Қазақстан Республикасы сақтандыру нарығының жағдайы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 3

Негізгі бөлім

1-тарау. Сақтандыру нарығының теориялық негіздері ... ... ... ... ... ...5

2-тарау. Қазақстан Республикасы сақтандыру нарығының
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 19

3-тарау. Шетелдік
тәжірибе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...29

Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.37
Кіріспе.
Қазақстан экономикасының дамуының қазіргі кезеңі өндірістің төмендеуін
тежеу мен тұрақты экономикалық өсу үшін негіз қүруға бағытталған нарықтық
қайта құру фазасына өтумен сипатталады. Нақ осы мәселе Қазақстан дамуының
ұзақ мерзімді мақсаттар мен стратегияларында көрініс тапқан -"шетелдік
инвестициялар мен ішкі жинақтардың жоғары деңгейіне тән ашық нарықтық
экономикаға негізделген экономикалык өсу".
Осындай нарықтық қоғамда пайда болатын тұрлаусыздық пен тұрақсыздық,
экономикадағы үнемі болатын өзгерістер тәуекел тудырады. Әсіресе мұндай
жағдай кәсіпкерлікте жиі болады. Нарықта туатын кездейсоқ жэне тұрлаусыз
жағдайлар, экономикалық толқулар, бәсекелестердің әрекеттері тіпті білікті
басқару шешімдерін жоққа шығаруы мүмкін. Тәуекелді сақтандыру мен өзін-өзі
сақтандыруды қолданып, басқару облысында білікті жұмыс жүргізу арқылы
айтарлықтай төмендетуге болады. Яғни көріп тұрғанымыздай, нарықтық
шаруашылықтың дамуымен қоғам мүшелерін әлеуметтік-экономикалық, соның
ішінде сактық қорғау ерекше мәнге ие болуда. Сол үшін де еліміздегі
сақтандыру нарығыньң жағдайын кешенді бағалау қажет.
Макроэкономикалық тұрақтылық үшін қажетті қаржы резервтерін құра отырып,
сақтандыру техногенді жэне экологиялық уақиғалар кезіндегі өндірістік
күштердің қалпына келуі мен дамуына көмегін тигізеді, мемлекеттің
болжанбаған шығындарын қысқартады, инфляциялык фактордың әрекетін
темендетеді, тауарлар мен қызметтерге деген сүраныс пен үсыныс ара
қатынасын оңтайландырады.
Қорыта айтқанда, сақтандыру мәселесі және де елдегі сактандыру нарығының
жағдайын жақсарту мәселесі экономикалық проблемалар ішінде ерекше мәнге ие,
өйткені дәл осы мәселе елдің өміріне оң әсер етуші қуатты факторлардың бірі
болып табылады. Осы себептерге байланысты мен өз курстық жұмысымның негізгі
талданар мәселесі етіп осы тақырыпты алдым. Курстық жұмысымның мақсаты -
Қазақстан сақтандыру нарығының жағда-йына кешенді талдау жүргізіп, оның
кызмет ету ерекшеліктерін анықтау.
1-тарау. Сақтандыру нарығының теориялық негіздері.
1.1Сақтандыру нарығы түсінігі, мәні.
Сақтандыру нарығы түсінігі отандық экономикалық әдебиеттерде жақында
ғана қолданыла бастады. Сақтандыру ісіндегі мемлекеттің монополиялық
жағдайында сақтандыру нарығының болуы туралы сөз де қозғалмаған.
Сақтандыру қызметтері нарығының мәні сақтандыру табиғатынан көрініс
табады. Менің ойымша, бұл түсінікті жетекші ғалым-экономистер көзқарасы
тұрғысынан қарастыру керек.
Сақтандыру терминдері сөздігі келесідей талқылама береді: Сақтандыру
нарығы - сақтық қорғаудағы қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру
процесінде айрықша тауарды сату-сатып алу бойынша пайда болатын
экономикалық қатынастар жүйесі.
В.В.Шахов мынадай анықтама берген: ... Сақтандыру нарығы - сату-сатып
алу объектісі сақтық қорғау болып табылатын, оғап деген сұраныс пен ұсыныс
қалыптасатын ерекше элеуметтік-экономикалық құрылым, ақша қатынастарының
белгілі бір сферасы.
Кең мағынада сақтандыру нарығы сақтандыру өнімін сату-сатып алумен
байланысты барлық экономикалық қатынастардың жиынтығын білдіреді. Нарық
сақтандырушы мен сақтандырылушы арасындағы тығыз байланысты қамтамасыз
етеді. Тар мағынада сақтандыру нарығы - сақтандыру қоғамдарының жиынтығы.
В.М.Родионова өзінін Финансы оқулығында мынадай анықтама ұсынған:
Сақтандыру нарығы — бұл сату-сатып алу объектісі болып арнайы қызмет
-сақтық қорғау табылатын, оган деген ұсыныс пеы сұраныс калыптасатын ақша
қатынастарының ерекше сферасы.
Ю.Бугаев өзінің мақалаларының бірінде былай деп жазған: Мемлекеттің
реттеушілік әсерінің негізінде сақтандырылушылардың белгілі бір
қажеттілігін қанағаттандыратын сақтандырушы өзінің ерекше тауарын
(сақтандыру) өткізе алатын ерекше сақтандыру нарығы пайда болады.
Сақтандыру нарығы сақтандырушы мен сақтандырылушы арасындағы экономикалык
қатынастарды ортақтастандырады.
Осы түсініктердің (анықтамалардың) талдауы негізінде
авторлардың барлығы келесідей көзқарасқа ие болған деген қорытынды жасай
аламыз: Сақтандыру нарығы - бүл сақтандыру қызметі деген айрықша тауарды
сату-сатып алумен байланысты экономикалық қатынастардың жиынтығы.
Осылайша, сақтандыру нарығы қарамағында бір жағынан, уақытша бос
сақтандыру қорларының қаражаттары болады, ал екінші жағынан, сақтандыру
нарығының оларды жоғары табыс әкелетін және салынған қаражаттардың тез
қайтарылуын қамтамасыз ететін қызмет сфераларына салуға мүмкіндігі болады.
Сәйкесінше сақтандыру нарығы түсінігі оның мәні есебінен ашылады.
Бәріміз білетіндей, мән философиялық категория ретінде белгілі бір
құбылыстың ішкі мазмұны деген мағынаны береді.
Сақтандыру нарығының мәні сақтандыру қызметі және сақтандыру тәуекелі
категорияларын қарастыру кезінде анықталады. Осы жерде ... нарық пен
сақтандыру тәуекелі өзара байланысты. Бір жағынан, нарық сақтандыру
тәуекеліне әсер етеді, екінші жағынан - қалыптасқан жағдайға байланысты
сақтандырудың тәсілі мен шарттары дайындалады.
Сактандыру нарығында келтірілген нүқсандар территориялық ғана емес,
сондай-ақ уақыт аспектісінде карастырылады. Осымен бірге сақтандырылушылар
арасында сақтандыру қорын қайта бөлу тиімді болу үшін, айтарлықтай үлкен
территория және де сақтандырылған адамдардың саны айтарлықтай аз болу
керек. Осы шарттар сақталған кезде ғана үлкен территорияларды қамтыған
апаттар нұқсандарын үлестіру мүмкін болады.
Кездейсоқ жағдайлардан туындаған нұқсанды уақыт бойынша үлестіру бір
шаруашылық жыл шегінен асып кетуі мүмкін. Төтенше жағдайлар бірнеше жыл
болмауы мүмкін және олардың нақты болатып күні белгісіз болады. Бұл
жағдай қолайлы жылдары түскен сақтандыру төлемдерінің бір бөлігін қолайсыз
жылдары болатын төтенше жағдайларды өтеудің қайнар көзі ретінде қолдану
үшін резервтеу қажеттілігін тудырады.
Сақтандыру нарығының ерекше белгісі болып сақтандыру қорына жиналған
сақтандыру төлемдерінің қайтарымдылығы табылады. Сақтандыру төлемдері
мүмкін болатын нұқсанды өтеуге арналған нетто-төлемдердің және сақтандыруды
жүргізуші сақтандыру ұйымын ұстау үшін жөнелтпе шығындардан тұратын
сақтандыру тарифтерінің негізінде анықталады. Нетто-төлемдердің барлық
сомасы белгіленген уақыт кезеңінде нұқсанды өтеу нысанында қайтарылады.
Қаражаттарды қайтару белгісі сақтандыруды несие категориясына, ал
сақтандыру нарығын қаржы-несие нарығына жақындатады.
Сақтандыру қоры қаражаттарының шоғырлануы - сақтандыру нарығын
ұйымдастырудың негізгі кағидаты. Бүл қағидат кез-келген сақтандыру ұйымы
үшін анықтаушы болып табылады.
Сақтандыру нарығының болуының міндетті шарты болып сақтандыру
қызметтеріне деген қоғамдық қажеттіліктердің болуы және сол қажеттіліктерді
қанағаттандыра алатын сақтандырушылардың болуы табылады. Отандық
экономиканың нарыққа өтуі экономикалык катынастар жүйесіндегі
сақтандырушының рөлі мен орнын өзгертеді. Сақтандыру компаниялары
шаруашылық өмірдің толық қүқылы субъектілеріне айналуда.
Сондай-ақ, сақтандыру нарығының қалыптасуы үшін кәсіпорындар мен
ұйымдардың, халықтың мүлкін сақтық қорғау үшін сәйкес сақтандыру қорларының
болуы шарт. Бірнеше миллиондаған теңге сақтандыру сомасы және де өзінің ірі
капиталы бар ондаған сақтандыру компаниялары болуы керек.
Сақтандыру нарығының кызмет етуінің негізгі заңдары болып кұн заңы мен
сұраныс және ұсыныс заңы саналады.
Сақтандыру нарығы тауарлы шаруашылықтың даму процесінде қалыптасады және
де соңғысының ажырамас элементі болып табылады. Айтылған екеуінің де пайда
болуының шарты болып қоғамдық еңбек бөлінісі
және әртүрлі меншік иелерінің болуы табылады. Сақтандыру нарығы нарықтық
қатынастардағы субъектілердің дербестігін, олардың сақтандыру қызметін сату-
сатып алу бойынша тең құқылы серіктестігін, көлденең және тік
байланыстардың дамыған жүйесін, бәсекелестікті болжайды.
Мемлекет экономикасындағы сақтандырудың нарықтық қатынастар
инфрақұрылымының қызмет етуінің негізгі элементі ретіндегі рөлі артуда. Бұл
жерде экономикалық инфрақұрылымға сақтандыру механизмін енгізу мен
мемлекеттегі сақтандыру нарығының өз инфрақұрылымын құру сияқты екі
параллель процесс жайлы сөз болуда.
Жүргізілген зерттеулерге сәйкес, сақтандыру нарығының мәні -адамдардың,
шаруашылық құрылымдардың, кәсіпкерлік жэне коммерциялық фирмалардың,
өндірістік кәсіпорындардың әртүрлі кездейсоқ жағдайлардан сақтық қорғауға
деген қажеттіліктерін канағаттандыруда.
Сақтандыру нарығының экономикалық мәні материалдық немесе басқа да
нүқсан келтіре алатын сақтандыру тәуекелінің болуымен шарттасылған қайта
бөлушілік ақша қатынастарымен сипатталады.
Бір жағынан, сақтандыру қызметтерінің нарығы - бүл сақтандыру өнімін
сату-сатып алумен байланысты экономикалық қатынастар жиынтығы, ал екінші
жағынан, сақтандыру қызметін сату-сатып алумен байланысты бірнеше нарықтық
қатынастар субъектілері арасындағы тең қүқылы және жауапкершілікті
серіктестік.
Сәйкесінше, нарық сақтандыру бизнесінің белсенді дамуы, көптеген
сақтандыру ұйымдарының қүрылуы мен қызмет етуі үшін объективті жағдайлар
жасайды. Осылайша, сақтандыру нарығы белгілі бір жағдайлар жасалған кезде
Қазақстанның экономикалық қатынастары мен байланыстары жүйесінде
айтарлықтай маңызды рөл ойнар еді. Қазірдің өзінде сақтандыруға деген
көзқарас өзгеруде. Сақтандыру қызметтері нарығында мүдделердің жаңа топтары
қалыптасуда. Сақтандыру нарығы нарықтық қатынастар құралдарының ішінде нық
орын алуда.

1.2 Сақтандыру нарығының құрамы мен құрылымы.
Сақтандыру нарығының мазмұнын оның түрлері, инфрақұрылымы кеңірек ашады.
Ендігі кезекте сол түрлерін қарастырып өтейік.
Салалық нышаны бойынша 1. өмірді сақтандыру нарығын (сонымен бірге
сақтандырудың барлық ұзақ мерзімді түрлері: зейнетақыны, денсаулықты,
аннуитет жэне т.б. жатады) 2. мүлікті сақтандыру нарығын, 3.жауапкершілікті
сақтандыру және де 4. жазатайым уақиғалардан сақтандыру нарығын бөледі.
Қазақстан Республикасында сақтандырудың "өмірді сақтандыру" және жалпы
сақтандыру сияқты екі саласы белгіленген.
Масштабы бойынша улттық, аймақтық және халықаралық сақтандыру
нарықтарын бөледі.
1.Ұлттық сақтандыру нарығы - жеке мемлекеттегі сақтандыру үйымдарының
қызмет ету сферасы. Институционалды түрде үлттық сақтандыру нарығы
сақтандыру ұйымдарынан, арнайы қайта сақтандырушы ұйымдардан, сақтандыру
брокерлері мен агенттерінен түрады. Ұлттық сақтандыру нарығындағы барлық
қызмет үлттық сақтандыру заңы шегінде жүргізіледі. Бұл заңның орындалуын
бақылау мемлекеттік сақтандыруды бақылау органына жүктелген.Ең ірі үлттық
сақтандыру нарықтары АҚШта, Ұлыбританияда, Германияда және басқа да
бірқатар елдерде калыптасқан. Ұлттык сақтандыру нарығында Үкіметте,
бұқаралык ақпарат құралдарында, халықаралық келіссөздерде сақтандыру
ұйымдарының ұжымдық мүдделерін ұсынатын ұлттык сақтандыру ассоциациялары
қызмет етеді.
2.Аймақтық сақтандыру нарығы өзара интеграциялық байланыстармен
байланысушы жеке аймақтардың сақтандыру ұйымдарын, ұлттык нарықтарын
біріктіреді. Ең ірі аймақтық нарық болып Солтүстік американ сактандыру
нарығы (АҚШ, Канада) саналады.) Еуропалық экономикалық одастастықтың
сақтандыру нарығында терең интеграциялық процесстер жүруде. Бұл Еуропалық
экономикалық одақтастықтың ортақ сақтандыру нарыгын құру
туралы жоспарды жүзеге асырумен байланысты. Еуропалық экономикалық
одақтастықтың ұлттық сақтандыру заңдарын толық сәйкестендіру көзделген.
3.Халықаралық сақтандыру нарығы - бұл үлттық және
аймақтық
сақтандыру нарықтары жиынтығы. Мұндай мағынада халықаралық сақтандыру
нарығы ретінде халықаралык сақтандыру операцияларының едәуір үлес
салмағымен сипатталатын жергілікті сақтандыру нарықтары қарастырылады (Нью-
Йорк, Лондон, Цюрих).
Қайта сақтандыру арналары бойынша және брокерлер арқылы ірі тәуекелдер
көптеген халықаралық және аймақтық сақтандыру нарықтары арасында бөлінеді.
Мүдделерді сәйкестендіру және сақтандыру ұйымдарының жалпы проблемаларын
шешу мақсатында халықаралық сақтандыру одақтары (техникалық тэуекелдерді
сақтандырушылардың халықаралық одағы, теңіздік сақтандырушылардың
мемлекеттік одағы және тағы басқалар) қызмет етеді.
Сақтандыруды жүзеге асырудың негізгі үйымдық-құқықтық нысандары болып
1.мемлекеттік сақтандыру2. акционерлік қоғамдар жүргізетін сақтандыру және
3. өзара сақтандыру табылады.
1. Мемлекеттік сақтандыру - бүл сақтандырушы ретінде мемлекеттік ұйым бой
көрсететін сақтандыру нысаны. Мемлекеттік сақтандыру сақтандырудың барлық
түрлерін жүргізудегі мемлекеттің абсолютті монополиясы жағдайында,
сақтандырудың жеке түрлеріне мемлекеттік монополия жағда-йында немесе
қандай да бір мемлекеттік сақтандыруда монополиясы жоқ болган жағдайда
жүргізілуі мүмкін. Қазір ТМД елдеріндегі сақтандырудың дамуы соңгы
вариантқа жақындауда. Бірақ, мемлекеттік сақтандырудың кей-бір түрлерін
жүргізудегі басымдылығының болу мүмкіндігін ұмытпаған жөн.
Қазіргі кезде Қазақстанда мемлекеттің сақтандырушы қызметінің тек жалпы
мемлекеттік стратегиялық мағынадағы мүдделерді сақтандырудагы гана
басымдылығын көрсетуге болады. Осылайша, "Казагрополис" республикалык
мемлекеттік ауыл шаруышылық сақтандыру кәсіпорыны (құрылтайшысы Қазақстан
Республикасының ауыл шаруашылық Министрлігі) үшін басым бағыт болып ауыл
шарушылыгының өндірісін міндетті сақтандыру табылады.
Ал "Казахинстрах" мемлекеттік сақтандыру компаниясы үшін инвестицияларды
сақтандыру басым бағыт болып табылады.
2.Акционерлік сақтандыру - сақтандырушы ретінде өзінің жарғылық капиталын
акциялардың көмегімен құратын акционерлік қоғамдар бой көрсететін
сақтандыру қызметін ұйымдастыру нысаны.Акциялар аркьшы жарғылық капиталды
құру құрылтайшыларға занды жэне жеке тұлғалардан ақша ресурстарын тарту
арқылы тез арада сақтандыру операцияларын жүргізуге мүмкіндік береді.
Алғашқы капиталды құру тэртібіне қарай ашық типтегі жэне жабық типтегі
акционерлік қоғамдарды жэне де жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерді
бөледі. Бүл айтылғандар дүниежүзілік тәжірибеге тән.
3.Өзара сақтандыру - өзара көмек көрсету мақсатында сақтандырушылардың
бірігуі байқалған сақтық қорғаудың ұйымдық нысаны. Өзара сақтандыру қоғамы
- қазақстандық нарықтың жаңа қатысушысы. Қазақстандағы өзара сақтандыру
қоғамының қызметі "Сақтандыру қызметі туралы" Заңмен жэне Қазақстан
Республикасының Азаматтық Кодексінің "Өзара сақтандыру" атты 845 бабымен
реттеледі.
Өзара сақтандыру қоғамдары өз мүшелерінің мүліктерін жэне басқа да
мүліктік мүдделерін сақтандыруын жүзеге асырады жэне де коммерциялық емес
ұйымдар болып табылады. Коммерциялық қызметті жүзеге асырғанда қызмет ету
тәртібі сақтандыру (қайта сақтандырушы) үйымдар үшін бекітілген талаптарға
сэйкес жүзеге асырылады. Заңдылық негіздің дамымауына байланысты сақтандыру
нарығындағы бүл тамаша бой көрсетпеген. Осылайша, "Қазақстан
Республикасындағы сактандыру нарығы 1996-98 жылдардагы негізгі бағыттары
жөніндегі" Қаулыда шағын жэне орта бизнесті дамыту мақсатымен өзара
сақтандыру қоғамдарын кұру туралы ереже жобасыи дайындау мақсаты қойылған.
Сонымен бірге, Азаматтық Кодексте олардың қызмет ету жагдайлары өзара
сақтандыру туралы заң актілерімен анықталады делінген. Бірақ қазіргі күнге
дейін заң жобасы ұсынылмаған.
Сақтандыру пұлы - белгілі бір тәуекелдерді бірігіп сақтандыру
үшін сақтандыру компанияларының бірлестігі. Негізінен сақтандыруға қауіпті,
Ірі және жаңа тәуекелдер қабылданғанда қүрылады. Пұлдың қызметі бірлесіп
сақтандыру қағидатына сүйеніп құрылады. Әр компания пулға сақтандырылған
тәуекелдерді береді, пул жинаған жарналардың белгілі бір үлесін алады жэне
де сол үлесте нүдсандарды өтеу бойынша жауапкершілік алады. Пулдар шетелде
авиациялық, атомдық, әскери тэуекелдерді, жауапкер-шілікті және т.б.
сақтандыруда кеңінен дамыған.
Сақтандыру үйымдарының ынтымақтастығының нысаны болып сақтан-
дырушылардың одақтары мен ассоциацияларын құру табылады. Қазақстан
Республикасында құрылған сақтандырушылар одағының мақсаты –сақтанды-
рушыларға методикалық және үйымдық ақпараттық көмек көрсету, сақтанды-ру
бойынша заң жэне нормативтік актілер жобаларын дайындауға қатысу, сақ-
тандыру қызметкерлерінің мамандандырылуын жоғарылату бойынша курстар мен
семинарлар үйымдастыру, сақтандырушылардың қаржылық түрақтылы-ғын нығайту
бойынша ұсыныстар дайындау жэне т.б. Енді сақтандыру нарығының қатысушылары
жайлы қысқаша айта кететін болсақ, Сақтандыру қызметі туралы Заңға сәйкес
Қазақстан РеспубликасыныңІ сақтандыру нарығының қатысушылары:
1. сақтандыру (қайта сақтандыру) үйымы;
2. сақтандыру брокері;
3. сақтандыру агенті;
4. сактанушы, сақтандырылушы, пайда алушы;
5. актуарий;
6. уэкілетті аудиторлық ұйым (уэкілетті аудитор);
7. өзара сақтандыру қоғамы;
8. сақтандырумен байланысты кэсіпкерлік кызметті жүзеге асыратын
өзге де жеке және заңды түлғалар.

Қайта сақтандыру үйымы – уәкілетті мемлекеттік органнын тиісті
лицензиясы негізінде қайта сақтандыру шарттарын жасасу және орындау
жөніндегі қызметті жүзеге асыратын заңды түлға;
Сақтандыру ұйымы (сақтандырушы) - сақтандыру шарттарын жасасу жэне
орындау қызметін уэкілетті мемлекеттік органның тиісті лицензиясы негізінде
жүзеге асыратын заңды тұлға;
Жоғарыда аталған Заңға сэйкес сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы өзінің
негізгі сақтандыру қызметінен басқа төмендегідей қызмет түрлерін атқарады:
1. уәкілетті мемлекеттік органның нормативтік-құкыктық
актілерінде көзделген тәртіппен инвестициялық қызметті;
2. тиісті жинақтаушы сақтандыру шартында көзделген сатып алу сомасы
шегінде өзінің сақтанушыларына қарыз беруді (сақтандыру ұйымы үшін);
3. сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарының қызметін автоматтандыру үшін
пайдаланылатын арнаулы бағдарламалық қамтамасыз етуді сатуды;
4. ақпарат бөлімдерінің кез келген түрлерінде сақтандыру ісі
және сақтандыру қызметі жөнінде арнаулы әдебиет сатуды;
5. бұрын өз мұқтаждары үшін сатып алынған (сақтандыру
(қайта сақтандыру) ұйымы үшін) немесе онын қарамағына сақтандыру шарттарын
жасауға байланысты келіп түскен (сақтандыру ұйымы үшін) мүлікті сатуды
немесе жалға беруді;
6. сақтандыру қызметіне байланысты мэселелер бойынша кеңес берушілік
қызмет көрсетуді;
7. сақтандыру (қайта сақтандыру) саласында мамандардың
біліктілігін арттыру мақсатында оқытуды үйымдастыру мен жүргізуді;
8. сақтандыру агенті ретінде сақтандыру делдалы болуды;
Сақтандыру нарығының кәсіби қатысушылары - өз қызметін уэкілетті
мемлекеттік органның тиісті лицензиялары негізінде жүзеге асыратын
сақтандыру (қайта сактандыру) ұйымы, сақтандыру брокері, актуарий және
уэкілетті аудитор.
Сақтандыру брокері - сақтандыру және қайта сактандыру мэселелері бойынша
консультациялық қызметті өз атынан және сақтанушынын тапсыруымен сақтандыру
шарттарын немесе ез атынан жэне цеденттің
тапсыруымен қаита сақтандыру шарттарын жасасу жөншдеп делдалдық қызметті
жүзеге асыратын заңды түлға;
Сақтандыру брокерінің қызметі ерекше қызмет түрі болып табылады жэне оны
уәкілетті мемлекеттік орган лицензиялауға тиіс. Сақтандыру брокерінің өзі
қатысып жасалатын сақтандыру (қайта сақтандыру) шарты бойынша өкілеттігі
мен жауапкершілігі сақтандыру (қайта сақтандыру) шартының тараптарымен
жасалатын тиісті шарттармен белгіленеді.
Сақтандыру агенті - берілген өкілеттігіне сэйкес сақтандыру үйымының
атынан жэне тапсыруымен сақтандыру шарттарын жасасу жөніндегі делдал-дық
қызметті жүзеге асыратын жеке немесе заңды түлға; Сақтандыру агенті-нің
сақтандыру нарығында делдалдық қызметті жүзеге асыруға өкілеттігі сақ-
тандыру үйымының тиісті құжаттарымен белгіленеді. Сақтандыру агентінің
өкілеттігі болмаған жағдайда оның сақтандыру агенті ретіндегі қызметіне жол
берілмейді.
Актуарий - сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының қажетті төлем
қабілеттігі мен қаржылық түрақтылық деңгейін қамтамасыз ету мақсатында
сақтандыру жэне қайта сақтандыру шарттары бойынша міндеттемелер мөлшерінің
экономикалық-математикалық есептеулерін жүзеге асыруга байланысты қызметті
атқаратын жеке адам;
Актуарийлік есептеулер мынадай негіздер бойынша:
1) сақтандыру (кайта сақтандыру) үйымының бастамасы бойынша
-бастамашылық актуарийлік есептеулер;
2) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жагдайларда -
мшдетті актуариилік есептеулер жүрпзіледі.
Уәкілетті аудиторлық ұйым (уәкілетті аудитор) - уәкілетті мемлекеттік
органның тиісті лицензиясы негізінде сактандыру (қайта сақтандыру) ұйымы-ң
аудиті жөніндегі қызметті жүзеге асыратын аудиторлық үйым (аудитор);
Сақтандыру қызметінің аудитін жүзеге асыруға қойылатын талаптар уэкілетті
мемлекеттік органның нормативтік құқықтық актілерімен белгіленеді.
Уэкілетті аудитор, жүргізілген аудит туралы қорытындының көшірмесін,
уэкілетті мемлекеттік органға оның жазбаша сұрауы бойынша беруге міндетті.
Сондай-ақ, уэкілетті аудитор сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының
қызметіне міндетті аудит нәтижесінде анықталған Қазақстан Республикасының
заңдарын бұзушылықтар туралы уэкілетті мемлекеттік органға дереу хабарлауға
міндетті.
Сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының өз құрылымында ішкі аудит қызметі
(аудиторы) болуы міндетті, оның қызметі лицензиялауға жатпайды. Ішкі аудит
жүргізу тэртібі, уэкілетті мемлекеттік органның талаптары ескеріле отырып,
сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының тиісті ішкі құжаттарында
белгіленеді.

2-тарау. Қазақстан Респуоликасы сақтандыру
нарығының жағдаиы
2.1 Қазақстан Республикасындағы сақтандыру нарығының жағдайын талдау.
Экономиканың нарық жағдайындағы дамуы кезеңіндегі ақша-несие жүйесінің
түбірлі өзгерістері процесінде сақтандыруды, сақтандыру қатынастарын жэне
осы қарым-қатынастар жүріп жатқан нарықты зерттеу - өте маңызды, өйткені
бүл мэселе халық, коммерциялық құрылымдар мен мемлекеттің мүдделерін
қозғайды.
Сақтандырудың элемдік нарығының жаьандануы көрінісінде Қазақстанның
көрсеткіштері біршама төмендеу көрінеді. Жекелеп айтсақ, сақтандыру
сыйақыларының елдің ЖІӨне қатынасы 1997-2004 жылдар аралығында 0,19%-дан
0,8%-ға дейін өскен. 2004 жылы республикадағы сақтандыру сыйақыла-рының бір
жанға шаққандағы көрсеткіші 2 629,6 теңгені қүрады (1-кесте).
1-кесте. Сақтандыру секторының негізгі көрсеткіштерінің динамикасы
Көрсеткіштер 2000 2001 2002 2003 2004
ЖІӨ. млн теңге 2599900,0 3250600,0 3 747200,0 4449800,0 4863631,4
Халық саны, млн адам 14,8 14,4 14,8 14,9 15,2
Сақтандыру 0,32 0,43 0,61 0,65 0,8
сыйакыларының ЖІӨге
қатынасы. %
Жеке капиталының ЖІӨге0,18 0,16 0,16 0,20 0,5
қатынасы, %
Активтердің ЖІӨге 0,32 0,49 0,34 0.47 0,9
қатынасы, %
1 жанға шақкандағы 530,35 963,43 1535,09 1937,60 2629,6
сақтандыру
сыйақы-лары-ң
қатынасы, теңге

Қазақстанда сақтандыру ұйымдарының жалпы саны 1997 жылдан 2004 жылға дейін
32 компанияға қысқарған. 2005 жылдың 1 қаңтарында 36 сақтандыру (қайта
сақтандыру) компаниялары тіркелген, оның ішінде 2-уі шетел сақтандыру
(қайта сақтандыру) ұйымдарының өкілдері: "Ингосстрах" жэне "Қазақстан-
Росно" ААҚ "Росно ресейлік сақтандыру халық қоғамы". Сонымен қатар резидент
емес түлғалардың қатысуымен құрылған сақтандыру компаниялары 1-уіне
қысқарды, өмірді сақтандыру бойынша небэрі 2 компания бар.
2004 жылы Қазақстан Республикасынын "Қаржы нарығын жэне қаржы ұйымдарын
реттеу мен қадағалау агенттігі" "жалпы сақтандыру" саласы бойынша
сақтандыру қызметін жүргізу үшін келесідей қайта құрылған сақтандыру
ұйымдарына лицензия берді:
"Экспортық несиелер мен инвестицияларды сақтандыру бойынша
мемлекеттік сақтандыру корпорациясы" АҚ (жарғылық капитал 100% мемлекеттің
қатысуымен құрылған);
"Номад Иншуранс СК" АҚ;
"Астық сактандыру компаниясы" АҚ.
Соңғы 3 жылы сақтандыру брокерлерінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.