Сақтандыруға тән қасиеттер

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

КІРІСПЕ

І. Сақтандыру нарығының құрылымы және ерекшеліктері
1.1 Сақтандыру нарығының мазмұны және классификациясы

ІІ. САҚТАНДЫРУДЫҢ НЕГІЗДЕРІ МЕН САҚТЫҚ НАРЫҚТЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ

2.1 Жалпы сақтандыру және өмірді сақтандыру
2.2 Міндетті әлеуметтік сақтандыру
2.3 Сақтық нарығын ұйымдастыру

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Сақтандыру жүйесінің нарықтық қатынастардағы өзгерістері берілген
экономика саласында мемлекеттік монополиядан өтіп, қазіргі сақтандыру
нарығының қалыптасып дамуына жағдай жасады.
Осыған байланысты сақтандырудың маңыздылығы күннен-күнге өсуде,
себебі тәуекелдердің жаңа түрлері айқындалды. Соған қатысты сақтанушылар
мен сақтандырушылар нарықтық экономиканың талаптарына сәйкес болатын
сақтандыру қорғауынның жаңа формаларын іздестіруде.
Қазіргі жағдайларда Қазақстандағы сақтандыру бизнесі жан-жақты
қалыптасып дамиды. Оны куәландыратын жайт, бұл шамасы 38 сақтандыру
ұйымдарынның бар болуы, сақтандырудың жаңа түрлеріннің үлкен саны және
қазіргі сақтандыру нарығындағы қатаң бәсекелестік дәлелдері.
Мемлекет экономикасынның жоспарланған тұрақтандырылуы сақтандырудың
жаңа және жетілдірілген түрлеріннің белсеңді дамуына, жалпы сақтандыру
портфеліннің құрылымдық өзгерістеріне, сақтандыру нарық инфрақұрылымының
қалыптасуына объективті алғышарттар жасады.
Сақтандыру - азаматтарды, мүлікті, қоғамды немесе ұжымды және ұдайы
өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін өндірістік процесстерді
қорғау болып табылады. Сақтандыру қызметі сақтандыру нарығын қалыптастыру
мен дамуын, тиімді қызметтенуін қамтамасыз ету және әр түрлі
ұйымдастырушылық-құқықтық формалардағы сақтандырушылардың қызметіне
жағдайлар жасау.
Нарық жағдайларындағы сақтандыру ұйымының экономикалық және қаржылық
тұрақтылығынның негізі – бұл, құрамына тәуекелдерді басқару кіретін
дұрыс ұйымдасқан сақтандыру менеджменті болып табылады.
Сондықтан сақтандырудағы негізгі мақсат - тұрақты бәсекелес
артықшылық болып табылатын стратегиялық актив ретіндегі өзіндік, тиімді
және бірегей басқару жүйесін құру және жетілдіру.
Сақтандыру жүйесі келесідей негізгі процесстерден тұрады:
- сақтандыру заңдылығын қалыптастыру;
- шетел сақтандыру заңдылығынның ерекшеліктерін және халықаралық келісім-
шарттар жасасудың тәртібін ескеру;
- сақтанушылар мен сақтандырушылардың ынталарын ескеретін, қоғамдық және
жеке мүдделерге қайшы келмейтін ғылыми негізделген тарифтерді өңдеу
және ендіру;
- сақтандыру қызметіннің тиімділігін қамтамасыз ететін және тарифтер
мөлшерлері мен резервтер көлемдеріннің рационалдығын сақтау
мақсатымен сақтандыру нарығындағы сақтандыру операцияларын жүргізу
тенденцияларынның моноторингі.

І. Сақтандыру нарығының құрылымы және ерекшеліктері
1.1.Сақтандыру нарығының мазмұны және классификациясы

Сақтандыру- азаматтарды, мүлікті, қоғамды немесе ұжымды және ұдайы
өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін өндірістік процесстерді
қорғау болып табылады
Сақтандыруды басқару- бұл қазіргі кездегі дүниежүзілік тәжірибесімен
байытылған саяси, экономикалық, құқықтық , әлеуметтік, психологиялық және
басқа да ғылымдарынның фундаментальды зерттеулеріне негізделеген
сақтандыру ұйымдары мен сақтандыру заңдылығынның орындалуын қадағалайтын
билік органдары арқылы сақтандыру қызмет көрсетулерін өндіру, бөлу, сату
және тұтынумен байланысты ақпараттық қамтамасыз етудің құралдары, әдістері
мен тәсілдеріннің жиынтығы
Қоғамдық-экономикалық қатынастар жүйесінде өзіне тән бөлімдер келесі
құбылыстарға байланысты бөлінеді:
1) бұл қатынастарға қатынасатын табиғи ерекшеліктер мен адамдардың
жағдайлары (ауру, кәрілік пен өлім, баланың туылуы);
2) адамдардың еңбек қызметіне қатысуы, оның тәуекелдігі, қызметінің
әр түрлеріне байланысты (жарақаттар, мүгедектілік, кәсіби
аурулар);
3) өндірістің қолайсыз табиғи-климаттық жағдайлары (құрғақшылық,
күрт суыту және т.б.);
4) төтенше апаттар (жер сілкіну, су тасқыны, дүлей жел және т.б.)
5) авариялар мен кездейсоқ апаттар (жарылыстар, катастрофалар,
өрттер);
6) көзделмеген жағдайдың болуынан, сондай-ақ қателер мен дұрыс
есептемеуден ұлттық шаруашылықтың дамуындағы диспропорциялар.
Бұл қатынастар табиғат пен адамның арасындағы объективті қарама-
қайшылықтың бар болуымен байланысты және қоғамдық өндіріс барысында тәуекел
болатын құбылыстар көптеген жағдайларда көзделмеген сипатқа ие болады.
Үздіксіз қоғамдық өндірістің объективті талаптары, бір жағынан мұндай
құбылыстардың жағымсыз нәтижелерінен қорғану қажеттілігінен, екінші жағынан
бұл құбылыстар әсерінен шығындардың (жоғалтулардың орнын толтыруын қажет
етеді) болуын туындатады.
Сондықтан қоғамда, жеке өндірушілерде, олардың топтарында (салалық
немесе аумақтық тұрғыда) қажетті қаражаттармен жабдықтау, табиғи-заттай
запастар мен резервтер, сонымен бірге өндіріс процесін жалғастыру
мақсатында оларды сатып алу үшін ақша ресурстарының бар болуы керек, сондай-
ақ азаматтардың жекелеген категориясының өмір сүру деңгейін тұрақты ұстау
керек.
Мұндай ақша-қаражаттары сақтандыру мен резервтік қорлар түрінде
құрылады.
Табиғаттың төтенше күштері, кездейсоқ құбылыстар, өндірістік факторлар
мен ақшалай кірістер есебінен қатерлердің орнын толтырумен байланысты
экономикалық қатынастар дербес сақтандыру категориясын бөледі.
Сақтандырудың мақсаты азаматтарды, мүлікті, қоғамды немесе ұжымды
қорғау және ұдайы өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін өндірістік
процестерді қорғау болып табылады.
Сақтандыруға тән қасиеттер:
1) қатынастардың ықтималды сипаты;
2) қатынастардың төтенше сипаты (әр түрлі масштабта- мемлекеттік,
аумақтық, кәсіпорын немесе оның бөлімдері, жеке адамның
деңгейінде)
Қатынастардың бір бөлігі сәйкес ақша қаражаттар қорының, бағыты кең
мақсатты резервтік қорларды қолдану, қоғамдық қорғау жүйесі арқылы жалпы
салыстырмалы сипатқа ие болады. Бұл қатынастар мен қорлар жалпы ұлттық
сипат алатын төтенше құбылыстарды жою мен алдын-алу үшін бағытталған және
олармен байланысты болады. Мұндай жағдайларда тұрақты қорлардан басқа
(жалпы қоғамдық материалдық резервтер, Үкіметтің резервтік қорлары)
кәсіпорындар, ұйымдар, қайырымдылық есебінен қосымша қаражаттардың
жұмылдыруы мүмкін. Бұл қорлар халық залалының орнын толтыру үшін,
инфрақұрылым мен өндіріс объектілерін қайта құру, экологиялық тепе-теңдікті
қалыптастыру шараларын іске асыру үшін қолданылады.
Қатынастардың екінші жағы әлеуметтік сақтандыру әлеуметтік қамтамасыз
ету тәрізді салыстырмалы тар мақсатты қорларды құру және пайдалану арқылы
азаматтардың әлеуметтік жағдайын қорғауға бағытталады. Бұл қатынастар
халықты әлеуметтік қорғаудың қажеттігімен байланысты болып келеді.
Қатынастардың үшінші бөлігі халықтың денсаулығы мен әл-ауқатын,
мүлігін, сондай-ақ шаруашылық жүргізуші субъектілердің мүлігін сақтандыруды
және осы жиынтық шеңберінде қатынастың баламалығына қол жеткізуді
сипаттайды. Бұл – азаматтарды мүліктік және жеке сақтандыру, сондай-ақ
шаруашылық субъектілерінің мүлігін сақтандыру.
Жалпы сақтандыру жүйесінің дербес бөлігі медициналық сақтандыру болып
табылады.
Сақтандырудың экономикалық мәніне осы категорияның қоғамдық мақсатының
сипатталуы ретіндегі қызметтері сәйкес келеді. Бөлу қызметі: оның
ерекшелігі- қайта бөлу ретінде қатысады. Ол ескерту қызметіне қосылады,
мысалы, сақтандыру жағдайының болу мүмкіншілігін ескерту шараларын
қаржыландыру жолымен болдырмау. Жеке сақтандыруда бөлу қызметі жинақтау
қызметіне қосылады. Бақылау қызметі сақтандыру қорының мақсатты қолдануы
мен сақтандыру төлемдерінің жұмылдыруын қамтамасыз етуі бойынша нақты
қатынастарда көрінеді.
Сақтандыруда сақтандыру резервтері мен қорларды құруының негізгі екі
тәсілі қолоданылады: бюджеттік және сақтандырушылық. Ірі катастрофалар мен
апаттардың нәтижелерін жою үшін қосымша әдіс ретінде қайырымдылық жинау
қолданылады. Сонымен бірге өзін-өзі сақтандыру негізінде ақша қаражатының
немесе материалдық запастардың құрылу әдісі болуы мүмкін, яғни бір азамат
немесе бір шаруашылық субъект шегінде. Мұндай әдіс ауыл шаруашылығында
(запасы-фураждар қоры, дән, жем,жанармай және т.б.), материалдық өндіріс
саласындағы кәсіпорындарда (шикізат, жартылай фабрикаттар және т.б.
материалдар запасы) қолданылады; азаматтардың жеке жинақтары, оларды
сақтандыру запастары (қорлары) ретінде қарастырылуы мүмкін.

Сақтандыру әдісі кәсіпорындар, ұйымдар және халықтың төлемдері
есебінен құрылатын қорларды білдіреді; төлемдер мөлшері мен тәртібі
сақтандыру түріне және заңға немесе сақтандыру қатынастарының қатысушылар
арасындағы арнайы келісім-шартқа байланысты анықталады.
Сақтандыру қатынасының бірінші бөлімі – қоғамдық қорғауда бюджеттік
әдіс қолданылады, екінші бөлім- әлеуметтік сақтандыруда – екеуі де, үшінші
бөлім- мүліктік және жеке сақтандыруда тек сақтандыру әдісі қолданылады.
Сақтандырудың экономикалық категориясының материалдық заттай
тасушылары болып қоғамдық ұдайы өндіріс элементтері, сақтандыру қорлары
қатысушыларының жарналары, мемлекеттік бюджет қаржылары, ерікті аударымдар
мен қайырымдылық қаржылары және басқа да сақтандыру қатынастарының
қатысушылары тарапынан төленетін арнайы
төлемдер есебінен қалыптасатын ақшалай және заттай құралдар резерві
түрінде сипатталатын сақтандыру қоры болып табылады.
Нарықтық экономикада сақтандыру қатынасының маңызды бөлігі
коммерциялық болып табылады. Біріншіден, бұл жеке және мүліктік
сақтандыруға қатысты. Өйткені, олардың қызметтері өзіндік сақтандыру
қызметтеріне трансформацияланып, қызметтердің еркін нарығында ұсынылады.
Мұндай қызметтің бағасы сақтандыру тарифтері мен салымдар түрі ретінде
көрінеді. Сақтандыру қызметіне сұраныс олардың сапасы мен баға деңгейіне
байланысты анықталады. Сақтандыру ұйымдары клиенттерді тарту үшін қызметін
жақсартады, оның ассортиментін кеңейтеді, шығындарды өтеу туралы
кепілдіктерді жоғарылатады.
Сақтандырушылар салымдары есебінен қалыптасқан сақтандыру қорлары
белгілі бір уақытта өздерінің тікелей мақсаты бойынша- сақтандыру
төлемдері үшін қолданылмайды. Мұндай жағдайларда сақтандыру (төлемдер үшін)
қорының қаражаттары табыс алу үшін коммерциялық айналымға жіберіледі.
Сонымен бірге, бұл табыстардың бір бөлігі клиенттерді тарту үшін
сақтандыру қызметіне бағаларды мақсатты түрде төмендетуге бағытталады.
Сақтандыру ұйымының мұндай операцияларды жүргізуі (клиенттерді тартуы)
сақтандыру нарығында бәсекенің пайда болуына әкеледі. Өйткені, көптеген
адамдар жағымсыз жағдайлар кезінде шығындардан тиімді шығу жолын іздейді.
Сақтандыру ұйымының қызметі, пайда табу мақсатында аралас салаларға
қаражаттарды инвестициялауы сақтандыру ісі деп аталады.

ІІ. САҚТАНДЫРУДЫҢ НЕГІЗДЕРІ МЕН САҚТЫҚ НАРЫҚТЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ

2.1 Жалпы сақтандыру және өмірді сақтандыру

Жалпы сақтандыру және өмірді сақтандыруға тән экономикалық қатынастар
қоғамдық өндіріс процесіндегі зиянның орнын; егер бұл процесс дүлей апат
пен басқа төтенше немесе күтпеген оқиғалардың нәтижесіндс бұзылса,
толтырумен байланысты. Зиянның орнын ынтымақтастық негізде сақтық
қатынастарына қатысушылардың төлейтін сақтық жарналары есебінен
толтырылады, бұл жарналардың жиынтығы, жоғарыда айтылғандай, сақтық
қорларын құрайды.
Мүліктік және кәсіпкерлік тәуекелдер (қауіп-қатерлер) азаматтық-
құқықтық жауаптылықты қоса алғанда, оларға байланысты мүдделерді сақтандыру
жалпы (мүліктік) сақтандыруға жатады. Мұндай сақтандыру кезінде мүліктің
жоғалу (жойылу) қаупі (тәуекелі), жетіспеуі немесе бүлінуі және өзге де
мүліктік игіліктер мен құқықтар сақтандырылады.
Сақтанушының немесе пайдаланушының мүліктері сақтандыруға мүддесі
болмаған жағдайда жасалған мүліктік сақтандыру шарты жарамсыз болады.
Жазатайым жағдайдан және аурудан сақтандыру сақтандырылушы жазатайым
жағдайдың немесе аурудың салдарынан қайтыс болған, еңбек ету (жалпы немесе
кәсіби жағынан) қабілетін (толық немесе ішінара) жоғалтқан немесе оның
денсаулығына өзге де зиян келтірілген жағдайда оның қосымша шығыстарын
тіркелген сомада не ішінара нсмесе толық өтемі мөлшерінде сақтық төлемін
жүзеге асыру көзделетін жеке басты сақтандыру түрлерінің жиынтығы болып
табылады.
Медициналық сақтандыру сақтандырылушының медицина мекемесінен
медициналық сақтандыру медициналық сақтандыру бағдарламасына енгізілген
медициналық қызмет көрсетулерді сұраған жолдамаларынан туындаған шығыстарын
ішінара немесе толық өтемі мөлшерінде сақтық төлемдерін жүзеге асыру
көзделетін жеке басты сақтандыру түрлерінің жиынтығы.
Көлік құралдарын сақтандыру көлік құралын иеленуге, пайдалануға, оған
билік етуге байланысты адамдардың мүліктік мүдделеріне оның зақымдануы
немесе жойылуы, соның ішінде айдап немесс ұрлап әкетілуі салдарынан
келтірілген зиянды ішінара немесе толық өтемі мөлшеріндс сақтық төлемдерін
жүзеге асыру көзделстін сақтандыру түрлерінің жиынтығы болып табылады.
Жүктерді сақтандыру жүктерді исленуге, пайдалануға, оған билік етуге
байланысты адамдардың мүліктік мүдделеріне оның зақымдануы немесе жойылуы,
соның ішіңце жүктердің тасымалдану әдісіне қарамастан жоғалып кетуі
салдарынан келтірілген зиянды ішінара немесе толық өтемі мөлшерінде сақтық
төлемдерін жүзеге асыру көзделетін сақтандыру түрлерінің жиынтығы болып
табылады.
Муліктік сақтандыру мүлікті иеленуге, пайдалануға, оған билік етуге
байланысты адамдардың мүліктік мүдделеріне (автомобиль, темір жол, әуе
немесе су көліктерін, жүктерді қоспағанда) оның зақымдануы немесе жойылуы
салдарынан келтірілген зиянды ішінара немесе толық өтемі мөлшерінде сақтық
төлемдерін жүзеге асыру көзделетін сақтандыру түрлерінің жиынтығы болып
табылады.
Азаматтық-қүқықтық жауаптылықты сақтандыру кезінде, үшінші бір
адамдардың өміріне, денсаулығына немесе мүлкіне зиян келтірудің салдарына
туындайтын міндеттемелер бойынша жауапты болу (келтірілген зияндар үшін
жауаптылықты сақтандыру), сондай-ак, шарттардан туындайтын міндеттемелер
бойынша жауапты болу (шарт бойынша жауаптылықты сақтандыру) тәуекелін
сақтандыру.
Зиян келтіргендігі үшін азаматтық-құқықтық жауаптылықты сақтандыру
кезінде сақтанушының өз жауаптылығы да, осындай жауаптылық жүктелуі мүмкін
болатын өзге тұлғаның жауаптылығы да сақтандырылады.
Зиян келтіргендігі үшін азаматтық-құқықтық жауаптылықты сақтандыру
кезінде сақтанушының өзінің жауаптылық тәуекелі ғана сактандырылуы мүмкін.
Бұл талаптарға сәйкес келмейтін сақтандыру шарты жарамсыз деп есептеледі.
Шартты бұзғандығы үшін азаматтық-құқықтық жауаптылық тәуекелі шартта
оның талаптарына сәйкес сақтанушы оның алдында азаматтық-құқықтық жағынан
жауапты болуға тиіс тарап болып табылатын және бұл жағдайда пайда алушы
ретінде іс-қимыл жасайтын тұлғаның пайдасына сақтандырылған болып
есептеледі.
Кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру кезінде кәсіпкердің сақтанушы ретінде
іс-қимыл жасайтын келісімшарт жасаушы агенттерінің өз міндеттемелерін
бұзуынан болған кәсіпкерлік қызметтің залалдар тәуекелі немесе кәсіпкерге
байланысты емес жағдайлармен осы қызмет шарттарының өзгеруінен болған
залалдар тәуекелі, соның ішінде күтілген кірісті ала алмай қалу тәуекелі
сақтандырылады. Кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру шарты бойынша тек осы
сақтанушының кәсіпкерлік тәуекелі және тек соның пайдасына ғана
сақтандырылуы мүмкін.
Сақтанушы болып табылмайтын тұлғалардың кәсіпкерлік тәуекелді
сақтандыру шарты немесе өзге тұлғаның (пайда алушының) пайдасына жасалған
шарт жарамсыз болады.
2005 жылдың басынан бастап "Сақтық төлемакыларына кепілдік беру қоры"
өзінің тікелей қызметін бастады. КР "Сақтық төлемақыларына кепілдік беру
қоры туралы" заңға сәйкес жарғылық капиталында Ұлттық банктің 100%-дық
қатысуы болатын акционерлік қоғам нысанында құрылған. Қордың қатысушылары
сақтандырудың тек міндетті түрлерін жүзеге асыратын сақтық компаниялары
болады. Бүгінде сақтандырудың мұндай оншақты түрі бар (қабылданған заңдарға
сәйкес): әлеуметтік сақтандыру, көлік құралдары иелерінің және
тасымалдаушының жолаушылар алдындағы, жекеше нотариустар мен аудиторлардың
азаматтық-құқықтық жауаптылығын сақтандыру, турагенттер мен
туроперацияларды, еңбек міндеттіліктерін атқару кезінде қызметкерлердің
өмірі мен денсаулығына зиян келтіргені үшін жұмыс берушінің жауаптылығын
сақтандыру, қызметі үшінші тұлғаға (зауыттар, скважиналар, заправкалар және
т.с.с.) зиян келтіру қаупі бар объектілер иелерінің азаматтық-құқыктық
жауаптылығын, өсімдік шаруашылығында сақтандыру, экологиялық және
медициналық сақтандыру.
Қазақстаңда сақтық ұйымдары шет елде инвестицияларды және экспорттық
кредиттерді төлемеу тәуекелдігінен сақтық қорларға қатыспайды. Осыған
байланысты, республиканың экспорттық мүмкіндіктері өсуінің жекеше сақтық
ұйымдарының капиталдану қарқынан озық қарқынын ескере отырып, отандық
инвесторлар мен экспортерларды сыртқы қауіп-қатерден қорғау саласында
мамандырылған корпарацияны құру және оның жұмыс істеуі өте деркезділік
болып табылады.
Экспорттық кредиттер мен инвестицияларды сақтандыру жөніндегі
мемлекеттік сақтық корпорациясы Қазақстан Республикасының дамыту
институтгарының бірі болып табылады, оның негізгі мақсаты — 2003-2015
жылдарға арналған Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын жүзеге
асыруға жөрдемдесу. Корпорацияның орнықты қызметін қамтамасыз ету үшін 7,7
млрд. теңге мөлшерінде жарғылық капиталы қалыптастырылған. Қоғамның бірден-
бір акционері мемлскет болып табылады. Корпорация қызметінің негізгі бағыты
— бұл сатып алушылардың дәрменсіздігімен және сыртқы саяси, реттеуші
тәуекелдіктермен байланысты зияндарды сақтық қорғауды қамтамасыз ету.
Корпорация экспорттық кредиттер мен инвсстицияларды сақтандыруды (қайта
сақтандыруды) жүзеге асырады, сақтық төлемдерін төлейді және
контрагенттерден өтеуді алады. Өз қызметтерінде корпорация сондай-ақ сыртқы
экономикалық операцияларды жүзеге асыратын кәсіпорындар мен ұйымдарға
экспорттық кредиттер мен инвестицияларды сақтандырумен байланысты мәселелер
бойынша консультациялық, маркетингтік және ақпараттық қызметгер көрсетуді
жоспарлайды.
Корпорация жоспарлайтын тәуекелдерді сақтандыру шеңберіне мыналар
кіреді: сатып алушының дәрменсіздігі, өзара шартты орындауға қатысушы
импортшы (реципиент) елінің немесе үшінші ел үкіметтері тарапынан
экспортшыға немесе инвесторға қатысты дискриминациялық сипаттағы шешімдер,
іс-әрекеттер (әрекетсіздіктер); импортшы (реципиент) елі өкіметтерінің
шетелдік валютамен операцияларды жүзеге асыруға, валютаны айырбастауға
шектеу енгізуі; экспроприациялау, мемлекет меншігіне айналдыру, тәркілеу;
революциялар, қоғамдық тәртіпсіздіктер, соғыстар және т.с.с. Сақтық ұйымы
бола отырып, корпорация "Сақтық қызметі туралы" заңға сәйкес іс-әрекет
етуге міндетті. Осыған байланысты сақтандырудың немесе қайта сақтандырудың
жеке келісімшарты бойынша сақтық (қайта сақтандыру) ұйымының
міндеттемелердің ең жоғары көлемі меншікті капитал мен сақтық резервтерінің
10%-ын құрайды. Тәуекелдікті сақтандыруға корпорация алатын көлемдердің
әлуетін көбейту мақсатымен, сондай-ақ алапаттық сипаттағы уақиғалар кезінде
төлем қабілетсіздігі тәуекелдігін болдырмау үшін жетекші халықаралық қайта
сақтандыру ұйымдарына тәуекелдіктерді ішінара қайта сақтандыру практикасы
жүзеге асырылады.
Сақтандырылған мүліктің түріне немесе тобына қарай сақтандарудың
мынадай түрлерін ажыратады: ауыл шаруашылығы дақылдарын, малдарды,
құрылыстарды, мемлекеттік, жеке меншік, кооперативтік кәсіпорындардың,
қоғамдық ұйымдардың мүлкін, көлік құралдарын, қаржылық тәуекелді (соның
ішінде банк салымдары мен банк операцияларын, бағалы қағаздар рыногындағы
операцияларды), жүктерді, мұнай опсрацияларын (мұнай шығару, оны өңдеу және
тасымалдау жөніндегі) және т.т. сақтандару. Мүліктік сақтандыруға міндетті
нысанда көліктің барлық түрімен тасу жасалғанда тасымалдаушының жолаушылар
алдындағы азаматтық-құқықтық жауаптылығы мен автокөлік иелерінің азаматтық-
құқықтық жауаптылығы сақтандырылады. 1996 жылдан бастап ауыл шаруашылығы
өндірісін: көп жылдық екпелерді, ауыл шаруашылығы малдарын, жылжымалы және
жылжымайтын мүліктерді, ауыл шаруашылығы өнімдері мен тауарларын қолайсыз
табиғат-климат жағдайларынан, эпизоотиялардан және басқа дүлей апаттардан
міндетті сақтандыру қайта қалпына келтірілді.
Өмірді сақтандыру - азаматтардың өмірін, денсаулығын, еңбек
қабілеттігін және жеке басына байланысты өзге де мүдделерін залалдан
қорғаудың нысаны, ол жеке басты және әлеуметтік сақтандыру қызметтерінің
көмегімен жүзеғе асады.
Өмірді сақтандыру сақтандырылушы қайтыс болған немесе ол сақтандыру
мерзімі біткенге дейін немесе сақтандыру шартында белгіленген жасқа дейін
өмір сүрген жағдайда сақтық төлемін жүзеге асыруды көздейтін жеке басты
сақтандыру түрлерінің жиынтығы болып табылады.
Аннуитеттік сақтандыру сақтандырылушы белгілі бір жасқа жеткен, еңбек
қабілетін (жасына, мүгедектігіне байланысты, науқастығына байланысты)
жоғалтқан, асыраушысы қайтыс болған, жұмыссыз қалған жағдайларда немесе
сақтандырылушының жеке табыстарының кемуіне немесе одан айырылуына әкеліп
соққан өзге де жағдайларда зейнетақы немесе рента түрінде кезең-кезеңімен
сақтық төлемдерін жүзеге асыру көзделетін жеке басты сақтандыру түрлерінің
жиынтығы болып табылады.
Жеке басты сақтандырудың сан алуан түрлері бар: өмірді аралас
сақтандыру, балаларды сақтандыру, некені сақтандыру, шаруашылық жүргізуші
субъектілер есебінен олардың қызметкерлерін сақтандыру, әуе, темір жол,
теңіз, ішкі су және облысаралық, халықаралық автомобиль көлігінің
жолаушыларын сақтандыру және т.с.с.
Жеке басты сақтандырудың аталған түрлері жолаушыларды сақтандырудан
басқасы ерікті нысанда жүргізіледі. Міндетті нысанда сондай-ақ көлік
кұралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауптылығы, әскери қызметшілердің
жеке құрамы, ішкі істер органдарының, ұлттық қауіпсіздік, салық службасы
қызметкерлері сақтандырылады.
Сақтандырудың эколоғиялық тәрізді түрі жіктемеде аралық жағдайда
болады: ол жеке басты және мүліктік, міндетті және ерікті болуы мүмкін.
Сақтық қатынастарының бұл бөлігінің баяндалған ерекшеліктері мүлікті
және жеке басты сақтандыру өзіндік өзгешелігі бар дербес экономикалық
категория ретінде болып танылады деп түйін жасауға мүмкіндік береді.

2.2 Міндетті әлеуметтік сақтандыру

Міндетті әлеуметтік сақтандыру — азаматтарды еңбек ету қабілетін
жоғалтуына және (немесе) жұмысынан айрылуына, сондай-ақ асыраушысынан
айрылуына байланысты кірістің бір бөлігін өтеу үшін мемлекет
ұйымдастыратын, бақылайтын және кепілдік беретін шаралардың жиынтығы,
азаматтарды әлеуметтік қорғаудың мемлекет жүзеге асыратын нысандарының
бірі. Алайда бұл екі жүйенің арасындағы айырмашылық азаматтардың еңбек
қызметіне қатысты және еңбекке жарамсыздар үшін қорларды қалыптастыру
әдістерімен қаланған.
Әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік сақтандыру категорияларының іс-
әрекетінің объективті қажеттігі ұлғаймалы ұдайы өндіріс процесінің, атап
айтқанда, оның құрамдастарының бірінің - жұмыс күшінің ұдайы
толықтырылуының талаптарынан туындайды. Удайы өндірістің бұл түрі үшін
қаражаттардың негізгі көзімен — еңбекақы, басқа жекеше табыстардың қорымен
қатар әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік сақтандыру қорлары жұмыс
істейді.
Әлеуметтік арналым қорларын қалыптастырудың екі қағидаты бар:
1) ұрпақтар ынтымақтастығының негізінде; жұмыс істейтін ұрпақ
жұмыс істемейтіндерді қамтамасыз етеді, ал, өз кезегінде, еңбекке
жарамдылықтан айырылуына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.