Есептеу желісінің топологиясы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
Кіріспе 4
1. Техникалық қамтама 5
1.1 Базалық модель OSI (Open System Interconnection) 5
1.2 Желілік хаттамалар 8
1.2.1 NetBEUI 8
1.2.2 IPXSPX 9
1.2.3 TCPIP 9
1.3 Желілер құрылғылары және коммуникация құралдары 10
1.3.1 Коаксиалды кабель 10
1.3.2 Кеңжолақты коаксиалды кабель 10
1.3.3 Ethernet – кабель 11
1.3.4 Cheapernet – кабель 11
1.3.5 Есулі қос өткізгіш 11
1.3.6 Талшықты – оптикалық тізбек 12
1.3.7 Типтік ортаның көрсеткіштері 13
1.4. Есептеу желісінің топологиясы 13
1.4.1 Жұлдызша типті топология 13
1.4.2 Сақиналық топология 15
1.4.3 Шиналық топология 17
1.4.4 Желiлер топологиясының сипаттамалары 18
1.5 Желi сегменттерi 19
1.6 Маршруттаушылар 19
1.7 Көпiрлер 20
1.8 Алшақтатылған қол жеткiзу қызиетiн қолдану жолдары 20
1.8.1 Х.25 қосылысын қолдану 21
1.8.2 Модемдi пайдалана отырып қосылу 21
1.8.3 ISDN қосылысын қолдану 22
2 Программалық қамтама 22
2.1 SMTP хаттамасы 23
2.2 POP (Post office Рrotocol) Хаттамасы 24
2.3 Пошталық хабардың форматы 27
2.4 Электронды поштаның құрылымы 29
2.4.1 Электронды поштаның мекен-жайы 29
2.4.2 Домен деген не? 29
2.5 Cookies механизмі 31
2.5.1 Cookies не үшін қажет? 32
2.5.2 Cookies-ді Mail.ru электронды қызмет поштасында пайдалану 32
3 ҚОРЫТЫНДЫ 35
4 ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 36
5 ҚОЛДАНБА 37

Кіріспе

Жан-жақты (глобальды) компьютерлік желіні пайдаланушылардың
көпшілігінің санасында Internet-тің негізгі информациялық технологиясының
үш желісін біріктіреді.
– электрондық пошта. (e-mail);
– файлдар архиві FTP;
– Wprld Wide Web;
Осы технологияның әр қайсысы желіні пайдаланушыларды информациямен
қамтудағы көптеген сұрақтарының бірден-бір шешіміне бағытталған.
Электрондық пошта – бұл Internet коммуникациясының негізгі құралы.
Internet желісі өзінің алғашқы жылдарында мемлекеттік болып дамыды. Бұл
дегеніміз, оны негізінен информацияны еркін алмасуға қолдану болып
табылады. Internetке жоғарғы оқу орындарының қол жеткізуі тек осы
тенденцияға қол тигізді.
Электрондық пошта көпшілік жағдайда кәдімгі поштаға ұқсас. Оның
көмегімен стандартты тақырыппен (конвертпен) жабдықталған хат – мәтіні
көрсетілген мекен-жайға жеткізіледі, онда адерсат қолайлы уақытта алып оқу
үшін серверде пошта жәшігі болады және адресаттың аты мен сервердің мекен
жайы анықталады.
Электрондық пошта қағаз поштаға қарағанда әлдеқайда ыңғайлы болып
табылады. Сізге хат жолдау немесе алу үшін компьютерге не пошта жәшәгіне
барудың қажеті жоқ.

1. Техникалық қамтама

1.1 Базалық модель OSI (Open System Interconnection)

Адамдар бір-бірімен қарым-қатынас жасау үшін бір тілді қолданады. Егер
олар хабарласу үшін қажетті көмекші құралдарды пайдаланады.
Хабарды жіберушіден алушыға бергенде, төмендегі стадиялар қажет
болады. Деректі беру процесін қозғалысқа келтіру үшін, бір-бірімен
байланысқан және деректері бірдей кодталған машиналар қолданылады.
Информация берілгенде байланыс желісіндегі деректердің бірдей болуы үшін
халықаралық стандарттау ұйымы құрылған(ISO International Standards
Organization).
Халықаралық коммуникациялық хаттамалардың моделін құру үшін ISO
пайдаланады, бұл салада халықаралық стандартты құру мүмкіндігі бар. Анық
түсіндіру үшін төменде оның жеті деңгейі қарастырылады. Халықаралық
стандарттау ұйымы (ISO) ашық системалардың базалық моделін (Open System
Interconnection (OSI)) құрды. Бұл деректер берудегі халықаралық стандарт
болып табылады.
1-ші Деңгей: физикалық – информация берудегі битті хаттама;
2-ші Деңгей: арналық – кадарларда қалыптастыру, ортаға шығуды басқару.
3-ші Деңгей: желілі – бағыттандыру, мағлұмат ағының басқару.
4-ші Деңгей: транспортты – ара қашықтығы алшақтаған процестердің өзара
қатынастарын қамтамасыз ету.
5-ші Деңгей: сеансты – алшақ процестердің арасындағы бәсекені қолдау.
6-шы Деңгей: өкілетті – берілетін мағлұматтардың интерпретациясы.
7-ші Деңгей: қолданбалы – мағлұматты пайцдаланушылардың басқарылуы.
Бұл моделдердің негізгі идеясы болып табылатыны, ол әр деңгейдің өзіне
жеке роль бөлінгендігі, оған қатынас ортасында.
Осыған байланысты деректер берудегі жалпы тапсырма жеке-жеке жеңіл
орындалатын тапсырмаларға бөлінеді. Жоғары не төмен орналасқан деңгейлердің
бір-бірімен қатынасы үшін туындаған келісімді хаттама деп атайды.
Пайдаланушылардың эффекті басқаруды қажет етуіне байланысты, есептеу
желісінің системасы комплексті құрылым болып табылып, пайдаланушылардың
тапсырысының әрекеттерін жүйелейді.
Жоғарғыдағының негізінде қолданылатын қолтанба деңгейінде
орындалантындарға әкімшілік функциялары бар келесі деңгей моделін шығаруға
болады.
Базалық модельдің қай бір деңгейі деректер көзінен бір бағытқа қарай
өтеді (7 деңгейден 1 деңгейге қарай) және деректер қабылдағаннан жоғары
бағытқа (1 деңгейден 7 деңгейге қарай). Төмен орналасқан деңгейген
пайдалану деректері соңғы деңгейге жеткенше өз ерекшеліктерімен қоса сол
деңгейдің тақырыбымен беріледі.
Қабылдау жағына түскен деректер алдымен жалданады, ол қажетті
жағдайда, пайдаланатын қолтаңба деңгейіне информация толық берілген
жағдайда жоғары орналасқан деңгейге беріледі.
1-ші Деңгей. Физикалық
Системадағы физикалық байланыстар үшін фзикалық деңгейде электрлік,
механикалық, функционалдың және процедураның параметрлері анықталады. 1-ші
деңгейдің негізгі функциячы болып физикалық байланыс және онымен тығыз
байланысқан эксплуатациялық дайындығы табылады.
2-ші Деңгей. Арналық
Арналық деңгейді 1-ші деңгейге берілетін, яғни кадр деп аталатын,
кадрлар реті сақталған деректерден қалыптастырады. Бұл деңгейде бірнеше ЭЕМ-
ды қолдану, синхронизациялау, қателерді табу және оларды түзету арқылы
тарататын ортаға басқаруды енгізу орындалады.
3-ші Деңгей. Желілік
Желілік деңгей есептеу желісіндегі екі абоненттің арасындағы қатынасты
қалыптастырады. Пакетте желілік адрестің болуының әсерінен, фунуциялардың
маршрутизациялануы арқасында қсылуы байқалады. Желілік деңгей қателерді
өңдеуді, мультиплекссиралауды, деректер ағынын басқаруды қамтамасыз етуі
қажет. Осы деңгейге жататын, белгілі стандарт ол Х.25 МККТТ рекомендациясы
(коммуникациялық пакетті жалпы қолданатын желіліер үшін).
4-ші Деңгей. Транспорттық
транспорттық деңгей өзара екеуі біріге істейтін пайдаланатын
процестердің бір-біріне үздіксіз деректер берілуін қолдайды. Және де,
тасымалдаудың санасын, берілгеннің қатесіздігін, есептеу желісінің
дербестігін, тасымалдаудың соңынан соңына дейінгі сервисті, шығынды
минимизациялау және байланыс адресациясының үздіксіз және деректерді
деректерді қатесіз беруге кепілді.
5-ші Деңгей. Сеанстық
Сеанстық деңгей бір байланыс сеансын қабылдауды, өткізуді және беруді
реттейді. Реттеу үшін деректердің құрамын толық беруді қамтамасыз ету,
диалогтың тексеріс пен аралық жинақтар деректерінің ағынын басқару, жұмыс
параметрлерін тексеру қажет. Бұдан басқа, функциясын, диалогты басқаруды,
синхронизацтялауды және төменгі деңгейлерде болған қателіктің әсерінен
сеанс байланысының берілуін тоқтатуды қосып алған.
6-шы Деңгей. Өкілеттік
деңгейдің деректерді тағайындауы деректерді интерпретациялау үшін
негізделген, және де қолданбалық деңгейді пайдаланушыларға деректер
дайындау үшін де қажет. Бұл деңгейде экран форматына және соңғы системаның
басу құрылғысының форматына деректерді беру үшін қолданылатын кадарлардан
деректердің жаңаруы байқалады.
7-ші Деңгей. Қолданбалық
Қолданбалы деңгейде пайдаланушылардың қолына өңделген информацияны
беру қажет. Бұнымен системалық және пайдаланушы қолданбалы программамен
жабдықталған жағдайда бәсекелеуге болады. Коммуникациялық тізбекпен
информация беру үшін деректер бір-бірінен биттік тізбек болып өзгереді (“0
және 1“ екі жағдайдың көмегімен екілік кодты).
Берілетін алфавитті-цифрлық жазбалар битті комбинацияның көмегімен
тағайындалады. Битті комбинациялар 4-,5-,6-,7- немесе 8 битті кодтан
құралады. Кодтағы белгіленген белгінің саны биттердің санына байланысты
болады: 4 биттен тұратын барлығы 16 мағынадан тұруы мүмкін, 5-битті код –
32 мағынадан, 6 ьитті код – 64 мағынадан, 7 битті код – 128 мағынадан және
8 битті код – 256 – алфавитті-цифрлы жазбадан.
Бірдей есептеу системалары және әр типті компьютерлер арқылы
информация жүргізген жағдайда келесі кодтар қолданылады:
1) Халықаралық деңгейде символды информацияны жүргізу (өткізу) 7-битті
кодтың көмегімен іске асады, ол ағылшын алфавиті бас және жәй
әріптерін кодтай алады, тағы басқа арнайы символдарды.
2) Ұлттық және арнайы таңбаларды 7-битті кодтың көмегімен жеткізуге
болмайды. Ұлттық таңбаларды ұсыну үшін өкп қолданылатын 8-битті кодты
қолданады.
Деректерді дұрыс түрінде, толығымен және қатесіз өткізу үшін
келісілген және тұрақты ережеге жүгіну қажет. Мұның барлығы деректерді
өткізу хаттамасында айтылған.
Деректерді өткізу хаттмасы мына информацияларды қажет етеді:
▪ Синхронизациялауды
▪ Инициализациялауды
▪ Бұғаттауды
▪ Адрестеуді
▪ Қателерді табуды
▪ Блоктарды номерлеу
▪ Деркетер ағының басқару
▪ Қалпына келтіру әдісі
▪ Қатынауды рұқсаттандыру

1.2 Желілік хаттамалар

1.2.1 NetBEUI

NetBIOS Extended User Interface кеңейтілген пайдалну интерфейс
NetBIOS. NetBEUI хаттамасы жылдам бола тұра, бірқатар шектеулері бар.
Атап айтқанда, ол марщруттандыруды қолдамайды, бірақ көпрілерді қолдануға
ықпал етеді. Бұдан басқа, ол желіні кеңтаралымды хабарлармен толтырып,
оның өткізгіштік қабілеттілігінің көп бөлігіне әсер етеді. Соңынан, оның
глобальды желіде қуатының азаюы ерекшелендіреді. Осыған қарамай оны
системалар құрамына мына төмендегі себептермен кіргізуге болады.
– Ол қателерді коррекциялаудағы мүмкіншіліктері жеткілікті.
– Ол толығымен өзін-өзі қалыптастыра алады.
– Ол ескі платформалы Lan Manager мен Windows 3.11 жұмыс тобының
алыстан қатынауын қолдауды жүзеге асыруды үйлестіруді қамтамасыз етеді.
– Ол қай-бір тұрақталған хаттама тоқтаған жағдайда қолданған хаттаманы
өзгертуге мүмкіндік береді.

1.2.2 IPXSPX

IPXSPX хаттамасын кіші және орташа желілерге жақсы пайдалануға
болады, себебі ол маршруттауды қолдан қамтамасыз етеді. Бұл жағдайда
желіні физикалық бөлініске ұшырататын, оны бірнеше сегментке бөлу арқылы
бір логикалық сегментпен сақталған күйінде жұмыс атқаруға мүмкіндік
туады. IPXSPX-тің қарсы беті де желінің өткізу қабілетінің бірі
есебінде, кеңтаралымды хабарды периодтан жіберуге арналған.
IPXSPX-тің пайдаланудағы қосымша ерекшелігі болып табылатын факт,
ол көптеген ойын желілері осы хаттаманы пайдаланатындығы.

1.2.3 TCPIP

TCPIP жекелеген емес, ол бірнеше хаттамалардың жинағы болып
табылады, оларға мыналар TCP, IP, ARP және тағы басқалар жатады. Оны
локальді желіде қолданғанда аса эффект болғанымен, ол глобальды желіде
жете жете қолданылуы мүмкін. Осы себептерге байланысты TCPIP хаттамасын
пайдалануға ұсынылады:
– Бұл хаттама көпшілік жағдайда UNIX системасын пайдаланған кезде
жинақталады.
– Бұл хаттама жай жинақты және Интернетке шығуға арнайы бөлінген
байланыс арнасы арқылы, алысқа қатынау қызметін және модем қолдауын
пайдалану арқылы қамтамасыз етеді.
– WindowsNT Socket-тің SQL server деректерінің базасына қатынау
үшін хаттаманы қолдануға мүмкіндік бар.
– Хаттама толығымен маршрутталған болып табылады.
– DHCP және WINS TCPIP-ні ендіргеннен кейін хаттамаға қызмет ету
анағұрлым жеңілдеді. DHCP пен WINS IP-адресінің шығуын толығымен
автоматтандыруға және NetBIOS компьютерлерінің аттарын ажыратуға
мүмкіндігі бар.
TCPIP хаттамасы Интернет желісіне тікелей қатынауды ұйымдастыру
үшін де қажет. Бұған қажеттіліктің жоқтығы тек мына жағдайда, бұның
қажеттілігі болмас еді. Прокси-сервер TCPIP өз арасындағы және
Интернетпен байланысын пайдалануға бағытталған болуы мүмкін, бірақ прокси-
сервер байланысы үшін IPXSPX хаттамасы пайдалануы мүмкін.

1.3 Желілер құрылғылары және коммуникация құралдары

Коммуникация құралы ретінде көпшілік жағдайда есулі қос өткізгіш,
коаксалды кабель және оптоталшықты тізбектер пайдаланады. Кабельдің түрін
таңдаған жағдайда мына көрсеткіштер есептеледі:
– Жабдықтау мен қызмет көрсетудің бағасы
– Информация берудің жылдамдығы
– Информация таратылатын қашықтыққа шек қою (қосалқысыз
күшейткіштер-қайталауыштар(репетите рлер))
– Таралатын деректердің қауіпсіздігі
Негізгі мәселе болып, осы көрсеткіштерді бірдей уақытта қамтамасыз
ету, мысалы таралатын деректердің ең жоғарғы жылдамдығы таралатын
деректердің мүмкін болатын қашықтығымен шектеледі, бұл ретте қажетті
деңгейде деректерді қорғау қамтамасыз етіледі. Кабельді системаның жеңіл
ұлғаюы және жәй ұзаруы оның бағасына әсер етеді.

1.3.1 Коаксиалды кабель

Коаксиалды кабель телевизиялық антенна кабелімен бірдей. Оның
құрамы пластикалық қапталған орталық мыс жезі екі қабатты экранды
антенамен оралған және сырты пластикалық қорғаныш қабатымен қапталған.
Коаксиалды кабель орташа бағасы бар, кедергіден жақсы қозғалады
және ұзақ қашықтыққа байланыс ретінде (бірнеше километр) қолданылады.
Информацияны тасымалдау жылдамдығы 1-ден 10 Мбитс-қа дейін, ол кей
жағдайларда 50 Мбитс-қа дейін жетуі мүмкін. Коаксиалды кабель негізгі
және кеңжолақты информацияны тасымалдау үшін қолданылады.

1.3.2 Кеңжолақты коаксиалды кабель

Кеңжолақты коаксиалды кабель кедергілерге төзімсіз, жеңіл ұлғаяды,
бірақ бағаы жоғары. Информация тасымалдау жылдамдығы 500 Мбитс. егер
базистік жолақта информация тасымалдау жиілігі 1,5 км қашықтықтан асады
күшейткіш қажет болады, немесе кәдімгі репитер (қайталағыш). Сондықтан
информация тасымалдау кезінде барлық қашықтықтың қосындысы 10 км ұзарады.

1.3.3 Ethernet – кабель

Ethernet – кабельде 50 ОМ толқынды кедергісі бар коаксиалды кабель
болып табылады. Оны бірде жуан Ethernet (thick) немесе сары (yelow)
кабель деп атайды. Ол 15 контактылы стандартты қосылуды қолданады.
Кедергі қарсылығына байланысты кәдімгі коаксиалды кабельдің қымбат түрі
деп атайды. Қайталағышсыз ең ұзақ қашықтығы 500 метрден аспайды, ол жалпы
Ethernet желісінің қашықтығы – 3000 метрге жуық. Ethernet – кабель,
өзінің магистралды тополгиясына байланысты тек соңында бір күшейтілген
резистор пайдаланады. Мұндай кабелдерді оларды жоғарғы бағасына
байланысты қазіргі желілерде сирек қолданады.

1.3.4 Cheapernet – кабель

Бірікккен Cheapernet – кабель Ethernet – кабельге қарағанда
арзандау және оны жұқа (thin) Ethernet деп атайды. Бұл да 50 модық
коаксиалды кабель, информация тасымалдау жылдамдығы 10 Мбитс.
Cheapernet – кабель сегменттерін қосқан жағдайда қайталағыш қажет
болады. Есептеу желісі Cheapernet – кабель мен бірге бағасы үлкен емес
және ұзартқан жағдайда шығын шығады. Желі платаларын қосу көптен
пайдаланып жүрген азгабаритті байонетті разъемның (CP-50) көмегімен
іске асады. Қосымша экрандаудың қажеті жоқ. Кабель ДК-ға үш жақты
қосқыштардың (T - connectors) көмегімен қосылады.
Екі жұмыс станциясының арақашықтығы қайталағышсыз көп болғанда 300
метр болуы мүмкін, ал жалпы Cheapernet – кабельдағы желілер үшін
қашықтық – 1000 метрге жуық. Cheapernet – кабельдан, адаптерлер
арасындағы гальваникалық ажырату үшін де, және сыртқы сигналды күшейту
үшін де.

1.3.5 Есулі қос өткізгіш

Есулі қос өткізгішті желі қосындысын көбінде Есулі қос өткізгіш
UTP (twisted pair) атайды, ол қосылған. Кабелдердің ішіндегі өте арзаны
болып табылады. Кабель дегеніміз ол екі (төрт) желі парлары таратылатын
сигналдың сапасын резонансты магнит өрісін мақсатынды бір-бірімен
оралған.
Есулі қос өткізгіш жеңіл өседі, бірақ кедергіден қорғанбаған. Оның
артықшылығы бағасы төмен және қондыру күрделі емес. Кедергіден қорғауды
арттыру үшін көбінесе экрандалған есулі қос өткізгіш (STP), бұл
дегеніміз, экрандау қабығына орналасқан, коаксиалды кабельдің экранына
ұқсас. Есулі қос өткізгіш бұл Есулі қос өткізгішнің бағасын жоғарылатын
коаксиалды кабельдің бағасына жақындатады. Осыған тектес кабелдердің
сапасы олардың желілерінің оралған дәрежесіне сәйкес анықталады. Қос желі
қанша мықты оралса, оның сапасы жоғары.
Есулі қос өткізгіш информация тарату жылдамдығы 100 Мбитс дейін
қамтиды. Кабельдің ұзындығы тарату жылдамдығы 1 Мбитс болғанда 1000
метрден аспауы тиіс.
Есулі қос өткізгіш бес категориясы бар. 1 және 2 категориялар
сапасы аса жоғары емес таратуды қамтамасыз етеді тек информация тілін
таратуға пайдаланады. 3 категория тарату жылдамдығы 10 Мбитс желілер
үшін төменгі талаптары болып табылады. 4 категория желідегі жылдамдықты
16 Мбитс дейін пайдаланады, ал 5 категория 100 Мбитс дейін. 5
категорияның кабелі ұзаққа шыдайды және сенімді.

1.3.6 Талшықты – оптикалық тізбек

Шыныталшықты кабель деп аталатын оптоөткізгіштер қымбаттау блады.
Мұндай кабелдермен электрлік емес жарық импульстері таратылады.
Коаксиалды кабель сияқты талшықты-оптикалықта орталық діңгегі болады,
бірақ ол мыстан емес шыныдан жасалған. Ол өте жіңішке және қалыңдығы
жағынан адам шашынан аспайды. Орталық діңгектін айналасына көп қабатты
қорғау қатыршығы орналасқан. Бұл жағдайда бір кабелдің орнына жекелеген
екі кабелді пайдаланады бірі деректі қабылдау үшін және бірі жарату үшін.
Информацияны тарату жылдамдығы мұнда секундына бірнеше гегабитке жетеді.
Шектеулі қашықтығы 50 км-ден асады. Сыртқы кедергінің әсері жоқтың қасы.
Қазіргі уақытта ЛВС (локальді есептеу желісі) үшін бұл қымбат тұратын
қосылыс. Мұны қолданатын жер, біріншіден электромагнитті өріс кедергісі
пайда болғанда және информацияны қайталағышсыз өте ұзақ қашықтыққа
жаратқанда. Олардың тыңдауға қарсылығы бар, себебі оптоталшықты кабелдегі
қарастырылған техника өте күрделі. Оптоөткізгіштер жұлдызша қосылудың
көмегімен бірігеді.

1.3.7 Типтік ортаның көрсеткіштері

Тарату үшін үш типтік ортаның корсеткіштері келесі таблицада
келтірілген:

Көрсеткіштер Ортаның деректерді тарату көрсеткіштері
Екі діңгекті Коаксиалды кабельОптоталшықты
кабель – есулі кабель
қос өткізгіш
Бағасы Жоғары емес Салыстырмалы Жоғарғы
жоғары
Ұлғайтылуы Ең қарапайым Проблемалы Қарапайым
Тыңдаудан Жарамсыздау Жақсы Жоғарғы
қорғану
Жерлендiрi Жоқ Мүмкін жоқ Жоқ
проблемалары
Кедергіге Орнатылған Орнатылған Жоқ
қабілеттілігі

1-кесте.Типтік ортаның деректер тарату көрсеткіштері

Жоғарыда қаралған компоненттердің негізінде ЛВС-і құрудың бірнеше
принциптері сақталған. Мұндай принциптерді топология деп атайды.

1.4. Есептеу желісінің топологиясы

1.4.1 Жұлдызша типті топология

Жұлдызша түріндегі топология желісінің концепсиясы үлкен ЭЕМ
облысынан келген, өйткені бас машина қабылдайды және барлық деректерді
шалғай құрылғыдан деректерді өңдейтін активті торап ретінде өңдейді.

1-сурет. Жұлдызша түріндегі топология желісі
Желінің өткізгіш қабілеті тораптың есептеу қуатымен анықталады және
әр жұмыс станциясы үшін кепілдік беріледі. Коллизиясы (соқтығысу)
болмайды.
Кабелді қосылыс күрделі емес, себебі әр жұмыс станциясы тораппен
жалғанған. Кабелді жүргізу шығыны жоғары әсіресе орталық торап
географиялық топологиясының ортасында орналасқан.
Есептеу желісін ұлғайтқанда алғашқы орындалған кабелді
байланыстарға пайдалануға болмайды. Жаңа жұмыс орнына орталық желіден
арнайы кабель тартылуы қажет.
Жұлдызша түрдегі топология есептеу желісінің топологияларының
барлығының ішіндегі ең бір жылдам орындалатыны. Жұмыс станцияларының
арасында деректер тарату жеке тізбекпен торап арқылы, (оның күшті өндіріс
қуаты болғанда) тек осы жұмыс станцияларын пайдалану арқылы таратылады.
Басқа топологияларға жеткенде бір станциядан басқасына информация
таратудағы жиілік сұранысымен салыстырғанда жоғары емес.
Есептеу желісінің өндіріс қуаты біріншіден орталық файлды сервердің
қуатына байланысты. Ол есептеу желісінде қауіпті орын болып тұруы мүмкін.
Орталық тораптың істен шығуы бүкіл желінің жұмысын бұзады. Орталық
басқару торабы – файл сервері информацияға рұқсатсыз қатынауға қарсы
оптималды механизм қорғанысын атқаруы мүмкін. Бүкіл есептеу желісі оның
орталығынан басқарылуы мүмкін.

1.4.2 Сақиналық топология

Сақиналық топологияда жұмыс желiлерi станциялары бiр-бiрiмен шеңбер
бойымен байланысқан, яғини 1-жұмыс станциясы 2-жұмыс станциясымен, ал 3-
жұмыс станциясы 4-жұмыс станциясымен және т.б. байланысқан. Соңғы жұмыс
станцияциясы бiрiншiсiмен байланысқан. Коммуникациялық байланыс сақинаға
тұйықталады .
Бiр жұмыс станциясынан келiсi станцияға кабельдерді өткiзу қиын, әрi
қымбат болуы мүмкiн, әсіресе егер жұмыс станциялар георгафиялық жағынан
сақинадан алыс орналасса (мысалы, сызық бойымен).
Мәлiметтер әрдайым шеңбер бойымен айналып жүреді. Жұмыс станциясы
алдын-ала сақинадан сұранып алып, берiлген ақпаратты ақырғы мекенжайымен
жібереді. Көптеген хабарламаларды “жолға” кабельдi жүйе бойымен бiрiнен
кейiн бiрiн жiберуге болатындықтан, хабарламаны жiберу өте нәтижелі болады.
Барлық сақиналы станцияларға сақиналы сұранымды өте оңай жiберуге болады.
Ақпаратты беру уақыты есептеу желiсiне енетiн жұмыс станциялар санымен
пропорционалды түрде үлкейедi.
Сақиналық топологиясының негiзгi проблемасы - ол барлық жүмыс станция
ақпаратты тасымалдауда беделдi түрде қатысу керек және сол станциялардың
бiруi iстен шықса, бүкiл желi парализацияланады. Кабелдік жалғаулар жеңіл
түрде қалпына келтiрiледi.
Жаңа жұмысшы станция қосу – желi жұмысын қысқа мерзiмге жұмыс iстеуiн
тоқтатуды талап етеді, өйткенi орнату кезiнде сақина ажыратылу қажет.
Есептеу желiлерiнiң ара қашықтығына шек қойылмайды, өйткенi нәтижесiнде ол
екi жұмыс станцияның ара қашықтығымен анықталады.

2-сурет.
Сақиналы топологияның арнайы формасы болып логикалық сақиналы желi
болып табылады. Физикалық тұрғыдан ол жұлдызды топологиялы бiрiктiру
ретiнде орнатылады. Жеке жұлдыздар кейде “хаб” деп аталатын арнайы
коммутаторлар (Hub – концентратор) арқылы қосылады. Жұмыс станцияларының
саны мен олардың арасындағы кабель ұзындығына тәуелдiлiк арқасында активтi
және пассивтi концентраторлар пайдаланады. Активтi концентраторлар қосымша
4-тен 16-ға дейiн жұмыс станцияларын қосатын күшейткiштерi бар. Пассивтi
концентратор тек қана тармақталу құрылғысы болып табылады (максимум 3 жұмыс
станциясына).

3-сурет. Логикалық сақиналы желiнiң құрылымы
Жеке жұмыс станциясын басқару кәдiмгi сақиналы желiде сияқты логикалық
сақиналы желiде де өтедi. Әрбiр жұмыс станциясына сәйкес басқаруы берiлетiн
(үлкенне кiшiге және ең кiшiден ең үлкенге) мекен-жайын меншiктейдi.
Бiрiгудiң бөлiнуi тек қана төмен орналасқан (жақын орналасқан) есептеу
желiсiнiң түйiнiнде ғана болады, сондықтан кейбiр жағдайларда ғана бүкiл
желiнiң жұмысы бұзылуы мүмкiн.

1.4.3 Шиналық топология

Шиналық топология кезiнде ақпаратты тасымалдау ортасы барлық жұмыс
станцияларының кiру мүмкiндiгi коммуникациялық жол түрiнде көрсетiледi,
егер де соған олар қосылып тұрса. Барлық жұмыс станциялары желiде бар басқа
жұмыс станцияларымен тiкелей қатынас жасай алады.

4-сурет. Шиналық желі топологиясы
Бұл барлық желiлiк адаптерлердiң желiлiк сымға тiкелей қосылуын
көздейтiн желi ұйымдастыруының барынша арзан схемасы. Желiдегi барлық
компьютерлер бiр сымға қосылады бiрiншi және соңғы коомпьютерлер шешулi
болуы тиiс. Шешу ретiнде (терминатор) кедергiлердi болдырмас үшiн желiнiң
аяғына дейiн жететiн сигналды өшiру үшiн пайдаланылатын қарапайым резистор
болады. бұдан басқа, желiлiк сымның бiр ғана, тек бiр ғана шетi
жнрлендiрiлуi тиiс.
Жұмыс станциялары кез келген уақытта, бүкiл есептеуiш желiнi өшiрмей-
ақ оған қосыла немесе одан өшiрiле алады. Есептеуiш желiнiң қызметi жеке
жұмыс станциясының күйiне байланысты емес.
Стандартты жағдайда Ethernet шиналық жүйесiне жiңiшке сымды немесе
үштiк қосқышы бар Cheapernet сымын пайдаланады. Мұндай желiнi өшiру немесе
оған қосылу шинаның үзiлуiн қажет етедi, бұл болса ақпараттың айналымдағы
ағынының бұзылуын, жүйенiң қалықтап қалуын (зависание) тудырады.
Жаңа технологиялар пассивтi штепсельдiк қораптар ұсынады, олар арқылы
жұмыс станцияларын есептеуiш желiнiң жұмыс iстеп тұрған кезiнде қосып және
немесе өшiруге болады.
Жұмыс станцияларын желiлiк прцестермен коммуникациялық ортаны
тоқтатпай қосуға мүмкiн болуының арқасында ақпаратты тыңдау, яғни
ақпаратты коммуникациялық ортадан бөлiп алу оңайға түседi.
Ақпаратты тiкелей беретiн локальдi есептеуiш желiде ақпарат беретiн
бiр ғана станция бола алады. әртүрлi қиыншылықтардың алдын-алу үшiн көп
жағдайда бөлудiң уақыттық әдiсi қолданылады. Ол бойынша әрбiр қосылған
жұмыс станциясы үшiн уақыттың кейбiр сәттерiнде мәлiметтердi беру арнасын
қолдануға ерекше құқық берiледi. Жоғары жүктеу (барынша) кезiнде, мысалы
жаңа жұмыс станцияларын енгiзген кезде, есептеуiш желiнiң өткiзу қабiлетiне
деген талаптар төмендейдi.
Жұмыс станциялары шинаға ТАР құрылғысының (terminal Access Point -
терминалдық қосу нүктесi) көмегiмен қосылады. ТАР коаксиалды сымға қосудың
арнайы типi болып табылады. Ине формалы зонд сыртқы өткiзгiштiң сыртқы
қабығы мен диэлектрик қабаты арқылы iшкi өткiзгiшке енгiзiледi де, оған
жалғанады.
Ақпарат модульдене кең жолақты берiлетiн ЛЕС-те (ЛВС) түрлi жұмыс
станциялары, қажетiне қарай, осы станциялар ақпарат жiбере алатын және ала
алатын жиiлiк алады. Жiберiлiп, алынатын мәлiметтер сәйкес тартпа
жиiлiктерде модульденедi, яғни ақпаратты беру ортасы мен жұмыс
станцияларының арасында сәйкесiнше модуляция және демодуляцмя модемдерi
бар. Кең жолақты хабарлар техникасы бiр уақытта коммуникациялық ортада
ақпараттың бiршама үлкен көлемiн тасымалдауға мүмкiндiк бередi.
Мәлiметтердi дискреттi тасымалдаудың ары қарай дамуы үшiн модемге бастапқы
сында қандай (цифрлi немесе аналогты (ұқсас)) ақпарат берiлгендiгi еш роль
атқармайды, өйткенi артынан ол ақпарат бәрiбiр өзгередi.

1.4.4 Желiлер топологиясының сипаттамалары

Есептеу желiлерiнiң топологиясының сипаттамалары төмедегi кестеде
көрсетiлген

Сипаттамалары Топология
Жұлдызша Сақина Шина
Кеңейту бағасы Жарамсыздау Орташа Орташа
Абонентердiң Пассивті Активті Пассивті
қосылуы
Бүлінуден қорғанысЖарамсыздау Жарамсыздау Жоғары
Жүйенің мөлшері Әртүрлі Әртүрлі Шектелген
Тыңдаудан қорғанысЖақсы Жақсы Жарамсыздау
Жоғарғы жүктемелерЖақсылау Қанағаттандырарлық Жаман
кезiндегi жүйенiң
мiнез-құлығы
Нақты режимде Өте жақсы Жақсы Жаман
жұмыс істеу
мүмкіндігінiң
уақыты
Кабелдi ажырату Жақсы Қанағаттандырарлық Жақсы
Қызмет ету Өте жақсы Орташа Орташа

2-кесте. Есептеу желілерінің топология сипаттамалары

1.5 Желi сегменттерi

Барлық дерлiк жұмыс желiлерi бiрнеше сегменттке бөлiнедi, өйткенi,
желiнiң әрбiр iске асырылуы белгiлi бiр шектеулер қояды. Бұдан басқа да,
желiнiң сегенттерге бөлiнуi жұмыс өнiмдiлiгiнiң артуына көмек етедi. әрина,
сегменттеуден кейiн жұмыс станциялары осы станциялардың локальдық
сегментiнiң шегiнде орналасқан желiлiк ресурстарға жету мүмкiндiгiнен
айырылады және дәл осы кезде iске маршритизаторлар (маршруттаушы-жолға
салушылар) мек көпiрлер жұмысқа қосылады.

1.6 Маршруттаушылар

Маршруттаушылар желiнiң бiрнеше сегменттерiн бiр қисынды (логикалық)
сегментке бiрiктiру үшiн қолданылады. Маршруттпаушылар хаттама немесе
транспорт деңгейiнде жұмыс iстейдi, олар қайталанбас (ерекше) желiлiк
мекендерге сүйене отырып ақпаратты бiр желi сегментiнен екiншiсiне берудi
жүзеге асырады. Маршруттаушылар тек маршруттауды қажет ететiн мәлiметтер
пакеттерiн ғана маршруттау үшiн мекендердiң локальдық сегменттерге жататын
тiзiмдерiн құру алгоритiмiн қолданады. Егер желiде бiрнеше маршруттаушы
ьорнатылап, оның бiрi iстен шықма, қалған маршруттаушылар мәлiметтердi
мақсатты орнына жеткiзуге мүмкiндiк беретiн ьасқа маршрутты тауып ала
алады. әрине, бұл үшiн белгiлi мөлшерде шығын кетедi, өйткенi
маршруттаушылардың құны бiршама жоғары. Маршруттаушының жұмыс үшiн
жеткiлiктi дәрежеде қуатты процессор қажет, өйткенi желiнiң iске
асырылуымен қойылатын уақыт шектерiне сию қажеттiлiгi бар. Мысалы, егер
растауды күту уақыты өткен болса, мәлiметтер пакетiн басқа компьютерге
бағыттаудың мәнi жоқ. Компьютер қажеттi пакеттi алу сәтiне қарай, ол
негiзгi компьютерге мәлiметтердi қайталап берутуралы сұрау жiберiп
үлгередi. Маршруттаушыны ауыстырудың қымбат емес нұсқаларының бiрi IPXSPX
және ТСР IР мәлiметтер пакеттерiн маршруттау функцияларын пайдалану болып
табылады. Егер маршруттаушы пакет типiн тани алмаса, ол оны бере алмайтынын
есте ұстау керек. Ал пакеттi бере алудың мүмкiн еместiгi мiндеттi түрде
көптеген қиыншылықтардың тууына әкелiп соғады.

1.7 Көпiрлер

Желiлiк хаттамалардың барлығы маршруттау мүмкiндiгiн қолдамайды
(мысалы NetBeui ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.