннотация,
шығыстық деректер, классификация беріледі, МЖМБС-ның қазіргі мезгілде
жұмыс істейтін классификаторға сәйкестігі туралы мәліметтер, көлемі,
құрама бөліктері, шыққан жылы, басылым нөмірі және басылымның
тұрақтылығының көрсеткіші (стереотипті, қайта өңделген, толықтырылған)
көрсетіледі;
ОАПҚ және пайдаланушыға арналған құжаттаманың толық комплекті 3 данада;
жұмыстың Қазақстан Республикасының авторлар құқығы бойынша Агенттікте
тіркелуі туралы куәлік қағаздың көшірмесі;
екі сыртқы рецензия:
жоғарғы оқу орындары (ЖОО) үшін – ОАПҚ-ны қолданатын ЖОО-лардың біреуінің
кафедрасының рецензиясы, басқалар үшін - білім беретін мекемелердің
аудандық басқару органының рецензиясы;
білім беретін басқа мекемеде, ғылыми, жоба немесе өндірістік ұйымдарда
жұмыс істейтін білімнің сәйкес саласының маманының рецензиясы.
Қазақстан Республикасы халықтарының тілдерінде дайындалған ОАПҚ үшін
Қазақстан Республикасының халықтар Ассамблеясының қосымша рецензиясы қажет.
Рецензияларда ОАПҚ-ның жан-жақты және әділ бағасы, әдістемелік
құндылығы және кемшіліктері қамтылулары, МЖМБС-қа сәйкестілігі көрсетілуі
және бет сайын ескертулер келтірілулері керек. Рецензияның қорытынды
бөлігінде ОАПҚ-ға ҚР ОАО-ның грифін (осы кезеңде жұмыс істейтін
классификатор бойынша класс, мамандық немесе бағыт көрсетілген) берудің
орындылығы туралы кепілдеме және ұсынылатын гриф болуы керек.
Тұрақты қайта өңделген немесе толықтырылған ОАПҚ-ларға кепілдеме
грифтер осы ережелердің 3.1-пунктісінің а)-сы бойынша бір сыртқы
рецензияның негізінде беріледі, ал тұрақты стереотипті ОАПҚ-ларға
рецензиясыз, егер олардың басылып шыққан мерзімінен 1 жылдан артық уақыт
өтпесе.
ҚР ОАО ОАПҚ-ға гриф бергеннен және ОАПҚ басылып шығарылғаннан кейін
оны қолданудың тәжірибесін талқылауды сәйкес білім беретін мекемелерді
қатыстыра отырып ұйымдастыра алады. Талқылаудың нәтижелері ОАПҚ-ны қайта
басып шығаруға ұсыныс жасау үшін қолданылады.
Сараптаманың мазмұны. ОАПҚ-ның Мемлекеттік сараптамасы – бұл ҚР ОАО-
мен бекітілген ережелермен регламентацияланған (уақыты мөлшерленген)
ілеспелі құжаттаманы талдау және ОАПҚ-ны ғылыми-техникалық, оқу-әдістемелік
және дизайн-эргономиялық критерийлерге сәйкестігін зерттеу процесі.
Сараптама осы ережелермен қойылған критерийлерге сәйкес кепілдеме грифті
беруге болатындығы немесе болмайтындығы туралы қорытындымен аяқталады.
ОАПҚ-ның Мемлекеттік сараптамасының мақсаты - келесі мәселелерді
анықтау:
ОАПҚ-ның белгілі бір статусқа (мультимедиялық оқытушы программа,
электрондық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...3
КІРІСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ
БАСЫЛЫМЫ(ЭОБ) ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .7
1.1 ЭОБ түсінігі және олардың
классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.2 Дистанциялық білім беру және кредиттік технологиямен
оқыту ... ... ... ...10
1.3 Қазақстан республикасының электрондық оқулық басылымдары
туралы мемлекеттік
стандарты ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .13
1.4 Оқытуға арналған программалық құралдарды шығару және тираждау
туралы жеке және заңды тұлғаларды лицензиялау
ережесі ... ... ... ... ... ... ... .21
2 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ БАСЫЛЫМЫНЫҢ
БАҒДАРЛАМАЛЫҚ
ПЛАТФОРМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.33
2.1 HTML бағдарламалау
тілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..33
2.1.1 MicrosoftFrontPage 2003
V4.0 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2.1.2 Мәтінмен
жұмыс ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .50
2.1.3 Сілтеме және оны құру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..53
2.1.4Түсті
басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
2.2 Macromedia Flash MX 2004 V
7.0 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
3 КОМПЬЮТЕРЛІК ҮЛГІЛЕУ ПӘНІ БОЙЫНША ЭЛЕКТРОНДЫҚ
ОҚУЛЫҚ
БАСЫЛЫМЫ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 61
3.1 Электрондық оқулықтың
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..61
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 66
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .69
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..70
ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ
ЭО – электрондық оқулық
ЭОБ - электрондық оқу басылымы
ОАПҚ - оқуға арналған программалық құралдар
СК - сарапшылық кеңеспен
ЖОО - жоғарғы оқу орындары
ҚР ОАО - Қазақстан Республикасының орталық атқарушы орган
ОӘК - оқу әдістемелік кешен
МЖМБС - Мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарты
БҒМ – Білім - ғылым министрлігі
СӨЖ - Студенттің өзіндік жұмысы
ОСӨЖ– Оқытушының студентпен өзіндік жұмысы
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда еліміздің жоғары оқу орындарында кредиттік оқыту
технологиясының ендірілуі оқытуды дараландырып, студенттерге оқу
траекториясын таңдауға, өздігінен білім, білік пен дағдыларды алуға өзіндік
бақылау жасауына мүмкіндік береді.
Оқу курстарының құрылымы өзгеріске ұшырап, дәрістік сағаттар азайды,
негізгі күш студенттің өздік жұмысына түсті. Оқыту интерактивті болып,
студенттің өздігінен білім алуы мен маңызы артты. Жаңа оқыту
технологиясының енгізілуіне байланысты оқу-әдістемелік кешендерді құрастыру
және оқу жоспарларын ендіру, студенттің оқу траекториясын таңдау,
тьютордың жүктемесін есептеу сияқты кредиттік технология бойынша оқу
үрдісін ұйымдастыру мен жүргізуді автоматтандырудың, жаңа ақпараттық
технологияларды қолданудың қажеттілігі туындады. Кредиттік оқыту жүйесінде
студенттің өздік жұмысы барлық оқу бағдарламасының көлемінің басым
бөлігін құрағандықтан, оны тиімді ұйымдастыруда электрондық оқулықтарды
қолданудың маңызы зор.
Электрондық оқыту жүйесі рецептивті және интерактивті болып екіге
бөлінеді. Интерактивті жүйе дербес компьютерді қолдану, бейнемагнитофон,
бейне дискілі құрал, теледидар кешендері негізінде құрылады, білім алушы
мен техника құралдары арасында екі жақты қарым-қатынас орнайды, көрнекілік
пен кері байланысты қамтамасыз етеді.
Аудиториялық және аудиториядан тыс өздік жұмыстарда да кеңінен
қолданыс тауып жүрген электрондық оқулықтар мен автоматтандырылған оқыту
жүйелері оқу материалын беру, ақпаратқа талдау жасау, білімді бекіту және
бақылау сияқты бірнеше қызметті қатар атқарады. Электрондық оқулық қашықтан
оқыту формасының да басты құралы болып табылады.
Кредиттік оқыту жүйесінде электрондық оқулықтардың студенттерге
өздігінен білім алу мен өзіндік бақылау жасауда маңызы зор. Электрондық
оқулық – компьютерлік техниканы қолдану негізінде жасалған жаңа оқулық
түрі, ғылыми негізде дайындалған педагогикалық-ақпараттық өнім. Ол
студентке білімді әбден меңгергенше бірнеше мәрте оқуына, интерактивті
режимде тапсырмалар орындауына, өздігінен білім алуына, өзін-өзі бақылауына
мүмкіндік береді.
Қазіргі кезде оқу пәндері бойынша түрлі сапалы электрондық оқулықтар
жасалуда, әсіресе қазақ тіліндегі оқулықтарға сұраныс жоғары. Негізгі білім
мазмұны оқулықта берілетіндіктен, электрондық оқулық жасау аса
жауапкершілікпен қарауды, оны жасаудың технологиясы мен әдістемесін білуді
талап етеді. Компьютерлік пәнінен қазақ тіліндегі электрондық оқулықты
жасауда электрондық оқу басылымдарының жалпы талаптары және оның
құрылымына, функцияларына, мазмұнына, оқу элементтеріне, рәсімделуіне,
құжаттамаларына және шығу мәліметтеріне қойылатын талаптар анықталған ҚР МС
34.017-2005 мемлекеттік стандарты басшылыққа алынды. Аталған стандартта
электрондық оқу басылымдарының түрлері: электрондық басылым, электрондық
оқу басылымы, электрондық оқулық және электрондық оқу құралы ұғымдарына
анықтама берілген.
Электрондық басылым – программалық басқару құралдары мен құжаттамалары
бар және кез келген электрондық ақпарат тасымалдаушысында орналасқан немесе
компьютерлік желілерде жарық көрген сандық, мәтіндік, графикалық, аудио,
видео және басқа ақпараттар жиынтығы.
Электрондық оқу басылымы – оқытуды және білім бақылауды
автоматтандыруға арналған және оқу курсына немесе оның жеке бөлімдеріне
сәйкестендірілген, сонымен қатар оқыту траекториясын анықтауға мүмкіндік
беретін және әртүлі оқу жұмыстарымен қамтамасыз ететін электрондық басылым.
Электрондық оқулық – құрамында оқу курсының немесе оның бөлімінің
жүйелі мазмұны бар және берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме беретін
арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы деп анықталған.
Компьютерлік үлгілеу электрондық оқу басылымына жатады. Ол гипертекст
түріндегі, нақты құрылымдалған, кез келген сілтеменің объектісіне (текст,
графика, анимация, аудиофрагмент, видеофрагмент, орындалатын программа)
қатынау мүмкіндігі бар оқу материалынан және теориялық материалды бекіту,
практикалық біліктері мен дағдыларын дамыту үшін берілетін сұрақтардан,
жаттығулардан, тесттерден, қолданбалы программалар дестелерінен,
сөздіктерден, анықтамалардан тұрады.
Электронды оқу басылымын жасау үшін алдымен оның құрылымы анықталды
яғни сабақтардың тақырыптары анықталды. Мұндағы сабақ минималды
синтактистік, семантикалық және прагматикалық оқыту бірлігі болып табылады.
Сабақ бірнеше міндетті оқыту элементтерінен: теориялық материал,
мысалдар, тапсырмалар, сұрақ-жауаптар, тестілерден және оқыту ақпаратын
меңгеру, түсіну, еске сақтауға ықпал ететін мiндеттi емес анықтамалық
(терминдер және қысқартулар сөздігі), графика, аудио және видео сияқты
оқыту элементтерінен тұрады.
Таңдап алынған теориялық материалдар дені орыс тілінде болғандықтан
оны қазақ тіліне түсінікті әрі дұрыс аудару, терминдердің қазақша
аудармасын табу, оны дұрыс қолдану, уақытты қажет ететін теру жұмыстары
сияқты маңызды мәселелер кездесті. Теориялық материалдар мазмұны
түсінікті, нақты, толық, тың және көкейтесті ақпаратты қамтып, студенттің
өздігінен білім алу, тапсырманы өздігінен орындау және өзіндік бақылау
жасауы үшін жеткілікті болуы керек. Оқулықта тақырып бойынша мысалдар
таңдалынып, жаттығулар беріледі. Тест бағасын студент объективті, әрі
психологиялық тұрғыдан дұрыс қабылдайды.
Графика, аудио және видео оқыту элементтері оқу курсында оқытылатын
объекттер, үрдістер мен құбылыстардың ең маңызды жақтары мен жағдайларын
ашу және көрсету үшін қажеттi қосымша дидактикалық материалдарды (сызба,
кесте, график пен диаграммаларды, бейнеклиптерді және т.б.) келтіруге
арналған.
Автоматтандырылған оқыту бағдарламасынсыз қолдану деңгейлік саралап
оқыту мен оқытуды дараландыруды, білім алушының шығармашылық танымдық
белсенділігін артуына мүмкіндік берумен қатар, білім алушыларды қазіргі
заманғы компьютер құралдарымен, жаңа ақпараттық технологиялармен,
телекоммуникациялармен тереңірек таныстыру және компьютердің мүмкіндіктерін
барынша игеріп, болашақ кәсіби мамандықтарында еркін, шығармашылықпен
қолдана білуге үйрету құралы болып табылады.
1 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТАР БАСЫЛЫМЫ
1. ЭОБ түсінігі және олардың классификациясы
Оқушылардың оқу кезінде бағдарламалармен жұмыс істеу ерекшеліктері
классификацияға негіз бола алады. Көп оқу бағдарламалардың үш типі болады:
жаттықтыратын және бақылайтын;
имитационды және модельдейтін;
дамытатын ойындар.
Бірінші типтік бағдарламалар (жаттықтыратын) және икемді бекітуге
арналған. Теориялық материал оқылған деп болжайды. Бұл бағдарламалар
кездейсоқ тізбекте оқушыға сұрақтар және тапсырмаларды беріп, дұрыс және
дұрыс емес шығарылған есептер санын тексереді. Қате жауап кезінде оқушы
көмек ала – алады.
Екінші типті программалар оқушыларға оқуға теориялық материалды
береді. Бұл бағдарламаларда есептер және сұрақтар оқу барысын басқаратын
адам – машиналық диалогты ұйымдастыру қолданылады. Егер оқушы берген жауап
дұрыс болмаса, онда бағдарлама оқыған теориялық материалды қайталау үшін
артқа кету мүмкін.
Программалық оқудың басты элементті программа болып келеді. Оқушы
орындайтын және программаланған оқулықпен немесе дидактикалық машина
көмегімен берілетін реттелген тізбектің есептерді программа деп түсінеді.
Программалық оқудың бірнеше түрі бар:
Сызықты программалық оқу. Негізін салушы АҚШ гарвард университетінің
психология профессоры Б.Ф. Скиннер. 1954 жылы ол өзінің концепциясымен
алғаш рет шықты. Оны жасаған кезде Скиннер бихевиористикалық психологияға
негіздеді, онда оқу S-R принципіне сәйкес келеді, яғни қандайда факторлар
пайда болғанда (S – stimuls) оларға реакция пайда болатын (R – reaction).
Бұл концепция бойынша кез келген сәйкесінше күшейтілген реакция үшін
қайталауға және бекітуге бейімденеді. Оқушы үшін ретінде әр дұрыс жасалған
қадамын жасау. Реакция қарапайымдылығын ескере отыратын қате жіберу
минимумге келтірілген. Скиннер түсінігі бойынша сызықты программа келесі
ерекшеліктермен сипаталады:
дидактикалық материал қадам деп аталатын елеусіз мөлшерлерге бөлініп,
сәйкесінше оқушы қадамдарды бірінен соң бірін жеңіл өтеді;
программаның бөлек тізімінде болатын сұрақтар оқушының қызышылуғын
жоғалтпау үшін қиын болмау керек;
оқушылар сұрақтарға өздері жауап береді, ол үшін қажетті ақпаратты
қолданады;
оқу кезінде оқушыларға жауаптарының дұрыс еместігін бірден айтады;
оқушылардың барлығы програманың барлық бөлімдерін кезектеп өтеді, бірақ әр
қайсысы өзіне қолайлы жылдамдықпен өтеді.
Тармақталған программа. Тармақталған программалау концепциясының
авторы – Норман А.Кроудер. тармақталған программа бірнеше мәліметтен
дұрысын таңдауда негізделген, ол мәтінді көп рет таңдауға бағытталған.
Автордың ойы бойынша дұрыс жауапты таңдау оқушылардан қандайда ақпараты
еске түсіруден гөрі үлкен ойлау қабілет талап етеді. Жауаптың дұрыстылығын
бірден кері байланыстың өзіндік типі деп есептейді.
Программалық оқытудың алгоритмдері деп аталатын жетекші типті,
ұйымдастыратын программалардың бірнеше түрлері белгілі:
Тізбекті – дайындайтын алгоритмі. Тапсырманың алғашқы элементті жеңілірек,
ол өзіне қарағанда күрделірек екінші элементті даярлайды, екінші элемент
үшіншіні, т.с.с. Соңғы элемент ең қиын элемент.
Параллель – дайындайтын алгоритмі. Тапсырманың алғашқы элементтері бір -
бірінен байланыссыз өзінен кейінгі жоғары деңгейдегі комплексті элементті
дайындайды.
Тізбекті – түзетуші алгоритмі. Тапсырманың алғашқы элементтері күрделі, ал
әрбір келесі элемент қате жауаптарға соқтыратын қайшылықтарды көрсетіп
алғашқы элементке түзету енгізеді.
Параллель – түзету алгоритмі. Оқушыға жоғары деңгейдегі комплексті элемент
ұсынылады. Келесі элементтер бір бірінен байланыссыз әр позициялардан көмек
береді.
Тасымалдау алгоритмі. Екі A(N) және B(N) массивтері қарастырылады. Олардың
элементтері ретінде түсініктер, қатынастар, әрекеттер, мінездемелер, т.с.с.
алушы алу мүмкін. Массивтер арасындағы логикалық сәйкестікті табуды талап
етеді.
Аналитикалық алгоритм. A(N) элементтері беріледі. Олардың әрқайсысының В(К)
кластарының біреуіне жататын анықтау қажет.
Синтездеу алгоритмі. A(N) массивінің элементтері ішкі топтарға бөлінеді.
Оқушының мақсаты – элементтерді классификацияға бөлу критериясын анықтау.
Реттеу алгоритмі. A(N) массивінің элементтерін көрсетілген В(К) критериясы
бойынша реттеу. Бұл алгоритмді орындау үшін жан – жақты білім керек.
Көпшілік инструментальді жүйелер оқытушыға әр түрлі жауаптары бар
үйрететін және бақылайтын тапсырмаларды құруға мүмкіндік береді.
Таңдамалы жауап. Оқушыға тапсырма және дайын жауаптар тізімі ұсынылады.
Оқушы жауаптардың ішінен дұрыс деп ойлағанын таңдауға тиісті.
Тапсырманың мұндай варианты машина үшін өте ыңғайлы, себебі ЭЕМ
жауаптың тек номерін тексереді, сол бойынша дұрыс жауапты анықтайды.
Жауапты таңдау арқылы берілген тапсырманының кемшілігі: міндетті түрде
дұрыс жауапты ұсыну, дұрыс жауапты кездейсоқ таңдау. Тапсырма құрудың әр
түрлі принциптерін дұрыс творчествалық және ойланып қолдану арқылы бұл
кемістіктерді азайтуға болады.
Дұрыс жауапты ойлап табу мүмкіндігін азайту әдістері:
мағынасы бойынша ұқсас сұрақтарды әр түрлі формада қайталау;
таңдайтын элементтердің санын көбейту (бес жауаптан дұрысын табу
ықтималдығы 0,2);
дұрыс жауаптар санын екіге немесе бірнеше жұпқа өсіру. Тапсырмалардың
жауаптары шыңдыққа ұқсас және тең қызғылықты болуға тиісті.
жеке – құрастырылатын жауап. Бұл типтегі тапсырмалар таңдамалы жауап пен
бос – құрастырылатын тапсырмалар арасындағы аралық және байланыстыратын
бөлік болып табылады. Жеке құрастырылатын жауап оқытушының ұсынған
бөліктерінен құрастырылады.
Бұл форма заңдардың, теоремалардың, стандарттың формулалардың және
т.с.с. анықтамаларын құратын тапсырмаларда қолданылады. Дұрыс жауапқа
тапсырманың барлық элементтері кірмейді және оларды таңдау ретіне қатал шек
қойылмайды.
Бос – құрастырылатын жауап. Автоматты оқу мен бақылау үшін мұндай
тапсырмалар өте тиімді. Олар компьютерлермен, оқушы мен оқытушы арасындағы
диалог сияқты, түсінуге мүмкіндік береді. Оқушы үшін бос – құрастырылған
жауабы бар тапсырмалар күрделі тапсырмалар болып саналады, себебі жауапты
ойламбай таңдауға ешқандай мүмкіндік жоқ және клавиатурадан қалаған формада
терілетін жауапты компьютерге енгізер алдында терең ойлану қажет.
Инструментальді жүйесінің анализаторы үшін курстың автономдық жауаптарын
құруда оқытушы – автордың жұмысының күрделілігі жауаптарын құруда оқытушы –
автордың жұмысының күрделілігі күрт өзгереді.
Эталонда бос орынды қосқан кезде символдар саны 80-нен аспау керек.
Оқушының сұраққа берген жауабы эталон тестісімен салыстырылады және
дұрыс, қате, ұсынылған т.б. сияқты жауаптар таңдалады. Содан соң
программа таңдалған жауап бойынша келесі сценария кадрына көшеді.
Сонымен курс авторы берілген жауабына байланысты оқушыға ұсынылатын
кадрларды құрайды. Енгізілген фразалық мағнасын жүйе түсінген сияқты
болады, себебі оқушының бір сұраққа берген әр түрлі жауабына компьютер әр
түрлі әрекет жасайды.
Қазіргі инструментальды жүйелерде оқушының жауабын эталон бойынша
салыструдың әр түрлі әдістері бар.
Кілттік сөз бойынша талдау. Талдаудың бұл әдісі барынша қарапайым
және универсалды. Оқушының алдын ала енгізіп қойған эталон жауабы кілт
ретінде қолданылады, оқушының жауабымен жолдың соңына дейін салыстырылады.
Кілт ретінде бір символды бір сөзді немесе сөздер тобын алуға болады.
Кілтті сөзді қолдануға жақсы қортындыға жетуге болады. Бірақ бұл
әдісті абайлап қолдану керек, себебі оның мағыналық түсүністе мүмкіндігі
шектелген. Кілттік ізденістің кемшілігі, кілт ішінде орын ауыстыру енгізсек
жауап табылмайды.
Синтаксистік талдау. Мұнда оқушының жауабының жеке өңделген
символдары қолданылады. Талдаудың бұл әдісі кілт бойынша емесе эталон
бойынша салыстру кезінде қолданған жөн. Артық символ қате болып саналады,
бос орында ескеріледі. Тура салыстыру, яғни жауаппен эталон символдары өз
ара салыстырылады. Жауаптың барлық символдары эталон символдарымен сәйкес
келген жағдайда дұрыс белгісі шығады.
Оқушының курсты оқу кезінде, жауаптың мағынасын нақтылы беру шетімен
тура салыстру ережесімен ауытқу мүмкін.
Бұл жағдайда синтаксистік талдау әдісінде оқушының жауабын біртіндеп
өңдеуге болады.
Жауап эталонына енгізілген өңдеу символдары (арнайы символдар)
эталонмен салыстру кезінде оқушының жауабындағы бір немесе бірнеше
символдары алып тастауға, елемеуге мүмкіндік береді. Біртіндеп өңдеу
символдарынан ерекше, барлық қалған символдар эталондағы рет бойынша
қарастырылуға тиісті.
Логикалық талдау. Талдаудың логикалық жауапты бос – құрастыру
формасында құруға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда жауап сөздер реті қатал
анықталмаған сөйлем немесе фраза ретінде берілуі мүмкін. Сөздегі жұрнақ
немесе басқа бөліктері ескерілмеу мүмкін.
Талдаудың бұл әдісінің кілттік сөз бойынша талдау әдісінен негізгі
айырмашылығы, көп сөзді жауаптарды қарастырған кезде кілттік сөздердің
барлық мүмкін тізімдерін теру қажет емес, себебі логикалық әдіс бір эталон
бойынша жауаптың бірнеше вариантын талдауға мүмкіндк береді.
Бұл әрекеттің мақсаты – оқушының жауабының қажетсіз толық берілгенін
елемеу, ол көпшілік ППҚ – ның жалпы кемшілігі болып саналады.
Мұндай программалардың кемшіліктері:
программамен жұмыс істеу барысында мотивацияны төмендету;
программамен жұмыс істеу процесіндегі немқұрайлыққа байланысты білімде бос
орын тудыру мүмкін;
оқу диалогын құрудағы қиындық және күрделік.
Бұл программаларды программалау тілдерінде құрудың өте күрделілігіне
байланысты және программа құрушыға қойылатын профессианалдық талаптың
жоғарылығына байланысты, оларды құру кезінде көбіне автоматтандырылған оқу
курсының программалық қабықшалары қолданады. Ол қабықшалардың программалау
тілі, интерфейсі программист емес құрушыларға арналған.
2. Дистанциялық білім беру және кредиттік технологиямен оқыту
Дистанциялық білім беру – бұл берілген бір мақсатқа бағытталған және
методикалық ұйымдастырылған оқу – тану әрекетімен және арнайы ақпараттық
білім беру ортаның көмегін ара-қашықтықта (Интернет желісі көмегімен
компьютер байланысы, Интернет, радио, спутник, және т.б.) оқытатын
ақпаратпен ауысу ортасына негізделген оқытылатындарды дамытады.
Дистанциялық оқытудың ақпараттық – білім беру ортасы мәліметтердің берілу
құралдарын, ақпараттық қорлардың, өзара әрекетесу протоколдардың,
оқытылатындардың білім алу қажетіліктерін қанағаттандыруға бейнеленген
ұйымдастырылған – методикалық және аппаратты-программалық ұйымдастырылған
жиынын көрсетеді. Оқытылатындар мұғалімнен кеңістікте және (немесе) уақытта
алыстанған, сонда да олар кез келген уақытта homol телекоммуникация құрал
көмегімен байланысты ұстай алады.
Дистанциялық оқыту процессі өте қарапайым көрсетіледі: компьютерлік
желілер арқылы оқушы өзіндік тануға арналған оқитын материалдарды алады.
Теорияны қабылдап алуды қажет ететін тапсырмалар материалдың негізінде
жатыр. Оқушы тапсырманы орындап мұғалімге жауабын жібереді де жаңа
материалды алады және т.с.с. Желілі мүмкіндіктерді қолдану оқушымен
мұғалімнің араласуын дәстүрлі оқу процессіне қарағанда көп есеге көбейтеді,
оқу процесі индивидуалды түрге келеді, ал оқулықтарда компьютерлік
технологиялардың барлық мүмкіндіктері қолданылуы мүмкін. Жоғарғы оқу
орнында экзаменге консультация алу үшін, экзамендерді тапсыру және
дипломдық жобаны қорғау үшін ғана келу керек.
Дистанциялық оқыту жаңа ақпараттық технологиялардың және
автоматтандырылған жүйелерінің негізделген күндізгі және сыртай оқудың
элементерінен тұрады.
Сонымен қатар дистанциялық оқыту дәстүрлі сырттай оқумен салыстырғанда
бір қатар ерекшеліктері бар:
дистанциялық оқуту оқушы және мұғалім арасында диалогты ұйымдастыруға
мүмкіндік береді;
дистанциялық оқыту кезінде білім беру процесстің негізінде бір мақсатқа
бағатталған және оқушының өзіндік жұмысын қатаң бақылау жатыр;
адекватті оқулықтардың негізінде оқу процессін тиімді басқару қазіргі заман
коммуникация құралдар көмегімен мүмкін бола алады;
дистанциялық оқыту оқушының мүмкіндіктерін және білім алу мақсаттарын, жеке
мінезін, жеке – бейнеленген оқытуды іске асыруға мүмкіндік береді;
дистанциялық оқытуда бірлескен студентік жұмыс жеңіл түрде ұйымдастырылады:
конференциялар, семинарлар және талдаулар, студентермен бірлескен
проектерді жасауға дейін;
дистанциялық оқыту оқушыға өзінің оқу уақыттың және оқитын жерін өз бетінше
таңдауға мүмкіндік береді
дистанциялық оқу орын ауыстыруды, күшті жұмсауды, минимумге келтіреді.
Дистанциялық оқытудың негізгі субъектілері болып оқытушы, тьютор және
оқушы келеді.
Оқытушы оқу процессіндегі басты ұйымдастырушысы. Ол дистанциялық оқу
курстарын жасаумен, оларды дистанциялық оқытуға оқу процессін қызмет
көрсетеді тьюторлар және студенттердің арақатынасын реттейді,
консультацияларды жүргізеді, білімге бақылау жүргізумен айналасады. Оқытушы
қолданатын оқыту технологиялар бойынша негізгі мәліметтерін білу керек.
Тьюторлар – бұл оқу процессінің технологиясын және оқу методикасын
жауап беретін арнайы техникалық қызметкер. Тьютор оқытушыларға қажетті
техникалық көмекті, студентерге оқулықтарды дұрыс қолдану туралы
консультацияларды, олардың оқу траекториясын (ең бастысы оқу процессінің
графигін орындауын бақылайды) оқытушыға қажетті ақпаратты беру мен
бақылауды және т.с.с қызметтерді жасайды.
Дистанциялық оқудан негізгі арақатынас off-line-технологиялар
көмегімен жүзеге асырылады. Электронды почта – әр оқушымен бөлек немесе
топпен материалдар мен ауысуды қамтамасыз етеді.
Қазіргі кезде оқу ақпаратпен ауысу технологиялардың негізгі түрлерін
келтірейік:
Электронды пошта. Электронді пошта дистанциялық оқу субъектілерінің
арасында ақпаратпен ауысудың негізгі құралы болып келеді. Хабарлар кәдімгі
мәтін хабар түрде, және басқа да форматта (MS Office құжаттар,
программалар, мультимедиа) берілді. Электронды почта көмегімен
консультация, бақылау тапсырмаларын жіберу, басқару ақпаратпен ауысу және
т.б. жүргізіледі.
Телеконференциялар. Телеконференциялар электронды пошта түрде немесе нақты
уақыт режімінде (on-line) өте алады. Бірінші жағдайда хабарлар
пайдаланушыларға телеконференция тізімі бойынша жіберіледі. Екінші жағдайда
телеконференция нақты телекоммуникационды қосымшалардың көмегімен және
мәтіндік хабарларды нақты уақытта ауысудан тұрады.
WWW-орта. Web-орта барлық желілік қорлардық түрлерін және олардың кез
келген арақашықтыққа тасымалдауды қамтамасыз етеді. WWW-орта клиенттерге әр
түрлі оқу және басқару қорларға рұқсат береді. Интернетке шығуды қамтамасыз
ететін гипермәтінді web-құжаттар электронды оқулықтарды жасау үшін кеңінен
қолданылады. Оқу серверіндегі арнайы программалар пайдаланушылар арасындағы
интерактивті ара қатынасты емдеуді және де оқу серверімен ақпаратты ауысу
тестілеуді жүргізу және т.б жасалады
Видео-конференцті байланыс жүйесі. Дистанциялық оқуда Видео-конференцті
байланыс оқытушы және студент арасындағы аудиториялық арақатынасты
максималды деңгейге жақындатады. Видео-конференцті байланыс сапалы түрде
жасау қиынға соғатын болғандықтан, оның негізінде локальді желілерді
күндізгі және сырттай оқитын студенттер үшін қолданылады.
3. Қазақстан республикасының электрондық оқу басылымдары туралы
мемлекеттік стандарты
Қолдану саласы. Осы мемлекеттік стандарт электрондық оқу
басылымдарының жалпы талаптарын және оның құрылымына, функцияларына,
мазмұнына, оқу элементтеріне, рәсімдеуіне, құжаттамалырына және шығу
мәліметтеріне қойылатын талаптарды анықтайды.
Стандарт авторлық ұйыммен, электрондық оқу басылым бойынша эксперттік
кеңестер және комиссиялармен, тапсырушылармен қолданылу керек және
электрондық оқу басылымның сапасының экспертизасын өткізу және оларды
жетілдіру бойынша немесе олардың шығарылуын тоқтату үшін негізі болып
табылады.
Нормативтік сілтемелер. Осы мемлекеттік стандартта мынадай
стандарттарға сілтемелер бар:
ГОСТ 7.4-95. СИБИД. Басылымдар. Шығу мәліметтері.
ГОСТ 7.9-95 (ИСО 214-76). СИБИД. Реферат және андатпа. Жалпы талаптар.
ГОСТ 7.82-2001. СИБИД. Библиографиялық жазылу. Электрондық
ресурстардың библиографиялық сипаттамасы. Жалпы талаптар және құру
ережелері.
ГОСТ 7.83-2001. СИБИД. Электронды басылымдар. Негізгі шығулар мен шығу
мәліметтері.
ҚР СТ 34.014.-2002. Ақпараттық технология. Автоматтандырылған
жүйелерге арналған стандарттар кешені. Терминдер және анықтамалар.
ҚР СT 1087-2002. Программалық құжаттардың бірыңғай жүйесі.
Пайдаланушының басқармасы. Құрамына, мазмұнына және рәсімделуіне қойылатын
талаптар.
ҚР МЖМБС 34.001.-2004. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға
міндетті білім стандарты. Жоғары кәсіптік білім. Негізгі ережелер.
Анықтамалар. Осы мемлекеттік стандартта терминдер және анықтамалар ҚР
СТ 34.014-2002 және МСТ 7.83-2001 сәйкес қолданылады. Оларға қосымша
стандартта келесi анықтамалар қолданылады:
Білім алушы – мақсаты оқу материалын оқып-үйрену және білімін
бақылаудан өткізу болып табылатын электрондық оқу баспасын қолданушы;
Оқу курсы – мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартына
енгiзiлген пән;
Оқыту траекториясы – бір электрондық оқу басылымындағы оқыту
бірліктерінің немесе нақты квалификацияны алу үшін енгізілген пәндер
тізбегі;
Электрондық басылым – программалық басқару құралдары мен құжаттамалары
бар және кез келген электрондық ақпарат тасымалдаушысында орналасқан немесе
компьютерлік желілерде жарық көрген сандық, мәтіндік, графикалық, аудио,
видео және басқа ақпараттар жиынтығы;
Электрондық оқу басылымы – оқытуды және білім бақылауды
автоматтандыруға арналған және оқу курсына немесе оның жеке бөлімдеріне
сәйкестендірілген, сонымен қатар оқыту траекториясын анықтауға мүмкіндік
беретін және әртүлі оқу жұмыстарымен қамтамасыз ететін электрондық басылым;
Электрондық оқулық – құрамында оқу курсының немесе оның бөлімінің
жүйелі мазмұны бар және берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме беретін
арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы;
Электрондық оқу құралы – құрамында оқу курсының ең маңызды бөлімдері,
сонымен қатар есептер жинағы, анықтамалықтар, энциклопедиялар, карталар,
атластар, оқу тәжірибесін өткізуге нұсқаулар, практикумға, курстық және
дипломдық жұмыстарды дайындауға әдістемелік нұсқаулары бар берілген басылым
түріне мемлекеттік мекеме беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу
басылымы.
Қысқартулар:
ЭБ- электрондық басылым;
ЭОБ- электрондық оқу басылымы;
Электрондық оқу басылымына қойылатын жалпы талаптар ЭОБ-ның объектісі
ғылыми негізделген фактілер, тұжырымдар мен ережелердің, сонымен қатар
берілген оқу курсында оқытылатын объектілердің, құбылыстар мен үрдістердің
қатынастары мен қасиеттерінің жиынтығы болып табылатын сандық, мәтіндік,
графикалық, аудио, видео және басқа оқыту ақпараты болу керек.
ЭОБ анықтамалық және басқарушы ақпаратты қамту керек, және
қолданушының назарын өзіне аудартатын және оқу мақсаттарына қызмет етпейтін
ақпаратты қамтымау керек.
ЭОБ әртүрлі мамандықтар үшін олардың типтік оқу жоспарлары мен
бағдарламаларына сәйкес қолдануға мүмкіндік беру керек.
ЭОБ-да интерфейс көрнекті, түсінікті, бірмәнді және қолданушы қате іс-
әрекеттер жібермеуі үшін ЭОБ-ның түгел және оның бөлек бөліктерінің
функцияларының логикасын түсінуге көмектесетін түрінде келтірулі керек.
ЭОБ-да имитациалық компьютерлiк моделдер оқылатын объектiлер, үрдістер
мен құбылыстардың құрылымын және параметрлерін беру және өзгерту, сонымен
қатар, сыртқы әрекеттердiң имитациясы үшiн ыңғайлы құралдармен жабдықталу
керек. Компьютерлік моделдермен өзара-әрекет мәселелері білім алушыны оның
көмегімен шешілетін дидактикалық есептердің мазмұнынан көңілін бөлмеуi
керек.
ЭОБ қалай жабық, солай ашық ортада қолданылу мүмкіндіктеріне ие болу
керек. ЭОБ жабық ортада жылжымалы ақпаратты тасушыларда орналасуы және жеке
алынған компьютерде немесе локальды компьютерлік желіде атқарушы
программалар сияқты жұмыс істеу мүмкіндігіне ие болу керек. ЭОБ ашық ортада
глобалды компьютерлік желілерде орналасады және жұмыс істеу үшін программа-
браузерлерді қолданады.
ЭОБ қосымша программалық құралдарды талап етпейтін операциялық жүйенің
версиясын ескере автоматты түрде орнатуының мүмкіндігіне ие болу керек.
Орнату комплектінде мемлекеттік немесе халықаралық стандарттарына сәйкес
ЭОБ-ның тәуелсіз жұмысы үшін барлық қажет шрифтер, драйверлер және
программалар пакеттері болу керек.
ЭОБ тұрақсыздандыру әрекеттер болмағанда (электр өшуі, операциялық
жүйенің істен шығуы) берілген режимде функциясын жасау керек және
тұрақсыздандыру әрекеттермен шақырылатын ауытқулар болғаннан кейін ЭОБ-ның
жұмысын жалғастыруды қамтамасыз ететін қабілеті болу керек.
ЭОБ қолдану процесінде ЭОБ-ға қажет өзгерістер мен кемшіліктерді
енгізудің қарапайымдылығын қамтитын және оқу материалдарына және
статистикалық берілгендерге санкциалданбаған кірісті болдырмау
мүмкіндіктері болу керек.Электрондық оқу басылымынының құрамына қойылатын
талаптар. ЭОБ-ның құрамына: титул, тақырыптама, мазмұны, утилиталар,
көмекшi және құжаттама енгiзiлу керек.
Тақырптамада ЭОБ-ның құрылымы мен барлық семантикалық оқу
бірліктерінің аттары көрсетілуі керек.
Мазмұнында ЭОБ-ның мақсаттары және есептеріне қатысты және сол арқылы
бiлiмдердiң қорытынды бақылауын өткізуге қажет барлық оқу материалы берілуі
керек. Оқу материалы ғылыми терминологияны пайдаланып түсінікті, дәл, толық
және қарама қайшылықсыз жазылуы керек.
Утилиттер пайдаланушыларды тіркеу, статистикалық деректерді шығару,
мазмұнды қарау, оқу траекториясын анықтау және сонымен оқыту, ағымдағы,
аралық, белестік және қорытынды тестілеуді жүргізу үшін арналған.
Көмекшi элементi ЭОБ-ның жұмысын басқару бойынша ақпарат және ЭОБ-
ның iске қосылу моментiнен бастап іске қосылуын қамту керек.
ЭОБ-ның функцияларына қойылатын талап тар
ЭОБ-мен жұмыс жасау үшiн келесi функциялар асырылу керек:
пайдаланушының тiркелуi, берiлгендердi қорғау, навигация, контенттi қарауды
ұйымдастыру, оқылатын траекторияны анықтау, бiлiмдi бақылау және оқыту,
тестiлеу, статистикалық есеп.
Пайдаланушының тiркелу функциясы ЭОБ-да пайдаланушы туралы
берiлгендердi енгізу, өзгерту және жоюды қамтамасыз ету керек.
Берiлгендердi қорғау функциясы контент бүтiндiгi мен ЭОБ-дағы әртүрлi
материалдарға санкциалданған кірісті ұйымдастыруды қамтамасыз ету керек.
Навигация функциясы ЭОБ бойынша алға және артқа қозғалудың мүмкіндігін
қамтамасыз ету керек.
Қарау функциясы тапсырмаларды орындауды, сұрақтарға жауап беруді және
білімді бақылауды өтуді талап етпей, ЭОБ-ның контентiмен алдын ала танысуға
мүмкiндiгiн қамтамасыз ету керек.
Оқыту траекториясын анықтау функциясы қолмен, тесттік немесе толық
таңдау негізінде жүргiзiлетiн бiлiм бақылауларымен мiндеттi түрде оқытылу
үшiн сабақтардың тізбегін құрастыруға мүмкiндiк беру керек.
Қолмен таңдау ЭОБ-ның мазмұнындағы сабақтарды нөмiрлерiн белгiлеу
арқылы оқытылатын траекторияға қолмен енгізуге мүмкiндiк беру керек.
Тесттік таңдау ЭОБ-дағы оқу материалының барлық көлемi бойынша
тестiлеген кезде дұрыс жауаптың саны жеткiлiктi емес болған сабақтар
оқытылатын траекторияға автоматты түрде енгізуге мүмкіндік беру керек.
Толық таңдау автоматты түрде оқу траекториясына барлық ЭОБ-ң
сабақтарын енгізуге мүмкіндік беру керек.
Оқу және білімді тексеру функциясы теориялық материалды оқу,
тапсырманың интерактивті орындалуын, қойылған сұраққа жауап беру және оқу
траекториясы көлемінде ағымды, аралық, белестік және қорытынды бақылаулар
өту мүмкіндіктерін көрсетуі керек. Осы жағдайда көптеген сұрақтарға дұрыс
жауап берілмесе, білім алушы ЭОБ-ғы оқытудың ағымды бірлігін қайталауға
мәжбүр болады .
Тестілеу функциясы нәтижелерді тіркеу және тіркемей мүмкіндіктерімен
ЭОБ және оның бөлек бөліктері бойынша білім деңгейін автоматты түрде
бақылау құралдарына мүмкіндік беру керек. Ол үшін тестер оқу курсы бойынша
берілген сұрақтардың жалпы базасынан таңдалған оқыту бірлігі бойынша
сұрақтарды және жауаптар варианттарын кездейсоқ таңдау арқылы беру керек.
Білім алушының жауапты енгізу немесе өзгерту мүмкіндігі білім алушы
сұрақтардың жауаптарын енгізу техникасына емес, ал сұрақтар бойынша
жауаптарына концентрация жасай білу себебімен өте қарапайым болу керек.
Тестілеудің нәтижесі экранға шығады. Тестілеудің қанағаттандырылмайтын
нәтижесінде жауабы дұрыс берілмеген кез келген сұраққа еркін көшу ескерілу
керек.
Статистикалық есеп функциясы білім алушының берілген оқыту бірлігін
меңгеру деңгейі және сұранысқа тәуелді ол туралы басқа статистикалық
берілгендер туралы нақты ақпаратты беру ескерілу керек.
Электрондық оқу басылымының мазмұнына қойылатын талаптар. Сабақ
минималды синтактикалық, семантикалық және прагматикалық бірлік және ол
бірнеше оқу элементтерінен тұрады. Міндетті оқу бірлігі болып теория,
мысалдар, тапсырмалар, сұрақ-жауаптар және тестілер есептелінеді, ал
мiндеттi емес элементтерге оқу ақпаратын меңгеру, түсіну және еске сақтауға
себебін тигізетін және ақпараттық тығыздықты қамтамасыз ететін анықтамалық,
графикалық, аудио және видео жатады.
Теория таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны түсінікті, нақты,
толық және қарама-қайшылықсыз болатын көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс және
бұрын өткен сабақта қабылданған білімді қайталамай өздігінен оқу,
тапсырманы жасау және білімді бақылау үшін жеткілікті болуы керек. Теорияда
мәтіндердің астын сызу және түсін өзгерту сияқты арнаулы дидактикалық
құралдарды қолдану керек.
Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектерiн, жаттығуды орындау, есептi
шешу, сұрақтарға жауаптар тағайындау және т.б. түрiндегi детальдық талдауын
қамтамасыз етуi керек.
Тапсырмалар оқытылатын объекттер, үрдістер мен құбылыстарының iшкi
байланысын анықтауға, олардың әртүрлi сыртқы әсерлер кезiндегi
функционалдық қасиеттерiн зерттеуге және жаттығуларды орындау мен есептердi
шешудегi практикалық машықтарын қалыптастыруға бағытталу керек.
Тапсырмалардың формулировкасында атқарылатын iс-әрекеттердiң ретi мен
күтілетін нәтижеге және олардың берiлу формасына қойылатын талаптарға
түсiнiктемелер болуы керек.
Сұрақ-жауаптар бiлiмдi меңгеру үшiн және практикалық жұмыстарды
орындау машықтарын қалыптастыруға бағытталған болу керек. Сұрақтар білім
алушылардың танымдық іс-әрекетін жетiлдiру үшiн қиындық деңгейі, характерi
және жауаптардың берiлу формасы бойынша вариациялануы керек.
Тесттерде сұрақтар және арасында бiр дұрыс және бiрнеше дұрыс емес
жауаптар болу керек және дұрыс жауапты таңдау кезiнде қарапайым әдiсiн
қолданбау үшiн мағынасын түсiнбей жауап беретiн сұрақтар болмауы керек.
Дұрыс емес жауаптар өздерiнiң мазмұны бойынша білім алушы оқу материалын
терең бiлгенде ғана дұрыс жауапты таңдап алу үшiн дұрыс жауапқа жақын болуы
керек. Тесттерде білім алушылардың iс-әрекеттерi мен жауаптарындағы
әдеттегi қателiктер туралы ескертулер және сол қателiктердi жiбермеу мен
түзету туралы түсiнiктемелер қамту мүмкiн.
Анықтамалық оқу материалына қатысты және жаттығуларды орындау,
есептердi шешу мен тәжiрибе өткiзуге, курстық, дипломдық және т.б.
жұмыстарды дайындау бойынша мәтіндік, кестелiк, графикалық және басқа оқу-
әдiстемелiк мәлiметтер қамту керек.
Графика, аудио және видео оқу курсында оқытылатын объекттер, үрдістер
мен құбылыстардың ең маңызды жақтарын және жағдайларын ашу және көрсету
үшін қажеттi қосымша дидактикалық материалдарды келтіруге арналған.
Электрондық оқу басылымының оқыту элементтеріне қойылатын талаптар:
Оқыту элементтерiне Теория, Мысалдар, Тапсырмалар, Сұрақтар,
Тестілер, Тезаурус, Анықтамалық, Графика, Аудио және Видео
жатады.
Оқыту элементі Теория оқылатын сабақтың теориялық материалдарының
гипермәтiндi сипаттауына қол жеткізуге мүмкіндік беру керек.
Оқыту элементі Мысалдар мысалдардың сипаттамасына қол жеткізуге
мүмкіндік беру керек.
Оқыту элементі Тапсырмалар оқытуды басқару элементі жаттығуларға
және есептерге, сонымен қатар оларды орындау және шығару бойынша көмекке
мүмкіндік беру керек.
Оқыту элементі Сұрақтар білім бақылау элементі ағымды сабақ бойынша
тест жүргізуге дейін интерактивті берілу және жауаптары тексерілетін
сұрақтарға мүмкіндік беру керек.
Оқыту элементі Тесттер білім бақылау элементі оқытудың ағымды
бірлігі бойынша білімді өзін-өзі бақылауды жүзеге асыру үшін арналған
тестілеу құралына қол жеткізуге мүмкіндік беру керек:
сабақ деңгейінде – білімнің ағымды бақылауы;
ЭОБ-ы деңгейінде – білімнің қорытынды бақылауы.
Тезаурус оқытуды басқару элементi ЭОБ-да кездесетін және олардың
анықтамаларына гипермәтіндік сілтемелері терминдер және қысқартулар
сөздігіне мүмкіндік беру керек.
Анықтамалық оқытуды басқару элементi ағымды сабақ бойынша
анықтамалыққа мүмкіндік беру керек.
Графика, Аудио және Видео оқытуды басқару элементтерi қосымша
дидактикалық материалдарға мүмкіндік беру керек.
Графика оқытуды басқару элементi схемаларға, сызуларға, суреттерге,
фотосуреттерге және бейнелерге, соның ішінде анимацияларға мүмкіндік беру
керек.
Аудио оқытуды басқару элементi оқылатын сабаққа қатысты негiзгi
ұғымдарды, фактілерді, тұжырымдарды және ережелерді дыбыстауға мүмкіндік
беру керек.
Видео оқытуды басқару элементi оқылатын сабаққа қатысты
объектiлердің, үрдістер фрагменттерiнің және құбылыстардың қасиеттері мен
қатынастарын және сабақты оқып үйрену үшін қажет атақты ғалымдардың,
саясаткерлердің және басқа тұлғалардың сұхбатын көрсететін фильмдерге
мүмкіндік беру керек.
Электрондық оқу басылымды рәсімдеуге қойылатын талаптар.ЭОБ-ның
рәсімделуі оқу материалын жеңіл меңгеру үшін қолайлы және эстетикалық түрде
берілуіне мүмкіндік жасауы керек. Мәтіндік материалдың көлемі білім алушыны
жалықтырмау үшін сөздердің саны шектеулі болу керек.
Мәтіннің шрифті эргономикалық сипаттаудың шектеулерін ескере отырып
таңдалыну керек. Шрифтің түрі мен мөлшері сияқты мәтіндік сипаттамалар ЭОБ-
дағы информацияның оқылуына айтарлықтай әсер етеді. ЭОБ-ның беті бір-
бірінен өзгеше, қарама-қарсы болатын шрифтерді аз қамту керек. Беттің
негізгі мәтінінде кертіктері бар шрифттерді қолдану ұсынылады. Шабылған
шрифттерді мәтіннің тақырыптарында және қысқа жазуларда қолдану ұсынылады.
Біркелкі және сәндік шрифтерді қолдану тек қана қажет болған жағдайда
ұсынылады. Барлық шрифтердің кодталуы әріптерді кодтаудың мемлекеттік
стандартына сәйкес болу керек.
ЭОБ-дағы түстер ақпаратты жақсы және шаршамай қабылдауды қамтамасыз
және материалдың жеңіл игерілуіне және эстетикалық түрде ұсынылуына
көмектесу керек. Қара фондарда ашық түсті мәтінді тек қана ол анық
көрінетін болса пайдалануға болады, ал анық көріну үшін мәтінді түгелдей
қалың шрифтпен рәсімдеу қажет. Бетте мәтіндік информация басымырақ болса,
онда фон ақ болуы керек. Қара фон ешқандай жағдайларда болмау керек.
Шрифтің түсін стандартты қара, қою-жасыл немесе қою-көк қылып жасау керек.
Қызыл шрифті тек қана кейбір тақырыптарды және ең маңызды ақпаратты
ерекшелеу үшін пайдалануға болады.
ЭОБ-ның мақсаты мен міндеттеріне қатысты негізгі мазмұны назардың
ортасында болу керек. Фондық мазмұнға ең аз назар аударылу керек. Оқу
материалды көзбен қарап қабылдау жеңіл болу үшін негізгі мазмұнда абзацтар
үлкен болмау керек.
ЭОБ-дағы графика оқытудан алаңдатпай, оқу материалды жеңіл меңгеруге
көмектесу үшін қолданылу керек. Ұлттық және мәдениеттік ерекшеліктермен
байланысты діни, саяси және басқа материалдарды жариялауда суреттерді өте
мұқият іріктеп алу қажет. Анимациялар мен фильмдер білім алушының талабы
бойынша негізгі мазмұнына ену керек.
ЭОБ-ң басқару элементтері білім алушының назарын негізгі оқу
материалынан жалтартпайтын, түсінікті бірмәнді және қарапайым болулары
керек.
Ашық ортада шығарылған ЭОБ-дар үшін графикалық объекттердің және аудио-
видео материалдың саны минималды болу керек, себебі олар компьютердің
жадында көп орын алады және оларды алу кезінде желідегі компьютерлердің
арасындағы байланыс арнасының жылдамдығы кризистік параметр болып табылады.
ЭОБ–да көрсетілу жылдамдығы өте дәл болуды талап ететін кез келген
анимация компьютердің стандартынан тәуелді болмау керек.
ЭОБ-да түстердің мәні тұрақты және түстер спектріне сәйкес болу керек.
Электрондық оқу басылымының құжаттамаларына қойылатын талаптар:
ЭОБ-да программалық құжаттаманың бірыңғай жүйесі бойынша мемлекеттік
стандартқа сәйкестендірілген (түсінікті, толық және бір-біріне қарама-
қайшылықта болмайтын) құжаттама болуға тиісті және ЭОБ туралы мәліметтер
электрондық кітапхананың каталогына автоматты түрде енгізу үшін құрылу
тиіс.
ЭОБ құжаттамаларында қондырғыны орнату және онымен жұмыс істеу
нұсқасы, пайдаланушы үшін нұсқа, нұсқа – мазмұны болу тиіс.
Қондырғыны орнату және онымен жұмыс істеу нұсқаларында ЭОБ-да қондыру
тәсілдерімен және онымен жұмыс істеудің сипаттамалары болу керек. Онда
қондырғыға қажет және арнайы драйверлер туралы, егер олар қажет болса
қойылатын талаптар туралы ақпарат болу керек. Ақпарат түсінікті, жеткілікті
және қысқаша болу керек. Нұсқауда ЭОБ-ды қалай орнататындығы, қалай іске
қосатындығы және онымен қалай жұмыс істеу керектігі, сонымен қатар ЭОБ-ң
резервтік көшірмелерін қалай сақтап және қалай жасайтындығы туралы
нұсқаулар көрсетіледі. Оқытушылар үшін резервтік көшірмелерді жасаудың және
арнайы баптаудың нұсқалары болу керек. Пайдаланушыларға берілген нұсқаларды
ешқандай сұрақсыз қолдануды қамтамасыз ету үшін олардың барлығы дәл дұрыс
және анық түсінікті болу керек. Бұл нұсқаулар арнайы компьютерлік білімі
жоқ пайдаланушылар үшін де түсінікті болғаны өте ыңғайлы. Егерде мәліметтер
генерацияланатын болса, онда міндетті түрде резервтік көшірмелерді жасаудың
процедуралары жазылу керек.
Пайдаланушы үшін нұсқа құрамында жалпыға бірдей бөлімдер және жұмыс
істеуді жеңілдетуші көрсеткіштер және тағы басқалар болуы керек. Нұсқаның
құрамынан басқа да ақпаратты табуды жеңілдету үшін көрсеткіш және ЭОБ-ны
қосу жұмысын тез басқарушы тәжірибелі пайдаланушыға қолдануға болатын
нұсқаудың негізгі моменттерінің сипаттамасы бар қысқаша анықтамалық
инструкция болу керек. Нұсқауда пайдаланушы үшін көмек көрсете алатын
барлық мүмкін ақпарат келтірілуі керек: почтаның мекен–жайы, электрондық
почта, желідегі мекен-жайы, телефондар және сол сияқтылар.
Нұсқау – мазмұны нақты оқыту мазмұнына жатады, онда барлық қажетті
шарттар туралы кіріспе ақпараты болу керек және оқытушы ЭОБ-ң мазмұнына
және оның қаншалықты арнайы оқыту мақсаттары үшін жарайтындығына тез баға
бере алатын қысқаша мазмұны болу керек.
Қосымша құжаттар білім алушының оқушының сабақта жұмыс істеу кезінде
толтыруы үшін керек арнайы формалармен бағалаушы тізімдер бола алады. Кез
келген арнайы формаларды немесе тізімдерді толтыру, оны толтыру
инструкциясы арқылы жүргізіледі.
Басқа көздер пайдаланушы нұсқауларында басқа материалға сілтемелер
болып табылады. Сілтемелерде көрсетілген барлық материалдар, не осы
нұсқауға енгізіледі, не интернет жүйесіне оңай енгізіле алатындай болу
керек.
Шығу мәліметтерінің орналасуы және құрамы. ЭОБ-да шығу мәліметтерінің
орналасуы және құрамы олардың физикалық тасушылар санына және рәсімдеу
түріне байланысты. Электрондық басылымның әр түрлі жеріне орналасқан және
олардың рәсімдеу элементтері мәліметтерінің арасында бір-бірінен
айырмашылық болмау керек. Барлық шығарылған ЭОБ-на ортақ шығу
мәліметтерінің элементтері келтіру формасында айырмашылықсыз келтірілуі
керек.
ЭОБ-ғы шығу мәліметтерінің негізгі элементтері:
тақырып;
тақырып үстіндегі деректер;
авторлар туралы мәліметтер;
шығу деректері;
классификациялық индекстер;
авторлық құқықты қорғау белгісі;
штрих кодтары;
тақырып астындағы деректер;
басу деректері;
жүйелік талаптар;
мемлекеттік тіркеу нөмірі;
библиография;
андатпа.
Тақырып, тақырып үстіндегі деректер, автордың аты, шығу деректері,
классификациялық индекстер, авторлық құқықты қорғау белгісі және штрих-
кодтар анықталған формада ЭОБ-да келтіріледі.
ЭОБ-ның түріне байланысты тақырып астындағы деректер өз қатарына:
тақырыпты түсініктемелейтін мәліметтерді, негізгі ақпараттың табиғаты
бойынша басылым түрлері туралы мәліметтер, мақсаттық тағайындау, көптомды
басылымдардың томдарының саны туралы мәліметтер, томдардың реттік нөмірі,
локалды ЭОБ үшін ақпарат тасушылардың түрлері туралы мәліметтерді енгізе
алады.
Электрондық басылымға мемлекеттік тіркеу номері белгіленген
мемлекеттік ұйыммен беріледі.
Басылым шығарушы өзінің қалауынша басылымның маңызды ерекшеліктерін
көрсететін ЭОБ туралы кез келген басқа мәліметтерді қоса алады.
Электрондық басылымдарда өзіне ұқсас баспа басылымдарына сәйкес
меншікті шығу мәліметтері, басқа сәйкес басылымдық басылудың шығу
мәліметтерін құруға тиісті.
Мемлекеттік емес тілде шығатын ЭОБ-да авторлар аттарынан басқа шығу
деректер тек басылым мәтінінің тілінде келтіріліп қоймай, мемлекеттік
тілінде басылымның мәтіндік тілі көрсетілген аудармасы болуы керек. Аттар
транслитералды пішінде болуы керек. Бұл мәліметтер титулда, алғашқы буманың
ішкі жағында және екінші бюуманың артқы жағында келтірілуі керек.
Шығу мәліметтерін орналастыратын негізгі орын титул болып табылады.
Титул өзара байланысты бірнеше бөліктен құралады.
Локальдық ЭОБ-да шығу мәліметтері электрондық басылымның
рәсімделінуінің келесі элементтерінде орналасады:
электрондық тасушыларда тікелей орналасқан этикеткада;
бірінші буманың алдыңғы, ішкі және артқы беттерінде (электрондық құжатты
тасушымен тікелей жанасатын және шаң мен ылғалдан қорғаушы бумалық
контейнер);
екінші буманың алдынғы, артқы және бүйір жақтарында (бірінші рет буып-
түйілген бумадағы электрондық құжат тасушы орналасқан буып-түйетін
контейнер).
4. Оқуға арналған программалық құралдарды мемлекеттік сараптауды
ұйымдастыру және жүргізу ережесі
Жалпы жағдайлар. Осы құжат оқуға арналған программалық құралдардың
(ОАПҚ-ның) сапасын бағалау үшін мемлекеттік сараптамадан өткізуді
ұйымдастыру және іске асыру кезінде қолданылатын негізгі ережелерді
қамтиды.
ОАПҚ-ны басып шығарудың құрал-сайманы ретінде Қазақстан
Республикасының орталық атқарушы орган (ҚР ОАО) беретін ұсыныс грифі
болады. ОАПҚ үшін келесі грифтер бекітілген: ... мультимедиалы оқытушы
программа ретінде ұсынылады, ... электрондық оқулық ретінде ұсынылады,
...электрондық оқу құралы ретінде ұсынылады.
ОАПҚ-ға грифті беру рәсімі екі кезеңде іске асырылады: Бірінші кезеңде
сарапшылық комиссиямен ОАПҚ-ға сараптама жүргізу жұмысы ұйымдастырылады
және өткізіледі, ОАПҚ бойынша сарапшылық кеңеспен (СК) бекітілетін
сарапшылық қорытынды жасалады. Екінші кезеңде бекітілген сарапшылық
қорытындының негізінде ҚР ОАО ОАПҚ-ға грифі нақтылы тұжырымдалған
сертификат беру туралы шешім қабылдайды.
Сертификат беру және Қазақстан Республикасының мемлекеттік өкіл
органының кепілдеме грифін беру ережесі. Сертификат беру және ҚР ОАО-ның
кепілдеме грифін беру мәселесін шешу үшін ОАПҚ-ның авторлар ұжымы
материалдарды және құжаттарды ОАПҚ бойынша СК-нің мекенжайына жолдайды.
Қарастыруға келесі материалдар және құжаттар жіберіледі:
ОАПҚ бойынша СК-нің төрағасының атына авторлар ұжымының арызы;
авторлар ұжымының немесе ұйымның жетекшісінің қолы қойылған ОАПҚ-ны
құрастырушы ұйымның жолдама хаты. Хатта авторлар ұжымының құрамы және әрбір
автордың қосқан творчестволық үлесі көрсетіледі, қысқаша аннотация,
шығыстық деректер, классификация беріледі, МЖМБС-ның қазіргі мезгілде
жұмыс істейтін классификаторға сәйкестігі туралы мәліметтер, көлемі,
құрама бөліктері, шыққан жылы, басылым нөмірі және басылымның
тұрақтылығының көрсеткіші (стереотипті, қайта өңделген, толықтырылған)
көрсетіледі;
ОАПҚ және пайдаланушыға арналған құжаттаманың толық комплекті 3 данада;
жұмыстың Қазақстан Республикасының авторлар құқығы бойынша Агенттікте
тіркелуі туралы куәлік қағаздың көшірмесі;
екі сыртқы рецензия:
жоғарғы оқу орындары (ЖОО) үшін – ОАПҚ-ны қолданатын ЖОО-лардың біреуінің
кафедрасының рецензиясы, басқалар үшін - білім беретін мекемелердің
аудандық басқару органының рецензиясы;
білім беретін басқа мекемеде, ғылыми, жоба немесе өндірістік ұйымдарда
жұмыс істейтін білімнің сәйкес саласының маманының рецензиясы.
Қазақстан Республикасы халықтарының тілдерінде дайындалған ОАПҚ үшін
Қазақстан Республикасының халықтар Ассамблеясының қосымша рецензиясы қажет.
Рецензияларда ОАПҚ-ның жан-жақты және әділ бағасы, әдістемелік
құндылығы және кемшіліктері қамтылулары, МЖМБС-қа сәйкестілігі көрсетілуі
және бет сайын ескертулер келтірілулері керек. Рецензияның қорытынды
бөлігінде ОАПҚ-ға ҚР ОАО-ның грифін (осы кезеңде жұмыс істейтін
классификатор бойынша класс, мамандық немесе бағыт көрсетілген) берудің
орындылығы туралы кепілдеме және ұсынылатын гриф болуы керек.
Тұрақты қайта өңделген немесе толықтырылған ОАПҚ-ларға кепілдеме
грифтер осы ережелердің 3.1-пунктісінің а)-сы бойынша бір сыртқы
рецензияның негізінде беріледі, ал тұрақты стереотипті ОАПҚ-ларға
рецензиясыз, егер олардың басылып шыққан мерзімінен 1 жылдан артық уақыт
өтпесе.
ҚР ОАО ОАПҚ-ға гриф бергеннен және ОАПҚ басылып шығарылғаннан кейін
оны қолданудың тәжірибесін талқылауды сәйкес білім беретін мекемелерді
қатыстыра отырып ұйымдастыра алады. Талқылаудың нәтижелері ОАПҚ-ны қайта
басып шығаруға ұсыныс жасау үшін қолданылады.
Сараптаманың мазмұны. ОАПҚ-ның Мемлекеттік сараптамасы – бұл ҚР ОАО-
мен бекітілген ережелермен регламентацияланған (уақыты мөлшерленген)
ілеспелі құжаттаманы талдау және ОАПҚ-ны ғылыми-техникалық, оқу-әдістемелік
және дизайн-эргономиялық критерийлерге сәйкестігін зерттеу процесі.
Сараптама осы ережелермен қойылған критерийлерге сәйкес кепілдеме грифті
беруге болатындығы немесе болмайтындығы туралы қорытындымен аяқталады.
ОАПҚ-ның Мемлекеттік сараптамасының мақсаты - келесі мәселелерді
анықтау:
ОАПҚ-ның белгілі бір статусқа (мультимедиялық оқытушы программа,
электрондық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz