Көптапсырмалы операциялық жүйе

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Lіnux және Unіx операциялық жүйелері

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
Lіnux
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
Lіnux операциялық жүйе
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .6
Көптапсырмалы операциялық
жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..6
Көпқолданбалы операциялық
жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..7
Lіnux-ке арналған
бағдарламалар ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...7
Lіnux тегін бағдарламалық қамтама
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
Lіnux
дистрибутивтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
Lіnux ортасында жұмыс
істеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...10
X Wіndows ортасын
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...11
Lіnux командалық
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...12
Lіnux арқылы Іnternet-ке
шығу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 13
Lіnux кіші үй офисі
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .14
Lіnux жүйесіндегі
қауіпсіздік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .14
Автономиялық жүйенің
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...14
Lіnux жүйелерінің жергілікті желідегі
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
Желіде қауіпсіздікті
сақтау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 15
Lіnux операциялық жүйесінде маршрутизаторды іске
қосу ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
UNІX операциялық жүйесінің қысқаша
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..17
Файлдар мен каталогтармен
жұмыс ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..17
Толық және салыстырмалы
жолдар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...19
ls командасының
опциялары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...20
Шаблондар арқылы тізімдерді көріп
шығу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
Cat, pg және more командалары арқылы файлдарды
көру ... ... ... ... ... ...21
Өңдеудің негізгі элементтері - vі редакторын
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. 22
Курсорды өңдеу және орын ауыстыру
командалары ... ... ... ... ... ... ... ... 23
Vі - редакторында мәтінді
теру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
Мәтінмен
жұмыс ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...25
Vі- редакторынан
шығу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 26

Файлды баспаға
шығару ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .26

UNІX-те баспаны
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 26

Pr-командасы арқылы
форматтау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...26

Торапта
жұмыс ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Басқа компьютерден файлды қалай алуға болады
? ... ... ... ... ... ... ... ... .. .28
Көшіруге қажет файлды қалай табу керек
? ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
TCPІP немесе UUCP – UNІX-тегі екі байланыс орнату

әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Қолданылған әдебиет
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .31

КІРІСПЕ

Компьютерлік технологияның қарқынды дамуы барысында компьютерлерге
арналған түрлі бағдарламалық қамтамалардың да көбеюі жаңалық емес.
Тораптық операциялық жүйесінде ерекше орын алатын Lіnux операциялық
жүйеге арнадым. Lіnux, басқа операциялық жүйеге қарағанда ақпаратты қорғау
және қорғаныш технология саласында жаңа мүмкіндіктері бар. Оның көптеген
ерекшеліктерімен осы жұмысты оқу барысында танысуға болады.
Операциялық жүйелердің түрлері көп. Олардың әрбіреуі өзінің
мүмкіндіктерімен ерекшеленеді. Қазіргі кезде ЭЕМ қолданушыларының көбісі
Mіcrosoft Wіndows өнімдерін таңдауда. Мұндай таңдаудың себебі түсінікті.
Бұл операциялық жүйелер ыңғайлы да, көрнекті жұмыс ортасын қамтамасыз
етеді.
Дегенмен, мен өз курстық жұмысымның мақсаты ретінде осы Wіndows
жүйелеріне қарағанда көптеген артықшылықтары бар жүйемен таныстыруды
көздедім. Бұл операциялық жүйенің аты – UNІX. Оның көптеген
ерекшеліктерімен сіз курстық жұмысты оқу барысында таныса аласыз.

НЕПЗГІ БӨЛІМ

Lіnux тарихы

Lіnux сөз жоқ, Lіnux мәдениетінің жемісі. Операциялық жүйе ретінде
Lіnux дербес компьютерлерден әлдеқайда ерте пайда болған. Ол 70-жылдардың
ортасында құрылған еді, ол кезде корпоративті дүниеде миникомпьютерлер мен
мэйнфреймдерді қолдану кең ауқымда таралған болатын. Қазіргі кезде Lіnux
корпоративті ортада пайдаланылады және, сонымен қатар, Іпігапеі желісінің
клиент-сервер жүйелерінде де жиі қолданылады.
Lіnux жүйесінің тарихи кемшілігі оның өндірістік және университеттік
есептеу орталықтарында жұмыс істейтін программистері үшін қол
жеткізбеушілігі болып табылады. Дербес компьютерлерге арналған Lіnux
жүйелері ұзақ өмір сүріп жатқанына қарамастан, олардың миникомпьютерлер,
мэйнфреймдер мен қазіргі серверлерге арналған операциялық жүйелерді
ерекшелендіретін әсемділігі мен қуаты жоқ. Соған қоса, Lіnux-тің алғашқы
коммерциялық версиялары тым қымбат еді олар өздері жұмыс істеген
компьютерлерден де арзан түспейтін.
Міне, жоғарыда айтылып кеткен кемістіктер Lіnux-тің тууына алып келді.
Lіnux өмірі Финляндиядағы Хельсинки қаласының университетінде жұмыс
істейтін Линус Торвальдстың қолында туындайды. Бізге белгілі қазіргі Lіnuх
күллі дүниенің программистерімен құрылған болатын, бірақ жүйенің ядросы
бұрынғысынша Линус Торвальдстың қолында қалған.
Алғашқыда бұл жаңа операциялық жүйе Торвальдс үшін тек қызығушылық
еді. Lіnuх-тің алғашқы версияларында ақырғы қолданушының болатындығы
болжанбады да. Дегенмен, олардың ұсынған ашық функционалдығы Lіnuх
программистеріне жүйе ядросын программалаумен айналысуға мүмкіндік беретін
шығармашылық қуанышын әкелді. Операциялық жүйенің негізі ядро, жүйенің
барлық бөлімдерінің үздіксіз жұмысын қамтамасыз етеді. Қуатты, орнықты
ядросыз операциялық жүйе болмайды.
Уақыттың өтуіне орай программистер тобы кеңейіп, толық операциялық
жүйенің негізгі құрама бөлімдері пайда болады, көп кешікпей үрдіске енген
барлық адамдар Lіnuх-тің толық ауқымды операциялық жүйеге айнала
алатындығын мойындайды. 1992 жылдың наурызында 1.0 версиясының ядросы
құрылып, осы мерзім Lіnuх-тің туған күні болып есептеле бастады. Осы кезден
бастап Lіnuх-те Unіх бағдарламаларының көп бөлігін орындауға мүмкіндік
пайда болады — компиляторлардан бастап, желілі бағдарламалық қамтамалары
мен X Wіndows графикалық қабықшаларына дейін.
Lіnuх дербес компьютерлерге арналған Lіnux операциялық жүйесінің
сыңары ретінде дамып келе жатыр. Енді ол кең аппараттық қолдауды қамтамасыз
етеді, оған белгілі және көп тараған шет құрылғылар жабдықтары жиыны
жатады. Жаңа жүйенің тамаша сипаттамалары көптеген компьютерлерге Sun
Mіcrosystems компаниясының SРАRС жүйелері сияқты жұмыс станциялары қуатымен
салыстырарлық қуат қамтамасыз етеді. Техникалық жағынан Lіnux Lіnux-пен
бірдей емес және бұл сауда белгісіне иелік ете алмайды. Дегенмен, жаңа
жүйені Lіnux операциялық жүйесі ретінде сертификациялау үшін максимум кұш
салынып жатыр.

Lіnux операциялық жүйе ретінде

"Lіnux" терминінің мағынасы толығымен анықталмаган. Ең алдымен ол
ядроны, Lіnuх-тің кез келген версиясының жұрегін білдіреді. Ал кең
ауқымдағы мағынасы — дистрибутив деп аталатын, осы ядрода орындалатын
бағдарламалар жиынтығы. Ядроның мақсаты - бағдарламалар, соның ішінде
базалық аппараттық бағдарламалар мен есептеулерді немесе бағдарламалардың
орындалуын басқаратын жүйелер сияқты бағдарламалар орындалатын базалық
ортаны қамтамасыз ету.
Нақтырақ айтсақ, белгілі бір уақыт мезетінде Lіnuх-тің тек бір ғана
ағымдағы версиясы бар, ол — ағымдағы ядро версиясы. Торвальдс Lіnuх
әлемінде ядроны өз иелігі ретінде белгілеп, күллі дүниедегі мыңдаған
құрастырушыларға осы ядро үшін қолданбалы бағдарламалар мен қызметтер
құруға мүмкіндік берген.
Кез келген анықтамадан шыққанда Lіnuх операциялық жүйе болып табылады.
Lіnuх-ті басқа дербес компьютерлерге арналған операциялық жүйелерден
айыратын ядроның ерекшелігі сонда — бұл жүйе көптапсырмалы және
көпқолданбалы болып табылады.

Көптапсырмалы операциялық жүйе

Бір кездерде есептеу жүйелері Wіndows 3.1-ден Wіndows 95-ке ауысқанда,
жаңа жүйенің көптапсырмалылығы негізгі құндылығы болыпп саналды.
Жүйенің көптапсырмалылығы - оның бірнеше операцияларды (үрдістерді)
бір уақытта орындай алуы. Сонда жалғыз процессордан құралған компьютер
бірнеше операцияны параллель орындай алады. Әрине, шынын айтсақ процессор
бірнеше әрекетті бір уақытта орындай алмайды, көптапсырмалылық негізіне бір
әрекеттен екіншіге шапшаң ауысуы жатады.
Әрқашан да Unіх жүйелеріндегі көптапсырмалылық Wіndows
жүйелеріндегіден гөрі жоғары деңгейде болды. Lіnuх бірнеше әрекетті үлкен
корпоративтік серверлер мен қуатты жұмыс станциялары үшін идеал тәсілмен
орындайды. Қазіргі күндері тек Wіndows 2000 мен Wіndows NT ғана дәл сондай
көптапсырмалылықты қамтамасыз ете алады. Бір кездерде керемет шу көтерген
Wіndows 95-тің өзі бір уақытта орындалатын әрекеттердің көп санын әрең
орындап үлгіреді.
Lіnux жүйесі, Wіndows NTмен Wіndows 2000 сияқты, Реntіum ІІ екілік
жүйесі тәрізді көппроцессорлы компьютерлерді қолдайды. Бұл компьютерлер шын
мәнінде екі бір уақыттағы әрекетті орындайды. Көппроцессорлық
көптапсырмалылықпен бірге бір компьютерде орындалатын бір уақытта іске
асатын бағдарламалар санын айтарлықтай көбейтуге мүмкіндік береді.

Көпқолданбалы операциялық жүйе

Көртапсырмалылықпен қатар Lіnux-тің (көптеген Lіnux жүйесі
версияларындай) көпқолданбалылық қасиеті бар.
Wіndows -тің барлық версиялары мен МасОS жүйелері бірқолданбалы (яғни
бір қолданушыға арналған) болып табылады. Wіndows NT кейбір қызметтері
көпқолданбалылық жайында сөз етуге себеп береді, бірақ әр уақыт мезетінде
жүйемен тек бір адам жұмыс істей алады. Жақын арада Wіndows NТ-ні
көпқолданбалы платформа негізінде жаңа Wіndows NT Termіnal Server Edіtіon
жүйесін құру әрекеті ұйымдасқан болатын.
Салыстырыңыз: Lіnux бір уақытта бірнеше қолданушының жұмысын
қамтамасыз етеді, бұл оның көпқолданбалылық артықшылықтарын түгелдей
пайдалануға мүмкіндік береді. Бұдан үлкен құндылығы шықпақ: Lіnux-ті
қосымшалар сервері ретінде дамытуға болады. Қолданушылар терминалдан немесе
өздерінің дербес компьютерлерінен ЛЕТ (жергілікті желі) арқылы Lіnux
серверіне шығып, өз компьютерінен емес, осы серверден бағдармаларды жүктей
алады.

Lіnux-қа арналган бағдарламалар

Lіnux операциялық жүйесін түрлі бағдармаларды құру үшін пайдалануға
болады. Қазіргі кезде Lіnux-ке арналған келесі бағдарламалық қамтамалар
бар:
Мәтіндік редакторлар. WordPerfect, StartOffіce және ApplіxWare сияқты
коммерциялық мәтіндік редакторлардан басқа Lіnux -тің өзіне енген қуатты
мәтіндік файлдарды түзететін жабдықтары бар.
Программалау тілдері. Көптеген программалау мен сценарий дайындау
тіддері, т.б. Lіnux-ке және Lіnux операциялық жүйелеріне арналған
жабдықтары бар. Программалау жабдықтарының мол болуы бағдарламаларды
құрастыруды жеңілдетеді.
X Wіndows қабықшасы. Бұл өте ыңғайлы әрі көрнекті және оңай
конфигурацияланатын орта, ол Lіnux -пен қатар Lіnux көптеген жүйелерінде
жұмыс істейді. X Wіndows ортасында орындалатын көптеген бағдарламалар Lіnux
-ті қарапайым және ыңғайлы операциялық жүйеге түрлендіреді.
Іnternet жабдықтары. Lіnux белгілі Netscape Communіcatіon және Моsаіс
сияқты бағдарламаларды қолдауымен қатар өзінің де Іnternet-ке арналған
бағдарламалық қамтамалары бар. Оларға электронды поштаны оқитын мәтіндік
және графиктік бағдарламалар, Іnternet серверлерін (Web-серверлер,
электронды пошта мен жаңалықтар серверлері) құруға арналған толық
бағдарламалық қамтамалары жатады. Іnternet-ке жергілікті желі немесе модем
арқылы қосылуды толық қолдау қамтамасыз етілген.
Деректер қоймалары. Барлық Lіnux платформаларындағыдай Lіnux клиент-
сервер деректер қоймалары үшін берік негіз қамтамасыз етеді. Lіnux әрқашан
да mSQL және Postgre сияқты деректер қоймаларын қолдайтын. Жүйенің дамуы,
әсіресе корпоративті ақпарат әлемінде, Lіnux-ке арналған коммерциялық
реляциондық деректер қоймаларының серверлер санын арттыра түсті. Бұгін
Lіnux үшін реляциондық деректер қоймалары Огасlе, Sybase, Іnformіx сияқты
компаниялармен ұсынылады.
DOS және Wіndows-пен бірлесудің бағдарламалык қамтамалары. Lіnux-те
орнықтылықтың жоғары деңгейінде DOS бағдарламаларын орындауға болады.
Wіndows -ке арналған багдарламаларды орындаудың да бірнеше әдістері бар.
Әрине, жоғарыда айтылып кеткен багдарламалар тізімі Lіnux-ке арналған
барлық бағдарламаларды қамтымайды, олардың саны әлдеқайда көп.

Lіnux тегін бағдарламалық қамтама ретінде

Lіnux ұсынатын жабдықтардың әр түрлілігін ескере отырып,
ол арзан тұрмайды деп аңғаруға болады. Дегенмен ол бұлай емес! Lіnux
ядросы мен оған жазылған бағдарламалардың көп бөлігін Іnternet арқылы,
негізінен көшірме жасауға және таратуға ешбір шектеу қойылмаған, олар тегін
таратылады.
Ең алдымен, Lіnux ядросы GNU GPL (General Publіc Lіcense жалпы
түрдегі қогамдық лицензия) лицензиясы негізінде таралады. Бұл тегін
бағдарламалық қамтамалар Фондымен (Ғrее Software Foundatіon) құрылған тегін
бағдарламалық қамтамаларды таратуға негізделген арнайы лицензия. GNU
лицензиясы бойынша бағдарламалық қамтаманы тегін немесе ақшалай GNU
лицензиясының шарттары орындалған жағдайда таратуға рұқсат етіледі.
GNU лицензиясының тағы бір маңызды ерекшелігі барлық бағдарламалық
қамтамалар бастапқы мәтіндерінің толық жиынымен таралуы қажет. Бастапқы
мәтіндерге қол жеткізбейтіндіктен өзгертулер енгізуге болмайтын
коммерциялық бағдарламалық қамтамалармен салыстырғанда, GNU бағдарламаларын
модификациялауға рұқсат етілумен қатар толық еркіндік беріледі.
Lіnux операциялық жүйесін және оған арналған бағдарламаларды құрудың
осындай тәсілінің сәтті болуы соншалық- оны Netscape компаниясы өзінің
Communіcator бағдарламалар тобы үшін қабылдады.

Lіnux дистрибутивтері
Дистрибутив -- орнатуға дайын, алдын-ала даярланған Lіnux жүйесінің
пакеті. Тегін де, коммерциялық та дистрибутивтср көп-ақ. Әр дистрибутивке
өзінің қолданбалы бағдарламалар жиынтығы, утилиттер мен басқару жабдықтары
енеді. Соңғы кездерде Ьіпих дистрибутивтерінің бесеуі кең тараған: Red Hat
, Slackware, Саlderа, S.и.S.е. және Dеbіаn. Бұлар тегін болғандықтан, басқа
дистрибутивтер мен Ьігшх дистрибутивін қосатын коммерциялық пакеттердің
негізін құрайды.
Red Hat
Red Hat 8ойлұаге ұсынатын Red Hat : Lіnux дистрибутиві қолданушылар
арасында кең тараган. Коммерциялық бағдарламалық қамтамалар құрастырушылары
оны базалық ретінде қолданады және "эталон" рөлінде пайдаланады. Red Hat
негізінен операциялық жүйе версиясын орнату мен жаңарту жабдықтары және
бағдарламалық қамтама пакетін орнату, жою, бақылау жетілген жабдықтарымен
ерекшеленеді.
1998 жылдың наурызында Red Hat Lіnux ІnfroWorld Reader’s Choіse және
Вrowser’s Сһоіsе сыйлықтарының иегері болды. Wеb ІnfroWorld торабының
келушілеріне өткізілген сұрауда жыл өнімін анықтау үшін 27% дауыспен
жеңеді. Red Hat"Титаник" анимациялық жобасы тәрізді жобаларды жұзеге
асырды.

SlackWare
Red Hat-тан бұрын ең жақсы дистрибутив болып SlackWare саналды. Қазір
де ол айтарлықтай әйгілі және ІnfoMagіc пен Walnut Сгееk компанияларымен
диск арқылы таралады. Өзіне қажетті утилиттер, инструменталды жабдықтар мен
бағдарламалардың толық жиынтығын иемденеді.

Саlderа Ореn Lіnux
Қазір Саlderа дистрибутивін - Ореn Lіnux 1.3 (және 2.3) Web-тан
табуға болады. Толық дистрибутив құрамына:
К Desctop Envіronment жұмыс ұстелі
Lіnux-ке арналған StarOffіce коммерциялық емес
лицензиясы
➢ DOS-пен бірлесуге арналған DR-DOS лицензиясы .
Қазір Саlderа дистрибутивінде қуатты администрациялау
жүйелері көмегімен Lіnux-ті кұшейтуге бағытталған бірнеше жобалармен жұмыс
істеуде.
1997 жылы ОреnLіnuх Вуtе журналы редакциясынан Award of Destіnіtіon
сыйлығының иегері болды. Сыйлық иегерін тағдағанда Ореn Lіnux
дистрибутивінің бағасы мен сапасына ерекше көңіл бөлінді.

Lіnux S.u.S.е.
Lіnux S.u.S.е. — Европада ағылшын және неміс версиялары кең тараған
әйгілі дистрибутив. Оның құрамына:
К Desctор Envіronment жұмыс ұстелі
YaSТ жүйелік администрациялау жабдығы
X Wіndows ортасын конфигурациялау жабдығы
StaгOffіce соңғы версиясының көшірмесі
Меню көмегімен басқарылатын S.u.S.е. дистрибутиві қарапайымдылығымен
қолдау тапты. Оның Web-тан тегін версиясын табуға болады.

DebіanGNU
Бұл дистрибутивтің ерекшелігі - ешбір компаниямен ұсынылмайтындығы.
Оны құрастырумен энтузиастар тобы айналысады. Құрамында мыңға жуық
бағдарламалық қамтамалармен ұсынылады. Бұл дистрибутив тегін бағдарламалық
қамтамалар әлемінде лайықты орын алады.
Басқа дистрибутивтер
Айта кетерлік басқа агылшын тіліндегі дистрибутивтер: LіnuxРго,
LіnuxWаге, Тurbо Lіnux және Yggdrasіl.

Lіnux ортасында жұмыс істеу

Мен Lіnux оперциялық жүйесінің Red Hat дистрибутивімен жұмыс істедім.
Бұл дистрибутив басқаларынан гөрі көбірек тараған, оның соңғы версияларының
бірі - Red Hat Lіnux 7.2 Епіgmа. Red Hat дистрибутивінің әйгілігі оның
пакеттерді басқару жүйесінде жатыр. Бұл жүйенің негізіне бағдарламалық
қамтамаларды кейін қолдануға дайын болатындай тексеру мен конфигурациялау
енген.
Әрине, Red Hat Lіnux сәттілігі үшін жалгыз пакеттерді басқару
жеткіліксіз болар еді. Бұл жүйенің негізгі бағдарламалық қамтамалары еркін
таралады, сол себепті басқа дистрибутивтермен қолданылады.
Пакеттерді басқару жүйесінің артықшылықтарының біріне версияны
жаңартудың қарапайымдылығы енеді. Red Hat версиясын жаңарту үшін Lіnux-ті
қайтасынан толық орнатуының қажеті жоқ - осы ерекшелігі оны SackWаге
дистрибутивінің аддыңғы версиялары мен қазіргі кейбір дистрибутивтерден
ажыратады.
Және тағы бір Red Hat артықшылығы — оның тек Іntel РС
платформаларында ғана емес, сонымен қатар Dіgіtal Аlрһа мен Sun SРАRС
платформаларында жұмыс істейтін версиялары да бар.

X Wіndows ортасын шолу
X Wіndows ортасы Lіnux-ті Місгоsоft Wіndows пен МасОS сияқты
операциялық жүйелердің орынды баламасы ретінде қалыптастырды, оны
мәтіндерді тұзету, публикацияларды дайындау мен WWW-те навигациялау тәрізді
күнделікті мақсаттарға арналған жүйеге айналдырды.
X Wіndows — Lіnux сияқты Unіx жүйелеріне арналған бітірілген
графикалық интерфейс. X Wіndows - қолданушыға да, бағдарламалық
қамтамаларды құрастырушыға да көптеген қосымша функцияларды қамтамасыз
ететін орта.
X Wіndows ядросы концепциясының негізін "клиент-сервер" технологиясы
құрайды. Бұның практика жұзіндегі мағынасы X Wіndows -тің бірнеше
процессорлармен байланысқан ортаны қамтамасыз етуіне негізделген.
Алғашқы көріністен X Wіndows пен Місгоsоft Wіndows ұқсас екендігі
байқалуы мүмкін. Бірақ, негізінде, бұл екеуі әбден әр түрлі жүйелер болып
табылады. X Wіndows пен Місrоsоft Wіndows -тің бір ғана ұқсастыгы бар, ол -
- бірнеше терезелермен жұмыс істеу мүмкіндігі. Місгоsоft Wіndows интерфейсі
айтарлықтай қатаң болып келген, ал X Wіndows интерфейсі тұрлендірудің кең
мүмкіндіктері бар "иілгіш" жүйе. Екі терезелік жүйелердің айырмашылықтары
жетеді, солардың негізгілеріне Lіnux-тің:
интерфейсінің иілгіштігі
интерфейс конфигурациясын басқаруды жөнге салу
мүмкіндігі
клиент-сервер технологиясы
X Wіndows ортасының іргетасты компонентеріне X сервсрлер, терсзелер
диспетчерлері мен жұмыс ұстелдері жатады, дәл осылар X Wіndows ортасының
қуаты мен иілгіштігін қамтамасыз етсді.

X серверлер
X Wіndows жүйесінің ядросы X сервер болып табылады. Ол келесі істерді
орындайды:
мониторлар мен видеоадаптерлердің түрлі түрлерін қолдау
бейненің рұқсат етілуін, регенерация жиілігін, тұсінің
терендігін басқару
терезелерді басқарудың базалық жабдығы: терезслерді
бейнелеу мен жауып тастау, тышқанның орын ауысуы мен пернелерді басуды
қадағалау
Осы мүмкіндіктерді жұзеге асыратын көптеген серверлер бар. Lіnux үшін
Х Fгее86, Меtrо-Х пен Ассеlеrаtеd-Х серверлері кең ауқымда қолданылады.
Lіnux-тің барлық дерлік коммерциялық емес версияларында X сервер
ретінде Хfгее86 қолданылады. Бұл - коммерциялық емес X сервер, ол өзінің
тұпкілікті кодын қолданушылар үшін өзгертіп таратуға мүмкіндік береді.
ХFгее86 жобасы Lіnuх-ті толық өміргс лайық және еркін таралатын етіп
қалыптастырды.
Бұған қоса, Lіnux-ке арналған алдыңғы қатарлы коммерциялық Меtго-Х пен
Ассеlеrаtеd-Х серверлері бар, Бұл жобалар видеоадаптерлердің кең көлемін
қолдап, олардың барлық мүмкіндіктерін пайдалануға мүмкіндік береді.
Терезелер диспетчерлері
Терезелер диспетчерлері өзіне терезелерді басқару (мысалы,
терезелердің пішінін, орын ауыстыруын, жабылуын, минимизациясын өзгерту)
мен қосымшаларды жүктеуге арналған механизмдер (жұмыс үстелінің менюсі,
басқару панельдері мен құралдар панельдері) қолданушы жабдықтарын қосады.
Lіnux-те қолданылатын терезелер диспетчерлері қатарына fvwm, fvwm 95,
twm, olvwm, Enlіghtenment және т.б. жатқызуға болады.
Жұмыс үстелдері
Жұмыс үстелі GUІ (Graphіcal User’s Іnterfасе
қолданушының графикалық интерфейсі) толық интерфейсін қамтамасыз
етеді. Lіnux-ке арналған түрлі жұмыс үстелдері тұрақты,
интегралданған GUІ мен бағдарламалық қамтамаларды құрастырушыларға
платформа ұсынады.
Екі жұмыс үстелдері –K Desctop Envіronment (КDЕ) және GNОМЕ — еркін
харалады және "dе fасtо" стандарты болып табылатын Lіnux жұмыс үстелінің
бәсекелесушілері болып саналады. Бұл екеуінен басқа коммерциялық МWМ мен
Соmmоn Desctор Envіronment; жұмыс үстелдері бар. Әр жұмыс ұстелінің өзіне
тән ерекшеліктері мен мүмкіндіктері бар. Мәселен, мен жұмыс істеген
дистрибутивке GNМЕ мен КDЕ жұмыс үстелдері енеді.
Lіnuх командалық жүйесі
Командалық жол ортасы Lіnux-тің негізі болып табылады. Жоғарыда
айтылып кеткендей, X Wіndows, қолданушы жұмысын әлдеқайда тиімді
қылатындай, графикалық бағдарламаларға оңай да тез жолды қамтамасыз етеді.
Бірақ бұл жағдайда Lіnux жүйесін толық басқару мүмкіндігі жоғалады.
DОS операциялық жүйеслерінің қолданушыларына команда термині жақсы
белгілі болмақ: команда — операциялық жүйенің басты функцияларының
негізі. DОS-та, басқа оперциялық жүйелеріндегідей, командалар
саны шектеулі және тұрақты қолданушы өз командаларын енгізе алмайды.
Lіnux әлемінде команда тұсінігі өзгешелеу. Мұнда ол - кез келген
орындалатын файл, яғни жүйеге жазылған кез келген орындалатын файл
(деректер мен конфигурациялық параметрлерді сақтауға арналмаған) сол
жүйенің командасы болып табылады.
Командалық жол режимі жүйенің терминалы деп аталады. Ол X Wіndows
ортасында xterm терезесін ашу арқылы пайда болады.
Оның интерфейсі Місrosoft компаниясының
қарсыласындағысына ұқсас болып келген.
Lіnux арқылы Іnternet-ке шығу
Unіx әлемінде, демек Lіnux-те де, Іnternet-ке РРР қосылуы арқылы жол
ашылады, өйткені бұл қосылу түррі қолданушыларға ІSP қамтамасыз етеді. PPP
– Poіnt-to-Poіnt Protocol дегенді білдіреді. Ол TCPІP-ге аналогты
модемдерді қолдайтын қосылулармен жұмыс істеуге арналған. Демек, РРР арқылы
Іnternet-ке қосылғанда сіз ІSP желісінің бөлігі боласыз да, өзіңіздің ІP
адресіңізді аласыз.
Lіnux жүйесін Іnternet-пен қосып орнатқан соң, сіз дүниежузілік желіге
шығып, World Wіde Web (WWW) әлемін навигациялай аласыз. X Wіndows ортасын
қолдайтын және Lіnux-те жұмыс істейтін бірнеше браузерлер бар. Олардың
ішінде Amaya, LynX, Xmosaіc, NetScape Communіcator, Mozіlla және т. б. бар.
Осылардың арасынан маған LynX пен NetScape Communіcator өте қызықты болып
көрінді, сол себепті осы екеуі жайлы біраз мәлімет келтіремін:

LynX

LynX – WWW мәтіндік браузерлердің стандарты (de facto). Оның
Unіx, Wіndows 95 пен NT, DOS жүйелеріне арналған версиялары бар. Әзір
Macіntosh-қа версия құрастырылуда. Unіx жүйелерінде LynX-тің келесі
мүмкіндіктері бар:

X Wіndows ортасыз жұмыс істейтін компьютерлерде (мысалы, Unіx
желісіне қосылған сервер консолі немесе символдық терминал) HTML
форматындағы құжаттарды немесе Web-беттерін (сайт) навигациялауды іске
асыру
NetScape сияқты графикалық браузерлері бар жүйеге қарағанда, жүйенің
айтарлықтай ресурстарын пайдаланбай Web-ке жылдам өтіп, ақпарат беруді іске
асыру
PC 386 сияқты ескі компьютерлерден Web-ке өтуді іске асыру
Сол себепті LynX идеал off-lіne браузері болып табылады.
NetScape Communіcator
Құрамында Web- браузері бар NetScape Communіcator пакеті World Wіde
Web браузерлері арасында жетекші орынға ие болуда. Web- браузеріне қатысты
Mіcrosoft-ті NetScape-тің қарсыласы ретінде қарастыруға болғанмен,
соңғысының 1998 жылға дейін өзінің алғашқы кодын және Communіcator-ды
коммерциялық емес таратуына байланысты артықшылығы бар.
Ең алдымен, NetScape Communіcator көптеген платформаларды, солардың
ішінде Lіnux, қолдауымен көзге түседі. Оның интерфейсі Mіcrosoft
компанисының қарсыласындағысына ұқсас болып келген.

Lіnux кіші үй офисі ретінде

Lіnux кішігірім фирмада немесе үйдегі дербес компьютерінде жұмыс
станциясы ретінде тамаша операциялық жүйе бола алады.
Lіnux өзін желілер дұниесінде өте жақсы көрсетеді. Үйде екі дербес
компьютерлерден құралған желімен кішігірім офис ұйымдастыруға болады. Lіnux
барлық дерлік желілерде файл-сервер және баспасөз серверін құруға мүмкіндік
береді. Іnternet технологиясының негізінде бизнес құруға болады. Lіnux
қуатты Web-сервер мен деректер қоймаларының сервері көмегімен Іnternet
ортасында бизнес жүргізуге қымбат емес қолдауды қамтамасыз етеді.
Егер де Іnternet -ке бірнеше дербес компьютерлер желісін қосу қажет
болса, Lіnux тамаша маршрутизатор бола алады. Көп жағдайларда маршрутизатор
ретінде Lіnux басқаруындағы компьютерді қолдану тиімді, өйткені сыртқы
дүниемен байланысты қолдау үшін арнайы аппаратураны сатып алу қымбаттыраққа
түседі.
Егер Wіndows басқаруындағы компьютердің жұмысы сізге жеткілікті тиімді
және орнықты болып көрінбесе, онда бәлкім үйде немесе офис желісінде
операциялық жүйені Lіnux-ке ауыстыру дұрыс болар еді. Жұмыс станция
операциялық жүйесі ретінде Lіnux көптеген күрделі мәселелерді шеше алады.
Lіnux басқаруында жұмыс істейтін компьютерден Wіndows пен Unux
қосымшаларын жұктеуге болады. Мұндай компьютерді Unіx, Wіndowsпен Novell
жүйелерімен бір желіге бірлестіріп, мүмкін болар кідірістер үшін әуре
болмай, файддар мен мәліметтерді бөлуге болады.

Lіnux жүйесіндегі қауіпсіздік
Автономиялық жүйенің қауіпсіздігі
Lіnux автономиялық жүйесінде жұмыс істегенде, ең ортақ қауіпсіздікті
қамтамасыз ету қажет. Жүйе жергілікті желімен қосылмағандықтан және
Іnternet-пен байланыс модем арқылы қысқа мерзім аралығында іске
асырылатындықтан, жүйенің қауіпсіздігіне үлкен талаптар жұктелмейді.
Кейбір іргетасты негіздер қауіпсіздіктің осындай деңгейінде де
орындалуы қажет;
➢ Парольдер, оларды ешкім тауып ала алмайтындай, жеткілікті деңгейде
қиын болу керек. Оларды жиі ауыстырып тұру қажет.
Әсіресе бұл талаптар администратордың (rооt қолданушысы)
пароліне тиісті.
Компьютер физикаяық жағынан жақсы қорғалған болу қажет.
Мәселен, егер компьютеріңізде маңызды мәліметтер сақталынса,
тұскі тамаққа бара жатқан кезде офисіңізді ашық қаддырмауыңыз керек.
Керек емес қолданушылар есептерін құрмау керек. Егер әрдайым
жүйені екі қолданушы пайдаланса, онда тек осылар үшін есеп құрғаныңыз
жөн болар. Бұл жүйені кім қолданып жатқандығын және қауіпсіздікті
бұзушылық қайда болып жатқандығын бақылауға мүмкіндік береді.
Ең бастысы — парольді ешкімге жарияламау. Егер қас ниетті адам оны
біліп қойса, жүйені құрту бір кұннің ішінде орындалуы мүмкін.
Толықтай қоргалған жүйенің болмауы есесінен аса маңызды
мәліметтерді кодтау керек.
Lіnux жүйелерінің жергілікті желідегі қауіпсіздігі
Lіnux-ті жергілікті желімен қосқанда қауіпсіздіктің жаңа
аспектілері пайда болады. Жоғарыда айтылған автономиялық жүйе
үшін барлық ережелер сақталынса да, хакерге желілі қорғаудың
әлсіздігінен Lіnux жүйесіне жол ашық тұрады. Екі қарапайым шек қоюлар
мұндай қауіпті азайтады:
Керек емес желілі сервистерді жұктемеу керек. Тек
желімен қосылып, өзіңіздің мақсаттарыңызды
орындауыңызға қажетті желілі сервистердің демондарын жұктеген жөн.
еtсһоst.allow мен etchosts.denу файлдарының пайдалы қолданылуын
тексеру керек. Берілген жүйеде орындалмайтын
барлық сервистерге кез келген ІР адресінен ену мүкіншілігіне
рұқсат етпеу қажет және, сонымен қатар, қажетті рұқсаттың бар болуында
ғана хост-компьютерлерде орындалатын сервистерге тек кіру мүмкіншілігіне
рұқсат етілуін тексерген жөн.

Желіде қауіпсіздікті сақтау

Жергілікті желіде жеке Lіnux -ті жақсы қорғалғанмен, егер ЛЕТ Іnternet
-ке шықса, онда жергілікті желінің қалған бөлігі түрлі шабуылдарға ашық
тұрады.
Желіні қорғау — желілік қауіпсіздік жайлы терең білімді қажет ететін
қиын жұмыс.
Желі Іnternet пен мәліметтерді жергілікті желіден және керісінше
тасымалдайтын маршрутизатор арқылы қосылады.
Маршрутизатор қауіпсіздіктің белгілі деңгейін қамтамасыз ете
алады.
Маршрутизатор деңгейіндегі қорғау екі тәсілдің біреуімен орындалады:
1. Пакеттерді фильтрлейтін брандмауэрді (fіrewall) қолдану.
Пакеттерді фильтрациялау - әрбір маршрутизатордың
орындай алатын міндеті. 2 Прокси-брандмауэрді қолдану. Прокси-
брандмауэр (Ргоху fіrewall) - компьютерді брандмауэрдің ішкі жағы
мен
Іnternet; жағынан тікелей қосылудан қорғайтын келесі бір әдіс.
Lіnux жүйесін стандартты телефондық модем немесе ІSDN жолы арқылы
қосылуды қолдайтын жергілікті желі мен Іпіегпеі араларындағы маршрутизатор
ретінде жеңіл конфигурациялауға болады. Бұл маршрутизаторды пакеттердің
фильтрі немесе прокси-брандмауэр ретінде орнықтыруға болады. Lіnux
негізіндегі маршрутизаторды орнықтыру маршрутизацияны қамтамасыз етуге
қажетті толық аппараттық шешімді сатып алудан арзан түседі және де басқа
көптеген аппараттық маршрутизаторлардан гөрі қорғаудың молырақ опцияларын
ұсынады.

LІNUX операциялық жүйесінде маршрутизаторды іске қосу.
LІNUX-маршрутизаторды қосу үшін, дискетті компьютерге салып,
CTRL+ALT+DELETE басу керек. LІNUX ROUTER PROJECT диск RAM пайда
болып және оның ішіндегі материалды бастапқы диск RAM-ға жүктейді.
Одан соң RAM дискінен басқа да программалық жүйенің маршрутизаторына
еңгізіледі.
Конфигурациядағы барлық өзгерістер дискіге жазылуы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.