Жобалау сатысы - Жерге орналастыру жобасы
Жоспардың мазмұны
1. Кіріспе
2. Әдебиетке шолу
3. Ауданның табиғи экономикалық жағдайы
4. Жобалық бөлім
4.1 Кіріспе
4.2 Технико-экономикалық көрсеткіштер (1-кесте)
4.3 Жобалауға тапсырма
4.5 Объект бойынша қысқаша мінездеме
4.6 Қаулы
4.7 Акт
4.8 Қарақойын – Борсенгір – Атасу; Борсенгір – РДП Жесказған;
Атасу-Сарепта-Трудовая-Степная; РДП Қарағанды-ТОБЖ Шығыс филиалы ТОБЖ
объектісі құрылысы үшін жер учаскелерін таңдау
4.9 Акт
4.10 ТОБЖ объектісі құрылысы үшін бөлінетін жер учаскелерінің
экспликациясы (2-кесте)
4.11 Топырақ жамылғысы жөнінде қорытынды
4.12 Топырақ картасына және топырақ балл бонитеті картограммасына
легенда
4.13 ТОБЖ объектісі құрылысы үшін жер учаскелеріне пайдалану құқығын
беру
4.13.1 КазТрансОйл ЖШС жер пайдалану аумағын қалыптастыру
4.14 Бөлінетін жер учаскелерінің бағалау құны
4.15 Ауыл шаруашылық алқаптарын бағалау құны.
4.16 ТОБЖ объектісі құрылысына байланысты ауыл шаруашылық
өндірісіне зияны және шығыны.
4.17 ТОБЖ объектісі құрылысы үшін бөлінген жер учаскелеріне пайдалану
құқығын беруге байланысты ауыл шаруашылық өндірісінің шығыны.
4.18 Уақытша пайдалануға беру нәтижесінде келтірілген шығындар есебі
4.19 ТОБЖ объектісінің құрылысы үшін жер учаскелерін пайдалану құқығына
жалдау ақысы.
4.20 Жерді рекультивациялау
5. Еңбек қорғау және техника қауіпсіздігі
6. Қорытынды
7. Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Экономика, ғылым және мәдениеттің дамуы, ғылыми-техникалық
прогресстің барлық халық шаруашылығында қолданылуы, ең алдымен оның
агроөндірістік кешенде қолданылуы өндірістің және табиғи ресурстың ең
қажетті құралы – жерді рационалды пайдаланумен тығыз байланысты.
Қазақстан Республикасы өте үлкен жер қорымен бай. Біртұтас
мемлекеттік жер қоры 272.5 млн. га құрайды. Барлық жер ресурстарын
рационалды пайдалану, әсіресе ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлерді, жер
қатынастарын реттеу күрделі проблема болып табылады. Оны шешу жерді
максималды халық шаруашылығы айналымына түсіруді, өнімді алқаптарды және
егіншілік мәдениетін жоғары деңгейде интенсивті пайдалануды, әр түрлі
топырақ эрозияларымен күресуді, сонымен қатар жерге кері әсер ететін
залалдар мен ластанудан қорғауды талап етеді.
Мемлекеттің біртұтас жер қорын басқарудың, жер қатынастарын
реттеудің, жерді меншіктеу, пайдалану және жалдау саласы бойынша заң
актілерінің дұрыс пайдалануын бақылаудың ең маңызды рычагы болып жерге
орналастыру саналады. Жерге орналастыру Қазақстан Республикасының жер
заңдарына сәйкес халық шаруашылығында сала аралық және салалық жоспарда
жүргізілетін жерді қорғау және рационалды пайдалануға бағытталған шаралар
жүйесін құрайды.
Қазақстан Республикасында ғылыми негізделген болжам түрінде
республикалық генералды схемаларын, облыс және әкімшілік аудандық жерге
орналастыру схемаларын, шаруашылық аралық жерге орналастыру жобаларын және
ауыл шаруашылық мекемелері мен біріккен шаруа қожалықтары және олардың
ассоциациясының учаскелік және ішкі шаруашылық жерге орналастыру жобаларын,
әрбір жер учаскесін жақсарту, мелиорациялау, рекультивациялау және
үйлестіру жобаларын өңдеу жолымен жер ресурстарын дұрыс пайдалануды
рационалды ұйымдастыруды қамтамасыз ететін жерге орналастыру жүйесі
қалыптасқан.
Яғни, қазіргі заманғы жерге орналастыру - өндірістің негізгі
құралы, операциялық базис және табиғи ресурс, сонымен қатар жылжымайтын
мүлік ретінде жерді қорғау, толық ұйымдастыру және рационалды пайдалану,
жер қатынастарын реттеуге бағытталған жер заңдарын жүзеге асыру шаралар
жүйесі ретінде қызмет етеді.
Бұндай күрделі сипаттама жерге орналастыруды аса маңызды инженерлік-
экономикалық, техникалық, ұйымдастыру-шаруашылықтық және құқықтық шаралар
кешені ретінде бейнелейді. Ол жерге орналастырудың бүкіл аспектілері мен
жерді және онымен үзілмес байланыстағы өндіріс құралдарын реттестіруге
қатысты басқа да инженерлік-экономикалық кешендерімен өзара байланыстарын
ашып көрсетеді.
Оның мазмұны қоғамдық өндіріс талаптарымен, ең алдымен экономиканың
аграрлы секторымен анықталады. Осыған байланысты ең маңызды жерге
орналастыру әрекеттеріне ауыл шаруашылығына және басқа да пайдаланулар
үшін жаңа құнарлы жерлерді табу, жаңа ауыл шаруашылық мекемелердің жер
пайдалануларын құру және қазіргі кездегі бар жер иеленулерді жетілдіру;
шаруа қожалықтарын және басқа да шаруашылықтық құрылымдарды біріктіру; ауыл
шаруашылық мекемелердің аумағын ішкі шаруашылықтық ұйымдастыру жатады.
Қазіргі кезде жерге орналастыру елдің экономикасына, соның ішінде
аграрлық саласына жаңа нарық қатынастарын енгізумен байланысты ол Қазақстан
Республикасының Конституциясы мен жер заңдарының негізінде жүзеге
асырылатын аграрлық саясаттың құралы болып табылады.
Жер Кодексінде бұрынғыдай жер пайдалану мен иеленудің әртүрлі
формалары мен ережелері ескерілген. Бұл заңның негізгі мақсаты жойылған
колхоздар мен совхоздардың негізінде құрылған шаруа (фермерлік)
қожалықтарына, жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерге, акционерлік
қоғамдарға, командиттік серіктестіктерге, өндірістік кооперативтерге (АҚ,
ЖШС, КС, ӨК), сонымен бірге ауыл тұрғындарының қосалқы шаруашылығының, қала
тұрғындарының бау-бақшалығының, өнеркәсіп, энергетика және басқа да
кәсіпорындардың қосалқы шаруашылығының әрі қарай дамуына қолайлы
территориялық жағдай жасау.
Қазір Республика жер қорының негізгі бөлігі жоғарыда аталған сегіз
мың мемлекеттік емес ірі ауыл шаруашылық құрылымдарының иелігі мен
пайдалануында. Осымен қатар, миллиондаған жанұя жеке меншік құқығы
негізінде әр түрлі көлемді (көбінесе шағын) учаскелерді үй (қосалқы)
шаруашылығын жүргізуге пайдалануда. негізгі бөлігі жоғарыда аталған сегіз
мың мемлекеттік емес ірі ауыл шаруашылық құрылымдарының иелігі мен
пайдалануында.
Жерге орналастырудың күрделі шараларының бірі – жобалау. Жобаны
құру және негіздеу – барлық жерге орналастыру процесінің өзегі. Жобалық
есептерді өңдеу әдісі, олардың экономикалық, экологиялық, әлеуметтік және
құқықтық негізделуі көрсетілуі тиіс.
Әдебиетке шолу
Жерге орналастыру өзінің қарқынды даму кезеңінде алдында тұрған
мақсатты түрлі жобалау түрлерімен және әдісімен шеше білді. Қазіргі кезде
жерге орналастыруды жобалау күрделене түсті. Қазақстан Республикасында да
және басқа да ТМД елдері сияқты мемлекеттік және мемлекеттік емес мекемелер
жүйесі жерге орналастыруда жобалау процесін қамтамасыз ететін зерттеу,
қолданбалы ғылыми ізденіс жұмыстарын, сонымен қатар жобаны жүзеге асыруда
авторлық бақылау жұмыстарын жүргізетін жұмыс атқарады.
Жерге орналастыруды жобалаудың үлкен спецификасы болғанымен де
жалпы мемлекеттік жобалау – сметалық істі жүргізу негізінде
ұйымдастырылады.
Жер – кез-келген саланың өндірістік байланыс объектісі. Ол өндірістік
емес ортада да кеңістік базисі болып табылады. Сондықтан да жерге
орналастыру жобалары халық шаруашылығының барлық салаларында өндірісті
ұйымдастырудың инженерлік базасы ретінде, сонымен қатар табиғат қорғау
шараларын жүзеге асыруда қызмет етеді.
Соңғы жылдары тәжірибеде ауыл шаруашылық алқаптарын жақсарту және
үйлестіру бойынша учаскелік жерге орналастырудың жұмысшы жобалары, жерді
рекультивациялау, эрозияға қарсы және тағы басқа мелиоративті шараларды
жүзеге асыру қолданылып келеді. Олар шаруашылық аралық және ішкі шаруашылық
жобаларының логикалық жалғасы болып жұмыс сызбаларымен және детальды
сметалық есептеулер арқылы толық реализациясын қамтамасыз етеді.
Олай болса, жерге орналастыру жобасы ол – халық шаруашылығында толық,
ең алдымен барлық ауыл шаруашылық және ауыл шаруашылық мекемелерінде,
серіктестіктер, өндірістік кооперативтер, шаруашылық аралық және
агроөндірістік бірлестіктер, шаруа қожалықтары және басқа да шаруашылық
құрылымдары, жетекші ауыл шаруашылық өндірістерінде жерді жаңаша
үйлестіруде экономикалық, экологиялық, техникалық және құқықты негізделген,
жерді рационалды пайдалануды ұйымдастыруды қамтамасыз ететін құжаттар
(есептеулер, сызбалар және т.б.) жиынтығы. Жерге орналастыру жобаларын
жүзеге асыру нәтижесінде ауыл шаруашылық және ауыл шаруашылық емес
мақсаттағы жер учаскелерін иеленушілер мен пайдаланушылар желісі – жерге
орналастыру жобасының объектілерін құрайды.
Жерге орналастыру жобаларында және схемаларында көрсетілетін
аумақтық өндірісті ұйымдастыру түбегейлі экономикалық, экологиялық
негіздеуге ұшырауы тиіс. Ал детальді агроэкономикалық, инженерлі
экономикалық және сметалы-финанстық есептеулермен негізделген мағыналы
математикалық аппаратты графикалық бөлігімен тұтас-жобалы-сметалы
құжаттарды құрайды.
Графикалық бөлім жобалы жоспардан, сызбалардан, иллюстрациялы
суреттерден, графиктерден, диаграммалардан тұрады. Негізгі құжат болып
жобалық жоспар саналады. Онда жер пайдалану шекаралары, аудандары,
орналасқан орны және өндіріс бөлімшелерінің жер массивтері, жолдар,
каналдар, т.б. инженерлік коммуникациялар мен сызықты контурлар
көрсетіледі, яғни перспективаға ұсынылатын аумақты ұйымдастырудың
экономикалық тиімді формалары жобалық жоспар белгіленген стандарттар
үлгісінде және қабылданған жобалық есептермен безендіріледі. Сонымен бірге,
бірқатар басқа да сызбалар қоса тіркеледі. Олардың саны мен мазмұны,
әдістемелік нұсқаулар, ведомоствалық инструкциялар және ұсыныстармен
анықталады.
Жобаның текстік бөлімі негізінен күрделі нормативтер немесе детальді
біркелкі аудандық есептеулер бойынша жасалған есептік түсіндірмеден,
агроэкономикалық негіздемелерден тұрады. Сонымен қатар ол өтініш, зерттеу
актілері және жобаның технико-экономикалық көрсеткішімен аяқталады.
Белгіленген тәртіп бойынша сәйкес инстанциялармен қарастырылған және
бекітілген жерге орналастыру жобасы, яғни заңды түрде рәсімделген, натураға
көшірілген жоба көп жылдарға жерді пайдалану тәртібі мен құқығын анықтайды.
Жерге орналастыру жобасына тікелей кіріспес бұрын ең алдымен қажетті
ізденістер мен зерттеулер, топогрофо-геодезиялық, топырақтық, топырақты-
эрозиялық, топырақты-мелиоративті, геоботаникалық, су шаруашылықтық, жол,
жерге орналастыру (агрошаруашылықты) және т.б. жүргізіледі. Зерттеу және
ізденіс мәліметтері, сонымен қатар жер кадастрлық жұмыстар жобалауда
кеңінен қолданылады.
Ауыл шаруашылық емес мақсаттағы жер пайдаланулардың құрылуы
Орман және ауыл шаруашылық салаларына қарағанда, халық
шаруашылығының ауыл шаруашылық емес салаларында жерді тиімді пайдалану
өнімділігі төмен учаскеде өнімділігі максималды өндіріс кешенін
ұйымдастырумен мінезделеді.
Ауыл шаруашылық емес жер пайдаланулардың ауданын минимализациялау
ауыл шаруашылық жерлерінің приоритеттілігімен түсіндіріледі. Бұл принципті
қатаң орындау шаруашылық аралық жерге орналастыру жобаларында ауыл
шаруашылық емес мұқтаждықтар үшін жер бөлгенде жан-жақты экономикалық және
әлеуметтік, экологиялық және құқықты негізделуін талап етеді.
Өндіріс, транспорт, энергетика, мұнай-газ, жанар-жағар май кешенінің
дамуы, қалалардың өсуі көп аумақ жерді бөлуді талап етеді. Мемлекеттік жеке
шаруашылықтық және қоғамдық қажеттіліктер үшін жер бөлу жер қорының барлық
санаттарынан жүргізіледі. Бірақ мемлекеттің көптеген аумағы ауыл
шаруашылығы жерлері болып табылғандықтан, көп жағдайларда ауыл шаруашылық
жерлерінен де бөлінеді.
Тек қана жер қорынан бөлінген жағдайда ғана нысаналы мақсатын
өзгертпеуге, басқа жер пайдалануларға өзгеріс енгізбеуге болады. Ал қалған
барлық жағдайларда белгіленген нысаналы мақсатын ауыстыру міндетті болып
табылады. Көп жағдайда жер бөлу босалқы жерді басқа жер санаттары арасында
бөлуге әкеліп соқтырады.
Ауыл шаруашылығы емес мақсаттағы қажеттіліктерге жер бөлу және ауыл
шаруашылық емес жер пайдаланулардың құрылуы құқықтық сұрақтармен қатар,
экономикалық, экологиялық және техникалық сұрақтарды шешуді талап ететін
шаруашылық аралық жерге орналастыру жобалары негізінде жүргізіледі. Бұл
процесс компетентті мемлекеттік органдардың жер учаскесін бөлу туралы
шешімімен, оны басқа жер пайдаланушыдан алу немесе жер қорынан алумен,
өтеусіз немесе сатып алу жолымен, жер бетінде шекараны белгілеу және жер
пайдаланушыға немесе иеленушіге жер пайдалану, иелену құқығына құжатты
немесе жер заңдарымен белгіленген шектегі меншіктеуі құқығын беру туралы
сұрақтарды бірге шешеді.
Жер учаскесін иесінен басқа жер жер пайдаланушының иелігіне беру,
оны алып қою (сатып алу) арқылы жүреді. Ауыл шауашылығына емес
мұқтаждықтарға жер бөлу функционалды мағынасына қарай түрліше болып келеді.
Өндірістік және өндірістік емес салаға жер бөліп беру объектісінің толық
тізімі мыналардан тұрады: өңдеу және өндіру мекемелері, кәсіпорындар,
энергетика, транспорт және байланыс, ғылым, мәдени мекемелер, орман
шаруашылықтық, табиғат қорғау, рекреациондық және басқа да мекемелер,
ұйымдар және кәсіпорындар. Жер учаскелері оларға тұрақты пайдалануға да,
сонымен қатар уақытша пайдалануға да берілуі мүмкін.
Учаскелерді уақытша пайдалануға бергенде мерзімі объект құрылысына
және эксплуатациясына жеткілікті түрде минималды болуы керек. Ауыл
шаруашылық емес жер пайдаланушылар және орналасқан орны бойынша, тұрақты
немесе орналасуы және аумағы ауыспалы болуы мүмкін. Қоршаған ортаға әсері
де түрліше болуы мүмкін: су басу, құрғап кету, ластану немесе бұл
әсерлердің болмауы. Мұның барлығы да жер пайдалануды жобалауда қарастырылуы
керек.
Жер балансының және экологиялық жағдайдың бүгінігі күнде өршуі заңды
түде ауыл шаруашылық жерлерінің приоритеттілігі принципін бекітуді қажет
етті. Бұл принцип бойынша ауыл шаруашылық емес мұқтаждықтарға берілетін жер
учаскелерін минимализациялау; ауыл шаруашылық өндірісінің және жер
пайдаланушының шығынын қайтару; бұзылған жерлерді рекультивациялау. Бұл
принциптен шыққан талаптарды орындау келесідей үлгіге жетті: ауыл
шаруашылығы емес мұқтаждықтарға ауыл шаруашылғына жер кадастрының
мәліметтері бойынша жарамсыз болып саналатын жер учаскелері беріледі,
кадастрлық бағасы аудан деңгейі бойынша орташа мөлшерден асатын, сонымен
қатар қала сыртындағы зоналарды, ғылыми іздестіру және ауыл шаруашылық
биологиялық кәсіби оқу орындарының тәжірибе алаңдарын бірінші топтағы
ормандарды мемлекеттік қажеттілікке халық аралық міндеттемелерді орындау
үшін, учаскеде бағалы кен орындарын тапқан кезде, жол құрылысы, электр
тасымалдау және магистральды құбырлар, сонымен қатар мемелекеттік мағынасы
зор объектілер құрылысымен байланысты ерекше жағдайларда ғана беріледі. Аул
шаруашылығы емес мұқтаждықтарға жер бөлу кезінде жердің құнарлы бетін
сыдырып алып, бұзылған және құнары төмен рекультивацияны қажет ететін
жерлерге төсеу қажет.
Өңделген жоба жан-жақты қарастырылып, қажетті органдармен келісілініп,
бекітілуі қажет.
Жерді санаттарға жатқызу және оларды бір санаттан басқасына ауыстыру
Жерді санаттарға жатқызуды, сондай-ақ жерді нысаналы мақсатының
өзгеруіне байланысты бір санаттан басқасына ауыстыруды мемлекеттік
органдар Жер кодексінде және Қазақстан Республикасының өзге де заң
актілерінде белгіленген, жер учаскелерін алып қою және беру жөніндегі өз
құзіреті шегінде жүргізіледі.
Уақытша өтеулі жер пайдалану (жалдау) құқығы
1. Жер учаскесіне уақытша өтеулі (қысқа мерзімді және ұзақ
мерзімді) жер пайдалану (жалдау) құқығы азаматтарға, мемлекеттік емес заңды
тұлғаларға, сондай-ақ халықаралық ұйымдарға табысталуы мүмкін.
2. Егер Қазақстан Республикасының заң актілерінде немесе шартта
өзгеше белгіленбесе, өз міндеттерін тиісінше орындаған уақытша өтеулі жер
пайдаланушы (жалға алушы) шарт мерзімі аяқталғаннан кейін, басқа тең
жағдайларда, жаңа мерзімге шарт жасасуға басқа тұлғалар алдында басым
құқығы болады. Жалға алушы осындай шарт жасасу ниеті туралы жалға берушіні
шартта көрсетілген мерзімде, егер шартта мұндай мерзім көрсетілмесе,
шарттың аяқталу мерзіміне 3 ай мерзімде жазбаша хабардар етуге міндетті.
3. Мемлекеттен уақытша өтеулі ұзақ мерзімді жер пайдалану құқығын
сатып алған, осы баптың 5-тармағында аталғандардан басқа мемлекеттік емес
жер пайдаланушылар өздеріне тиесілі жер учаскелерін (немесе олардың бір
бөлігін) жалға (қосалқы жалға) немесе уақытша өтеусіз пайдалануға беруге
құқылы, егер осы Кодексте өзгеше белгіленбесе, жер ресурстарын басқару
жөніндегі аумақтық органға хабарлай отырып, жер учаскесі меншік иесінің
келісімінсіз, жер учаскесін жалға беру шартының мерзімі шегінде өздеріне
тиесілі уақытша жер пайдалану құқығын иеліктен шығаруға да құқылы.
Аталған жағдайларда, жалдау құқықтарын кепілге қоспағанда, жер
учаскесінің жаңа жалға алушысы жалға берушінің алдында жер учаскесін жалдау
шарты бойынша жауапты болады.
4. Жалға берілетін жер учаскесін үйлердің, құрылыстар мен
ғимараттардың меншік иелері сатып алатын жағдайларды қоспағанда,
мемлекеттік меншіктегі жер учасксін сату кезінде осы жер учаскесін жалға
алушының ортақ меншік құқығындағы үлесін бөгде тұлғаға сату үшін Қазақстан
Республикасының азаматтық заңдарында белгіленген тәртіппен оны сатып алуға
басым құқығы болады..
5. Уақытша өтеулі жер пайдалану құқығы шаруа (фермер) қожалығын және
тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін Қазақстан Республикасының
азаматтарына және мемлекеттік емес заңды тұлғаларына – 49жылға дейінгі
мерзімге, ал шетелдіктер мен азаматтығы жоқ тұлғаларға 10жылға дейінгі
мерзімге беріледі.
Жер учаскелерін объектілер құрылысы үшін беру
1. Объектілер құрылысы үшін жер учаскелері сұралған кезде,
жергілікті атқарушы органның тапсырмасы бойынша жер учаскесін таңдау алдын
ала жүзеге асырылады.
Объектінің құрылысы үшін жер учаскесін таңдауды жерге орналастыру
және қала құрылысы регламенттеріне сәйкес, жер ресурстарын басқару
жөніндегі аумақтық органдар (елді-мекендерде сәулет және қала құрылысы
органдарымен бірлесе отырып) жүзеге асады.
Жер учаскелерін таңдау нәтижелері құрылыс салу үшін, ал қажет болған
жағдайларда оның күзет немесе санитарлық-қорғау аймағын белгілеу үшін жер
учаскесін таңдау туралы актімен рәсімделеді. Осы актіге әрбір жер учаскесін
таңдаудың ықтимал нұсқаларына сәйкес олардың шекарасының жобалары қоса
беріледі.
Аса маңызды объектілер бойынша жергілікті атқарушы органдар (олардың
қарауы бойынша) осы объектілерді орналастыру үшін жер учаскелерін таңдау
жөніндегі арнаулы комиссиялар құрады.
2. Осы Кодекстің 43-бабының 2-тармағына сәйкес, жер учаскесін таңдау
актілері және жер учаскесі шекарасының жобалары комиссияға қарау және
қорытынды әзірлеу үшін табыс етіледі.
3. Комиссияның қорытындысы негізінде жерге құқық табыстау туралы
жерге орналастыру жобасы әзірленеді.
Жерге орналастыру жобасының құрамына берілетін жер учаскесінің
көлемі, оның шекарасы мен орналасқан жері, жер учаскесінің аралас меншік
иелері және жер пайдаланушылар нақтыланады; берілген жер учаскесінің
бөлінетіндігі және бөлінбейтіндігі, сондай-ақ ауыртпалықтары мен
сервитуттары анықталады.
Болжанып отырған алып қою, соның ішінде сатып алу арқылы алып қою
жағдайында алып қоятын алқаптардың түріне байланысты жер учаскелерінің
меншік иелері және жер пайдаланушылар (жалдаушылар) шығындарының ауыл
шаруашылығы және орман шаруашылығы өндірісіндегі шығасының есептеулері қоса
беріледі.
4. Жерге орналастыру жобасының негізінде жер ресурстарын басқару
жөніндегі аумақтық органдар (елді-мекендерде сәулет және қала құрылысы
органдарымен бірлесе отырып) жерге тиісті табыстау туралы жергілікті
атқарушы орган шешімінің жобасын дайындайды.
5. Мұнай мен газды магистральды мұнай құбырларымен тасымалдауға,
одан кейінгі сақтау және көліктің басқа түрлеріне тиеуге байланысты мұнай
газ инфрақұрылымы объектілерінің құрылысы үшін жер учаскелері сұралған
кезде жер учаскесін таңдау актісі және жерге орналастыру жобасы Қазақстан
Республикасының мұнай-газ инфрақұрылымы саласындағы уәкілетті мемлекеттік
органымен де келісіледі.
6. Өтінуші немесе оның сенім білдірген тұлғасы жер учаскесін бөліп
беруге талап етілетін келісімдерді жеке-дара қамтамасыз етеді.
Құрылыс объектісін орналастыруға таңдалған аумақта бұзылуға немесе
көшірілуге тиісті (соның ішінде жерді бөліп беру кезінде өнеркәсіп
орындарының санитарлық қорғау аймақтарына кіретін) тұрғын үйлер, басқа да
ғимараттар мен құрылыстар, сондай-ақ инженерлік коммуникациялар және жасыл
екпелер орналасқан жағдайда, тапсырыс беруші шығындарды өтеу талаптары
туралы жылжымайтын мүлікке меншік иелерінің әрқайсысымен жасалған шартты
қосымша ұсынады.
Шартта сол кездегі бар құрылыстарды, инженерлік коммуникацияларды,
жасыл екпелерді басқа жерге ауыстырудың, көшірудің нақты шарттары мен
мерзімдері, құрылыс жүргізушінің жылжымайтын мүлікті бұзуға байланысты
барлық шығындарды өтеу жөніндегі міндеттемелері көрсетіледі.
Жер учаскесіне құқық табыстау туралы жергілікті атқарушы орган
шешімінің жобасында:
жерге құқық табысталатын заңды немесе жеке тұлғаның атауы;
жер учаскесінің нысаналы мақсаты;
жер учаскесінің көлемі;
жерге құқықтар түрі, ауыртпалықтар, сервитуттар;
учаске төлемақыға берілетін жағдайда жер учаскесін және жер
пайдалану құқығын сатып алу бағасы, жер учаскесін сатып алу – сату
шарттарын жасасудың мерзімі мен шарттары;
өзге де шарттар болуға тиіс.
8. Азаматтарға жеке тұрғын үй құрылысы үшін жер учаскелерін беру
кезінде өтінімге:
Азаматта жеке тұрғын үй құрылысы үшін құқықтар табысталған жер
учаскесінің бар немесе жоқ екендігі туралы анықтама (жер ресурстарын
басқару жөніндегі аумақтық орган 7 күн мерзім ішінде береді);
Азаматта жеке тұрғын үйдің бар немесе жоқ екендігі туралы анықтама
(жылжымайтын мүлікті тіркеуді жүзеге асыратын орган 7 күн мерзімде береді)
қоса тіркеледі.
Жеке тұрғын үй құрылысы үшін жер учаскесін беру туралы өтінім арнаулы
есепке алынады және бөліп беруге арналған алаңдардың дайындалуына қарай
қанағаттандырылады.
Ауданның табиғи – экономикалық жағдайы
Аудан туралы жалпы мағлұматтар
Бұхар жырау ауданы Қарағанды облысының оңтүстік бөлігінде орналасқан
және батыстан шығысқа қарай 93км-ге, солтүстіктен оңтүстікке қарай 132км-ге
созылып жатыр.
Ауданның әкімшілік орталығы - қала типтес Бұхар жырау поселкесі
облыс орталығы Қарағанды қаласынан 51км қашықтықта жатыр.
Ауданның жалпы ауданы – 1076.0 га құрайды.
Облыс орталығымен байланыс автомобиль, темір жол транспорттарымен,
ал шаруашылық орталықтарымен (ΙΙΙ; ΙV және V) класты автомобиль жолдарымен
жүзеге асады.
Халықтың жалпы саны – 1976 жылдың 1 қаңтарында 40.2 мың адам болса,
соның ішінде қала тұрғындары – 5.2 мың адам, ал ауыл тұрғындары – 35.0 мың
адам.
Қала халқы қала типтес Бұхар жырау және Семізбұғы поселкелерінде
тұрады. Аудан бойынша халықтың орташа тығыздығы 1 шаршы км-ге 3.7 адамнан
келеді.
Ауданның халық шаруашылығы өз кезегінде ауыл шаруашылық, өндіріс,
құрылыс, транспорт, сауда және қызмет көрсету салаларынан тұратын кешенді
құрайды. Өндіріс негізінен ауыл шаруашылық өнімдерін өңдейтін
кәсіпорындардан тұрады. Аудан аумағында бір сүт зауыты, нан қабылдау пункті
және нан зауыты орналасқан.
Ет Қарағанды ет зауытына өткізіледі.
1976 жылы ауданның ауыл шаруашылық өндірісіне 35.1 млн. соммадағы
валлдық өнім өндірілген.
Ауданның ауыл шаруашылық алқаптары және ауыл шаруашылық өнімі бойынша
облыс масштабында алатын салмағы едәуір.
Ауданда ауыл шаруашылық өндірісінің жетекші салалары ретінде мал
шаруашылығы және өсімдік шаруашылығы дамыған. Ауыл шаруашылық өнімдерінің
валлдық құрылымының құны бйынша өсімдік шаруашылығының - 60%, мал
шаруашылығының – 40% құрайды.
Мал шаруашылығының жетекші салалары болып сүтті-етті бағыттағы ірі
қара мал шаруашылығы және құс шаруашылығы табылады.
Мал шаруашылығының болашақта одан әрі дамуы ірі қара мал басын
оптимальді мөлшерге жеткізудегі концентрациялау және мамандандыруды
жетілдіру жолымен журуі керек.
Аудандағы өсімдік шаруашылығы азық-түлікпен және мал шаруашылығын мал
азығымен қамтамасыздандыру мақсатына тауарлы астық, көкөніс, картоп
өндірісіне бағытталуы тиіс.
Жер бетінің морфологиялық құрылымы
Ауданның жер бедері қазақтың майда шоқысымен көрсетілген.
Шоқы аралық учаскелердің жоғарғы бетін біріктіретін шұбар ала саз
жыраларында шоқылар орналасқан. Шығыс бөлігі жер бедерінің 500-600м
аралығындағы биіктікте ауытқитын абсолютті және салыстырмалы формасымен
ерекшеленетін түрімен мінезделеді.
Ауданның оңтүстік бөлігінің биіктігі 700м-ге дейін барады. Ауданның
батыс бөлігінің жер бедері тегіс. Ауыл шаруашылығында тегіс жерлер егістік
және шабындыққа, ал біршама биіктеу тегіс емес учаскелер жайылым
алқаптарына пайдаланылады. Негізінен ауданның жер бедері ауыл шаруашылық
пайдалануларына қолайсыздық туғызбайды. Ауданның барлық шаруашылықтарындағы
егісі және басқа да ауыл шаруашылық алқаптарының күрделі массиві халық
шаруашылығының жетекші саласы болып табылатын ауыл шаруашылығының дамуына
өз септігін тигізеді.
Гидрография
Ауданның гидрографиялық желісі Ертіс – Қарағанды каналы мен Нұра
өзеніне, Соқыр, Көкпекті, Борлысай өзендеріне, сонымен қатар көлдерден және
майда су қоймалардан тұрады. Гидрографиялық желісінің ерекшелігіне сирек
кездесетін тұрақты ағысты желі және көп көлемді уақытша су ағыстары жатады.
өзен ағыстары қалыптасатын майда шоқы майда төбешіктерінде гидрографиялық
желі тармақталып келеді. Жазыққа шыққанда гидрографиялық желі едәуір
қысқарады.
Ауданның өзендерінің айрықша ерекшелігі ағыстың тұрақсыз жылдық
реттелуінде. Көктемгі 10-20 тәуліктік кезеңде жылдық ағыстың 70-80% өтеді.
Өзендердің жазғы кезде қоректенуі көктемгі су ағыстарынан және грунттық
судан, ал қыс кезінде тек грунттық су арқылы жүреді.
Өзен суларының химиялық құрамы физико-географиялық жағдайларға
байланысты.
Өзен суларының жалпы минерализациялануы тұрақсыз. Көктемде бұл
әсіресе, минималды. Тасқын суларынан кейін су минерализациясы жоғарылайды
және жаз, қыс мезгілдерінде өзінің максималды көрсеткішіне жетеді. Қыста
көптеген өзендерде мұз қатады (Нұра өзенінен басқалары).
Нұра өзені теңіз деңгейінен 1000-1200м биіктікте орналасқан
Қарақойын, Ақтау тауларынан ағады. Өзен ұзындығы өз бастауынан Тенгіз
өзеніне дейін 978км созылып жатыр. Қарағанды облысының шегіндегі су жинау
аумағы 48100 шаршы км және 571км-ге созылып жатыр.
Ағыстың көп жылдық ауытқуының айрықша белгісін 7-10 және одан да жыл
бойғы аз су кезеңінен қайталануынан байқауға болады. Жыл ішіндегі ағыстың
реттелуі тұрақсыз; көктемгі қар еру кезіне жылдық ағыстың 90% келеді.
Көктемгі ағыстың негізгі бөлігі бір тоқсанында өтеді (көбінесе сәуірдің
екінші тоқсанына сәйкес келеді).
Басқа Байбөре, Борлысай және т.б. өзендердің барлығы Нұра өзенінің
тармағы болып табылады.
Барлық өзендер мен жылғалар аралас бұлақ – атмосфералық қорек алады.
Интенсивті жоғары қабатты ағыс көктемгі қар еру кезеңінде және көп мөлшерде
жауын-шашын кезінде байқалады. Жазда олар әлсіз ағынды бөлек толқындармен
сақталады. Су негізінен суландыруға жарамды тұщы, тек бұлақтар ғана күзде
әлсіз минералданады. Өзендердің түбі мен жағасы құмды тұнбалы ескі
делювиальды-аллювиальды қабаттармен қабаттасқан.
Көлдер қарастырылып жатқан аймақта бірнеше қатарлы көлдер
орналасқан. Олардың көбісі үлкен аумақты, бірақ таяз тереңдікті алып жатыр.
Ең ірі көлдер – Құран көл және Бота-қара көлдері. Көлдер атмосфералық жауын-
шашынмен қоректенеді. Грунтты қоректену мөлшері біршама аз. Көлдердің
келбеті мен аумағы біркелкі емес. Олар әр жылы жыл мезгілдеріне және сумен
қамтамсыздануына байланысты ауытқып отырады. Көктемгі толығудан кейін
көлдер үлкен аумаққа таралса, межелік кезеңде өте төмен деңгейде олардың
көлемі біршама азаяды. Көлдер егін суғару үшін және малды суаттандыруға
пайдаланылады. Көлдердің санитарлық жағдайы қанағаттанарлық.
Жер асты сулары
Аудан аумағында төртінші, үшінші континентальды және теңіздік, юрийлі,
таскөмірлі, девонды және силурийлі, сонымен қатар палеозой кезеңінің
бөлшектенбеген кешенді қабатталған су көтерілу горизонттары сипатталған.
Төртінші қабаттағы сулар өзен аңғарларының шегінде таралған. Нұра
өзенінің аңғары оңтүстік шығыстан солтүстік батысқа қарай аудан аумағын
кесіп өтеді. Аңғар ені қоршаған тау жыныстарының құрамына және
табандылығына байланысты 1.5-2км-ден 5-10км-ге дейін ауытқып отырады.
Аңғарлар аллювиальді саздақтардан, құмайттардан және түрлі дәнді гравийлі-
қиыршық құмдардан тұрады. Грунтты сулар 1.8-9.8м тереңдікте жатыр. Сулары
қысымсыз. Скважина дебиті – 0.01-4лсек аралығында ауытқиды. Сулары тұщы.
Үшінші континентальді және теңіздік қабаттар күшті пласталы құмдарға
және линзаларға, құмдақтар мен гравийлі- галечникті қабаттануға шұбар ала
саздарға қабаттаса орналасқан. 1.8-6.8м-ден 16-52м тереңдікке дейінгі
скважиналар мен құдықтарда айқындалған.
Сулардың қысымы кей жерлерде төмен. Скважина дебиттері әртүрлі
төмендеулерде 0.009-0.03лсек-тан 0.33-1.72лсек аралығында, тек кей
учаскелерде ғана скважина дебиттері 17лсек дейін жетеді. Сулар негізінен
әлсіз минералданған және тұщы.
Юрий кезеңінде қабаттасқан аудан шегіндегі жер асты сулары Қарағанды
көмір бассейні мен мульдо тұрпатты төмендеуіне ұштастырылған. Қарағанды
бассейнінің жер асты сулары борпылдақ тұрпайы сынықты қабаттарда гравийлі
және ірі дәнді борпылдақ құмдақтармен және борпылдақ конгломераттармен
бейнеленуінде бітімделген. 20-38м аралығындағы жер асты сулары ашылған су
таралымы шағын; скважина дебиті 0.04-0.09лсек. Суландырылған
горизонттардың жалпы қуаттылығы 60-90м жетеді. Сулары қысымды, өзі
құйылатын.
Қысымды судың орналасу тереңдігі 15-180м аралығында. Скважина дебиті
8-10м тереңдікте 2.9-6.0л жетеді. Кейбір скважиналарда максчималды дебиттер
10-25лсек дейін барады. Скважина дебиті өзі құүйылу кезеңінде 15-20м. Жер
асты суларының минералдануы көп жағдайда жақсы сапада.
Тас көмірлі қабаттасудағы сулар аудан шегінде көп таралған және олар
жыралы әкті конгломераттарға, құмдақтарға, слонец және эффузияларға
ұштастырылған. Олар скважина маңында 14-35м- ден 70-80м тереңдікте
орналасқан. Сулары қысымды, кей жерлерде өздері құйылатын. Су таралымы
жыралану дәрежесіне байланысты.
Көлемді су таралымы тектоникалық опырылу зонасында байқалады
Скважина дебиттері 1.0-30м төмендеу кезінде 0.07-1.8л аралығында
өзгеріп отырады. Көп жағдайларда 0.37-0.40л теңеледі. Негізінен су тұщы,
олардың құрғақ қалдығы 3гл аспайды.
Девонды қабаттасу шамамен барлық жерлерде таралған. Су скважина және
құдықтар арқылы бұлақ ретінде жер бетіне шығады. Сулар негізінен эффузиялы
және жауын–шашын ретінде ұштасады. Жыныс жуандығы жақсы дамыған жарылғыштық
қасиетке ие. Тектоникалық бұзылу зонасы біраз суландырылған. Судың
тереңдікке таралуы 2-13м-ден 77м дейінгі шектікте өзгеріп отырады. Сулары
көп жағдайда қысымды, кей жерлерде өзі құйылатын. Скважиналарда жерден 7.1м
тереңдікте және 1.6м жоғары орналасқан деңгейде статистикалық дәрежесі
анықталады. Скважина дебиті 0.01-0.56л болады. Бұлақтар шығыны – 0.1-9л.
Сулары негізінен тұщы. Олардың құрғақ қалдығы – 2.9гл аспайды.
Селурийлі қабаттасудағы сулар литоморфизді құмдақтарға, сланец,
посфирит, туф және басқа да жыныстарға ұштастырылған.
Сулар 5-9.7м-ден 27-57м тереңдікте орналасқан. Көбінесе, сулар
қысымды кей жерлерде су өзі құйылады. Қысым биіктігі 28м дейін барады.
Өзі құйылатын пьезометрикалы деңгейдегі скважиналар жер бетінен 2-4м
биіктікте орналасады. Скважина дебиті 0.02-0.2л-ден 3.84л ауытқып отырады.
Сулары тұщы.
Полеазой жынысының сулануы тұрақсыз және әлсіз. Көбінесе, таралымы
мульда және тектоникалық бұзылудағы жыныстарда таралған. Құдық және
скважина дебиттері 0.001-0.07лсек-тан 2.85лсек шектікте таралған.
Сулары тұщы, тек кейбір учаскелерде ғана тұздалған немесе әлсіз
тұздалған.
Климаты
Қарағанды облыстық агроклиматтық аудандастыруға сәйкес (Қарағанды
облысының агроклиматтық анықтама, Ленинград, 1976ж) аудан аумағы бір зонада
– бір қалыпты жылы, құрғақ, ұсақ шоқылы.
Бұл зонада егіншілік жақсы дамыған. Жылдың жылы кезеңінде 125-
180мм жауын түседі.Қар жамылғысы 125-155 күнге дейін (қараша айының
ортасынан наурыз айының үшінші декадасына дейін) сақталады. Бұл аудандағы
қар жамылғысының биіктігі 15-25см, қардағы су қоры 40-65мм. Кезең
ұзақтылығы 10Ә жоғары ауа температурасының 130-135 күн.
Оңтайлы температураның жылдық жалпы қосындысы 2000-2200ӘC. Аязсыз
кезеңдер 100-115 күнге дейін созылады.
Ауданның жылулық ресурстары ерте дәнді-дақылдардың өсімін қамтамасыз
етеді. Гидротермикалық коэфициент 0.7-0.8 құрайды.
10см тереңдіктегі топырақтың 10Әқа дейін қызуы және саздақты 10-12см
тереңдікке дейін жұмсақ пластикалы жағдайға дейін құрғауы 30сәуірден кейін
жүзеге асады.
Аумақтың көп бөлігі желдің орташа сыйымдылығы – 4-5мсек. Көп жағдайда
жел оңтүстік батыстан және оңтүстіктен еседі.
Топырақтың агроөндірістік мінездемесі
Климаттық және жер бедері жағдайлары негізінен қара қоңыр топырақтың,
тек оңтүстік бөлігінде ғана аз көлемде қоңыр топырақтың түзілуіне себепкер
болған.
Кең таралған қара қоңыр топырақтың ішінде саздақты және ауыр саздақты
механикалық құрамды топырақтар. Бұл топырақтардың жоғарғы қабатының кескіні
қоңыр түсті гумус қабатының қалыңдығы 45-50см 3-4% гумусты құрайды. Бұл
аудандағы барлық агротехниканың ережелері мен нормаларын сақтаған кезде
жақсы өнім алуға кепілдік бола алатын жыртуға ыңғайлы жерлер.
Тұздалған жамылғы жыныстарында қара қоңыр сұр топырақтар түзілген. Сор
емес топырақтар гумустың 3% аз көлемнің және гумус қабатының 35см болуымен
ерекшеленеді.
10-20см тереңдікте тығыздалған сор кесектелген-призмалы құрылымды
горизонт анық көрінеді. Сор горизонт көптеген кері қасиеттерге ие.
Агроөндірістік қатынаста сор топырақ түршелері сормен күресті қажет
ететін орта сапалы жерлер ретінде бағаланады.
Ауданда 25-30% және 50% дейін сорлар кешені таралады.
30% дейін сор кешені егіншілікте арнайы жақсарту жұмыстары қажет
етілді. Сор салмағы 30% аса кешендер сормен күреске бағытталған шараларды
қажет етеді.
Шайылу жағдайында беткейлерде аз көлемде қара қоңыр жуылған топырақтар
орналасқан. Олар біраз қысқа қапталмен және нәрлі заттардың кедейлігімен
ерекшеленеді.
Өндірістік қатынаста топырақтар орта сапалы, эрозияға қарсы шараларды
талап ететін жерлер ретінде бағаланады.
Су бөліну иреленген беткейлерге ұштастырылған карбонатты аналық
жыныстарда қара қоңыр карбонатты топырақтарда қалыптасқан. Суландыру
кезінде басқа топырақтарға қарағанда жоғары быртыю және иілуімен
айрықшаланады. Құрғатылған жағдайда тығыздалып терең жыралар пайда болады.
Гумусты горизонттың карбонаттылығына байланысты жоғарғы горизонт
ақшылданған. Гумусты горизонттың қуаттылығы 33-36см, бірақ гумусты ағу 60-
70см тереңдікке дейін жетеді.
Облыстың қара қоңыр карбонатты топырақтары құнарлы жерлерге жатқызылып,
дәнді-дақылдар егуге игерілген. Олардың мелиоративті жақсартылуына ешқандай
арнайы шаралар қажет емес.
Аз қуатты қара қоңыр топырақтар негізінен ауданның оңтүстік және
солтүстік бөлігіндегі ұсақ шоқыда қалыптасқан. Олардың ерекшеліктеріне
жыныстың тығыз орналасуы немесе 40-80см тереңдікте желденуі тән. Қара қоңыр
толық дамымаған топырақтардың ең негізгі ерекшелігі ретінде ауыл
шаруашылығы өндірісінде пайдалануда маңызды болып табылатын майда топырақты
қабаттың аз мөлшерде қуатты болуы көрсетіледі.
Гумус көлемі толық дамымаған қара қоңыр топырақ құрамындағы гумус
көлемімен тең.
Механикалық құрамы бойынша аз қуатты топырақтар орта және ауыр саздақты
болып келеді.
Қара қоңыр толық дамымаған топырақтардың көптеген жақсы қасиеттеріне
қарамастан аз қуатты тамыр мекенді майда топырақты қабатты болуынан, ылғал
қорының шектеулі мөлшерде болуы, жер бедерінің қатты күрделілігіне
байланысты егіншілік жағдайында шектеулі жағдайда ғана жарамды болып
табылады.
Тек аз дамыған қара қоңыр және тамырлы жыныстарға шығатын қоңыр
топырақтар ғана игерілмеген. Аз дамыған топырақ массивтері тек жайылым
ретінде ғана пайдаланылады.
Аталған қара қоңыр топырақ түршелерінен басқа аз көлемді кесектелген
түрлері де кездеседі.
Олар ауыр механикалық құрамды тұздалған жыныстарда қалыптасқан және өте
нашар сулы – физикалық құрамымен ерекшеленеді.
Ережеге сай мұндай топырақ кескіндері тұздалған. Жұтылу кешенінде
натрий көп кездеседі. Топырақ кескін бойымен жоғары бөлікте қайнап, ауыр
механикалық құрамымен ерекшеленеді. Барлық горизонттағы қатты тығыздалуы 50-
60см дейін тік жыралы кесектелінуіне әкеліп соғады. Иллювиальді горизонт
карбонаттылығымен сәйкес келеді, гипс және тұз 60-80см тереңдікте табылады.
Кесектелген топырақтар жайылым ретінде пайдаланылады.
Ауданның оңтүстік бөлігінде қоңыр топырақ және оның түршелері
қалыптасқан, жоғарыда аталған қара қоңыр топыраққа қарағанда гумус құрамы
2.5-3.5%, гумусты горизонттың қуаттылығы 40см.
Механикалық құрамы бойынша аудан топырағы түрлі және саздан құмдаққа
дейін өзгеріп отырады. Жай қоңыр топырақтар агро өндірістік қатынаста
жыртуға арналған алдын-ала жақсартуды қажет етпейтін жер ретінде
бағаланады. Оларды ауыл шаруашылық өндірісінде толық және тиімді пайдалану
суландыру жағдайында ғана мүмкін.
Қоңыр топырақ түрлері (карбонатты, сорланған, сор кешенді және толық
дамымаған) қара қоңыр топырақтың аналогтары сияқты егіншілікте де
пайдаланылаады.
Ауданның орталық бөлігінде шалғынды қоңыр топырақ кең таралған.
Көбінесе олар сор кшенділікпен бірге кездеседі. Сұр қоңыр түсті гумусты
горизонтпен мінезделеді. Кескіннің жоғарғы бөлігінде гумус 4-5%. Топырақ
нәрлі заттарға бай және жоғарғы табиғи құнарлыққа ие.
Шалғынды қоңыр топырақтың агро шаруашылықтық бағалығын біраз мөлшерде
кездесетін сортаң азайтады. Өзен аңғарларында, шоқы аралық төмендеулерде
және грунтты судың терең емес орналасқан ойпаттарда шалғынды топырақтар
қалыптасқан. Аудан аумағында олардың ауқымы көп емес және олар жәй
шалғынды, тұздалған шалғынды топырақ.
Өсімдіктің өсуіне қолайлы жағдайлар және олардың таралуы жоғарғы
дәрежеде гумус пен азоттың жиналуына әкеп соғады. Карбонаттар 20-25см
тереңдікке дейін сілтіленген, бірақ жарты метр тереңдікте олардың көлемі 8-
14% дейін өседі. Механикалық құрамы жағынан саздақ және ауыр саздақ
шалғынды топырақтар жоғары болып есептеледі. Нәрлі заттарға бай екендігіне
қарамастан шалғынды топырақтар ауыл шаруашылығында негізінен майда
контурлығына байланысты шабындық және жайылым алқаптары ретінде бағаланады.
Өзен терассаларында аллювиальді-шалғынды, шалғынды сазды және саздақ
топырақтар орналасқан. Аллювиальді шалғынды топырақтарға қабыршақтану және
тасқын су басуы, грунтты судың 2-3м тереңдікке түсуі тән. Гумус мөлшері
үлкен ауқымда ауытқып отырады. Жерлер шартты түрде жыртуға жарамды болып
саналады. Олар шабындық және жайылым ретінде пайдаланылады.
Біраз ылғалданған жерлерде шалғынды батпақты және батпақ топырақ
қалыптасқан. Олар кескінде тат дақтарының және сазды горизонттың 20-40см
тереңдікте болуымен мінезделеді. Көбінесе 60см бастап шалғынды батпақты
топырақтарда су ағады. Батпақты топырақтарды игеру қиын.
Жобалық бөлім
Кіріспе
Қарағанды облысы Бұхар жырау ауданы аумағында Қарақойын –
Борсенгір – Атасу; Борсенгір – РДП Жезқазған; Атасу – Сарепті – Трудовая –
Степная; РДП Қарағанды – ТОБЖ Шығыс филиалы ТОБЖ объектісі құрылысы үшін
КазТрансОйл ЖШС-на уақытша пайдалануға жер учаскесін таңдау және
КазТрансОйл ЖАҚ жер учаскелеріне пайдалану құқығын беру туралы жер
кадастрлық іс Қарағанды облысы әкімінің 27.01.20003жылғы №0202
Өндірістегі жобалау-іздестіру жұмыстарына рұқсат беру туралы қаулысы және
04.08.2003жылғы Юниверсал Эксес ЖШС келісім шартының негізінде МемҒӨОжер
жасалған .
Жер кадастрлық іс төмендегідей талаптарға сәйкес жасалған:
1. Қазақстан Республикасының 2003жылғы 20 маусымындағы №442-ҚҚ Жер
кодексі;
2. Ауыл және орман шаруашылығы емес мақсаттар үшін ауыл шаруашылық және
орман шаруашылық жерлерін алып қоюмен байланысты ауыл шаруашылық және
орман шаруашылық өндірісінің шығындарын өтеу нормативін және ауыл
шаруашылық алқаптарды қалпына келтіруге кететін шығындарды есептеу
ережесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылдың 8
қазанындағы №1037 қаулысы:
- ауыл шаруашылық алқаптарын ауыл шаруашылық емес қажеттіліктерге
уақытша пайдалануға беру кезінде ауыл шаруашылық өндірісінің
шығындарын есептеу туралы;
- ауыл шаруашылық өндірісінің шығындарын қайтару мақсатында қаражат бөлу
туралы.
3. Мемлекеттің немесе мемлекеттік жер пайдаланушылардың жалға беру
үшін жер учаскелерін жеке меншікке беру үшін базалық құнын бекіту,
сонымен қатар жер учаскелерін жалға беру құқын сату құнын белгілеу
туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 2 қыркүйектегі
№890 қаулысы.
4. Жер учаскелеріне жеке меншік құқығын және жер пайдалану құқығын
беру тәртібін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996
жылғы 20 маусымдағы №760 қаулысы:
- мемлекет меншігіндегі жер учаскелерін пайдалану құқығын беру тәртібі
туралы.
5. Қазақстан Республикасы 2001 жылғы 12 маусымындағы №209-ҚҚ Салық
кодексі.
Жер кадастрлық іс белгіленген тәртіпте барлық мүдделі жақтармен
бекітілген және келісілген.
1-кесте
Технико-экономикалық көрсеткіштер.
Рс Көрсеткіштер атауы Өлшем Көрсеткіштер
бірлігі
1. ТОБЖ трассасының созылуы км 125.3
2. Бөлінген жолақ ені м 6.0
3. Бөлінген жер учаскесінің ауданы...-барлығыга 75.2
Соның ішінде: --
- ауыл шаруашылық жерлері 34.3
- елді-мекен жерлері -- 24.1
- босалқы жер -- 16.8
4. Уақытша пайдаланудың мерзімі жыл 1
5. Бөлінген жер учаскесінің бағалау құны мың. тг. 727.67
6. Ауыл шаруашылық өндірісінің шығыны мың. тг. 9204.00
7. Ауыл шаруашылық өндірісіне зияны -- 180.94
8. Жалдау ақысы, барлығы теңге 225 778
Соның ішінде:
- ауыл шаруашылық жерлері үшін -- 59 399
- елді-мекен жерлері үшін -- 149 184
- жер қоры үшін -- 17 195
Жобалауға тапсырма
Алматы қаласы
________2003ж
1. Объект аты Объект бойынша
жер кадастрлық іс
ТОБЖ, учаскелер:
ПНУ НПС Трудовая – РДП Қарағанды - НПС Сарепті - НПС - Атасу – қызмет
көрсету зонасының шекарасы, ЖНУ қызмет көрсету шекарасы;
- КНУ НПС Борсенгір – НПС Қарақойын – НПС Борсенгір – РДП Жезқазған
қызмет көрсету зонасы, (969км-ге созылып жатыр, ені – 6м).
2. Жобалауға негіз -
3. Жобалау сатысы - Жерге орналастыру
жобасы
4. Құрылыс түрі - Жаңа
5. Жоба белгіленуі - Жер пайдалану құқығын
заңдастыру
6. Жоба бойынша
тапсырыс беруші - Юниверсал Эксесң ЖШС
құрылыс бойынша - КазТрансОйл ЖАҚ
7. Жобалауды ұйымдастыру
мекемесі - МемҒӨОжер
8. Жұмыстық жобаның құрамы - Жалпы түсініктеме.
(Объект бойынша, Әкімшілік
аудандар бойынша мәлімет)
-
Аудандар және жер пайдаланушылар
бойынша
картографиялық материал.
- Жер
пайдаланушылармен келісім
шарт
9. Белгіленген құрылыс мерзімі - 2004 жыл
10. Қаржыландыру көзі - Жеке және қатыстырылған
инвестициялар
КазТрансОйл ЖАҚ
11. Жобалы-сметалы
құжаттаманы шығару мерзімі - Келісім шарт құрамындағы күнтізбе
жоспарына сәйкес.
12. Тапсырыс берушіге
тапсыратын жоба данасының саны - 2 дана жалпы түсініктеме және
картографиялық материал
- Жер
пайдаланушылар мен келісім
шарттың
1 данасы
Келісілген: Тапсырды:
Жерді жоспарлау және жерге Жоба бөлімінің бастығы
орналастыру бөлімінің бастығы ________Ефимова Э.Д.
________Культемиров О.Е.
Объект бойынша: Қарақойын – Борсенгір – Атасу; Борсенгір – РДП
Жезқазған; Степная Екібастұз – Павлодар – Прииртышск; Атасу – Сарепті –
Трудовая – Степная; РДП Қарағанды – ТОБЖ Шығыс филиалыңучаскелеріндегі
ТОБЖ.
Объект бойынша қысқаша мінездеме
Қазіргі кезде КазТрансОйл ЖАҚ өндірістік бағдарлама шегінде
КазТрансОйл ЖАҚ өндірістік-технологиялық байланыс желісінің
модернизациясы жобасын жүзеге асыру басталды. Бұл жобаның негізгі мақсаты
– қоғамның иелігіндегі магистральді мұнай құбырларының бойында ТОБЖ
(талшықты оптикалық байланыс жүйесі) негізінде қазіргі заманғы өндірістік-
технологиялық байланыс жүйесін (ҚӨТБЖ) құру. КазТрансОйл ЖАҚ өндірістік-
технологиялық байланыс жүйесінің негізгі міндеті - компанияның және оның
бөлімшелерінің жұмысын басқару үшін қазіргі заманғы байланыс қызметін
көрсету, Магистральді мұнай құбырларын басқару және телемеханизацияны
автоматтандыруды қамтамасыз ету үшін:
- Қазақстан республикасының аумағында орналасқан қоғам қажеттілігі үшін
барлық филиалдары мен оның бөлімдеріне әртүрлі байланыс түрлерін
жеткізу;
- Қоғамның және технологиялық үрдістердің тікелей басқару мақсатында
магистральді мұнай құбырлары бойындағы жалпы өндірістік, ішкі
өндірістік және технологиялық байланыс желілерін ұйымдастыру;
- Қазақстан республикасының аумағында, сонымен қатар оның сыртында
орналасқан министерстволар, ведомоствалар, кеңселер, мекемелер,
кәсіпорындар арсында байланысты ұйымдастыру.
КазТрансОйл ЖАҚ Шығыс филиалының ҚӨТБЖ модернизацияланудың негізгі
мақсаты талшықты оптикалық байланыс желісі базасындағы Павлодар-Шымкент
және Омск-Павлодар (Қазақстан учаскесі) мұнай құбырлары бойында және осы
магистральда мұнай құбырлары арқылы өнімді тасымалдау үшін байланыс жүйесін
және қазіргі заманғы құралдардың ҚӨТБЖ құрылымын оптимальды өңдеу.
Қарақойын – Борсенгір – Атасу; Борсенгір – РДП Жезқазған; Степная
Екібастұз – Павлодар – Прииртышск; Атасу – Сарепті – Трудовая – Степная;
РДП Қарағанды – ТОБЖ Шығыс филиалы ТОБЖ құрылысы жоғарыда аталған жобаның
төмендегіні қамтамасыз ететін ажырамас бөлігі болып табылады:
- Шығыс филиалының барлық қызметтері мен бөлімдері құрған графикті
өткізуді қамтамасыз ету үшін біртұтас магистральды байланыс желісін
құру;
- Аз каналды тасымал жүйесін, сонымен қатар магистральды байланыс
каналдарын және тракттарын және SCADA дистанционды басқару және
мәліметтерді жинау жүйесі құралдарын пайдалану арқылы магистральды
мұнай құбырлары бойында технологиялық байланыс желісін ұйымдастыру;
- Түрлі бизнес-ұсыныстарымен: SAPR3 жүйесінің құжат айналымымен, видео-
конференциялармен және т.б. құралған трафикті өткізу;
- Шығыс филиалының Павлодар – Қарағанды және Жезқазған мұнай өңдеу
басқармалары үшін коорпоративті локальді-есептеуіш (ЛЕЖ) желісін құру
және олардың локальді есептеуіш желісімен қоғамдық Шығыс филиалымен
байланыстыру;
- Резервілеу жолымен сенімділікті жоғарылату, спутникті байланыстың
коорпоративті желісін ары қарай кеңейту;
- Жаңа байланыс қызметтерін ұйымдастыру және басқалары.
ТОБЖ технологиясының мүмкіндіктерін және қазіргі заманғы ақпарат
тасымалдаудың сандық жүйесін, сонымен қатар тапсырыс берушінің талаптарын
ескере ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Кіріспе
2. Әдебиетке шолу
3. Ауданның табиғи экономикалық жағдайы
4. Жобалық бөлім
4.1 Кіріспе
4.2 Технико-экономикалық көрсеткіштер (1-кесте)
4.3 Жобалауға тапсырма
4.5 Объект бойынша қысқаша мінездеме
4.6 Қаулы
4.7 Акт
4.8 Қарақойын – Борсенгір – Атасу; Борсенгір – РДП Жесказған;
Атасу-Сарепта-Трудовая-Степная; РДП Қарағанды-ТОБЖ Шығыс филиалы ТОБЖ
объектісі құрылысы үшін жер учаскелерін таңдау
4.9 Акт
4.10 ТОБЖ объектісі құрылысы үшін бөлінетін жер учаскелерінің
экспликациясы (2-кесте)
4.11 Топырақ жамылғысы жөнінде қорытынды
4.12 Топырақ картасына және топырақ балл бонитеті картограммасына
легенда
4.13 ТОБЖ объектісі құрылысы үшін жер учаскелеріне пайдалану құқығын
беру
4.13.1 КазТрансОйл ЖШС жер пайдалану аумағын қалыптастыру
4.14 Бөлінетін жер учаскелерінің бағалау құны
4.15 Ауыл шаруашылық алқаптарын бағалау құны.
4.16 ТОБЖ объектісі құрылысына байланысты ауыл шаруашылық
өндірісіне зияны және шығыны.
4.17 ТОБЖ объектісі құрылысы үшін бөлінген жер учаскелеріне пайдалану
құқығын беруге байланысты ауыл шаруашылық өндірісінің шығыны.
4.18 Уақытша пайдалануға беру нәтижесінде келтірілген шығындар есебі
4.19 ТОБЖ объектісінің құрылысы үшін жер учаскелерін пайдалану құқығына
жалдау ақысы.
4.20 Жерді рекультивациялау
5. Еңбек қорғау және техника қауіпсіздігі
6. Қорытынды
7. Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Экономика, ғылым және мәдениеттің дамуы, ғылыми-техникалық
прогресстің барлық халық шаруашылығында қолданылуы, ең алдымен оның
агроөндірістік кешенде қолданылуы өндірістің және табиғи ресурстың ең
қажетті құралы – жерді рационалды пайдаланумен тығыз байланысты.
Қазақстан Республикасы өте үлкен жер қорымен бай. Біртұтас
мемлекеттік жер қоры 272.5 млн. га құрайды. Барлық жер ресурстарын
рационалды пайдалану, әсіресе ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлерді, жер
қатынастарын реттеу күрделі проблема болып табылады. Оны шешу жерді
максималды халық шаруашылығы айналымына түсіруді, өнімді алқаптарды және
егіншілік мәдениетін жоғары деңгейде интенсивті пайдалануды, әр түрлі
топырақ эрозияларымен күресуді, сонымен қатар жерге кері әсер ететін
залалдар мен ластанудан қорғауды талап етеді.
Мемлекеттің біртұтас жер қорын басқарудың, жер қатынастарын
реттеудің, жерді меншіктеу, пайдалану және жалдау саласы бойынша заң
актілерінің дұрыс пайдалануын бақылаудың ең маңызды рычагы болып жерге
орналастыру саналады. Жерге орналастыру Қазақстан Республикасының жер
заңдарына сәйкес халық шаруашылығында сала аралық және салалық жоспарда
жүргізілетін жерді қорғау және рационалды пайдалануға бағытталған шаралар
жүйесін құрайды.
Қазақстан Республикасында ғылыми негізделген болжам түрінде
республикалық генералды схемаларын, облыс және әкімшілік аудандық жерге
орналастыру схемаларын, шаруашылық аралық жерге орналастыру жобаларын және
ауыл шаруашылық мекемелері мен біріккен шаруа қожалықтары және олардың
ассоциациясының учаскелік және ішкі шаруашылық жерге орналастыру жобаларын,
әрбір жер учаскесін жақсарту, мелиорациялау, рекультивациялау және
үйлестіру жобаларын өңдеу жолымен жер ресурстарын дұрыс пайдалануды
рационалды ұйымдастыруды қамтамасыз ететін жерге орналастыру жүйесі
қалыптасқан.
Яғни, қазіргі заманғы жерге орналастыру - өндірістің негізгі
құралы, операциялық базис және табиғи ресурс, сонымен қатар жылжымайтын
мүлік ретінде жерді қорғау, толық ұйымдастыру және рационалды пайдалану,
жер қатынастарын реттеуге бағытталған жер заңдарын жүзеге асыру шаралар
жүйесі ретінде қызмет етеді.
Бұндай күрделі сипаттама жерге орналастыруды аса маңызды инженерлік-
экономикалық, техникалық, ұйымдастыру-шаруашылықтық және құқықтық шаралар
кешені ретінде бейнелейді. Ол жерге орналастырудың бүкіл аспектілері мен
жерді және онымен үзілмес байланыстағы өндіріс құралдарын реттестіруге
қатысты басқа да инженерлік-экономикалық кешендерімен өзара байланыстарын
ашып көрсетеді.
Оның мазмұны қоғамдық өндіріс талаптарымен, ең алдымен экономиканың
аграрлы секторымен анықталады. Осыған байланысты ең маңызды жерге
орналастыру әрекеттеріне ауыл шаруашылығына және басқа да пайдаланулар
үшін жаңа құнарлы жерлерді табу, жаңа ауыл шаруашылық мекемелердің жер
пайдалануларын құру және қазіргі кездегі бар жер иеленулерді жетілдіру;
шаруа қожалықтарын және басқа да шаруашылықтық құрылымдарды біріктіру; ауыл
шаруашылық мекемелердің аумағын ішкі шаруашылықтық ұйымдастыру жатады.
Қазіргі кезде жерге орналастыру елдің экономикасына, соның ішінде
аграрлық саласына жаңа нарық қатынастарын енгізумен байланысты ол Қазақстан
Республикасының Конституциясы мен жер заңдарының негізінде жүзеге
асырылатын аграрлық саясаттың құралы болып табылады.
Жер Кодексінде бұрынғыдай жер пайдалану мен иеленудің әртүрлі
формалары мен ережелері ескерілген. Бұл заңның негізгі мақсаты жойылған
колхоздар мен совхоздардың негізінде құрылған шаруа (фермерлік)
қожалықтарына, жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерге, акционерлік
қоғамдарға, командиттік серіктестіктерге, өндірістік кооперативтерге (АҚ,
ЖШС, КС, ӨК), сонымен бірге ауыл тұрғындарының қосалқы шаруашылығының, қала
тұрғындарының бау-бақшалығының, өнеркәсіп, энергетика және басқа да
кәсіпорындардың қосалқы шаруашылығының әрі қарай дамуына қолайлы
территориялық жағдай жасау.
Қазір Республика жер қорының негізгі бөлігі жоғарыда аталған сегіз
мың мемлекеттік емес ірі ауыл шаруашылық құрылымдарының иелігі мен
пайдалануында. Осымен қатар, миллиондаған жанұя жеке меншік құқығы
негізінде әр түрлі көлемді (көбінесе шағын) учаскелерді үй (қосалқы)
шаруашылығын жүргізуге пайдалануда. негізгі бөлігі жоғарыда аталған сегіз
мың мемлекеттік емес ірі ауыл шаруашылық құрылымдарының иелігі мен
пайдалануында.
Жерге орналастырудың күрделі шараларының бірі – жобалау. Жобаны
құру және негіздеу – барлық жерге орналастыру процесінің өзегі. Жобалық
есептерді өңдеу әдісі, олардың экономикалық, экологиялық, әлеуметтік және
құқықтық негізделуі көрсетілуі тиіс.
Әдебиетке шолу
Жерге орналастыру өзінің қарқынды даму кезеңінде алдында тұрған
мақсатты түрлі жобалау түрлерімен және әдісімен шеше білді. Қазіргі кезде
жерге орналастыруды жобалау күрделене түсті. Қазақстан Республикасында да
және басқа да ТМД елдері сияқты мемлекеттік және мемлекеттік емес мекемелер
жүйесі жерге орналастыруда жобалау процесін қамтамасыз ететін зерттеу,
қолданбалы ғылыми ізденіс жұмыстарын, сонымен қатар жобаны жүзеге асыруда
авторлық бақылау жұмыстарын жүргізетін жұмыс атқарады.
Жерге орналастыруды жобалаудың үлкен спецификасы болғанымен де
жалпы мемлекеттік жобалау – сметалық істі жүргізу негізінде
ұйымдастырылады.
Жер – кез-келген саланың өндірістік байланыс объектісі. Ол өндірістік
емес ортада да кеңістік базисі болып табылады. Сондықтан да жерге
орналастыру жобалары халық шаруашылығының барлық салаларында өндірісті
ұйымдастырудың инженерлік базасы ретінде, сонымен қатар табиғат қорғау
шараларын жүзеге асыруда қызмет етеді.
Соңғы жылдары тәжірибеде ауыл шаруашылық алқаптарын жақсарту және
үйлестіру бойынша учаскелік жерге орналастырудың жұмысшы жобалары, жерді
рекультивациялау, эрозияға қарсы және тағы басқа мелиоративті шараларды
жүзеге асыру қолданылып келеді. Олар шаруашылық аралық және ішкі шаруашылық
жобаларының логикалық жалғасы болып жұмыс сызбаларымен және детальды
сметалық есептеулер арқылы толық реализациясын қамтамасыз етеді.
Олай болса, жерге орналастыру жобасы ол – халық шаруашылығында толық,
ең алдымен барлық ауыл шаруашылық және ауыл шаруашылық мекемелерінде,
серіктестіктер, өндірістік кооперативтер, шаруашылық аралық және
агроөндірістік бірлестіктер, шаруа қожалықтары және басқа да шаруашылық
құрылымдары, жетекші ауыл шаруашылық өндірістерінде жерді жаңаша
үйлестіруде экономикалық, экологиялық, техникалық және құқықты негізделген,
жерді рационалды пайдалануды ұйымдастыруды қамтамасыз ететін құжаттар
(есептеулер, сызбалар және т.б.) жиынтығы. Жерге орналастыру жобаларын
жүзеге асыру нәтижесінде ауыл шаруашылық және ауыл шаруашылық емес
мақсаттағы жер учаскелерін иеленушілер мен пайдаланушылар желісі – жерге
орналастыру жобасының объектілерін құрайды.
Жерге орналастыру жобаларында және схемаларында көрсетілетін
аумақтық өндірісті ұйымдастыру түбегейлі экономикалық, экологиялық
негіздеуге ұшырауы тиіс. Ал детальді агроэкономикалық, инженерлі
экономикалық және сметалы-финанстық есептеулермен негізделген мағыналы
математикалық аппаратты графикалық бөлігімен тұтас-жобалы-сметалы
құжаттарды құрайды.
Графикалық бөлім жобалы жоспардан, сызбалардан, иллюстрациялы
суреттерден, графиктерден, диаграммалардан тұрады. Негізгі құжат болып
жобалық жоспар саналады. Онда жер пайдалану шекаралары, аудандары,
орналасқан орны және өндіріс бөлімшелерінің жер массивтері, жолдар,
каналдар, т.б. инженерлік коммуникациялар мен сызықты контурлар
көрсетіледі, яғни перспективаға ұсынылатын аумақты ұйымдастырудың
экономикалық тиімді формалары жобалық жоспар белгіленген стандарттар
үлгісінде және қабылданған жобалық есептермен безендіріледі. Сонымен бірге,
бірқатар басқа да сызбалар қоса тіркеледі. Олардың саны мен мазмұны,
әдістемелік нұсқаулар, ведомоствалық инструкциялар және ұсыныстармен
анықталады.
Жобаның текстік бөлімі негізінен күрделі нормативтер немесе детальді
біркелкі аудандық есептеулер бойынша жасалған есептік түсіндірмеден,
агроэкономикалық негіздемелерден тұрады. Сонымен қатар ол өтініш, зерттеу
актілері және жобаның технико-экономикалық көрсеткішімен аяқталады.
Белгіленген тәртіп бойынша сәйкес инстанциялармен қарастырылған және
бекітілген жерге орналастыру жобасы, яғни заңды түрде рәсімделген, натураға
көшірілген жоба көп жылдарға жерді пайдалану тәртібі мен құқығын анықтайды.
Жерге орналастыру жобасына тікелей кіріспес бұрын ең алдымен қажетті
ізденістер мен зерттеулер, топогрофо-геодезиялық, топырақтық, топырақты-
эрозиялық, топырақты-мелиоративті, геоботаникалық, су шаруашылықтық, жол,
жерге орналастыру (агрошаруашылықты) және т.б. жүргізіледі. Зерттеу және
ізденіс мәліметтері, сонымен қатар жер кадастрлық жұмыстар жобалауда
кеңінен қолданылады.
Ауыл шаруашылық емес мақсаттағы жер пайдаланулардың құрылуы
Орман және ауыл шаруашылық салаларына қарағанда, халық
шаруашылығының ауыл шаруашылық емес салаларында жерді тиімді пайдалану
өнімділігі төмен учаскеде өнімділігі максималды өндіріс кешенін
ұйымдастырумен мінезделеді.
Ауыл шаруашылық емес жер пайдаланулардың ауданын минимализациялау
ауыл шаруашылық жерлерінің приоритеттілігімен түсіндіріледі. Бұл принципті
қатаң орындау шаруашылық аралық жерге орналастыру жобаларында ауыл
шаруашылық емес мұқтаждықтар үшін жер бөлгенде жан-жақты экономикалық және
әлеуметтік, экологиялық және құқықты негізделуін талап етеді.
Өндіріс, транспорт, энергетика, мұнай-газ, жанар-жағар май кешенінің
дамуы, қалалардың өсуі көп аумақ жерді бөлуді талап етеді. Мемлекеттік жеке
шаруашылықтық және қоғамдық қажеттіліктер үшін жер бөлу жер қорының барлық
санаттарынан жүргізіледі. Бірақ мемлекеттің көптеген аумағы ауыл
шаруашылығы жерлері болып табылғандықтан, көп жағдайларда ауыл шаруашылық
жерлерінен де бөлінеді.
Тек қана жер қорынан бөлінген жағдайда ғана нысаналы мақсатын
өзгертпеуге, басқа жер пайдалануларға өзгеріс енгізбеуге болады. Ал қалған
барлық жағдайларда белгіленген нысаналы мақсатын ауыстыру міндетті болып
табылады. Көп жағдайда жер бөлу босалқы жерді басқа жер санаттары арасында
бөлуге әкеліп соқтырады.
Ауыл шаруашылығы емес мақсаттағы қажеттіліктерге жер бөлу және ауыл
шаруашылық емес жер пайдаланулардың құрылуы құқықтық сұрақтармен қатар,
экономикалық, экологиялық және техникалық сұрақтарды шешуді талап ететін
шаруашылық аралық жерге орналастыру жобалары негізінде жүргізіледі. Бұл
процесс компетентті мемлекеттік органдардың жер учаскесін бөлу туралы
шешімімен, оны басқа жер пайдаланушыдан алу немесе жер қорынан алумен,
өтеусіз немесе сатып алу жолымен, жер бетінде шекараны белгілеу және жер
пайдаланушыға немесе иеленушіге жер пайдалану, иелену құқығына құжатты
немесе жер заңдарымен белгіленген шектегі меншіктеуі құқығын беру туралы
сұрақтарды бірге шешеді.
Жер учаскесін иесінен басқа жер жер пайдаланушының иелігіне беру,
оны алып қою (сатып алу) арқылы жүреді. Ауыл шауашылығына емес
мұқтаждықтарға жер бөлу функционалды мағынасына қарай түрліше болып келеді.
Өндірістік және өндірістік емес салаға жер бөліп беру объектісінің толық
тізімі мыналардан тұрады: өңдеу және өндіру мекемелері, кәсіпорындар,
энергетика, транспорт және байланыс, ғылым, мәдени мекемелер, орман
шаруашылықтық, табиғат қорғау, рекреациондық және басқа да мекемелер,
ұйымдар және кәсіпорындар. Жер учаскелері оларға тұрақты пайдалануға да,
сонымен қатар уақытша пайдалануға да берілуі мүмкін.
Учаскелерді уақытша пайдалануға бергенде мерзімі объект құрылысына
және эксплуатациясына жеткілікті түрде минималды болуы керек. Ауыл
шаруашылық емес жер пайдаланушылар және орналасқан орны бойынша, тұрақты
немесе орналасуы және аумағы ауыспалы болуы мүмкін. Қоршаған ортаға әсері
де түрліше болуы мүмкін: су басу, құрғап кету, ластану немесе бұл
әсерлердің болмауы. Мұның барлығы да жер пайдалануды жобалауда қарастырылуы
керек.
Жер балансының және экологиялық жағдайдың бүгінігі күнде өршуі заңды
түде ауыл шаруашылық жерлерінің приоритеттілігі принципін бекітуді қажет
етті. Бұл принцип бойынша ауыл шаруашылық емес мұқтаждықтарға берілетін жер
учаскелерін минимализациялау; ауыл шаруашылық өндірісінің және жер
пайдаланушының шығынын қайтару; бұзылған жерлерді рекультивациялау. Бұл
принциптен шыққан талаптарды орындау келесідей үлгіге жетті: ауыл
шаруашылығы емес мұқтаждықтарға ауыл шаруашылғына жер кадастрының
мәліметтері бойынша жарамсыз болып саналатын жер учаскелері беріледі,
кадастрлық бағасы аудан деңгейі бойынша орташа мөлшерден асатын, сонымен
қатар қала сыртындағы зоналарды, ғылыми іздестіру және ауыл шаруашылық
биологиялық кәсіби оқу орындарының тәжірибе алаңдарын бірінші топтағы
ормандарды мемлекеттік қажеттілікке халық аралық міндеттемелерді орындау
үшін, учаскеде бағалы кен орындарын тапқан кезде, жол құрылысы, электр
тасымалдау және магистральды құбырлар, сонымен қатар мемелекеттік мағынасы
зор объектілер құрылысымен байланысты ерекше жағдайларда ғана беріледі. Аул
шаруашылығы емес мұқтаждықтарға жер бөлу кезінде жердің құнарлы бетін
сыдырып алып, бұзылған және құнары төмен рекультивацияны қажет ететін
жерлерге төсеу қажет.
Өңделген жоба жан-жақты қарастырылып, қажетті органдармен келісілініп,
бекітілуі қажет.
Жерді санаттарға жатқызу және оларды бір санаттан басқасына ауыстыру
Жерді санаттарға жатқызуды, сондай-ақ жерді нысаналы мақсатының
өзгеруіне байланысты бір санаттан басқасына ауыстыруды мемлекеттік
органдар Жер кодексінде және Қазақстан Республикасының өзге де заң
актілерінде белгіленген, жер учаскелерін алып қою және беру жөніндегі өз
құзіреті шегінде жүргізіледі.
Уақытша өтеулі жер пайдалану (жалдау) құқығы
1. Жер учаскесіне уақытша өтеулі (қысқа мерзімді және ұзақ
мерзімді) жер пайдалану (жалдау) құқығы азаматтарға, мемлекеттік емес заңды
тұлғаларға, сондай-ақ халықаралық ұйымдарға табысталуы мүмкін.
2. Егер Қазақстан Республикасының заң актілерінде немесе шартта
өзгеше белгіленбесе, өз міндеттерін тиісінше орындаған уақытша өтеулі жер
пайдаланушы (жалға алушы) шарт мерзімі аяқталғаннан кейін, басқа тең
жағдайларда, жаңа мерзімге шарт жасасуға басқа тұлғалар алдында басым
құқығы болады. Жалға алушы осындай шарт жасасу ниеті туралы жалға берушіні
шартта көрсетілген мерзімде, егер шартта мұндай мерзім көрсетілмесе,
шарттың аяқталу мерзіміне 3 ай мерзімде жазбаша хабардар етуге міндетті.
3. Мемлекеттен уақытша өтеулі ұзақ мерзімді жер пайдалану құқығын
сатып алған, осы баптың 5-тармағында аталғандардан басқа мемлекеттік емес
жер пайдаланушылар өздеріне тиесілі жер учаскелерін (немесе олардың бір
бөлігін) жалға (қосалқы жалға) немесе уақытша өтеусіз пайдалануға беруге
құқылы, егер осы Кодексте өзгеше белгіленбесе, жер ресурстарын басқару
жөніндегі аумақтық органға хабарлай отырып, жер учаскесі меншік иесінің
келісімінсіз, жер учаскесін жалға беру шартының мерзімі шегінде өздеріне
тиесілі уақытша жер пайдалану құқығын иеліктен шығаруға да құқылы.
Аталған жағдайларда, жалдау құқықтарын кепілге қоспағанда, жер
учаскесінің жаңа жалға алушысы жалға берушінің алдында жер учаскесін жалдау
шарты бойынша жауапты болады.
4. Жалға берілетін жер учаскесін үйлердің, құрылыстар мен
ғимараттардың меншік иелері сатып алатын жағдайларды қоспағанда,
мемлекеттік меншіктегі жер учасксін сату кезінде осы жер учаскесін жалға
алушының ортақ меншік құқығындағы үлесін бөгде тұлғаға сату үшін Қазақстан
Республикасының азаматтық заңдарында белгіленген тәртіппен оны сатып алуға
басым құқығы болады..
5. Уақытша өтеулі жер пайдалану құқығы шаруа (фермер) қожалығын және
тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін Қазақстан Республикасының
азаматтарына және мемлекеттік емес заңды тұлғаларына – 49жылға дейінгі
мерзімге, ал шетелдіктер мен азаматтығы жоқ тұлғаларға 10жылға дейінгі
мерзімге беріледі.
Жер учаскелерін объектілер құрылысы үшін беру
1. Объектілер құрылысы үшін жер учаскелері сұралған кезде,
жергілікті атқарушы органның тапсырмасы бойынша жер учаскесін таңдау алдын
ала жүзеге асырылады.
Объектінің құрылысы үшін жер учаскесін таңдауды жерге орналастыру
және қала құрылысы регламенттеріне сәйкес, жер ресурстарын басқару
жөніндегі аумақтық органдар (елді-мекендерде сәулет және қала құрылысы
органдарымен бірлесе отырып) жүзеге асады.
Жер учаскелерін таңдау нәтижелері құрылыс салу үшін, ал қажет болған
жағдайларда оның күзет немесе санитарлық-қорғау аймағын белгілеу үшін жер
учаскесін таңдау туралы актімен рәсімделеді. Осы актіге әрбір жер учаскесін
таңдаудың ықтимал нұсқаларына сәйкес олардың шекарасының жобалары қоса
беріледі.
Аса маңызды объектілер бойынша жергілікті атқарушы органдар (олардың
қарауы бойынша) осы объектілерді орналастыру үшін жер учаскелерін таңдау
жөніндегі арнаулы комиссиялар құрады.
2. Осы Кодекстің 43-бабының 2-тармағына сәйкес, жер учаскесін таңдау
актілері және жер учаскесі шекарасының жобалары комиссияға қарау және
қорытынды әзірлеу үшін табыс етіледі.
3. Комиссияның қорытындысы негізінде жерге құқық табыстау туралы
жерге орналастыру жобасы әзірленеді.
Жерге орналастыру жобасының құрамына берілетін жер учаскесінің
көлемі, оның шекарасы мен орналасқан жері, жер учаскесінің аралас меншік
иелері және жер пайдаланушылар нақтыланады; берілген жер учаскесінің
бөлінетіндігі және бөлінбейтіндігі, сондай-ақ ауыртпалықтары мен
сервитуттары анықталады.
Болжанып отырған алып қою, соның ішінде сатып алу арқылы алып қою
жағдайында алып қоятын алқаптардың түріне байланысты жер учаскелерінің
меншік иелері және жер пайдаланушылар (жалдаушылар) шығындарының ауыл
шаруашылығы және орман шаруашылығы өндірісіндегі шығасының есептеулері қоса
беріледі.
4. Жерге орналастыру жобасының негізінде жер ресурстарын басқару
жөніндегі аумақтық органдар (елді-мекендерде сәулет және қала құрылысы
органдарымен бірлесе отырып) жерге тиісті табыстау туралы жергілікті
атқарушы орган шешімінің жобасын дайындайды.
5. Мұнай мен газды магистральды мұнай құбырларымен тасымалдауға,
одан кейінгі сақтау және көліктің басқа түрлеріне тиеуге байланысты мұнай
газ инфрақұрылымы объектілерінің құрылысы үшін жер учаскелері сұралған
кезде жер учаскесін таңдау актісі және жерге орналастыру жобасы Қазақстан
Республикасының мұнай-газ инфрақұрылымы саласындағы уәкілетті мемлекеттік
органымен де келісіледі.
6. Өтінуші немесе оның сенім білдірген тұлғасы жер учаскесін бөліп
беруге талап етілетін келісімдерді жеке-дара қамтамасыз етеді.
Құрылыс объектісін орналастыруға таңдалған аумақта бұзылуға немесе
көшірілуге тиісті (соның ішінде жерді бөліп беру кезінде өнеркәсіп
орындарының санитарлық қорғау аймақтарына кіретін) тұрғын үйлер, басқа да
ғимараттар мен құрылыстар, сондай-ақ инженерлік коммуникациялар және жасыл
екпелер орналасқан жағдайда, тапсырыс беруші шығындарды өтеу талаптары
туралы жылжымайтын мүлікке меншік иелерінің әрқайсысымен жасалған шартты
қосымша ұсынады.
Шартта сол кездегі бар құрылыстарды, инженерлік коммуникацияларды,
жасыл екпелерді басқа жерге ауыстырудың, көшірудің нақты шарттары мен
мерзімдері, құрылыс жүргізушінің жылжымайтын мүлікті бұзуға байланысты
барлық шығындарды өтеу жөніндегі міндеттемелері көрсетіледі.
Жер учаскесіне құқық табыстау туралы жергілікті атқарушы орган
шешімінің жобасында:
жерге құқық табысталатын заңды немесе жеке тұлғаның атауы;
жер учаскесінің нысаналы мақсаты;
жер учаскесінің көлемі;
жерге құқықтар түрі, ауыртпалықтар, сервитуттар;
учаске төлемақыға берілетін жағдайда жер учаскесін және жер
пайдалану құқығын сатып алу бағасы, жер учаскесін сатып алу – сату
шарттарын жасасудың мерзімі мен шарттары;
өзге де шарттар болуға тиіс.
8. Азаматтарға жеке тұрғын үй құрылысы үшін жер учаскелерін беру
кезінде өтінімге:
Азаматта жеке тұрғын үй құрылысы үшін құқықтар табысталған жер
учаскесінің бар немесе жоқ екендігі туралы анықтама (жер ресурстарын
басқару жөніндегі аумақтық орган 7 күн мерзім ішінде береді);
Азаматта жеке тұрғын үйдің бар немесе жоқ екендігі туралы анықтама
(жылжымайтын мүлікті тіркеуді жүзеге асыратын орган 7 күн мерзімде береді)
қоса тіркеледі.
Жеке тұрғын үй құрылысы үшін жер учаскесін беру туралы өтінім арнаулы
есепке алынады және бөліп беруге арналған алаңдардың дайындалуына қарай
қанағаттандырылады.
Ауданның табиғи – экономикалық жағдайы
Аудан туралы жалпы мағлұматтар
Бұхар жырау ауданы Қарағанды облысының оңтүстік бөлігінде орналасқан
және батыстан шығысқа қарай 93км-ге, солтүстіктен оңтүстікке қарай 132км-ге
созылып жатыр.
Ауданның әкімшілік орталығы - қала типтес Бұхар жырау поселкесі
облыс орталығы Қарағанды қаласынан 51км қашықтықта жатыр.
Ауданның жалпы ауданы – 1076.0 га құрайды.
Облыс орталығымен байланыс автомобиль, темір жол транспорттарымен,
ал шаруашылық орталықтарымен (ΙΙΙ; ΙV және V) класты автомобиль жолдарымен
жүзеге асады.
Халықтың жалпы саны – 1976 жылдың 1 қаңтарында 40.2 мың адам болса,
соның ішінде қала тұрғындары – 5.2 мың адам, ал ауыл тұрғындары – 35.0 мың
адам.
Қала халқы қала типтес Бұхар жырау және Семізбұғы поселкелерінде
тұрады. Аудан бойынша халықтың орташа тығыздығы 1 шаршы км-ге 3.7 адамнан
келеді.
Ауданның халық шаруашылығы өз кезегінде ауыл шаруашылық, өндіріс,
құрылыс, транспорт, сауда және қызмет көрсету салаларынан тұратын кешенді
құрайды. Өндіріс негізінен ауыл шаруашылық өнімдерін өңдейтін
кәсіпорындардан тұрады. Аудан аумағында бір сүт зауыты, нан қабылдау пункті
және нан зауыты орналасқан.
Ет Қарағанды ет зауытына өткізіледі.
1976 жылы ауданның ауыл шаруашылық өндірісіне 35.1 млн. соммадағы
валлдық өнім өндірілген.
Ауданның ауыл шаруашылық алқаптары және ауыл шаруашылық өнімі бойынша
облыс масштабында алатын салмағы едәуір.
Ауданда ауыл шаруашылық өндірісінің жетекші салалары ретінде мал
шаруашылығы және өсімдік шаруашылығы дамыған. Ауыл шаруашылық өнімдерінің
валлдық құрылымының құны бйынша өсімдік шаруашылығының - 60%, мал
шаруашылығының – 40% құрайды.
Мал шаруашылығының жетекші салалары болып сүтті-етті бағыттағы ірі
қара мал шаруашылығы және құс шаруашылығы табылады.
Мал шаруашылығының болашақта одан әрі дамуы ірі қара мал басын
оптимальді мөлшерге жеткізудегі концентрациялау және мамандандыруды
жетілдіру жолымен журуі керек.
Аудандағы өсімдік шаруашылығы азық-түлікпен және мал шаруашылығын мал
азығымен қамтамасыздандыру мақсатына тауарлы астық, көкөніс, картоп
өндірісіне бағытталуы тиіс.
Жер бетінің морфологиялық құрылымы
Ауданның жер бедері қазақтың майда шоқысымен көрсетілген.
Шоқы аралық учаскелердің жоғарғы бетін біріктіретін шұбар ала саз
жыраларында шоқылар орналасқан. Шығыс бөлігі жер бедерінің 500-600м
аралығындағы биіктікте ауытқитын абсолютті және салыстырмалы формасымен
ерекшеленетін түрімен мінезделеді.
Ауданның оңтүстік бөлігінің биіктігі 700м-ге дейін барады. Ауданның
батыс бөлігінің жер бедері тегіс. Ауыл шаруашылығында тегіс жерлер егістік
және шабындыққа, ал біршама биіктеу тегіс емес учаскелер жайылым
алқаптарына пайдаланылады. Негізінен ауданның жер бедері ауыл шаруашылық
пайдалануларына қолайсыздық туғызбайды. Ауданның барлық шаруашылықтарындағы
егісі және басқа да ауыл шаруашылық алқаптарының күрделі массиві халық
шаруашылығының жетекші саласы болып табылатын ауыл шаруашылығының дамуына
өз септігін тигізеді.
Гидрография
Ауданның гидрографиялық желісі Ертіс – Қарағанды каналы мен Нұра
өзеніне, Соқыр, Көкпекті, Борлысай өзендеріне, сонымен қатар көлдерден және
майда су қоймалардан тұрады. Гидрографиялық желісінің ерекшелігіне сирек
кездесетін тұрақты ағысты желі және көп көлемді уақытша су ағыстары жатады.
өзен ағыстары қалыптасатын майда шоқы майда төбешіктерінде гидрографиялық
желі тармақталып келеді. Жазыққа шыққанда гидрографиялық желі едәуір
қысқарады.
Ауданның өзендерінің айрықша ерекшелігі ағыстың тұрақсыз жылдық
реттелуінде. Көктемгі 10-20 тәуліктік кезеңде жылдық ағыстың 70-80% өтеді.
Өзендердің жазғы кезде қоректенуі көктемгі су ағыстарынан және грунттық
судан, ал қыс кезінде тек грунттық су арқылы жүреді.
Өзен суларының химиялық құрамы физико-географиялық жағдайларға
байланысты.
Өзен суларының жалпы минерализациялануы тұрақсыз. Көктемде бұл
әсіресе, минималды. Тасқын суларынан кейін су минерализациясы жоғарылайды
және жаз, қыс мезгілдерінде өзінің максималды көрсеткішіне жетеді. Қыста
көптеген өзендерде мұз қатады (Нұра өзенінен басқалары).
Нұра өзені теңіз деңгейінен 1000-1200м биіктікте орналасқан
Қарақойын, Ақтау тауларынан ағады. Өзен ұзындығы өз бастауынан Тенгіз
өзеніне дейін 978км созылып жатыр. Қарағанды облысының шегіндегі су жинау
аумағы 48100 шаршы км және 571км-ге созылып жатыр.
Ағыстың көп жылдық ауытқуының айрықша белгісін 7-10 және одан да жыл
бойғы аз су кезеңінен қайталануынан байқауға болады. Жыл ішіндегі ағыстың
реттелуі тұрақсыз; көктемгі қар еру кезіне жылдық ағыстың 90% келеді.
Көктемгі ағыстың негізгі бөлігі бір тоқсанында өтеді (көбінесе сәуірдің
екінші тоқсанына сәйкес келеді).
Басқа Байбөре, Борлысай және т.б. өзендердің барлығы Нұра өзенінің
тармағы болып табылады.
Барлық өзендер мен жылғалар аралас бұлақ – атмосфералық қорек алады.
Интенсивті жоғары қабатты ағыс көктемгі қар еру кезеңінде және көп мөлшерде
жауын-шашын кезінде байқалады. Жазда олар әлсіз ағынды бөлек толқындармен
сақталады. Су негізінен суландыруға жарамды тұщы, тек бұлақтар ғана күзде
әлсіз минералданады. Өзендердің түбі мен жағасы құмды тұнбалы ескі
делювиальды-аллювиальды қабаттармен қабаттасқан.
Көлдер қарастырылып жатқан аймақта бірнеше қатарлы көлдер
орналасқан. Олардың көбісі үлкен аумақты, бірақ таяз тереңдікті алып жатыр.
Ең ірі көлдер – Құран көл және Бота-қара көлдері. Көлдер атмосфералық жауын-
шашынмен қоректенеді. Грунтты қоректену мөлшері біршама аз. Көлдердің
келбеті мен аумағы біркелкі емес. Олар әр жылы жыл мезгілдеріне және сумен
қамтамсыздануына байланысты ауытқып отырады. Көктемгі толығудан кейін
көлдер үлкен аумаққа таралса, межелік кезеңде өте төмен деңгейде олардың
көлемі біршама азаяды. Көлдер егін суғару үшін және малды суаттандыруға
пайдаланылады. Көлдердің санитарлық жағдайы қанағаттанарлық.
Жер асты сулары
Аудан аумағында төртінші, үшінші континентальды және теңіздік, юрийлі,
таскөмірлі, девонды және силурийлі, сонымен қатар палеозой кезеңінің
бөлшектенбеген кешенді қабатталған су көтерілу горизонттары сипатталған.
Төртінші қабаттағы сулар өзен аңғарларының шегінде таралған. Нұра
өзенінің аңғары оңтүстік шығыстан солтүстік батысқа қарай аудан аумағын
кесіп өтеді. Аңғар ені қоршаған тау жыныстарының құрамына және
табандылығына байланысты 1.5-2км-ден 5-10км-ге дейін ауытқып отырады.
Аңғарлар аллювиальді саздақтардан, құмайттардан және түрлі дәнді гравийлі-
қиыршық құмдардан тұрады. Грунтты сулар 1.8-9.8м тереңдікте жатыр. Сулары
қысымсыз. Скважина дебиті – 0.01-4лсек аралығында ауытқиды. Сулары тұщы.
Үшінші континентальді және теңіздік қабаттар күшті пласталы құмдарға
және линзаларға, құмдақтар мен гравийлі- галечникті қабаттануға шұбар ала
саздарға қабаттаса орналасқан. 1.8-6.8м-ден 16-52м тереңдікке дейінгі
скважиналар мен құдықтарда айқындалған.
Сулардың қысымы кей жерлерде төмен. Скважина дебиттері әртүрлі
төмендеулерде 0.009-0.03лсек-тан 0.33-1.72лсек аралығында, тек кей
учаскелерде ғана скважина дебиттері 17лсек дейін жетеді. Сулар негізінен
әлсіз минералданған және тұщы.
Юрий кезеңінде қабаттасқан аудан шегіндегі жер асты сулары Қарағанды
көмір бассейні мен мульдо тұрпатты төмендеуіне ұштастырылған. Қарағанды
бассейнінің жер асты сулары борпылдақ тұрпайы сынықты қабаттарда гравийлі
және ірі дәнді борпылдақ құмдақтармен және борпылдақ конгломераттармен
бейнеленуінде бітімделген. 20-38м аралығындағы жер асты сулары ашылған су
таралымы шағын; скважина дебиті 0.04-0.09лсек. Суландырылған
горизонттардың жалпы қуаттылығы 60-90м жетеді. Сулары қысымды, өзі
құйылатын.
Қысымды судың орналасу тереңдігі 15-180м аралығында. Скважина дебиті
8-10м тереңдікте 2.9-6.0л жетеді. Кейбір скважиналарда максчималды дебиттер
10-25лсек дейін барады. Скважина дебиті өзі құүйылу кезеңінде 15-20м. Жер
асты суларының минералдануы көп жағдайда жақсы сапада.
Тас көмірлі қабаттасудағы сулар аудан шегінде көп таралған және олар
жыралы әкті конгломераттарға, құмдақтарға, слонец және эффузияларға
ұштастырылған. Олар скважина маңында 14-35м- ден 70-80м тереңдікте
орналасқан. Сулары қысымды, кей жерлерде өздері құйылатын. Су таралымы
жыралану дәрежесіне байланысты.
Көлемді су таралымы тектоникалық опырылу зонасында байқалады
Скважина дебиттері 1.0-30м төмендеу кезінде 0.07-1.8л аралығында
өзгеріп отырады. Көп жағдайларда 0.37-0.40л теңеледі. Негізінен су тұщы,
олардың құрғақ қалдығы 3гл аспайды.
Девонды қабаттасу шамамен барлық жерлерде таралған. Су скважина және
құдықтар арқылы бұлақ ретінде жер бетіне шығады. Сулар негізінен эффузиялы
және жауын–шашын ретінде ұштасады. Жыныс жуандығы жақсы дамыған жарылғыштық
қасиетке ие. Тектоникалық бұзылу зонасы біраз суландырылған. Судың
тереңдікке таралуы 2-13м-ден 77м дейінгі шектікте өзгеріп отырады. Сулары
көп жағдайда қысымды, кей жерлерде өзі құйылатын. Скважиналарда жерден 7.1м
тереңдікте және 1.6м жоғары орналасқан деңгейде статистикалық дәрежесі
анықталады. Скважина дебиті 0.01-0.56л болады. Бұлақтар шығыны – 0.1-9л.
Сулары негізінен тұщы. Олардың құрғақ қалдығы – 2.9гл аспайды.
Селурийлі қабаттасудағы сулар литоморфизді құмдақтарға, сланец,
посфирит, туф және басқа да жыныстарға ұштастырылған.
Сулар 5-9.7м-ден 27-57м тереңдікте орналасқан. Көбінесе, сулар
қысымды кей жерлерде су өзі құйылады. Қысым биіктігі 28м дейін барады.
Өзі құйылатын пьезометрикалы деңгейдегі скважиналар жер бетінен 2-4м
биіктікте орналасады. Скважина дебиті 0.02-0.2л-ден 3.84л ауытқып отырады.
Сулары тұщы.
Полеазой жынысының сулануы тұрақсыз және әлсіз. Көбінесе, таралымы
мульда және тектоникалық бұзылудағы жыныстарда таралған. Құдық және
скважина дебиттері 0.001-0.07лсек-тан 2.85лсек шектікте таралған.
Сулары тұщы, тек кейбір учаскелерде ғана тұздалған немесе әлсіз
тұздалған.
Климаты
Қарағанды облыстық агроклиматтық аудандастыруға сәйкес (Қарағанды
облысының агроклиматтық анықтама, Ленинград, 1976ж) аудан аумағы бір зонада
– бір қалыпты жылы, құрғақ, ұсақ шоқылы.
Бұл зонада егіншілік жақсы дамыған. Жылдың жылы кезеңінде 125-
180мм жауын түседі.Қар жамылғысы 125-155 күнге дейін (қараша айының
ортасынан наурыз айының үшінші декадасына дейін) сақталады. Бұл аудандағы
қар жамылғысының биіктігі 15-25см, қардағы су қоры 40-65мм. Кезең
ұзақтылығы 10Ә жоғары ауа температурасының 130-135 күн.
Оңтайлы температураның жылдық жалпы қосындысы 2000-2200ӘC. Аязсыз
кезеңдер 100-115 күнге дейін созылады.
Ауданның жылулық ресурстары ерте дәнді-дақылдардың өсімін қамтамасыз
етеді. Гидротермикалық коэфициент 0.7-0.8 құрайды.
10см тереңдіктегі топырақтың 10Әқа дейін қызуы және саздақты 10-12см
тереңдікке дейін жұмсақ пластикалы жағдайға дейін құрғауы 30сәуірден кейін
жүзеге асады.
Аумақтың көп бөлігі желдің орташа сыйымдылығы – 4-5мсек. Көп жағдайда
жел оңтүстік батыстан және оңтүстіктен еседі.
Топырақтың агроөндірістік мінездемесі
Климаттық және жер бедері жағдайлары негізінен қара қоңыр топырақтың,
тек оңтүстік бөлігінде ғана аз көлемде қоңыр топырақтың түзілуіне себепкер
болған.
Кең таралған қара қоңыр топырақтың ішінде саздақты және ауыр саздақты
механикалық құрамды топырақтар. Бұл топырақтардың жоғарғы қабатының кескіні
қоңыр түсті гумус қабатының қалыңдығы 45-50см 3-4% гумусты құрайды. Бұл
аудандағы барлық агротехниканың ережелері мен нормаларын сақтаған кезде
жақсы өнім алуға кепілдік бола алатын жыртуға ыңғайлы жерлер.
Тұздалған жамылғы жыныстарында қара қоңыр сұр топырақтар түзілген. Сор
емес топырақтар гумустың 3% аз көлемнің және гумус қабатының 35см болуымен
ерекшеленеді.
10-20см тереңдікте тығыздалған сор кесектелген-призмалы құрылымды
горизонт анық көрінеді. Сор горизонт көптеген кері қасиеттерге ие.
Агроөндірістік қатынаста сор топырақ түршелері сормен күресті қажет
ететін орта сапалы жерлер ретінде бағаланады.
Ауданда 25-30% және 50% дейін сорлар кешені таралады.
30% дейін сор кешені егіншілікте арнайы жақсарту жұмыстары қажет
етілді. Сор салмағы 30% аса кешендер сормен күреске бағытталған шараларды
қажет етеді.
Шайылу жағдайында беткейлерде аз көлемде қара қоңыр жуылған топырақтар
орналасқан. Олар біраз қысқа қапталмен және нәрлі заттардың кедейлігімен
ерекшеленеді.
Өндірістік қатынаста топырақтар орта сапалы, эрозияға қарсы шараларды
талап ететін жерлер ретінде бағаланады.
Су бөліну иреленген беткейлерге ұштастырылған карбонатты аналық
жыныстарда қара қоңыр карбонатты топырақтарда қалыптасқан. Суландыру
кезінде басқа топырақтарға қарағанда жоғары быртыю және иілуімен
айрықшаланады. Құрғатылған жағдайда тығыздалып терең жыралар пайда болады.
Гумусты горизонттың карбонаттылығына байланысты жоғарғы горизонт
ақшылданған. Гумусты горизонттың қуаттылығы 33-36см, бірақ гумусты ағу 60-
70см тереңдікке дейін жетеді.
Облыстың қара қоңыр карбонатты топырақтары құнарлы жерлерге жатқызылып,
дәнді-дақылдар егуге игерілген. Олардың мелиоративті жақсартылуына ешқандай
арнайы шаралар қажет емес.
Аз қуатты қара қоңыр топырақтар негізінен ауданның оңтүстік және
солтүстік бөлігіндегі ұсақ шоқыда қалыптасқан. Олардың ерекшеліктеріне
жыныстың тығыз орналасуы немесе 40-80см тереңдікте желденуі тән. Қара қоңыр
толық дамымаған топырақтардың ең негізгі ерекшелігі ретінде ауыл
шаруашылығы өндірісінде пайдалануда маңызды болып табылатын майда топырақты
қабаттың аз мөлшерде қуатты болуы көрсетіледі.
Гумус көлемі толық дамымаған қара қоңыр топырақ құрамындағы гумус
көлемімен тең.
Механикалық құрамы бойынша аз қуатты топырақтар орта және ауыр саздақты
болып келеді.
Қара қоңыр толық дамымаған топырақтардың көптеген жақсы қасиеттеріне
қарамастан аз қуатты тамыр мекенді майда топырақты қабатты болуынан, ылғал
қорының шектеулі мөлшерде болуы, жер бедерінің қатты күрделілігіне
байланысты егіншілік жағдайында шектеулі жағдайда ғана жарамды болып
табылады.
Тек аз дамыған қара қоңыр және тамырлы жыныстарға шығатын қоңыр
топырақтар ғана игерілмеген. Аз дамыған топырақ массивтері тек жайылым
ретінде ғана пайдаланылады.
Аталған қара қоңыр топырақ түршелерінен басқа аз көлемді кесектелген
түрлері де кездеседі.
Олар ауыр механикалық құрамды тұздалған жыныстарда қалыптасқан және өте
нашар сулы – физикалық құрамымен ерекшеленеді.
Ережеге сай мұндай топырақ кескіндері тұздалған. Жұтылу кешенінде
натрий көп кездеседі. Топырақ кескін бойымен жоғары бөлікте қайнап, ауыр
механикалық құрамымен ерекшеленеді. Барлық горизонттағы қатты тығыздалуы 50-
60см дейін тік жыралы кесектелінуіне әкеліп соғады. Иллювиальді горизонт
карбонаттылығымен сәйкес келеді, гипс және тұз 60-80см тереңдікте табылады.
Кесектелген топырақтар жайылым ретінде пайдаланылады.
Ауданның оңтүстік бөлігінде қоңыр топырақ және оның түршелері
қалыптасқан, жоғарыда аталған қара қоңыр топыраққа қарағанда гумус құрамы
2.5-3.5%, гумусты горизонттың қуаттылығы 40см.
Механикалық құрамы бойынша аудан топырағы түрлі және саздан құмдаққа
дейін өзгеріп отырады. Жай қоңыр топырақтар агро өндірістік қатынаста
жыртуға арналған алдын-ала жақсартуды қажет етпейтін жер ретінде
бағаланады. Оларды ауыл шаруашылық өндірісінде толық және тиімді пайдалану
суландыру жағдайында ғана мүмкін.
Қоңыр топырақ түрлері (карбонатты, сорланған, сор кешенді және толық
дамымаған) қара қоңыр топырақтың аналогтары сияқты егіншілікте де
пайдаланылаады.
Ауданның орталық бөлігінде шалғынды қоңыр топырақ кең таралған.
Көбінесе олар сор кшенділікпен бірге кездеседі. Сұр қоңыр түсті гумусты
горизонтпен мінезделеді. Кескіннің жоғарғы бөлігінде гумус 4-5%. Топырақ
нәрлі заттарға бай және жоғарғы табиғи құнарлыққа ие.
Шалғынды қоңыр топырақтың агро шаруашылықтық бағалығын біраз мөлшерде
кездесетін сортаң азайтады. Өзен аңғарларында, шоқы аралық төмендеулерде
және грунтты судың терең емес орналасқан ойпаттарда шалғынды топырақтар
қалыптасқан. Аудан аумағында олардың ауқымы көп емес және олар жәй
шалғынды, тұздалған шалғынды топырақ.
Өсімдіктің өсуіне қолайлы жағдайлар және олардың таралуы жоғарғы
дәрежеде гумус пен азоттың жиналуына әкеп соғады. Карбонаттар 20-25см
тереңдікке дейін сілтіленген, бірақ жарты метр тереңдікте олардың көлемі 8-
14% дейін өседі. Механикалық құрамы жағынан саздақ және ауыр саздақ
шалғынды топырақтар жоғары болып есептеледі. Нәрлі заттарға бай екендігіне
қарамастан шалғынды топырақтар ауыл шаруашылығында негізінен майда
контурлығына байланысты шабындық және жайылым алқаптары ретінде бағаланады.
Өзен терассаларында аллювиальді-шалғынды, шалғынды сазды және саздақ
топырақтар орналасқан. Аллювиальді шалғынды топырақтарға қабыршақтану және
тасқын су басуы, грунтты судың 2-3м тереңдікке түсуі тән. Гумус мөлшері
үлкен ауқымда ауытқып отырады. Жерлер шартты түрде жыртуға жарамды болып
саналады. Олар шабындық және жайылым ретінде пайдаланылады.
Біраз ылғалданған жерлерде шалғынды батпақты және батпақ топырақ
қалыптасқан. Олар кескінде тат дақтарының және сазды горизонттың 20-40см
тереңдікте болуымен мінезделеді. Көбінесе 60см бастап шалғынды батпақты
топырақтарда су ағады. Батпақты топырақтарды игеру қиын.
Жобалық бөлім
Кіріспе
Қарағанды облысы Бұхар жырау ауданы аумағында Қарақойын –
Борсенгір – Атасу; Борсенгір – РДП Жезқазған; Атасу – Сарепті – Трудовая –
Степная; РДП Қарағанды – ТОБЖ Шығыс филиалы ТОБЖ объектісі құрылысы үшін
КазТрансОйл ЖШС-на уақытша пайдалануға жер учаскесін таңдау және
КазТрансОйл ЖАҚ жер учаскелеріне пайдалану құқығын беру туралы жер
кадастрлық іс Қарағанды облысы әкімінің 27.01.20003жылғы №0202
Өндірістегі жобалау-іздестіру жұмыстарына рұқсат беру туралы қаулысы және
04.08.2003жылғы Юниверсал Эксес ЖШС келісім шартының негізінде МемҒӨОжер
жасалған .
Жер кадастрлық іс төмендегідей талаптарға сәйкес жасалған:
1. Қазақстан Республикасының 2003жылғы 20 маусымындағы №442-ҚҚ Жер
кодексі;
2. Ауыл және орман шаруашылығы емес мақсаттар үшін ауыл шаруашылық және
орман шаруашылық жерлерін алып қоюмен байланысты ауыл шаруашылық және
орман шаруашылық өндірісінің шығындарын өтеу нормативін және ауыл
шаруашылық алқаптарды қалпына келтіруге кететін шығындарды есептеу
ережесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылдың 8
қазанындағы №1037 қаулысы:
- ауыл шаруашылық алқаптарын ауыл шаруашылық емес қажеттіліктерге
уақытша пайдалануға беру кезінде ауыл шаруашылық өндірісінің
шығындарын есептеу туралы;
- ауыл шаруашылық өндірісінің шығындарын қайтару мақсатында қаражат бөлу
туралы.
3. Мемлекеттің немесе мемлекеттік жер пайдаланушылардың жалға беру
үшін жер учаскелерін жеке меншікке беру үшін базалық құнын бекіту,
сонымен қатар жер учаскелерін жалға беру құқын сату құнын белгілеу
туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 2 қыркүйектегі
№890 қаулысы.
4. Жер учаскелеріне жеке меншік құқығын және жер пайдалану құқығын
беру тәртібін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996
жылғы 20 маусымдағы №760 қаулысы:
- мемлекет меншігіндегі жер учаскелерін пайдалану құқығын беру тәртібі
туралы.
5. Қазақстан Республикасы 2001 жылғы 12 маусымындағы №209-ҚҚ Салық
кодексі.
Жер кадастрлық іс белгіленген тәртіпте барлық мүдделі жақтармен
бекітілген және келісілген.
1-кесте
Технико-экономикалық көрсеткіштер.
Рс Көрсеткіштер атауы Өлшем Көрсеткіштер
бірлігі
1. ТОБЖ трассасының созылуы км 125.3
2. Бөлінген жолақ ені м 6.0
3. Бөлінген жер учаскесінің ауданы...-барлығыга 75.2
Соның ішінде: --
- ауыл шаруашылық жерлері 34.3
- елді-мекен жерлері -- 24.1
- босалқы жер -- 16.8
4. Уақытша пайдаланудың мерзімі жыл 1
5. Бөлінген жер учаскесінің бағалау құны мың. тг. 727.67
6. Ауыл шаруашылық өндірісінің шығыны мың. тг. 9204.00
7. Ауыл шаруашылық өндірісіне зияны -- 180.94
8. Жалдау ақысы, барлығы теңге 225 778
Соның ішінде:
- ауыл шаруашылық жерлері үшін -- 59 399
- елді-мекен жерлері үшін -- 149 184
- жер қоры үшін -- 17 195
Жобалауға тапсырма
Алматы қаласы
________2003ж
1. Объект аты Объект бойынша
жер кадастрлық іс
ТОБЖ, учаскелер:
ПНУ НПС Трудовая – РДП Қарағанды - НПС Сарепті - НПС - Атасу – қызмет
көрсету зонасының шекарасы, ЖНУ қызмет көрсету шекарасы;
- КНУ НПС Борсенгір – НПС Қарақойын – НПС Борсенгір – РДП Жезқазған
қызмет көрсету зонасы, (969км-ге созылып жатыр, ені – 6м).
2. Жобалауға негіз -
3. Жобалау сатысы - Жерге орналастыру
жобасы
4. Құрылыс түрі - Жаңа
5. Жоба белгіленуі - Жер пайдалану құқығын
заңдастыру
6. Жоба бойынша
тапсырыс беруші - Юниверсал Эксесң ЖШС
құрылыс бойынша - КазТрансОйл ЖАҚ
7. Жобалауды ұйымдастыру
мекемесі - МемҒӨОжер
8. Жұмыстық жобаның құрамы - Жалпы түсініктеме.
(Объект бойынша, Әкімшілік
аудандар бойынша мәлімет)
-
Аудандар және жер пайдаланушылар
бойынша
картографиялық материал.
- Жер
пайдаланушылармен келісім
шарт
9. Белгіленген құрылыс мерзімі - 2004 жыл
10. Қаржыландыру көзі - Жеке және қатыстырылған
инвестициялар
КазТрансОйл ЖАҚ
11. Жобалы-сметалы
құжаттаманы шығару мерзімі - Келісім шарт құрамындағы күнтізбе
жоспарына сәйкес.
12. Тапсырыс берушіге
тапсыратын жоба данасының саны - 2 дана жалпы түсініктеме және
картографиялық материал
- Жер
пайдаланушылар мен келісім
шарттың
1 данасы
Келісілген: Тапсырды:
Жерді жоспарлау және жерге Жоба бөлімінің бастығы
орналастыру бөлімінің бастығы ________Ефимова Э.Д.
________Культемиров О.Е.
Объект бойынша: Қарақойын – Борсенгір – Атасу; Борсенгір – РДП
Жезқазған; Степная Екібастұз – Павлодар – Прииртышск; Атасу – Сарепті –
Трудовая – Степная; РДП Қарағанды – ТОБЖ Шығыс филиалыңучаскелеріндегі
ТОБЖ.
Объект бойынша қысқаша мінездеме
Қазіргі кезде КазТрансОйл ЖАҚ өндірістік бағдарлама шегінде
КазТрансОйл ЖАҚ өндірістік-технологиялық байланыс желісінің
модернизациясы жобасын жүзеге асыру басталды. Бұл жобаның негізгі мақсаты
– қоғамның иелігіндегі магистральді мұнай құбырларының бойында ТОБЖ
(талшықты оптикалық байланыс жүйесі) негізінде қазіргі заманғы өндірістік-
технологиялық байланыс жүйесін (ҚӨТБЖ) құру. КазТрансОйл ЖАҚ өндірістік-
технологиялық байланыс жүйесінің негізгі міндеті - компанияның және оның
бөлімшелерінің жұмысын басқару үшін қазіргі заманғы байланыс қызметін
көрсету, Магистральді мұнай құбырларын басқару және телемеханизацияны
автоматтандыруды қамтамасыз ету үшін:
- Қазақстан республикасының аумағында орналасқан қоғам қажеттілігі үшін
барлық филиалдары мен оның бөлімдеріне әртүрлі байланыс түрлерін
жеткізу;
- Қоғамның және технологиялық үрдістердің тікелей басқару мақсатында
магистральді мұнай құбырлары бойындағы жалпы өндірістік, ішкі
өндірістік және технологиялық байланыс желілерін ұйымдастыру;
- Қазақстан республикасының аумағында, сонымен қатар оның сыртында
орналасқан министерстволар, ведомоствалар, кеңселер, мекемелер,
кәсіпорындар арсында байланысты ұйымдастыру.
КазТрансОйл ЖАҚ Шығыс филиалының ҚӨТБЖ модернизацияланудың негізгі
мақсаты талшықты оптикалық байланыс желісі базасындағы Павлодар-Шымкент
және Омск-Павлодар (Қазақстан учаскесі) мұнай құбырлары бойында және осы
магистральда мұнай құбырлары арқылы өнімді тасымалдау үшін байланыс жүйесін
және қазіргі заманғы құралдардың ҚӨТБЖ құрылымын оптимальды өңдеу.
Қарақойын – Борсенгір – Атасу; Борсенгір – РДП Жезқазған; Степная
Екібастұз – Павлодар – Прииртышск; Атасу – Сарепті – Трудовая – Степная;
РДП Қарағанды – ТОБЖ Шығыс филиалы ТОБЖ құрылысы жоғарыда аталған жобаның
төмендегіні қамтамасыз ететін ажырамас бөлігі болып табылады:
- Шығыс филиалының барлық қызметтері мен бөлімдері құрған графикті
өткізуді қамтамасыз ету үшін біртұтас магистральды байланыс желісін
құру;
- Аз каналды тасымал жүйесін, сонымен қатар магистральды байланыс
каналдарын және тракттарын және SCADA дистанционды басқару және
мәліметтерді жинау жүйесі құралдарын пайдалану арқылы магистральды
мұнай құбырлары бойында технологиялық байланыс желісін ұйымдастыру;
- Түрлі бизнес-ұсыныстарымен: SAPR3 жүйесінің құжат айналымымен, видео-
конференциялармен және т.б. құралған трафикті өткізу;
- Шығыс филиалының Павлодар – Қарағанды және Жезқазған мұнай өңдеу
басқармалары үшін коорпоративті локальді-есептеуіш (ЛЕЖ) желісін құру
және олардың локальді есептеуіш желісімен қоғамдық Шығыс филиалымен
байланыстыру;
- Резервілеу жолымен сенімділікті жоғарылату, спутникті байланыстың
коорпоративті желісін ары қарай кеңейту;
- Жаңа байланыс қызметтерін ұйымдастыру және басқалары.
ТОБЖ технологиясының мүмкіндіктерін және қазіргі заманғы ақпарат
тасымалдаудың сандық жүйесін, сонымен қатар тапсырыс берушінің талаптарын
ескере ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz