Кедентранссервис уақытша сақтау қоймасында кедендік бақылаумен кедендік ресімдеуді ұйымдастырудың теориялық және құқықтық негіздері
Мазмүны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
1. Кедентранссервис уақытша сақтау қоймасында кедендік бақылаумен
кедендік ресімдеуді ұйымдастырудың теориялық және құқықтық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
1.1. Қазақстан Республикасы кеден саласын реттейтін кеден құқығының
теориялық мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис
уақытша сақтау қоймасында Қазақстанның кедендік шекарасы арқылы өткізілетін
тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеудің
негіздері ... ... ... ... ...
2. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасында тауарларды және көлік құралдарын орналастыру және
жұмысын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасы мекемесі және уақытша сақтау кедендік процедурасының
мазмұны ... ... ... ... ... ...
2. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасын құру кезінде қойылатын біліктілік
талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасында тауарларды және көлік құралдарын кедендік бақылаумен
кедендік ресімдеуды жетілдірудің
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасы жұмысын ұйымдастыру жетілдіру ... ... ... ... ..
... ... ..
3.2. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасында тауарларды және көлік құралдарын кедендік бақылаумен
кедендік ресімдеуді ұйымдастыру
жетілдіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қолданылған Әдебиет тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Кедентранссервис уақытша сақтау қоймасында кедендік бақылаумен
кедендік ресімдеуді ұйымдастыру (Қарағанды облысының материалдары
мысалында) атты дипломдық тақырыптың өзектілігі бііздің ойымызша
төмендегідей негіздермен белгіленеді. Кедендік төлемдердің бюджетке
құйылуын қамтамасыз ету мақсатында және кеден органдарының қаражаттық
техникалық базасын және әлеуметтік аймағын қамтамасыз ету мақсатында 11
желтоқсан 1997 жылы Қазақстан Республикасының Үкіметі “мемлекеттік
республикалық “Кедентранссервис” кәсіпорынын құру туралы” қаулысын
қабылдады.
Аталған кәсіпорын өзінің қызметінде кедендік көлік құралдарын және
тауарларды алып жүру кезінде шаруашылық құқығын жүргізу мақсатын шешу үшін
құрылды. Аталған қаулыда Кедентранссервис мемлекттік басқару органы, сол
сияқты Қазақстан Республикасының мемлекеттік кіріс министрлігі мемлекеттік
меншік субъектісі құқығы ретінде болды. Бірақ 26 маусым 1999 жылы Қазақстан
Республикасының Үкіметі басқа Кедентранссервис мемлекеттік басқару
органын қайта құру туралы басқа қаулыны шығарды. Бұл уақытша сақтау
қоймасын модернизациялау және кеңейту, инвестицияларды тарту мақсатында,
шекаралық, автокөлік, темір жолдарын және басқа да өткізу бекеттерін
халықаралық стандартқа сәйкестендіру, кеден айналасының инфраструктуралық
базасын дамыту, кедендік рәсімдеуді есепке алу және басқада іс-әрекеттерді
компьютерлендіру және автоматизациялау үшін жасалды.
Аталған қаулыға байланысты Кедентранссервис республикалық
мемлекеттік кәсіпорын мемлекеттің жүз пайыздық қатысуымен жабық акционерлік
қоғам болып қайта құрылды. Кедентранссервис АҚ негізгі қызмет түрі болып
жүктерді терминалдық қайта өңдеп, көлік қызмет түрін нарықта ұсынады. 6 жыл
нарықтық қатынастағы жағдайда жұмыс атқарған компания жүктерді терминалды
өңдеуде, жүк алаңдарын қайта тұрғызуда, жүру жолдарын және тасымалдау
механизімдерді ұстау және жөндеуде көп тәжірибе жинақтады. Терминалдық
қайта өңдеудің жоғарғы көрсеткіші болып, біріншіден, инфраструктуралық
кәсіпорын және, екіншіден, барлық қызмет түрлерін кешенді түрде көрсете
алады.
Компанияның инфраструктуралық кәсіпорыны жүктерді қайта өңдеуді
жүргізу үшін қажетті тиеу-түсіру машиналарымен және жабдықтармен, оның
ішінде: крандар, пневмоходтық крантар, темір жолдың бойындағы крандармен,
тиеушілермен, автокөліктермен, жартылай тіркемешілермен және тракторлармен
қамтамасыз етілген. Жүктерді терминалды қайта өңдеу тек қана тиеу түсіру
қызметімен ғана айналысып қоймайды, онда басқа да кешенді қызмет: жүкті
сақтау, жүкті орау, құжаттарды әзірлеу және басқа қызмет түрлері
көрсетіледі.
Қазіргі уақытта Кедентранссервис АҚ филиалдарында 19 темір жол
терминалдары қызмет жасайды, олар арнаулы техникалармен және жабдықтармен,
жүру жолдарымен және қоймалармен, ашық, жабық арнаулы алаңдармен қамтамасыз
етілген. Қазіргі уақытта Кедентранссервис АҚ Қазақстан қалаларында 15
уақытша сақтау қоймасы және 16 кедендік рәсімдеу бөлімшелері бар.
Кедентранссервис АҚ уақытша сақтау қоймалары негізінен кеден заңдары
тәртібіне сәйкес жүк терминалдарында орналасып, әр түрлі жүктерді қайта
өңдеу үшін барлық техника комплексі орналасқан.
Уақытша сақтау қоймасында жүктерді уақытша сақтау, тауарды және
көліктерді кедендік рәсімдеуден өткізу үішін кешенді қызмет жұмыс істейді.
Кедентранссервис Акционерлік қоғамында кедендік брокер қызметін атқару
үшін мемлекеттік лицензиясы бар. Кедендік қызметте жүктерді терминалды
қайта өңдеу және экспедрлеу үшін клиенттерге кешенді қызмет көрсетіледі.
Кедентранссервис арқылы клиент жүктің жүру жолдарында жолда алып
жүру үшін төлемдерді төлей алады, жүктерді ашық алаңдарда, жабық қоймаларда
сақтауды қамтамасыз етеді. Жүктерді жеткізіп беру жүк жіберушінің
келісілген графигі бойынша жүргізіледі.
Кедентранссервис АҚ-да, маршруттарды дайындау, көлік құралдарын
келісіммен бөлу және жүк жіберушіні жүктің келгені немесе оны жөнелтілгені
туралы хабарлауды және басқа да жағдайларды тиімді пайдалану үшін
диспечерлік бақылау орналасқан. Кедентранссервис АҚ жүктерді жеткізіп
беру үшін автокөлік құралдары және орта тоннаждыдан үлкен тоннажды
контейнерлер бар.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі Қарағанды облысының материалдары
мысалында Кедентранссервис уақытша сақтау қоймасы мекемесі және уақытша
сақтау кедендік процедурасының нормативті-құқықтық негізідері; Қарағанды
облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша сақтау
қоймасында тауарларды және көлік құралдарын орналастыру және жұмысын
ұйымдастыру, сол сияқты Кедентранссервисте уақытша сақтау қоймасының
жұмысын жетілдіру болып табылады.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәніне уақытша сақтау қоймасының тәртібі
және жағдайы, құрылыс және санитарлық нормалары және тәртіптері; Қарағанды
облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша сақтау
қоймасында жүктерді жіберу және беру сұрақтарын дамыту; Қарағанды облысының
материалдары мысалында Кедентранссервис АҚ уақытша сақтау қоймасында
тауарларды орналастыру және тауарды сақтау проблемаларын жақсарту және сол
сияқты Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервисінде
тауарды және көлік құралдарын сақтау, орналастыру жағдайында кеден
органдарының қызметін жетілдіру сұрақтарына жауаптар берілген.
1. Кедентранссервис уақытша сақтау қоймасында кедендік бақылаумен
кедендік ресімдеуді ұйымдастырудың теориялық және құқықтық негіздері
1.1. Қазақстан Республикасы кеден саласын реттейтін кеден құқығының
теориялық мәселелері
Кеден саласы Қазақстан үшін мемлекеттік егемендікті және
тәуелсіздікті, оның экономикалық қауіпсіздігін, сонымен қатар егеменді
мемлекеттің қызметіндегі қайтадан пайда болған ішкі саясат, экономика,
қорғаныс және т.б. салаларын қамтамасыз етудің құралы ретінде болды. Құқық
өзіндік жүйесі, құрылымы бар әлеуметтік құбылыс. Олар өз ішінен негізгі
және кешендік болып бөлінеді. Қазақстандық құқық салаларының ішінде
Конституциялық, әкімшілік, азаматтық, қылмыстық басқа да құқық салаларының
орны ешқандай күдік туғызбайды. Жаңа құқық салаларының пайда болуы қоғам
қажеттілігінен туындайды. Қазақстанның егемендік алуы ішкі және сыртқы
саясатына жаңа мазмұн берді. Оның бірі – арнайы өкілді органдары бар
белгілі бір заңдылық негізі бар кеден саясаты. Қазақстанның егемендігін,
тәуелсіздігін, экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің құралы ретінде
кеден саласы пайда болды. Алғашқы пайда болған кеден заңдылығының кедендік
реттеуде мүлт кетекен жерлері де болды. Кеден саласына қатысты негізгі
заңның қабылдануына дейін кедендік реттеудің өзін оны ғылыми зерттеу
жағдайында осы саланың бір институты ретінде қарастыруға болады. Сондай-ақ
әкімшілік пәні менен әдістері кеден саласының кейбір мәселелерін қамтыған.
Жеке мемлекеттің құрылу кезінде кеден саласына қатысты бірнеше нормативтік
құқықтық актілер қабылданды. Негізінен кедендік тарифтік реттеуді қамтитын
1991 ж. 24 желтоқсандағы “Кеден тарифтері мен баждары туралы” Қазақстан
Республикасының Заңы, Үкіметтік шешімдерімен, әкімшілік құқық бұзушылық
туралы Кодекстің нормаларымен сәйкес келетін 1991 ж. 12 желтоқсандағы
“Қазақстан Республикасының Кеден Комитетін құру туралы” Президент жарлығын
айтуға болады. Келесі кеден саласындағы маңызды қадам “Қазақстан
Республикасы кеден ісі туралы” 1995 ж. 20 шілдедегі Заң күші бар Президент
Жарлығы– 1999 ж. 16 шілдедегі Қазақстан Республикасының Кеден кодексі.
Кедендік реттеу, бүгінгі түсінігімізше, кеден құқық институттарының
жиынтығы, кедендік әкімшілік ету” ұғымын білдіреді.
Осылайша, Қазақстан Республикасы кедендік шекарасы арқылы тауар мен
көлік құралдарын өткізу үшін алынатын кедендік төлемдер мен салықтарды
құқықтық реттеудің теориялық аспектілерін қарастырғанда келесі мәселелерге
тоқтаған дұрыс. Қазақстандық кеден заңдылығы құрылымы бойынша әр түрлілік
сипатқа ие болып, халықаралық кеден құқығы нормаларына, конституциялық,
әкімшілік қылмыс, қаржы, салық, қылмыс-процессуалдық құқық салаларына
сүйенеді. Кеден заңдылығына кіретін Үкіметтің, Кеден комитетінің, Қазақстан
Республикасы Ұлттық Банкінің нормативтік құқықтық актілері қабылдануда.
Кеден мәселелері бойынша ғылыми зерттеулер пайда бола бастады. Кейбір
әкімшілік құқық мәселелерін қарастыратын ғалымдар: жаңа институттардың
құрылу үрдісінде, мәселен қаржы, банк, кеден, салық, муниципалды және т.б.
құқық салалары сияқты әкімшілік құқықтың нормалары басқару әдістемелік
орталығы ролін атқарып, олардың нығаюына көмектесіп, кешендік институттар
мен жеке құқық салаларына бөлінуін қолдауда деп атап көрсетеді. Кеден
құқығының кешендік болуы Қазақстанның құқық саласын жаңа материалмен
толықтыратын, ерекшелігі бар дербес сала ретінде қарастыруға мүмкіндік
береді. Қазақстан құқығының жаңа, кешенді салаларының пайда болуын қоғамдық
және мемлекеттік өмірдің әр түрлі жүйелерінің қажетті деңгейде дамуымен
байланыстыруға болады.
С.Т. Әлібековтің пікірінше, Қазақстанда кеден саласының жаңадан
енгізілуіне орай және сол кезеңнің заңдарына сәйкес, кеден органдарының
қызметінің жүзеге асуына байланысты кедендік құқық өзінің қалыптасқан
уақытынан бастап, өз алдына дербес тіршілік етуге ұмтылды. Біз көрсетіп
отырған кеден құқығының құқықтық реттеу пәні құқықтық қатынастарды реттеу
үшін қабылданған, ол заңды бекітілген, кешенді сипаттағы нормаға ие. Кеден
құқығы өзінің пайда болу кезінен бастап сол кезеңнің заңдарына, Қазақстан
үшін кеден саласындағы жаңалықтарға сәйкес кеден органдарының атқаратын
қызметтерінің күшіне орай дербестікке ұмтылды.
Ю.А.Тихомиров сияқты бірқатар ғалымдар кедендік реттеуді әкімшілік
құқық институты ретінде қарастырды. Әйтседе, ол, бір жағынан: “... жоғарыда
аталған мемелекеттік және қоғамдық өмір салаларын тек қана мемлекеттік
басқарудың өзінде ғана қарастыруға болмайтындықтан, жалпы және ерекше
бөлімдердің мазмұны мен арақатынасын жаңаша түсіну алды тұрған мәселе.
Оларда өзін-өзі ұйымдастыру және өзін-өзі реттеу бастамалары күшейіп
келеді,” – дейді. Кедендік реттеуді кодификацияланған заң қабылданғанға
дейін әкімшілік құқықтың пәні арқылы қарастырсақ, онда ол әуел бастан-ақ
қазіргі кеден ісі тәрізді меммелкеттік монополиялық қызмет аймағы болған
деп айтуға болады. Дегенмен әкімшілік жауапкершілік қызметтің қазынагерлік
сипатқа тән кейбір мәселелері әйтсе де жеке топқа бөлінді және соңында
кодификацияланған актіге енгізілді. Кеден саласындағы қылмыс, тергеу
органдарының қызметі, жедел іздестіру қызметін жүргізу құқығы,
процессуалдық әрекеттеуді анықтау қылмыстық құқық пен қылмыстық-
процессуальдық құқықтың құқықтық реттеу пәніне кірді және кеден
органдарының құқық қорғау қызметіне жатады.
Кеден баждарының бағамдарын, алымдардың, төлемдердің көлемін белгілеу,
кеден төлемдері мен салықтарын есептеу мен төлету (өндіріп алу)
ережелерінің қаржылық және салықтық құқықтық пәндеріне арақатынасы бар және
кеден органдарының қазынагерлік сипаттағы қызметіне жатады. Кеден органдары
жұмысшылары қызметінің құқықтық негізін еңбек құқығының негізгі ережелері
мен еңбек туралы заңдар құрайды. М.А.Сарсембаев пен К.С.Мәуленов кедендік
және сыртқы экономикалық қызметтің өзара байланысын көрсете отырып,
кедендік реттеуді Қазақстанның сыртқы экономикалық құқығының контекстінде
қарастырады. Кеден құқығының пәнін бөліп көрсете отырып, оған кеден ісінің
барлық мәселелерін: кеден ісін ұйымдастыруды; тауарлар мен көлік құралдарын
кеден шекарасы арқылы өткізуді; тауарлардың кеден режимін; кеден төлемдері
мен салықтарын; кедендік рәсімдеуді; кедендік бақылауды; валюталық
бақылауды;
кедендік статистиканы және сыртқы экономикалық қызметтің Тауар
номенклатурасын жүргізуді (СЭҚ ТН); тергеу мен жедел іздестіру қызметін;
кеден ережелерін бұзу мен жауапкершілікті; кеден органдары мен олардың
лауазымды тұлғаларының құқықтық статусын; олардың жауапкершілігін; арнайы
және қосымша ережелерді енгізу керек.
Жоғарыда аталған мәселелерге кеден саясатын, оның мақсаттары мен
құралдарын қоса және Қазақстан ынтымақтастығының халықаралық құқықтық
аспектілерін қосу қажет. Сонымен бірге кеден құқығы саласы толығымен
мемлекеттің кеден қызметімен немесе кеден саласы толығымен мемлекеттің
кеден қызметімен немесе кеден саласы қызметімен үйлеседі. “Кеден құқығымен
реттелетін барлық қоғамдық қатынастардың басты ерекшелігі олардың біртекті
еместігінде және онымен қатарлардың кешенділігінде, өзара
байланыстылығында”- дейді М.А.Сәрсембаев. Б.Н.Габричидзе кеден құқығындағы
құқықтық реттеуге байланысты “басқа қоғамдық қатынастардан қарағанда
кедендік және басқа да атқарушы биліктің басқарушысы және ұйымдастырушылық
қызметіне байланысты қоғамдық қатынастар басым рольде болады” – деп жазады.
Кеден құқығы заңмен айқындалған құқықтық реттеудің өзіндік мәселелеріне ие.
М.А.Сәрсембаев кеден құқығының пәні туралы: “Конституциялық, әкімшілік,
қаржы, қылмыстық, салықтық заңдылықтар нормаларымен реттелетін қоғамдық
қатынастардың топтары кеден құқығын реттейтін пәннің жиынтығын құрайды,” –
деп баса айтады. Кеден құқығы пәніне К.К.Сандровский берген анықтама өзіне
көңіл аудартады: “Кеден құқығына сәйкес мемлекет бекіткен режимге және
жалпы кеден саясатын жүргізуге байланысты пайда болған қоғамдық қатынастар
осындай пән болып табылады. Бұл аймақта 1964 жылғы КСРО Кеден кодексінің
ережелеріне негізделген анықтамалардың бірі болды”. Кеден құқығындағы
құқықтық реттеу әдістері қоғамдық қатынас салаларында қолданылатын
мемлекеттік билік органдарының қызметі мен басқару өкілеттілігін жүзеге
асырумен байланысты құқық салаларына тән тәсілдер, құралдар мен әдістерден
тұрады. Кеден құқығында қолданылатын әдіс-тәсілдер мен құралдарды автормен
үш топқа бөлінген: ерік беру (руқсат беру); тыйым салу (шектеу); міндет
жүктеу. Кедендік материалдық әрекетшілік күшінде кедендік реттеудің әдісін
құрайтын бұл үш топ пайда болатын кедендік құқықтық қатынасқа байланысты
қолданылады.
Сонымен қатар ол негізінен жария құқыққа жататын және орталықтанған
реттеу басымдылық танытатын (әкімшілік құқық, қаржылық және т.б.) салалық
әдістерде үш тәсілден міндеттеу мен тыйым салу көбірек көрінетін, ал
негізінен жеке құқыққа жататын диспозитивті бастаманы білдіретін салалық
әдістерде рұқсат етудің басым болатынын атап өтеді (азаматтық құқық, отбасы
құқығы, еңбек құқығы).
Біздің ойымызша, Қазақстан Республикасы кедендік шекарасы арқылы тауар
мен көлік құралдарын өткізу үшін алынатын кедендік төлемдер мен салықтарды
құқықтық реттеудің теориялық аспектілерін қарастырғанда кеден құқығында
құқықтық реттеу тәсілдерінен рұқсат ету тәсілі әкімшілік құқық немесе жария
құқықтың басқа да, әсіресе құқық салаларымен салыстырғанда көбірек көрініс
тапқан. “Заңдық реттеудің негізгі типтік әдістердің комбинациясы тек қана
осы кешенді салаға тән екендігін” айта отырып В.Н.Протасовтың нені
меңзегені белгілі.
Бұл тәсілдің Қазақстан Республикасы кеден құқығында да көрініс
тапқанын келесі мысалдар арқылы көруге болады: тауарлар мен көлік
құралдарын Қазақстан Республикасы аумағына әкелу және әкету құқығы;
белгіленген кеден режимдерінің кез-келген түрін таңдау құқығы; кедендік
рәсімдеу кезінде өкілетті өкілдің қатыса алу құқығы; кедендік органның
немесе лауазымды тұлғаның әрекетіне (әрекетсіздігіне) арыз келтіру құқығы
және т.б. кедендік құқықты құқытың кешенді дербес саласы ретінде қарастыра
отырып, Б.Н.Габричидзе былай дейді: “Бір құқықтық саласының басқа құқық
саласынан немесе бірнеше құқық салаларынан бөлініп шығуы жалпылай алғанда
объективті сипатта болады. Осыған байланысты құқықтық реттеудің пәні де
үнемі өзгеріп және жаңарып отырады”. Сонымен қатар Б.Н.Габричидзе құқықтық
реттеу әдісі мен тәсілдердің жиынтығына қарай келіп: “... аталған қатынастар
тобын немесе бірнеше топтар жиынтығын реттеу үшін оларға тән құқықтық
реттеудің әдістері мен тәсілдері қолданылады”, - деп атап өтеді.
Реттелетін қатынастардың әрқайсысында қолданылатын тәсілге байланысты
біржақты деуге болмайды. Біздің пайымдауымызша, оларды қатынастар тобының
ішінде аралас пайдалануға да болады. Оны бүгінгі күні қолданып жүрген құқық
та қарастырады. Мысалға, кеден құқығының тауарлар мен көлік құралдарын
кедендік шекарадан алып өтудің құқықтық механизімдері мен қағидалар
институты арқылы онда құқықтық реттеудің үш тәсілінің де қолданылатынын
көруге болады. Кеден құқығының жалпы сипаттамасына оның пәні мен құқықтық
реттеудің әдісінен басқа құқық жүйесі, оның құрылымы және қағидалары,
құқықтық нормалар және басқа құқық салаларымен байланысы кіреді. Кеден
құқығы ұғымын жалпы алғанда, кеден аясын реттеудің пәнін, мақсатын,
қағидаларын, әдістерін біріктіретін құқық нормалар мен институттардың
жүйесі құрайды. Өз кезегінде кеден құқығының заңдық нормалары құқықтық
категорияларға, институттарға біріктіріліп, кеден ісінде қолданылатын
түсініктер ретінде берілуі мүмкін. Ал кеден құқығын жалпы және ерекше
бөлімдерге бөлу заңға негізделе отырып құрастырылған. Оның себебін құқықтық
нормалардың жалпы және арнайы немесе процессуалдық және материалдық
сипатымен түсіндіруге болады. Процессуалдық нормалар мазмұны бойынша
құқықтарын жүзеге асыру және міндеттер атқару процедурасын, тәртібін
бекітетін болады, материалдық нормалар өз кезегінде кедендік қатынастар
субъектілерінің құқықтары мен міндеттерін анықтап береді.
Кеден құқығы кеден саласында өзіндік құқықтық реттеу режимін құрады.
Кеден құқығының жалпы бөлімінде негізінен мемлекеттің кедендік саясаты,
кеден ісі секілді негіз салушы институттар, сонымен қатар, кеден органдары
қызметінің құқықтық-ұйымдастырушылық мәселелері қарастырылады. Ал ерекше
бөлім тауарлар мен көлік құралдарын кедендік шекарадан алып өтудің құқықтық
механизімдері мен қағидалары, кедендік режимдерді, кедендік төлемдерді,
кедендік рәсімдеу мен кедендік бақылауды, жауапкершілікті, соылармен бірге
кедендік статистика, сыртқы экономикалық қызметтің тауарлық номенклатурасы,
кедендік жеңілдіктер мен проференциялар, кеден органдары мен оның лауазымды
тұлғаларының әрекетіне шағым келтіру секілді процессуалдық және материалдық
сипаттағы нормалармен анықталған ұғымдарды қамтиды. Осы жерде атап айтатын
мәселе ерекше бөлімді процессуалды нормалар да кездеседі және осы критерий
бойынша бөлу шартты болып келеді.
Кеден құқығының негізіне кеден аясының қызметі мен мәніне жауап бере
алатын ғана қағидаларды жатқызуға болады. М.А.Сәрсембаев Қазақстан кеден
құқығының қағидаларына келесі үш қағиданы жатықызады: а) кеден қызметін жан-
жақты реттеу; б) кеден қызметін заңға сәйкес қатаң түрде жүзеге асыру; в)
кеден ісі бойынша сұрақтарды халықаралық-құқықтық реттеу және шетелдермен
қарым-қатынас тәжірибелерін ескере отырып шешу.
Қазақстан Республикасы кедендік шекарасы арқылы тауар мен көлік
құралдарын өткізу үшін алынатын кедендік төлемдер мен салықтарды құқықтық
реттеудің теориялық аспектілерін қарастырғанда келесі мәселелерге тоқтаған
дұрыс. Заңдылық, демократизм секілді басқа құқық салаларына жжататын
қағидалардың бар екендігін ескере отырып, сонымен қатар кеден құқығына
тиесілі кедендік саясатты қамтамасыз етумен, халықаралық шарттардың
басымдылығы секілді қағидалармен толықтыруға болады. Заңдылық қағидасы
кеден ісін жүзеге асыратын ұйымдар мен азаматтардың құқықтары мен
мүдделерін қорғауда, сонымен бірге кеден органдарына жүктелген кеден ісі
бойынша заңда қамтамасыз етуден көрінеді. Демократизм кеден құқығының
қағидасы ретінде кеден органдарының мақсаттарында көрсетілген әр адамның
тауарларды әкелу және шетке шығару бостандығынан, кез келген кедендік
режимді таңдауынан, кеден органы мен оның лауазымды тұлғасының әрекеті
немесе әрекетсіздігіне шағымдана алуынан, кеңес алу және ақпарат алу
құқығының болуымен ашылады. Халықаралық шарттардың басымдылығы қағида
ретінде олардың ішкі кеден құқығы нормаларының басымдылығынан көрініс
табады. Кеден саясатын қамтамасыз ету қағидасы кеден ісі ұйымдастырылатын
мақсат және мазмұнмен анықталады.
М.С.Сәрсембаев кеден құқығын жеке құқық саласы ретінде ала отырып,
оған төмендегідей анықтама береді: “Кеден құқығы дегеніміз – кеден қызметі
аясындағы қоғамдық қатынастарды реттейтін заң нормаларының жиынтығын
құрайтын құқық саласы”. Жалпы алғанда осы анықтамамен келісе отырып, және
құқықтың жалпы теориясын негізге алып, кеден құқығын өзіне тиесілі қоғамдық
қатынастарды реттейтін жалпы және арнайы институттар мен құқықтық
нормалардың жиынтығын құрайтын Қазақстан құқығының жеке кешенді саласы деп
бөліп айтуға болады. Кеден құқығының түсінігін оның басқа құқық салаларымен
арақатынасын ашқанда ғана толық түсінуге болады. Ең алдымен, конституциялық
құқықпен арақатынансынан бастайық. Конституциялық, құқықтық құқық
жүйесіндегі басымдылығы заң әдебиеттерінде әрқашанда ерекше атап
көрсетіледі.
Қазақстан Республикасының әкімшілік құқығы (жалпы бөлім) оқулығы
авторларының пікірінше әкімшілік құқығының пәніне төмендегі қатынастарды
жатқызуға болады: атқарушы билік органдарын ұйымдастыруға байланысты;
басқарудағы әкімшілік-биліктік өкілеттіктерді жүзеге асыру және әкімшілік
билік органдарының азаматтар, мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдармен
қатынастары барысында пайда болатын қатынастар; әкімшілік-деликтілік
сипаттағы қатынастар. Дәл осындай қатынастарды кеден құқығынан да байқауға
болады, яғни оның жеке құқық саласы екендігіне тағы бір дәлел ретінде
қарастыруға болады.
Қазақстан Республикасы Кеден кодексінің қабылдануымен кеден құқығы
өзінің алдында тұрған мақсаттарды толығымен шешетіндей сапалы сипаттамаға
ие болды. Қаржы құқығы мен салық құқығы жалпы алғанда, бюджет кірістері мен
салық түсімдеріне байланысты қатынастарды реттейді. Кеден органдарынан
түсетін бюджеттік кірістер оларға жүктелген фискалдық өкілеттіктердің дұрыс
орындалуына тәуелді болады. Кеден құқығына кеден төлемдері институты да
кіреді, сонымен бірге кеденді төлемдер мен салықтарды есептеу, кедендік
құнды анықтау әдістемесінде жасауды біріктіреді.
1.2. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис
уақытша сақтау қоймасында Қазақстанның кедендік шекарасы арқылы өткізілетін
тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеудің негіздері
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы Қарағанды қ. КБД
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеу ережелері
Қазақстан Республикасы кеден шекарасы арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік
құралдарын уақытша декларациялау рәсімдерін пайдалана отырып кедендік
бақылау мен ресімдеудің бірыңғай тәртібін Қазақстан Республикасының
Кедендік бақылау агенттігі төрағасының 2003 жылғы 20 мамырдағы бұйрығымен
бекітілген Уақытша декларациялау рәсімдерін пайдалана отырып, уақытша
кедендік декларациялау мен кедендік ресімдеуді толтырудың ережесі
айқындайды. [8, 5-і бет] Ереже уақытша кедендік декларацияны толтыру және
тауарларды уақытша декларациялау рәсімдерін пайдалана отырып кедендік
ресімдеуді оңтайландыру және жеңілдету мақсатында, Кеден кодексіне сәйкес
дайындалған.
Ереже Қазақстан Республикасының кеден шекарасында Кеден Кодексін және
Қазақстан Республикасы заңнамасының сақталуын қамтамасыз етуге;
Қазақстанның экономикалық мүддесін қорғау және экономикалық қауіпсіздігін
қамтамасыз етуге; кеден төлемдері мен салықтарын алуға; кедендік ресімдеуді
жүзеге асыру мен жетілдіру, Қазақстанның кеден шекарасы арқылы тауар
айналымына жағдай жасау, жеделдетуге себепші болуға бағытталады. Тауарларды
кедендік ресімдеу тауарлардың тұрған орны бойынша кеден органы қызметінің
аймағындағы осы үшін белгіленген орындарда жүргізіледі. Декларанттың
дәлелді сұрауы бойынша тауарларды негізгі ресімдеу жөніндегі кедендік
операциялар кеден органының орналасқан жерінен тыс және жұмыс уақытынан тыс
жасалуы мүмкін. Алушы тіркелген кеден органының аймағынан тысқары жерде
негізгі кедендік рәсімдеу жүзеге асырылған жағдайда, тауарларды жөнелтуші
не оның құрылымдық бөлімшесі, деколларант басқа елдің органының аймағында
кедендік операциялардың жасалғандығы туралы хабарлама беруге міндетті.
Кеден Кодексінің 55, 439-баптарына сәйкес Қазақстан Республикасының
кеден шекарасы арқылы тасымалданған тауарға нақты кедендік бақылауды
тауарларды өткізу және тауарларды бақылау пункттерінде кеден органы жүзеге
асырады. [1, 145-і бет] Кей жағдайларда, Қазақстан Республикасының Кедендік
бакылау агенттігі нақты өткізу пункттері, кейбір тауар түрлерін кедендік
ресімдеу мен бақылау орны белгіленуі мүмкін. Егер, тауарларды өткізу бірден
көп көлік құралдарының түрі пайдалана отырып жүргізілсе, тауарларды
өткізуші тұлғаның дәлелденген мәлімдемесі бойынша кеден ісі мәселелері
бойынша уәкілетті орган нақты кедендік ресімдеу орнын айқындайды.
Тасымалдаушы үшін Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы
тауарларды өткізу үшін белгіленген тәртіппен ресімделген уақытша жүк
кедендік декларациясы (УЖКД) негіздеме болып табылады. Тауарларды
белгіленген тәртіпті бұза отырып өткізген тұлға, Қазақстан Республикасының
заңнамасына сәйкес жауаптылықта болады.
Теміржол көлігімен Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарына уақытша жүк кедендік
декларацияны беру жолымен тауарларды декларациялау кезіндегі кедендік
ресімдеуде, уақытша декларациялау рәсіміне: құбыр көлігін пайдалана отырып
не электр беру желісі бойынша тауарларды өткізу кезінде; сыртқы
экономикалық қызмет номенклатурасының 27-тобында топтастырылған тауарларды
өткізуде және ЖКД-ны тіркеген күнгі олардың санын, сапасын және кедендік
құнын айқындау мүмкін болмаған жағдайда. Бір кеден режимінде мәлімделген,
бір сыртқы сауда келісімімен жеткізілген және Қазақстан Республикасының
кеден шекарасы арқылы және бір жөнелтушінің бір алушының мекен-жайына
жөнелткен, бір көлік түрімен сол бір өткізу пункті арқылы, жеткізілу
көлеміне қарамастан күнтізбелік ай ішінде - электр беру желісі бойынша
өткізілетін тауарларды бір партия ретінде декларациялауға болады. УЖКД
берумен бір мезгілде кеден органына оның электронды көшірмесі және
Қарағанды қаласы бойынша КБДның нормативтік құқықтық кесімдерінде
белгіленген кедендік ресімдеуді іске асыру, кедендік және валюталық
бақылауды жүргізу үшін қажетті басқа да құжаттар мен мәліметтер ұсынылады.
Уақытша декларациялау рәсімін пайдалана отырып Қарағанды қ. КБД
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы темір жол көлігімен
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарын декларациялау кезінде, ЖКД-ның 31-
бабында декларант күнтізбелік айы мен жылы көрсетілген "ішінде өткізу"
деген қосымша жазба жасайды. [8, 51-і бет] Тасымалдаушының кеден шекарасы
арқылы тасымалдау үшін тауарларды қабылдауы тауарларды кедендік бақылау
орындарында УЖКД-да мәлімделген кезең ішінде ғана жүргізіледі. Тауарларды
УЖКД-ны беру жолымен декларациялау кезінде кеден органы УЖКД-ны тіркеу
күнінде қолданылып жүрген ҚР заңнамасына сәйкес нормаларды қолданады. УЖКД-
ны беруде жеткізудің алдыңғы айы ретінде, сондай-ақ жеткізу айының
тауарларды іс жүзінде өткізу басталғанға дейін рұқсат беріледі.
УЖКД қолданылып жүрген кеден режимінде мәлімделгендерге қатысты ЖКД-
ны толтыру тәртібіне сәйкес толтырылады, мынадай ерекшеліктерді ескере
отырып: 1-бабының үшінші кіші тарауында "Декларацияның түрі" әріптік
индексі көрсетіледі "УД" - "уақытша декларация"; көлік құжаттарының
нөмірлері мен күні көрсетілместен жоспарланған тауарлар саны көрсетіледі,
ЖКД-да мәлімделгендерге жататындардың саны мен сапасына қатысты басқа да
мәліметтер, жеткізуге жататын тауарлардың жоспарлы саны есебінен болжалды
көрсетіледі; тауардың құнын декларант сыртқы сауда шарты бағасын ескере
отырып мәлімдейді. Егер, шартта тауардың бекітілген бағасы болмаса және тек
қана оны айқындаудың шарты белгіленсе, сондай-ақ өткізілетін тауарлардың
сапасы немесе саны туралы нақты ақпарат кедендік декларация берген күні
болмаса, сыртқы сауда шартындағы сатып алу-сатуда бекітілген не күні
бұрынғы баға не сыртқы сауда шартымен сатып алу-сатуды есептеу шартымен
белгіленгендерге сәйкес УЖКД-ны берген күнге айқындалған есептеу бағасы
пайдаланылады. өткізілетін тауарлардың шартты бағасына бұлай есептеу
жүргізу мүмкін болмаған кезде кеден органы өкімінде бар ақпараттар
негізінде жүргізіледі.
УЖКД-ны және өзге де құжаттарды қабылдау, тіркеу және кедендік
ресімдеу ЖКД-ны беру жолымен декларацияланатын тауарларға қатысты
қолданылатын тәртіпке сәйкес кеден органы жүргізеді. УЖКД тіркеу ЖКД-ны
тіркеу журналында жүргізіледі. Декларант ұсынған құжаттарда көрсетілген
мәліметтерге сәйкес келген жағдайда жөнелтуші кеден органының лауазымды
адамы көліктік және тауарға ілеспе құжаттарда аталған лауазымды адамның
қолымен және жеке нөмірлік мөрімен куәландырылатын УЖКД нөмірі мен
тауарлардың шыққан күнін көрсете отырып "Шығуға рұқсат етіледі" деген
жазбаны жүргізеді немесе мөртабан қояды.
УЖКД-ның парақтарын бөлу мынадай түрде жүзеге асырылады: бірінші және
екінші парақтары жөнелтуші кеден органында қалдырылады; үшінші парағы
декларантқа қайтарылады; төртінші парақ декларантқа оны тасымалдаушыға беру
үшін қайтарылып беріледі және тауарлардың тасымалдауға рұқсат болып
табылады; бесінші парақ: әкету кезінде кеден аумағы арқылы қазақстандық
тауарларды өткізу жүзеге асырылатын басқа мемлекеттің кеден органына ұсыну
үшін тауарға ілеспе құжатқа қоса тігіледі; тауарды әкелу кезінде кеден
органында қалдырылады және кедендік бақылау мақсатында пайдаланылады.
Өткізілген тауарлардың іс жүзіндегі саны УЖКД-да мәлімделген
тауарлар санынан аспауы тиіс. Тауарларды іс жүзінде әкету УЖКД-ы бойынша
өткізудің мәлімделген кезеңі ішінде жүзеге асырылмаған жағдайда, УЖКД-ы
қайтарылып алынуға тиіс және күшін жоюға жатады. [8, 57-і бет] Мәлімделген
өткізу кезеңі ішінде тауарларды УЖКД-да көрсетілгеннен аз мөлшерде өкеткен
жағдайда, мұндай тауарлар оларды кейіннен жеткізу кезінде декларациялауға
жатады. Тауарларды әкету не әкелу жүзеге асырылмаған жағдайда УЖКД жою,
сондай-ақ көліктік және тауарға ілеспе құжаттардағы кедендік ресімдеуді
жүзеге асыратын кеден органы лауазымды адамының жүргізген жазуы және кеден
штампыларының, мөрлерінің таңбаларын жою, кеден органы лауазымды адамының
қолымен және жеке нөмірлі мөрімен расталатын УЖКД-ның "С" бағанында оларды
сызып тастау және "Жойылды" жазуын жазу жолымен жеткізу жүзеге
асырылмағандығы туралы тасымалдаушы құжатпен растағаннан кейін жүргізіледі.
Декларанттағы УЖКД-ның данасы, мұндай тауарларға арналған көліктік және
тауарға ілеспе құжаттар, кеден органының лауазымды адамы жүргізген кеден
мөрінің, штампыларының және жазбаларының таңбасымен, сондай-ақ тауарды
жеткізбеудің немесе толық жеткізбеудің себебі туралы тұлғаның жазбаша
түсінігін келесі декларациялауға дейін немесе бір мезгілде декларант кеден
органына ұсынады. Толық жеткізілмеген жағдайда, “Достық” кеденінде
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы темір жол көлігімен
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарын іс жүзінде әкетілгендігін не
әкелінгендігін растау - тасымалдаушы растаған құжаттардың негізінде
тауарлар мен көлік құралдарын кедендік бақылау мен тасымалдау аяқталған
Қазақстан Республикасының кеден органы лауазымды адамының жеке нөмірлік
мөрімен куәландырылған "С" бағанындағы жазбасымен қоса УЖКД-ның көшірмесі
болып табылады. Коносамент, қабылдау-тапсыру актісі не бағаны және мөлшерді
айғындау үшін пайдаланылатын басқа құжат ресімделген күннен бастап он
күнтізбелік күннен кешіктірмей, бірақ УЖКД тіркелген күннен бастап тоқсан
күннен асырмай декларант толық және лайықты үлгіде толтырылған жүктік
кедендік декларацияны беруге міндетті.
Қазақстан Республикасының Кедендік бақылау агенттігі нормативтік
құқықтық кесімдеріне сәйкес УЖКД-ны тіркеген күні жұмыс істеген кеден
органы декларант толтырған және берген ТЖКД-ны қабылдайды және ресімдейді.
ТЖКД берумен бір мезгілде декларант кеден органына оның магниттік
тасымалдаудағы электронды көшірмесін ұсынады.
ТЖКД мынадай ерекшеліктерді ескере отырып толтырылады: "Жалпы
декларация, алдыңғы құжат" 40-бағанында УЖКД анықтама нөмірі көрсетіледі;
"Кедендік бақылау" "Д" бағанында кеден органының лауазымды адамы тауардың
бағасын есептеу кезінде пайдаланылатын құжаттың күнін қосымша қояды, табиғи
газ бен электр энергиясы үшін тауарларды өткізу жүзеге асырылған айдың
соңғы күнінің датасын көрсетеді. Аталған жазба кеден органы лауазымды
адамының қолымен расталады. ТЖКД-ға және УЖКД-на де бір тіркеу нөмірі
беріледі, бұл жағдайда олар бір-бірінің ажырамас бөлігі болып табылады.
ТЖКД-ны беру кезінде сатып алушыға іс жүзінде берілген тауарлар табиғи тозу
немесе жоғалудың салдарынан саны мен жай-күйінің өзгерістерімен, не
тасымалдаудың, тасу мен сақтаудың қалыпты жағдайы кезінде табиғи
қасиеттерімен, көлік құралдарында төгілмейтін қалдықтардың болуы салдарынан
тауарлар санының өзгерістерімен бірге кедендік ресімдеуге жатады.
Магистральдық құбырлармен және электр желілерімен өткізілетін тауарларға
қатысты - тасымалдаудың технологиялық ерекшеліктері мен тауарлардың ерекше
қасиеттері салдарынан болатын тауарлар жай-күйінің өзгерістерімен бірге
кедендік ресімдеуге жатады. ТЖКД-ны ресімдеу тауарларды кедендік бақылау
орындарында тасымалдаушы тіркеген мөлшерге көлемге сәйкес жүзеге асырылады.
Бұл ретте, тасымалдаушы, экспорттаушы ұсынатын жедел, коммерциялық және
көлік құжаттары, сондай-ақ Қазақстан Республикасы кеден органының талабы
бойынша басқа да мүліметтер пайдаланылады. [8, 62-і бет]
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы темір жол
көлігімен өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарын ресiмдеуде, келісімнің
шартында тауарға есептеу "нетто" салмағы бойынша көзделген жағдайда, ТЖКД-
ның 35-бағанында тауарларды кедендік бақылау орындарында тіркелген салмағы
көрсетіледі. Тиісінше, ТЖКД-ның 38-бағанында есептеу жолымен алынған
есептен шығарылған балластың таза салмағы жазылады. Есептеу кезінде
өткізілетін тауарлардың сапалық сипатын растайтын құжаттарда көрсетілген
мәліметтерді басшылыққа алу қажет. УЖКД-ны беру сәтінде тауар жөнелтушіде
нақты сатып алушы айқындалмаған жағдайда, онда кеден ісі мәселелері бойынша
уәкілетті органның рұқсатымен бір сыртқы сауда келісімі шеңберінде
тауарларды жеткізуге, кейін бірнеше ТЖКД беруімен және нақты сатып
алушылардың саны, келісімнің сатып алу-сату шарттары бойынша бір УЖКД
беруге рұқсат беріледі. Бұл жағдайда мәміле паспорты әрбір шартқа жеке
ресімделеді. Бұл жағдайда ТЖКД-ның тіркеу нөмірінде екінші сан бір ЖКД-да
бірнеше ТЖКД-ның ұсынылғандығын білдіреді Бірнеше ТЖКД бойынша ресімделген
мұнай көлемі УЖКД бойынша ресімделген мұнай көлемінен асуы мүмкін емес.
ЖКД-ның 31-бағанында күнтізбелік айы және жылы, сондай-ақ сатып
алушыға нақты берілген тауардың саны көрсетіле отырып, "ішінде өткізу"
деген қосымша жазу жазылады. Сыртқы сауданың кедендік статистикасында және
валюталық бақылауды жүзеге асыру үшін тек толық жүк кедендік декларация
ескеріледі. ТЖКД-ны жабу кезінде ұсынылған тауарлардың көлемдері туралы
мәліметтердің дұрыстығын қамтамасыз ету үшін Кедендік бақылау департаментi:
1. тауарлардың күнделікті есебін жүргізеді;
2. тасымалдаушының барлық құрылымдық бөлімшелерінен тауарларды кедендік
бақылау орындарында тіркелген іс жүзіндегі кілемдері туралы жедел
мәліметтер алады;
3. ай сайын өлшеу жүйесі құралдарының көрсеткіштерін алады және өткізілген
тауарлардың мөлшері туралы актілер жасайды, сондай-ақ тауарлардың
көлемдерін айқындау үшін қажетті басқа да өлшеу құралдарынан көрсеткіштер
алады;
4. тауарларды қабылдап алу-беру актілеріндегі барлық мәліметтер мен
деректемелерді және беруші және алушы жақтардың қолдарының дұрыстығын
тексергеннен кейін қол қою арқылы және жеке нөмірлік мөрмен куәландырады;
5. қажет болған жағдайда, тауарлардың сынамалары мен үлгілерін іріктеуді
жүргізеді және Кодексте белгіленген тәртіпке сәйкес оларға зерттеу
жүргізеді.
Тасымалдаушы іс жүзінде бақылайтын кеден органдарына УЖКД-ның
көшірмелерін көліктік құжаттарды және тауарлардың Қазақстан Республикасының
кеден шекарасы арқылы өткізілуіне жедел және нақты бақылау жүргізу үшін
қажетті басқа да мүліметтерді ұсынады. Тауарларды ресімдеуші кеден органы
ресімдеген УЖКД-ның тізілімін Қазақстан Республикасының Кедендік бакылау
агенттігі және тауарлардың Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы
өткізілуіне нақты бақылауды жүзеге асыратын баратын кеден органына ұсынады.
қызмет аймағында тауарларды қабылдап тауарларды кедендік бақылау
орындарында орналасқан, нақты Қарағанды қ. КБД Қазақстан Республикасының
кедендік шекарасы арқылы темір жол көлігімен өткізілетін тауарларға
бақылауды жүзеге асырушы Кедендік бақылау департаментiнiң кеден органдары
есептіден кейінгі айдың 5-ші күні "Санауыштан көрсеткіштерді алу туралы"
кеден органының лауазымды адамының қолы қойылып және расталып ресімделген
актіні тауарға кедендік ресімдеуді жүзеге асырушы кеден органына жібереді.
“Достық” кеденінде Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы
темір жол көлігімен өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарына кедендік
ресімдеуді жүзеге асырушы Қазақстан Республикасының кеден органы есептіден
кейінгі айдың 20-шы күніне дейін Қарағанды қаласы бойынша КБДға "Тауарларды
қабылдап алу-беру актілерінің тізімін" жібереді. Тауарларды өткізуді жүзеге
асырушы тұлға, есептіден кейінгі айдың 20-шы жұлдызына дейінгі мерзімде ай
сайын, әрбір магистральды құбыр және электр беру желісі бойынша тұтынуды,
сондай-ақ келесі айға тасымалданатын тауарлардың жоспарланып отырған
көлемін көрсете отырып, Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы
өткізілетін тауарлар көлемінің теңгерімін Қарағанды қаласы бойынша КБДға
ұсынады.
Стендтердегі ақпараттар мемлекеттік, орыс және ағылшын тілдерінде,
сондай-ақ пайдалануды кеден органы орынды деп таныған кез келген басқа
тілде жазылуы тиіс. Кедендік бақылау департаментiнің кеден органы қажетті
өзгерістерді ақпараттық материалдарға уақытылы енгізуге міндетті. Кедендік
бақылау аймақтарының алдында орналасқан үй-жайлар немесе өткізу
пункттерінің аймақтары бланктердің запастарымен және оларды толтыру
үлгілерімен бірге жолаушылардың кедендік декларацияларын толтыруға арналған
үстелдермен жабдықталуы тиіс. Ақпараттық аймақта жеке тұлғаларға
консультация беру үшін кеден органының практикалық жұмыстың жеткілікті
тәжірибесі бар лауазымды адамы болуы тиіс. "Жасыл" және "қызыл" дәліздер
телевизиялық қадағалау жүйелерімен жарақтандыруы тиіс.
Қазақстанның кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік
құралдарына кеден декларациясын ресімдеудің ережелері бiрнеше нормативтiк
актiлерде бекiтiлген. Соның бiрi, Тауарлар мен көлік құралдарын Қазақстан
Республикасының кеден шекарасы арқылы оңайлатылған немесе жеңілдетілген
тәртіппен өткізу кезінде жолаушылардың кеден декларациясын ресімдеудің
ережесі. Осы Ереже Қазақстан Республикасының Кедендік бақылау агенттігі
төрағасының 2003 жылғы 20 мамырдағы бұйрығымен бекітілген, Кеден кодексінің
265, 379-баптарына сәйкес әзірленген және жолаушылардың кеден
декларациясының нысаны мен оны толтырудың тәртібін айқындайды.
Жолаушылардың кеден декларациясын пайдалана отырып декларациялаудың тәртібі
келесі. Белгіленген нысандағы жолаушылардың кеден декларациясын толтыруды
тауарларды өткізуші тұлға, не кәмелетке толмаған адамның атынан тауарды
декларациялауға уәкілетті тұлға, сондай-ақ бірге алып жүретін жүкпен
өткізілетін тауарларды декларациялауға арналған сенімхаты бар тұлға өз
қолымен жүргізеді. Жолаушылардың кеден декларациясы екі данада толтырылады.
Егер декларацияға жеке тұлғалар өткізетін барлық тауарлар туралы мәліметтер
симаған жағдайда, онда декларацияның белгіленген нысандағы қосымша
парақтары пайдаланылады. Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы
тауарлар өткізетін әрбір жеке тұлғаға жолаушылардың кеден декларациясын
пайдалана отырып декларациялау мүмкіндігі берілуі тиіс. [7, 81-і бет] Егер
жолаушылардың кеден декларациясында оларға қатысты Қазақстан
Республикасының кеден заңнамасымен жүк кедендік декларацияны қолдана отырып
жалпы тәртіппен декларациялау көзделетін тауарлар туралы мәліметтер
мәлімделсе, онда жолаушылар декларациясын толтыру тауарларды өткізуші
тұлғаны мұндай декларациялау міндетінен босатпайды.
"Тауарлардың бар-жоқтығы туралы мәліметтер" деген 3-бөлімде
халықаралық заңнамаға және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес
жазбаша түрде міндетті декларациялауды талап ететін тауарлар туралы
мәліметтер көрсетіледі. Бұл ретте мыналар көрсетіледі. 3.1-тармағында:
оларға қатысты Қазақстан Республикасының валюталық заңнамасына сәйкес
шектеулер немесе оларды Қазақстан Республикасына әкелу және Қазақстан
Республикасынан әкету шарттары белгіленген валюта мен валюталық құндылықтар
туралы; оларға қатысты Қазақстан Республикасының өкіметі Қазақстан
Республикасын кеден шекарасы арқылы өткізудің жеңілдетілген тәртібін
белгілейтін жеке зергерлік бұйымдарды қоспағанда, кез келген түрдегі және
жағдайдағы қымбат бағалы металдар, сондай-ақ қымбат бағалы тастар және
меруерттер туралы мәліметтер.
Толтырылған декларация жасалған күні көрсетіле отырып декларанттың
қолымен куәландырылады. "қызметтік белгілері үшін" бағанында Шығыс
Қазақстан облысы бойынша Кедендік бақылау департаментiнiң лауазымды адамы:
рұқсат беру құжаттарының нөмірлерін, берілген күнін және оларды берген
органдардың атауын; бірге алып жүрмейтін жол жүгін ресімдеу туралы
мәліметтерді; қоса берілген қосымша бланкілердің санын; кеден төлемдерін
немесе салықтарды есептеу кезінде кедендік кіріс ордерінің нөмірін; көлік
құралының уақытша әкелінуін ресімдеу кезінде "Көлік құралының кері әкету
туралы міндеттеменің" нөмірін көрсетеді. Декларацияға кез келген
өзгерістер мен толықтырулар декларанттың қолымен және аталған кеден
декларациясын қабылдаушы кеден органы лауазымды адамының жеке нөмірлік
мөрінің таңбасымен куәландыруға жатады. Декларация мемлекеттік немесе орыс
тілдерінде, ал кеден органының рұқсатымен - кеден органының лауазымды
адамдары білетін басқа да тілдерде толтырылады.
Кедендік бақылау департаментi лауазымды адамының жолаушылардың кеден
декларациясын ресімдеуінің тәртібі келесі. Жолаушылардың кеден
декларациясында мәлімделген мәліметтердің сәйкестігін тексергеннен кейін
кеден органының лауазымды адамы ветеринарлық, фитосанитарлық, экологиялық
және басқа да мемлекеттік бақылау түрлеріне жататын тауарларға қатысты
уәкілетті мемлекеттік органдар беретін және қолданылып жүрген заңнамаға
сәйкес бұл тауарларды Қазақстанның кеден шекарасы арқылы өткізу құқығын
беретін рұқсат ету құжаттарының бар-жоқтығын тексереді. ұсынылған құжаттар
туралы мәліметтер "қызметтік белгілер үшін" бағанына енгізіледі. Кеден
органының лауазымды адамы куәландырған құжаттардың кеден мақсаттары үшін
қажетті ккшірмелері аталған декларацияны ресімдейтін кеден органында
қалдырылатын жолаушылардың кеден декларациясына қоса беріледі. Кеден органы
лауазымды адамының кеден органдарының құзыретіне жатқызылатын мәліметтерді
енгізуді қоспағанда, өз бастамасы, қандай да бір адамның тапсырмасы немесе
өтініші бойынша декларацияны толтыруға, онда көрсетілген мәліметтерді
өзгертуге немесе толықтыруға құқығы жоқ. Кеден органының лауазымды адамы
толтырылған декларацияда "қызметтік белгілер үшін" 3.1 және 4.1-
бағандарындағы жазбаларды шектейді. Айналдырып сызу декларацияға ол
ресімделгеннен кейін мүмкін болатын қосымша жазбаларды болдырмайтындай етіп
жүргізіледі. Осы мақсаттарда жазбалардың арасындағы бос орындар мен осы
бөлімдердегі бос бағандарды Шығыс Қазақстан облысы бойынша Кедендік бақылау
департаментi лауазымды адамы тұтас сызықпен сызып тастауы тиіс. 3.1 және
4.1-бағандарындағы айналдырып сызылған жазбалар кеден органы лауазымды
адамының жеке нөмірлік мөрімен куәландырылады.
"Қызметтік белгілер үшін" бағанында, "М.О." нышандарымен белгіленген
шаршыға декларацияны қабылдаған және тауарларға кедендік ресімдеу жүргізген
кеден органы лауазымды адамының жеке нөмірлік мөрі мен қолы қойылады.
қабылданған декларация ресімделген сәттен бастап заңды күші бар құжат
болады. Жолаушылардың кеден декларациясының бір данасы кедендік ресімдеу
аяқталғаннан кейін декларантқа қайтарылады, ал екіншісі - қоса берілген
құжаттармен бірге кедендік ресімдеуді жүргізген кеден органының іс
қағаздарында декларация ресімделген сәттен бастап бес жыл бойы сақталады.
Сонымен, Қарағанды қ. КБД Қазақстан Республикасы кеден шекарасы арқылы
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарын уақытша декларациялау рәсімдерін
пайдалана отырып кедендік бақылау мен ресімдеудің бірыңғай тәртібін
Қазақстан Республикасының Кедендік бақылау агенттігі төрағасының 2003 жылғы
20 мамырдағы бұйрығымен бекітілген Уақытша декларациялау рәсімдерін
пайдалана отырып, уақытша кедендік декларациялау мен кедендік ресімдеуді
толтырудың ережесі айқындайды. Ереже уақытша кедендік декларацияны толтыру
және тауарларды уақытша декларациялау рәсімдерін пайдалана отырып кедендік
ресімдеуді оңтайландыру және жеңілдету мақсатында, Кеден кодексіне сәйкес
дайындалған. Аталған ереже Қазақстан Республикасының кеден шекарасында
Кеден Кодексін және Қазақстан Республикасы заңнамасының сақталуын
қамтамасыз етуге; Қазақстанның экономикалық мүддесін қорғау және
экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге; кеден төлемдері мен салықтарын
алуға; кедендік ресімдеуді жүзеге асыру мен жетілдіру, Қазақстанның кеден
шекарасы арқылы тауар айналымына жағдай жасау, жеделдетуге себепші болуға
бағытталады. Тауарларды кедендік ресімдеу тауарлардың тұрған орны бойынша
кеден органы қызметінің аймағындағы осы үшін белгіленген орындарда
жүргізіледі. Декларанттың дәлелді сұрауы бойынша тауарларды негізгі
ресімдеу жөніндегі кедендік операциялар кеден органының орналасқан жерінен
тыс және жұмыс уақытынан тыс жасалуы мүмкін.
2. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасында тауарларды және көлік құралдарын орналастыру және
жұмысын ұйымдастыру
2.1. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасы мекемесі және уақытша сақтау кедендік процедурасының мазмұны
Уақытша сақтау - әкелінген тауарлар белгілі бір кедендік режимге сәйкес
межелі кеден органына табыс етілген кезден бастап олар шығарылғанға дейін
не осы Кодексте белгіленген тәртіппен мемлекет меншігіне айналдырылғанға
дейін кедендік бақылауда сақталатын кедендік рәсім. Тауарлар мен көлік
құралдарын уақытша сақтау арнайы бөлінген және жайластырылған үй-жайларда,
ашық алаңдарда, көлік құралдарында, сондай-ақ уақытша сақтау қоймаларында,
кеден қоймаларында, еркін қоймаларда, алушының қоймаларында жүзеге
асырылады.
Тауарлар мен көлік құралдарын уақытша сақтау орындары мыналар болып
табылады:
1) топтастырылған жүктерді жеткізу жағдайларын қоспағанда, тауарлар
жеткізілген көлік құралдары;
2) ашық алаңдар - тауар иелерінің: әуежайлардың, теңіз және өзен
порттарының, темір жол станцияларының, өнеркәсіп орындарының осы
тұлғалардың тауарларын уақытша сақтауға арналған күзетілетін аумақтарында;
осы тұлғалардың өз тауарларын уақытша сақтау үшін арнайы бөлінген және
күзетілетін аумақтарында орналасқан алаңдары.
Көлік құралдарындағы тауарларды ашық алаңда сақтауға жол беріледі;
3) арнайы бөлінген және жайластырылған үй-жайлар - тауарлар иесінің өз
тауарларын уақытша сақтауға арналған үй-жайлары немесе үй-жайдың арнайы
бөлінген және жайластырылған бөлігі;
4) уақытша сақтау қоймалары - тауарлар мен көлік құралдарын уақытша
сақтауға арнайы арналған, Қарағанды қаласы бойынша КБД беретін лицензия
негізінде жұмыс істейтін қоймалар;
5) кеден қоймалары мен еркін қоймалар - бір бөлігі уақытша сақтау үшін
пайдаланылатын, кеден қоймасының және еркін қойманың кедендік режимдеріне
сәйкес тауарлар мен көлік құралдарын орналастыруға арнайы арналған,
Қарағанды қаласы бойынша КБД беретін кеден қоймасын немесе еркін қойма
құруға арналған лицензия негізінде жұмыс істейтін қоймалар;
6) Кеден Кодексінің 95-бабында көзделген тәртіппен тауар алушылардың
қоймалары.
Арнайы бөлінген және жайластырылған үй-жай немесе ашық алаңша, тиісті
орын біртұтас және бөлінбейтін кешен болып табылатын және бір мекен-жайда
орналасқан жағдайда уақытша сақтау орны деп танылады.
Кеден Кодексінің 96-бабына сәйкес кеден органы беретін уақытша сақтау орны
деп тану туралы шешім арнайы бөлінген және жайластырылған үй-жайлар мен
ашық алаңдарды уақытша сақтау орны ретінде тануға растама болып табылады.
Уақытша сақтау орындарына қойылатын талаптар. Кеден ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
1. Кедентранссервис уақытша сақтау қоймасында кедендік бақылаумен
кедендік ресімдеуді ұйымдастырудың теориялық және құқықтық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
1.1. Қазақстан Республикасы кеден саласын реттейтін кеден құқығының
теориялық мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис
уақытша сақтау қоймасында Қазақстанның кедендік шекарасы арқылы өткізілетін
тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеудің
негіздері ... ... ... ... ...
2. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасында тауарларды және көлік құралдарын орналастыру және
жұмысын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасы мекемесі және уақытша сақтау кедендік процедурасының
мазмұны ... ... ... ... ... ...
2. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасын құру кезінде қойылатын біліктілік
талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасында тауарларды және көлік құралдарын кедендік бақылаумен
кедендік ресімдеуды жетілдірудің
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасы жұмысын ұйымдастыру жетілдіру ... ... ... ... ..
... ... ..
3.2. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасында тауарларды және көлік құралдарын кедендік бақылаумен
кедендік ресімдеуді ұйымдастыру
жетілдіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қолданылған Әдебиет тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Кедентранссервис уақытша сақтау қоймасында кедендік бақылаумен
кедендік ресімдеуді ұйымдастыру (Қарағанды облысының материалдары
мысалында) атты дипломдық тақырыптың өзектілігі бііздің ойымызша
төмендегідей негіздермен белгіленеді. Кедендік төлемдердің бюджетке
құйылуын қамтамасыз ету мақсатында және кеден органдарының қаражаттық
техникалық базасын және әлеуметтік аймағын қамтамасыз ету мақсатында 11
желтоқсан 1997 жылы Қазақстан Республикасының Үкіметі “мемлекеттік
республикалық “Кедентранссервис” кәсіпорынын құру туралы” қаулысын
қабылдады.
Аталған кәсіпорын өзінің қызметінде кедендік көлік құралдарын және
тауарларды алып жүру кезінде шаруашылық құқығын жүргізу мақсатын шешу үшін
құрылды. Аталған қаулыда Кедентранссервис мемлекттік басқару органы, сол
сияқты Қазақстан Республикасының мемлекеттік кіріс министрлігі мемлекеттік
меншік субъектісі құқығы ретінде болды. Бірақ 26 маусым 1999 жылы Қазақстан
Республикасының Үкіметі басқа Кедентранссервис мемлекеттік басқару
органын қайта құру туралы басқа қаулыны шығарды. Бұл уақытша сақтау
қоймасын модернизациялау және кеңейту, инвестицияларды тарту мақсатында,
шекаралық, автокөлік, темір жолдарын және басқа да өткізу бекеттерін
халықаралық стандартқа сәйкестендіру, кеден айналасының инфраструктуралық
базасын дамыту, кедендік рәсімдеуді есепке алу және басқада іс-әрекеттерді
компьютерлендіру және автоматизациялау үшін жасалды.
Аталған қаулыға байланысты Кедентранссервис республикалық
мемлекеттік кәсіпорын мемлекеттің жүз пайыздық қатысуымен жабық акционерлік
қоғам болып қайта құрылды. Кедентранссервис АҚ негізгі қызмет түрі болып
жүктерді терминалдық қайта өңдеп, көлік қызмет түрін нарықта ұсынады. 6 жыл
нарықтық қатынастағы жағдайда жұмыс атқарған компания жүктерді терминалды
өңдеуде, жүк алаңдарын қайта тұрғызуда, жүру жолдарын және тасымалдау
механизімдерді ұстау және жөндеуде көп тәжірибе жинақтады. Терминалдық
қайта өңдеудің жоғарғы көрсеткіші болып, біріншіден, инфраструктуралық
кәсіпорын және, екіншіден, барлық қызмет түрлерін кешенді түрде көрсете
алады.
Компанияның инфраструктуралық кәсіпорыны жүктерді қайта өңдеуді
жүргізу үшін қажетті тиеу-түсіру машиналарымен және жабдықтармен, оның
ішінде: крандар, пневмоходтық крантар, темір жолдың бойындағы крандармен,
тиеушілермен, автокөліктермен, жартылай тіркемешілермен және тракторлармен
қамтамасыз етілген. Жүктерді терминалды қайта өңдеу тек қана тиеу түсіру
қызметімен ғана айналысып қоймайды, онда басқа да кешенді қызмет: жүкті
сақтау, жүкті орау, құжаттарды әзірлеу және басқа қызмет түрлері
көрсетіледі.
Қазіргі уақытта Кедентранссервис АҚ филиалдарында 19 темір жол
терминалдары қызмет жасайды, олар арнаулы техникалармен және жабдықтармен,
жүру жолдарымен және қоймалармен, ашық, жабық арнаулы алаңдармен қамтамасыз
етілген. Қазіргі уақытта Кедентранссервис АҚ Қазақстан қалаларында 15
уақытша сақтау қоймасы және 16 кедендік рәсімдеу бөлімшелері бар.
Кедентранссервис АҚ уақытша сақтау қоймалары негізінен кеден заңдары
тәртібіне сәйкес жүк терминалдарында орналасып, әр түрлі жүктерді қайта
өңдеу үшін барлық техника комплексі орналасқан.
Уақытша сақтау қоймасында жүктерді уақытша сақтау, тауарды және
көліктерді кедендік рәсімдеуден өткізу үішін кешенді қызмет жұмыс істейді.
Кедентранссервис Акционерлік қоғамында кедендік брокер қызметін атқару
үшін мемлекеттік лицензиясы бар. Кедендік қызметте жүктерді терминалды
қайта өңдеу және экспедрлеу үшін клиенттерге кешенді қызмет көрсетіледі.
Кедентранссервис арқылы клиент жүктің жүру жолдарында жолда алып
жүру үшін төлемдерді төлей алады, жүктерді ашық алаңдарда, жабық қоймаларда
сақтауды қамтамасыз етеді. Жүктерді жеткізіп беру жүк жіберушінің
келісілген графигі бойынша жүргізіледі.
Кедентранссервис АҚ-да, маршруттарды дайындау, көлік құралдарын
келісіммен бөлу және жүк жіберушіні жүктің келгені немесе оны жөнелтілгені
туралы хабарлауды және басқа да жағдайларды тиімді пайдалану үшін
диспечерлік бақылау орналасқан. Кедентранссервис АҚ жүктерді жеткізіп
беру үшін автокөлік құралдары және орта тоннаждыдан үлкен тоннажды
контейнерлер бар.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі Қарағанды облысының материалдары
мысалында Кедентранссервис уақытша сақтау қоймасы мекемесі және уақытша
сақтау кедендік процедурасының нормативті-құқықтық негізідері; Қарағанды
облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша сақтау
қоймасында тауарларды және көлік құралдарын орналастыру және жұмысын
ұйымдастыру, сол сияқты Кедентранссервисте уақытша сақтау қоймасының
жұмысын жетілдіру болып табылады.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәніне уақытша сақтау қоймасының тәртібі
және жағдайы, құрылыс және санитарлық нормалары және тәртіптері; Қарағанды
облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша сақтау
қоймасында жүктерді жіберу және беру сұрақтарын дамыту; Қарағанды облысының
материалдары мысалында Кедентранссервис АҚ уақытша сақтау қоймасында
тауарларды орналастыру және тауарды сақтау проблемаларын жақсарту және сол
сияқты Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервисінде
тауарды және көлік құралдарын сақтау, орналастыру жағдайында кеден
органдарының қызметін жетілдіру сұрақтарына жауаптар берілген.
1. Кедентранссервис уақытша сақтау қоймасында кедендік бақылаумен
кедендік ресімдеуді ұйымдастырудың теориялық және құқықтық негіздері
1.1. Қазақстан Республикасы кеден саласын реттейтін кеден құқығының
теориялық мәселелері
Кеден саласы Қазақстан үшін мемлекеттік егемендікті және
тәуелсіздікті, оның экономикалық қауіпсіздігін, сонымен қатар егеменді
мемлекеттің қызметіндегі қайтадан пайда болған ішкі саясат, экономика,
қорғаныс және т.б. салаларын қамтамасыз етудің құралы ретінде болды. Құқық
өзіндік жүйесі, құрылымы бар әлеуметтік құбылыс. Олар өз ішінен негізгі
және кешендік болып бөлінеді. Қазақстандық құқық салаларының ішінде
Конституциялық, әкімшілік, азаматтық, қылмыстық басқа да құқық салаларының
орны ешқандай күдік туғызбайды. Жаңа құқық салаларының пайда болуы қоғам
қажеттілігінен туындайды. Қазақстанның егемендік алуы ішкі және сыртқы
саясатына жаңа мазмұн берді. Оның бірі – арнайы өкілді органдары бар
белгілі бір заңдылық негізі бар кеден саясаты. Қазақстанның егемендігін,
тәуелсіздігін, экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің құралы ретінде
кеден саласы пайда болды. Алғашқы пайда болған кеден заңдылығының кедендік
реттеуде мүлт кетекен жерлері де болды. Кеден саласына қатысты негізгі
заңның қабылдануына дейін кедендік реттеудің өзін оны ғылыми зерттеу
жағдайында осы саланың бір институты ретінде қарастыруға болады. Сондай-ақ
әкімшілік пәні менен әдістері кеден саласының кейбір мәселелерін қамтыған.
Жеке мемлекеттің құрылу кезінде кеден саласына қатысты бірнеше нормативтік
құқықтық актілер қабылданды. Негізінен кедендік тарифтік реттеуді қамтитын
1991 ж. 24 желтоқсандағы “Кеден тарифтері мен баждары туралы” Қазақстан
Республикасының Заңы, Үкіметтік шешімдерімен, әкімшілік құқық бұзушылық
туралы Кодекстің нормаларымен сәйкес келетін 1991 ж. 12 желтоқсандағы
“Қазақстан Республикасының Кеден Комитетін құру туралы” Президент жарлығын
айтуға болады. Келесі кеден саласындағы маңызды қадам “Қазақстан
Республикасы кеден ісі туралы” 1995 ж. 20 шілдедегі Заң күші бар Президент
Жарлығы– 1999 ж. 16 шілдедегі Қазақстан Республикасының Кеден кодексі.
Кедендік реттеу, бүгінгі түсінігімізше, кеден құқық институттарының
жиынтығы, кедендік әкімшілік ету” ұғымын білдіреді.
Осылайша, Қазақстан Республикасы кедендік шекарасы арқылы тауар мен
көлік құралдарын өткізу үшін алынатын кедендік төлемдер мен салықтарды
құқықтық реттеудің теориялық аспектілерін қарастырғанда келесі мәселелерге
тоқтаған дұрыс. Қазақстандық кеден заңдылығы құрылымы бойынша әр түрлілік
сипатқа ие болып, халықаралық кеден құқығы нормаларына, конституциялық,
әкімшілік қылмыс, қаржы, салық, қылмыс-процессуалдық құқық салаларына
сүйенеді. Кеден заңдылығына кіретін Үкіметтің, Кеден комитетінің, Қазақстан
Республикасы Ұлттық Банкінің нормативтік құқықтық актілері қабылдануда.
Кеден мәселелері бойынша ғылыми зерттеулер пайда бола бастады. Кейбір
әкімшілік құқық мәселелерін қарастыратын ғалымдар: жаңа институттардың
құрылу үрдісінде, мәселен қаржы, банк, кеден, салық, муниципалды және т.б.
құқық салалары сияқты әкімшілік құқықтың нормалары басқару әдістемелік
орталығы ролін атқарып, олардың нығаюына көмектесіп, кешендік институттар
мен жеке құқық салаларына бөлінуін қолдауда деп атап көрсетеді. Кеден
құқығының кешендік болуы Қазақстанның құқық саласын жаңа материалмен
толықтыратын, ерекшелігі бар дербес сала ретінде қарастыруға мүмкіндік
береді. Қазақстан құқығының жаңа, кешенді салаларының пайда болуын қоғамдық
және мемлекеттік өмірдің әр түрлі жүйелерінің қажетті деңгейде дамуымен
байланыстыруға болады.
С.Т. Әлібековтің пікірінше, Қазақстанда кеден саласының жаңадан
енгізілуіне орай және сол кезеңнің заңдарына сәйкес, кеден органдарының
қызметінің жүзеге асуына байланысты кедендік құқық өзінің қалыптасқан
уақытынан бастап, өз алдына дербес тіршілік етуге ұмтылды. Біз көрсетіп
отырған кеден құқығының құқықтық реттеу пәні құқықтық қатынастарды реттеу
үшін қабылданған, ол заңды бекітілген, кешенді сипаттағы нормаға ие. Кеден
құқығы өзінің пайда болу кезінен бастап сол кезеңнің заңдарына, Қазақстан
үшін кеден саласындағы жаңалықтарға сәйкес кеден органдарының атқаратын
қызметтерінің күшіне орай дербестікке ұмтылды.
Ю.А.Тихомиров сияқты бірқатар ғалымдар кедендік реттеуді әкімшілік
құқық институты ретінде қарастырды. Әйтседе, ол, бір жағынан: “... жоғарыда
аталған мемелекеттік және қоғамдық өмір салаларын тек қана мемлекеттік
басқарудың өзінде ғана қарастыруға болмайтындықтан, жалпы және ерекше
бөлімдердің мазмұны мен арақатынасын жаңаша түсіну алды тұрған мәселе.
Оларда өзін-өзі ұйымдастыру және өзін-өзі реттеу бастамалары күшейіп
келеді,” – дейді. Кедендік реттеуді кодификацияланған заң қабылданғанға
дейін әкімшілік құқықтың пәні арқылы қарастырсақ, онда ол әуел бастан-ақ
қазіргі кеден ісі тәрізді меммелкеттік монополиялық қызмет аймағы болған
деп айтуға болады. Дегенмен әкімшілік жауапкершілік қызметтің қазынагерлік
сипатқа тән кейбір мәселелері әйтсе де жеке топқа бөлінді және соңында
кодификацияланған актіге енгізілді. Кеден саласындағы қылмыс, тергеу
органдарының қызметі, жедел іздестіру қызметін жүргізу құқығы,
процессуалдық әрекеттеуді анықтау қылмыстық құқық пен қылмыстық-
процессуальдық құқықтың құқықтық реттеу пәніне кірді және кеден
органдарының құқық қорғау қызметіне жатады.
Кеден баждарының бағамдарын, алымдардың, төлемдердің көлемін белгілеу,
кеден төлемдері мен салықтарын есептеу мен төлету (өндіріп алу)
ережелерінің қаржылық және салықтық құқықтық пәндеріне арақатынасы бар және
кеден органдарының қазынагерлік сипаттағы қызметіне жатады. Кеден органдары
жұмысшылары қызметінің құқықтық негізін еңбек құқығының негізгі ережелері
мен еңбек туралы заңдар құрайды. М.А.Сарсембаев пен К.С.Мәуленов кедендік
және сыртқы экономикалық қызметтің өзара байланысын көрсете отырып,
кедендік реттеуді Қазақстанның сыртқы экономикалық құқығының контекстінде
қарастырады. Кеден құқығының пәнін бөліп көрсете отырып, оған кеден ісінің
барлық мәселелерін: кеден ісін ұйымдастыруды; тауарлар мен көлік құралдарын
кеден шекарасы арқылы өткізуді; тауарлардың кеден режимін; кеден төлемдері
мен салықтарын; кедендік рәсімдеуді; кедендік бақылауды; валюталық
бақылауды;
кедендік статистиканы және сыртқы экономикалық қызметтің Тауар
номенклатурасын жүргізуді (СЭҚ ТН); тергеу мен жедел іздестіру қызметін;
кеден ережелерін бұзу мен жауапкершілікті; кеден органдары мен олардың
лауазымды тұлғаларының құқықтық статусын; олардың жауапкершілігін; арнайы
және қосымша ережелерді енгізу керек.
Жоғарыда аталған мәселелерге кеден саясатын, оның мақсаттары мен
құралдарын қоса және Қазақстан ынтымақтастығының халықаралық құқықтық
аспектілерін қосу қажет. Сонымен бірге кеден құқығы саласы толығымен
мемлекеттің кеден қызметімен немесе кеден саласы толығымен мемлекеттің
кеден қызметімен немесе кеден саласы қызметімен үйлеседі. “Кеден құқығымен
реттелетін барлық қоғамдық қатынастардың басты ерекшелігі олардың біртекті
еместігінде және онымен қатарлардың кешенділігінде, өзара
байланыстылығында”- дейді М.А.Сәрсембаев. Б.Н.Габричидзе кеден құқығындағы
құқықтық реттеуге байланысты “басқа қоғамдық қатынастардан қарағанда
кедендік және басқа да атқарушы биліктің басқарушысы және ұйымдастырушылық
қызметіне байланысты қоғамдық қатынастар басым рольде болады” – деп жазады.
Кеден құқығы заңмен айқындалған құқықтық реттеудің өзіндік мәселелеріне ие.
М.А.Сәрсембаев кеден құқығының пәні туралы: “Конституциялық, әкімшілік,
қаржы, қылмыстық, салықтық заңдылықтар нормаларымен реттелетін қоғамдық
қатынастардың топтары кеден құқығын реттейтін пәннің жиынтығын құрайды,” –
деп баса айтады. Кеден құқығы пәніне К.К.Сандровский берген анықтама өзіне
көңіл аудартады: “Кеден құқығына сәйкес мемлекет бекіткен режимге және
жалпы кеден саясатын жүргізуге байланысты пайда болған қоғамдық қатынастар
осындай пән болып табылады. Бұл аймақта 1964 жылғы КСРО Кеден кодексінің
ережелеріне негізделген анықтамалардың бірі болды”. Кеден құқығындағы
құқықтық реттеу әдістері қоғамдық қатынас салаларында қолданылатын
мемлекеттік билік органдарының қызметі мен басқару өкілеттілігін жүзеге
асырумен байланысты құқық салаларына тән тәсілдер, құралдар мен әдістерден
тұрады. Кеден құқығында қолданылатын әдіс-тәсілдер мен құралдарды автормен
үш топқа бөлінген: ерік беру (руқсат беру); тыйым салу (шектеу); міндет
жүктеу. Кедендік материалдық әрекетшілік күшінде кедендік реттеудің әдісін
құрайтын бұл үш топ пайда болатын кедендік құқықтық қатынасқа байланысты
қолданылады.
Сонымен қатар ол негізінен жария құқыққа жататын және орталықтанған
реттеу басымдылық танытатын (әкімшілік құқық, қаржылық және т.б.) салалық
әдістерде үш тәсілден міндеттеу мен тыйым салу көбірек көрінетін, ал
негізінен жеке құқыққа жататын диспозитивті бастаманы білдіретін салалық
әдістерде рұқсат етудің басым болатынын атап өтеді (азаматтық құқық, отбасы
құқығы, еңбек құқығы).
Біздің ойымызша, Қазақстан Республикасы кедендік шекарасы арқылы тауар
мен көлік құралдарын өткізу үшін алынатын кедендік төлемдер мен салықтарды
құқықтық реттеудің теориялық аспектілерін қарастырғанда кеден құқығында
құқықтық реттеу тәсілдерінен рұқсат ету тәсілі әкімшілік құқық немесе жария
құқықтың басқа да, әсіресе құқық салаларымен салыстырғанда көбірек көрініс
тапқан. “Заңдық реттеудің негізгі типтік әдістердің комбинациясы тек қана
осы кешенді салаға тән екендігін” айта отырып В.Н.Протасовтың нені
меңзегені белгілі.
Бұл тәсілдің Қазақстан Республикасы кеден құқығында да көрініс
тапқанын келесі мысалдар арқылы көруге болады: тауарлар мен көлік
құралдарын Қазақстан Республикасы аумағына әкелу және әкету құқығы;
белгіленген кеден режимдерінің кез-келген түрін таңдау құқығы; кедендік
рәсімдеу кезінде өкілетті өкілдің қатыса алу құқығы; кедендік органның
немесе лауазымды тұлғаның әрекетіне (әрекетсіздігіне) арыз келтіру құқығы
және т.б. кедендік құқықты құқытың кешенді дербес саласы ретінде қарастыра
отырып, Б.Н.Габричидзе былай дейді: “Бір құқықтық саласының басқа құқық
саласынан немесе бірнеше құқық салаларынан бөлініп шығуы жалпылай алғанда
объективті сипатта болады. Осыған байланысты құқықтық реттеудің пәні де
үнемі өзгеріп және жаңарып отырады”. Сонымен қатар Б.Н.Габричидзе құқықтық
реттеу әдісі мен тәсілдердің жиынтығына қарай келіп: “... аталған қатынастар
тобын немесе бірнеше топтар жиынтығын реттеу үшін оларға тән құқықтық
реттеудің әдістері мен тәсілдері қолданылады”, - деп атап өтеді.
Реттелетін қатынастардың әрқайсысында қолданылатын тәсілге байланысты
біржақты деуге болмайды. Біздің пайымдауымызша, оларды қатынастар тобының
ішінде аралас пайдалануға да болады. Оны бүгінгі күні қолданып жүрген құқық
та қарастырады. Мысалға, кеден құқығының тауарлар мен көлік құралдарын
кедендік шекарадан алып өтудің құқықтық механизімдері мен қағидалар
институты арқылы онда құқықтық реттеудің үш тәсілінің де қолданылатынын
көруге болады. Кеден құқығының жалпы сипаттамасына оның пәні мен құқықтық
реттеудің әдісінен басқа құқық жүйесі, оның құрылымы және қағидалары,
құқықтық нормалар және басқа құқық салаларымен байланысы кіреді. Кеден
құқығы ұғымын жалпы алғанда, кеден аясын реттеудің пәнін, мақсатын,
қағидаларын, әдістерін біріктіретін құқық нормалар мен институттардың
жүйесі құрайды. Өз кезегінде кеден құқығының заңдық нормалары құқықтық
категорияларға, институттарға біріктіріліп, кеден ісінде қолданылатын
түсініктер ретінде берілуі мүмкін. Ал кеден құқығын жалпы және ерекше
бөлімдерге бөлу заңға негізделе отырып құрастырылған. Оның себебін құқықтық
нормалардың жалпы және арнайы немесе процессуалдық және материалдық
сипатымен түсіндіруге болады. Процессуалдық нормалар мазмұны бойынша
құқықтарын жүзеге асыру және міндеттер атқару процедурасын, тәртібін
бекітетін болады, материалдық нормалар өз кезегінде кедендік қатынастар
субъектілерінің құқықтары мен міндеттерін анықтап береді.
Кеден құқығы кеден саласында өзіндік құқықтық реттеу режимін құрады.
Кеден құқығының жалпы бөлімінде негізінен мемлекеттің кедендік саясаты,
кеден ісі секілді негіз салушы институттар, сонымен қатар, кеден органдары
қызметінің құқықтық-ұйымдастырушылық мәселелері қарастырылады. Ал ерекше
бөлім тауарлар мен көлік құралдарын кедендік шекарадан алып өтудің құқықтық
механизімдері мен қағидалары, кедендік режимдерді, кедендік төлемдерді,
кедендік рәсімдеу мен кедендік бақылауды, жауапкершілікті, соылармен бірге
кедендік статистика, сыртқы экономикалық қызметтің тауарлық номенклатурасы,
кедендік жеңілдіктер мен проференциялар, кеден органдары мен оның лауазымды
тұлғаларының әрекетіне шағым келтіру секілді процессуалдық және материалдық
сипаттағы нормалармен анықталған ұғымдарды қамтиды. Осы жерде атап айтатын
мәселе ерекше бөлімді процессуалды нормалар да кездеседі және осы критерий
бойынша бөлу шартты болып келеді.
Кеден құқығының негізіне кеден аясының қызметі мен мәніне жауап бере
алатын ғана қағидаларды жатқызуға болады. М.А.Сәрсембаев Қазақстан кеден
құқығының қағидаларына келесі үш қағиданы жатықызады: а) кеден қызметін жан-
жақты реттеу; б) кеден қызметін заңға сәйкес қатаң түрде жүзеге асыру; в)
кеден ісі бойынша сұрақтарды халықаралық-құқықтық реттеу және шетелдермен
қарым-қатынас тәжірибелерін ескере отырып шешу.
Қазақстан Республикасы кедендік шекарасы арқылы тауар мен көлік
құралдарын өткізу үшін алынатын кедендік төлемдер мен салықтарды құқықтық
реттеудің теориялық аспектілерін қарастырғанда келесі мәселелерге тоқтаған
дұрыс. Заңдылық, демократизм секілді басқа құқық салаларына жжататын
қағидалардың бар екендігін ескере отырып, сонымен қатар кеден құқығына
тиесілі кедендік саясатты қамтамасыз етумен, халықаралық шарттардың
басымдылығы секілді қағидалармен толықтыруға болады. Заңдылық қағидасы
кеден ісін жүзеге асыратын ұйымдар мен азаматтардың құқықтары мен
мүдделерін қорғауда, сонымен бірге кеден органдарына жүктелген кеден ісі
бойынша заңда қамтамасыз етуден көрінеді. Демократизм кеден құқығының
қағидасы ретінде кеден органдарының мақсаттарында көрсетілген әр адамның
тауарларды әкелу және шетке шығару бостандығынан, кез келген кедендік
режимді таңдауынан, кеден органы мен оның лауазымды тұлғасының әрекеті
немесе әрекетсіздігіне шағымдана алуынан, кеңес алу және ақпарат алу
құқығының болуымен ашылады. Халықаралық шарттардың басымдылығы қағида
ретінде олардың ішкі кеден құқығы нормаларының басымдылығынан көрініс
табады. Кеден саясатын қамтамасыз ету қағидасы кеден ісі ұйымдастырылатын
мақсат және мазмұнмен анықталады.
М.С.Сәрсембаев кеден құқығын жеке құқық саласы ретінде ала отырып,
оған төмендегідей анықтама береді: “Кеден құқығы дегеніміз – кеден қызметі
аясындағы қоғамдық қатынастарды реттейтін заң нормаларының жиынтығын
құрайтын құқық саласы”. Жалпы алғанда осы анықтамамен келісе отырып, және
құқықтың жалпы теориясын негізге алып, кеден құқығын өзіне тиесілі қоғамдық
қатынастарды реттейтін жалпы және арнайы институттар мен құқықтық
нормалардың жиынтығын құрайтын Қазақстан құқығының жеке кешенді саласы деп
бөліп айтуға болады. Кеден құқығының түсінігін оның басқа құқық салаларымен
арақатынасын ашқанда ғана толық түсінуге болады. Ең алдымен, конституциялық
құқықпен арақатынансынан бастайық. Конституциялық, құқықтық құқық
жүйесіндегі басымдылығы заң әдебиеттерінде әрқашанда ерекше атап
көрсетіледі.
Қазақстан Республикасының әкімшілік құқығы (жалпы бөлім) оқулығы
авторларының пікірінше әкімшілік құқығының пәніне төмендегі қатынастарды
жатқызуға болады: атқарушы билік органдарын ұйымдастыруға байланысты;
басқарудағы әкімшілік-биліктік өкілеттіктерді жүзеге асыру және әкімшілік
билік органдарының азаматтар, мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдармен
қатынастары барысында пайда болатын қатынастар; әкімшілік-деликтілік
сипаттағы қатынастар. Дәл осындай қатынастарды кеден құқығынан да байқауға
болады, яғни оның жеке құқық саласы екендігіне тағы бір дәлел ретінде
қарастыруға болады.
Қазақстан Республикасы Кеден кодексінің қабылдануымен кеден құқығы
өзінің алдында тұрған мақсаттарды толығымен шешетіндей сапалы сипаттамаға
ие болды. Қаржы құқығы мен салық құқығы жалпы алғанда, бюджет кірістері мен
салық түсімдеріне байланысты қатынастарды реттейді. Кеден органдарынан
түсетін бюджеттік кірістер оларға жүктелген фискалдық өкілеттіктердің дұрыс
орындалуына тәуелді болады. Кеден құқығына кеден төлемдері институты да
кіреді, сонымен бірге кеденді төлемдер мен салықтарды есептеу, кедендік
құнды анықтау әдістемесінде жасауды біріктіреді.
1.2. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис
уақытша сақтау қоймасында Қазақстанның кедендік шекарасы арқылы өткізілетін
тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеудің негіздері
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы Қарағанды қ. КБД
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеу ережелері
Қазақстан Республикасы кеден шекарасы арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік
құралдарын уақытша декларациялау рәсімдерін пайдалана отырып кедендік
бақылау мен ресімдеудің бірыңғай тәртібін Қазақстан Республикасының
Кедендік бақылау агенттігі төрағасының 2003 жылғы 20 мамырдағы бұйрығымен
бекітілген Уақытша декларациялау рәсімдерін пайдалана отырып, уақытша
кедендік декларациялау мен кедендік ресімдеуді толтырудың ережесі
айқындайды. [8, 5-і бет] Ереже уақытша кедендік декларацияны толтыру және
тауарларды уақытша декларациялау рәсімдерін пайдалана отырып кедендік
ресімдеуді оңтайландыру және жеңілдету мақсатында, Кеден кодексіне сәйкес
дайындалған.
Ереже Қазақстан Республикасының кеден шекарасында Кеден Кодексін және
Қазақстан Республикасы заңнамасының сақталуын қамтамасыз етуге;
Қазақстанның экономикалық мүддесін қорғау және экономикалық қауіпсіздігін
қамтамасыз етуге; кеден төлемдері мен салықтарын алуға; кедендік ресімдеуді
жүзеге асыру мен жетілдіру, Қазақстанның кеден шекарасы арқылы тауар
айналымына жағдай жасау, жеделдетуге себепші болуға бағытталады. Тауарларды
кедендік ресімдеу тауарлардың тұрған орны бойынша кеден органы қызметінің
аймағындағы осы үшін белгіленген орындарда жүргізіледі. Декларанттың
дәлелді сұрауы бойынша тауарларды негізгі ресімдеу жөніндегі кедендік
операциялар кеден органының орналасқан жерінен тыс және жұмыс уақытынан тыс
жасалуы мүмкін. Алушы тіркелген кеден органының аймағынан тысқары жерде
негізгі кедендік рәсімдеу жүзеге асырылған жағдайда, тауарларды жөнелтуші
не оның құрылымдық бөлімшесі, деколларант басқа елдің органының аймағында
кедендік операциялардың жасалғандығы туралы хабарлама беруге міндетті.
Кеден Кодексінің 55, 439-баптарына сәйкес Қазақстан Республикасының
кеден шекарасы арқылы тасымалданған тауарға нақты кедендік бақылауды
тауарларды өткізу және тауарларды бақылау пункттерінде кеден органы жүзеге
асырады. [1, 145-і бет] Кей жағдайларда, Қазақстан Республикасының Кедендік
бакылау агенттігі нақты өткізу пункттері, кейбір тауар түрлерін кедендік
ресімдеу мен бақылау орны белгіленуі мүмкін. Егер, тауарларды өткізу бірден
көп көлік құралдарының түрі пайдалана отырып жүргізілсе, тауарларды
өткізуші тұлғаның дәлелденген мәлімдемесі бойынша кеден ісі мәселелері
бойынша уәкілетті орган нақты кедендік ресімдеу орнын айқындайды.
Тасымалдаушы үшін Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы
тауарларды өткізу үшін белгіленген тәртіппен ресімделген уақытша жүк
кедендік декларациясы (УЖКД) негіздеме болып табылады. Тауарларды
белгіленген тәртіпті бұза отырып өткізген тұлға, Қазақстан Республикасының
заңнамасына сәйкес жауаптылықта болады.
Теміржол көлігімен Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарына уақытша жүк кедендік
декларацияны беру жолымен тауарларды декларациялау кезіндегі кедендік
ресімдеуде, уақытша декларациялау рәсіміне: құбыр көлігін пайдалана отырып
не электр беру желісі бойынша тауарларды өткізу кезінде; сыртқы
экономикалық қызмет номенклатурасының 27-тобында топтастырылған тауарларды
өткізуде және ЖКД-ны тіркеген күнгі олардың санын, сапасын және кедендік
құнын айқындау мүмкін болмаған жағдайда. Бір кеден режимінде мәлімделген,
бір сыртқы сауда келісімімен жеткізілген және Қазақстан Республикасының
кеден шекарасы арқылы және бір жөнелтушінің бір алушының мекен-жайына
жөнелткен, бір көлік түрімен сол бір өткізу пункті арқылы, жеткізілу
көлеміне қарамастан күнтізбелік ай ішінде - электр беру желісі бойынша
өткізілетін тауарларды бір партия ретінде декларациялауға болады. УЖКД
берумен бір мезгілде кеден органына оның электронды көшірмесі және
Қарағанды қаласы бойынша КБДның нормативтік құқықтық кесімдерінде
белгіленген кедендік ресімдеуді іске асыру, кедендік және валюталық
бақылауды жүргізу үшін қажетті басқа да құжаттар мен мәліметтер ұсынылады.
Уақытша декларациялау рәсімін пайдалана отырып Қарағанды қ. КБД
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы темір жол көлігімен
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарын декларациялау кезінде, ЖКД-ның 31-
бабында декларант күнтізбелік айы мен жылы көрсетілген "ішінде өткізу"
деген қосымша жазба жасайды. [8, 51-і бет] Тасымалдаушының кеден шекарасы
арқылы тасымалдау үшін тауарларды қабылдауы тауарларды кедендік бақылау
орындарында УЖКД-да мәлімделген кезең ішінде ғана жүргізіледі. Тауарларды
УЖКД-ны беру жолымен декларациялау кезінде кеден органы УЖКД-ны тіркеу
күнінде қолданылып жүрген ҚР заңнамасына сәйкес нормаларды қолданады. УЖКД-
ны беруде жеткізудің алдыңғы айы ретінде, сондай-ақ жеткізу айының
тауарларды іс жүзінде өткізу басталғанға дейін рұқсат беріледі.
УЖКД қолданылып жүрген кеден режимінде мәлімделгендерге қатысты ЖКД-
ны толтыру тәртібіне сәйкес толтырылады, мынадай ерекшеліктерді ескере
отырып: 1-бабының үшінші кіші тарауында "Декларацияның түрі" әріптік
индексі көрсетіледі "УД" - "уақытша декларация"; көлік құжаттарының
нөмірлері мен күні көрсетілместен жоспарланған тауарлар саны көрсетіледі,
ЖКД-да мәлімделгендерге жататындардың саны мен сапасына қатысты басқа да
мәліметтер, жеткізуге жататын тауарлардың жоспарлы саны есебінен болжалды
көрсетіледі; тауардың құнын декларант сыртқы сауда шарты бағасын ескере
отырып мәлімдейді. Егер, шартта тауардың бекітілген бағасы болмаса және тек
қана оны айқындаудың шарты белгіленсе, сондай-ақ өткізілетін тауарлардың
сапасы немесе саны туралы нақты ақпарат кедендік декларация берген күні
болмаса, сыртқы сауда шартындағы сатып алу-сатуда бекітілген не күні
бұрынғы баға не сыртқы сауда шартымен сатып алу-сатуды есептеу шартымен
белгіленгендерге сәйкес УЖКД-ны берген күнге айқындалған есептеу бағасы
пайдаланылады. өткізілетін тауарлардың шартты бағасына бұлай есептеу
жүргізу мүмкін болмаған кезде кеден органы өкімінде бар ақпараттар
негізінде жүргізіледі.
УЖКД-ны және өзге де құжаттарды қабылдау, тіркеу және кедендік
ресімдеу ЖКД-ны беру жолымен декларацияланатын тауарларға қатысты
қолданылатын тәртіпке сәйкес кеден органы жүргізеді. УЖКД тіркеу ЖКД-ны
тіркеу журналында жүргізіледі. Декларант ұсынған құжаттарда көрсетілген
мәліметтерге сәйкес келген жағдайда жөнелтуші кеден органының лауазымды
адамы көліктік және тауарға ілеспе құжаттарда аталған лауазымды адамның
қолымен және жеке нөмірлік мөрімен куәландырылатын УЖКД нөмірі мен
тауарлардың шыққан күнін көрсете отырып "Шығуға рұқсат етіледі" деген
жазбаны жүргізеді немесе мөртабан қояды.
УЖКД-ның парақтарын бөлу мынадай түрде жүзеге асырылады: бірінші және
екінші парақтары жөнелтуші кеден органында қалдырылады; үшінші парағы
декларантқа қайтарылады; төртінші парақ декларантқа оны тасымалдаушыға беру
үшін қайтарылып беріледі және тауарлардың тасымалдауға рұқсат болып
табылады; бесінші парақ: әкету кезінде кеден аумағы арқылы қазақстандық
тауарларды өткізу жүзеге асырылатын басқа мемлекеттің кеден органына ұсыну
үшін тауарға ілеспе құжатқа қоса тігіледі; тауарды әкелу кезінде кеден
органында қалдырылады және кедендік бақылау мақсатында пайдаланылады.
Өткізілген тауарлардың іс жүзіндегі саны УЖКД-да мәлімделген
тауарлар санынан аспауы тиіс. Тауарларды іс жүзінде әкету УЖКД-ы бойынша
өткізудің мәлімделген кезеңі ішінде жүзеге асырылмаған жағдайда, УЖКД-ы
қайтарылып алынуға тиіс және күшін жоюға жатады. [8, 57-і бет] Мәлімделген
өткізу кезеңі ішінде тауарларды УЖКД-да көрсетілгеннен аз мөлшерде өкеткен
жағдайда, мұндай тауарлар оларды кейіннен жеткізу кезінде декларациялауға
жатады. Тауарларды әкету не әкелу жүзеге асырылмаған жағдайда УЖКД жою,
сондай-ақ көліктік және тауарға ілеспе құжаттардағы кедендік ресімдеуді
жүзеге асыратын кеден органы лауазымды адамының жүргізген жазуы және кеден
штампыларының, мөрлерінің таңбаларын жою, кеден органы лауазымды адамының
қолымен және жеке нөмірлі мөрімен расталатын УЖКД-ның "С" бағанында оларды
сызып тастау және "Жойылды" жазуын жазу жолымен жеткізу жүзеге
асырылмағандығы туралы тасымалдаушы құжатпен растағаннан кейін жүргізіледі.
Декларанттағы УЖКД-ның данасы, мұндай тауарларға арналған көліктік және
тауарға ілеспе құжаттар, кеден органының лауазымды адамы жүргізген кеден
мөрінің, штампыларының және жазбаларының таңбасымен, сондай-ақ тауарды
жеткізбеудің немесе толық жеткізбеудің себебі туралы тұлғаның жазбаша
түсінігін келесі декларациялауға дейін немесе бір мезгілде декларант кеден
органына ұсынады. Толық жеткізілмеген жағдайда, “Достық” кеденінде
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы темір жол көлігімен
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарын іс жүзінде әкетілгендігін не
әкелінгендігін растау - тасымалдаушы растаған құжаттардың негізінде
тауарлар мен көлік құралдарын кедендік бақылау мен тасымалдау аяқталған
Қазақстан Республикасының кеден органы лауазымды адамының жеке нөмірлік
мөрімен куәландырылған "С" бағанындағы жазбасымен қоса УЖКД-ның көшірмесі
болып табылады. Коносамент, қабылдау-тапсыру актісі не бағаны және мөлшерді
айғындау үшін пайдаланылатын басқа құжат ресімделген күннен бастап он
күнтізбелік күннен кешіктірмей, бірақ УЖКД тіркелген күннен бастап тоқсан
күннен асырмай декларант толық және лайықты үлгіде толтырылған жүктік
кедендік декларацияны беруге міндетті.
Қазақстан Республикасының Кедендік бақылау агенттігі нормативтік
құқықтық кесімдеріне сәйкес УЖКД-ны тіркеген күні жұмыс істеген кеден
органы декларант толтырған және берген ТЖКД-ны қабылдайды және ресімдейді.
ТЖКД берумен бір мезгілде декларант кеден органына оның магниттік
тасымалдаудағы электронды көшірмесін ұсынады.
ТЖКД мынадай ерекшеліктерді ескере отырып толтырылады: "Жалпы
декларация, алдыңғы құжат" 40-бағанында УЖКД анықтама нөмірі көрсетіледі;
"Кедендік бақылау" "Д" бағанында кеден органының лауазымды адамы тауардың
бағасын есептеу кезінде пайдаланылатын құжаттың күнін қосымша қояды, табиғи
газ бен электр энергиясы үшін тауарларды өткізу жүзеге асырылған айдың
соңғы күнінің датасын көрсетеді. Аталған жазба кеден органы лауазымды
адамының қолымен расталады. ТЖКД-ға және УЖКД-на де бір тіркеу нөмірі
беріледі, бұл жағдайда олар бір-бірінің ажырамас бөлігі болып табылады.
ТЖКД-ны беру кезінде сатып алушыға іс жүзінде берілген тауарлар табиғи тозу
немесе жоғалудың салдарынан саны мен жай-күйінің өзгерістерімен, не
тасымалдаудың, тасу мен сақтаудың қалыпты жағдайы кезінде табиғи
қасиеттерімен, көлік құралдарында төгілмейтін қалдықтардың болуы салдарынан
тауарлар санының өзгерістерімен бірге кедендік ресімдеуге жатады.
Магистральдық құбырлармен және электр желілерімен өткізілетін тауарларға
қатысты - тасымалдаудың технологиялық ерекшеліктері мен тауарлардың ерекше
қасиеттері салдарынан болатын тауарлар жай-күйінің өзгерістерімен бірге
кедендік ресімдеуге жатады. ТЖКД-ны ресімдеу тауарларды кедендік бақылау
орындарында тасымалдаушы тіркеген мөлшерге көлемге сәйкес жүзеге асырылады.
Бұл ретте, тасымалдаушы, экспорттаушы ұсынатын жедел, коммерциялық және
көлік құжаттары, сондай-ақ Қазақстан Республикасы кеден органының талабы
бойынша басқа да мүліметтер пайдаланылады. [8, 62-і бет]
Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы темір жол
көлігімен өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарын ресiмдеуде, келісімнің
шартында тауарға есептеу "нетто" салмағы бойынша көзделген жағдайда, ТЖКД-
ның 35-бағанында тауарларды кедендік бақылау орындарында тіркелген салмағы
көрсетіледі. Тиісінше, ТЖКД-ның 38-бағанында есептеу жолымен алынған
есептен шығарылған балластың таза салмағы жазылады. Есептеу кезінде
өткізілетін тауарлардың сапалық сипатын растайтын құжаттарда көрсетілген
мәліметтерді басшылыққа алу қажет. УЖКД-ны беру сәтінде тауар жөнелтушіде
нақты сатып алушы айқындалмаған жағдайда, онда кеден ісі мәселелері бойынша
уәкілетті органның рұқсатымен бір сыртқы сауда келісімі шеңберінде
тауарларды жеткізуге, кейін бірнеше ТЖКД беруімен және нақты сатып
алушылардың саны, келісімнің сатып алу-сату шарттары бойынша бір УЖКД
беруге рұқсат беріледі. Бұл жағдайда мәміле паспорты әрбір шартқа жеке
ресімделеді. Бұл жағдайда ТЖКД-ның тіркеу нөмірінде екінші сан бір ЖКД-да
бірнеше ТЖКД-ның ұсынылғандығын білдіреді Бірнеше ТЖКД бойынша ресімделген
мұнай көлемі УЖКД бойынша ресімделген мұнай көлемінен асуы мүмкін емес.
ЖКД-ның 31-бағанында күнтізбелік айы және жылы, сондай-ақ сатып
алушыға нақты берілген тауардың саны көрсетіле отырып, "ішінде өткізу"
деген қосымша жазу жазылады. Сыртқы сауданың кедендік статистикасында және
валюталық бақылауды жүзеге асыру үшін тек толық жүк кедендік декларация
ескеріледі. ТЖКД-ны жабу кезінде ұсынылған тауарлардың көлемдері туралы
мәліметтердің дұрыстығын қамтамасыз ету үшін Кедендік бақылау департаментi:
1. тауарлардың күнделікті есебін жүргізеді;
2. тасымалдаушының барлық құрылымдық бөлімшелерінен тауарларды кедендік
бақылау орындарында тіркелген іс жүзіндегі кілемдері туралы жедел
мәліметтер алады;
3. ай сайын өлшеу жүйесі құралдарының көрсеткіштерін алады және өткізілген
тауарлардың мөлшері туралы актілер жасайды, сондай-ақ тауарлардың
көлемдерін айқындау үшін қажетті басқа да өлшеу құралдарынан көрсеткіштер
алады;
4. тауарларды қабылдап алу-беру актілеріндегі барлық мәліметтер мен
деректемелерді және беруші және алушы жақтардың қолдарының дұрыстығын
тексергеннен кейін қол қою арқылы және жеке нөмірлік мөрмен куәландырады;
5. қажет болған жағдайда, тауарлардың сынамалары мен үлгілерін іріктеуді
жүргізеді және Кодексте белгіленген тәртіпке сәйкес оларға зерттеу
жүргізеді.
Тасымалдаушы іс жүзінде бақылайтын кеден органдарына УЖКД-ның
көшірмелерін көліктік құжаттарды және тауарлардың Қазақстан Республикасының
кеден шекарасы арқылы өткізілуіне жедел және нақты бақылау жүргізу үшін
қажетті басқа да мүліметтерді ұсынады. Тауарларды ресімдеуші кеден органы
ресімдеген УЖКД-ның тізілімін Қазақстан Республикасының Кедендік бакылау
агенттігі және тауарлардың Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы
өткізілуіне нақты бақылауды жүзеге асыратын баратын кеден органына ұсынады.
қызмет аймағында тауарларды қабылдап тауарларды кедендік бақылау
орындарында орналасқан, нақты Қарағанды қ. КБД Қазақстан Республикасының
кедендік шекарасы арқылы темір жол көлігімен өткізілетін тауарларға
бақылауды жүзеге асырушы Кедендік бақылау департаментiнiң кеден органдары
есептіден кейінгі айдың 5-ші күні "Санауыштан көрсеткіштерді алу туралы"
кеден органының лауазымды адамының қолы қойылып және расталып ресімделген
актіні тауарға кедендік ресімдеуді жүзеге асырушы кеден органына жібереді.
“Достық” кеденінде Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы
темір жол көлігімен өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарына кедендік
ресімдеуді жүзеге асырушы Қазақстан Республикасының кеден органы есептіден
кейінгі айдың 20-шы күніне дейін Қарағанды қаласы бойынша КБДға "Тауарларды
қабылдап алу-беру актілерінің тізімін" жібереді. Тауарларды өткізуді жүзеге
асырушы тұлға, есептіден кейінгі айдың 20-шы жұлдызына дейінгі мерзімде ай
сайын, әрбір магистральды құбыр және электр беру желісі бойынша тұтынуды,
сондай-ақ келесі айға тасымалданатын тауарлардың жоспарланып отырған
көлемін көрсете отырып, Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы
өткізілетін тауарлар көлемінің теңгерімін Қарағанды қаласы бойынша КБДға
ұсынады.
Стендтердегі ақпараттар мемлекеттік, орыс және ағылшын тілдерінде,
сондай-ақ пайдалануды кеден органы орынды деп таныған кез келген басқа
тілде жазылуы тиіс. Кедендік бақылау департаментiнің кеден органы қажетті
өзгерістерді ақпараттық материалдарға уақытылы енгізуге міндетті. Кедендік
бақылау аймақтарының алдында орналасқан үй-жайлар немесе өткізу
пункттерінің аймақтары бланктердің запастарымен және оларды толтыру
үлгілерімен бірге жолаушылардың кедендік декларацияларын толтыруға арналған
үстелдермен жабдықталуы тиіс. Ақпараттық аймақта жеке тұлғаларға
консультация беру үшін кеден органының практикалық жұмыстың жеткілікті
тәжірибесі бар лауазымды адамы болуы тиіс. "Жасыл" және "қызыл" дәліздер
телевизиялық қадағалау жүйелерімен жарақтандыруы тиіс.
Қазақстанның кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік
құралдарына кеден декларациясын ресімдеудің ережелері бiрнеше нормативтiк
актiлерде бекiтiлген. Соның бiрi, Тауарлар мен көлік құралдарын Қазақстан
Республикасының кеден шекарасы арқылы оңайлатылған немесе жеңілдетілген
тәртіппен өткізу кезінде жолаушылардың кеден декларациясын ресімдеудің
ережесі. Осы Ереже Қазақстан Республикасының Кедендік бақылау агенттігі
төрағасының 2003 жылғы 20 мамырдағы бұйрығымен бекітілген, Кеден кодексінің
265, 379-баптарына сәйкес әзірленген және жолаушылардың кеден
декларациясының нысаны мен оны толтырудың тәртібін айқындайды.
Жолаушылардың кеден декларациясын пайдалана отырып декларациялаудың тәртібі
келесі. Белгіленген нысандағы жолаушылардың кеден декларациясын толтыруды
тауарларды өткізуші тұлға, не кәмелетке толмаған адамның атынан тауарды
декларациялауға уәкілетті тұлға, сондай-ақ бірге алып жүретін жүкпен
өткізілетін тауарларды декларациялауға арналған сенімхаты бар тұлға өз
қолымен жүргізеді. Жолаушылардың кеден декларациясы екі данада толтырылады.
Егер декларацияға жеке тұлғалар өткізетін барлық тауарлар туралы мәліметтер
симаған жағдайда, онда декларацияның белгіленген нысандағы қосымша
парақтары пайдаланылады. Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы
тауарлар өткізетін әрбір жеке тұлғаға жолаушылардың кеден декларациясын
пайдалана отырып декларациялау мүмкіндігі берілуі тиіс. [7, 81-і бет] Егер
жолаушылардың кеден декларациясында оларға қатысты Қазақстан
Республикасының кеден заңнамасымен жүк кедендік декларацияны қолдана отырып
жалпы тәртіппен декларациялау көзделетін тауарлар туралы мәліметтер
мәлімделсе, онда жолаушылар декларациясын толтыру тауарларды өткізуші
тұлғаны мұндай декларациялау міндетінен босатпайды.
"Тауарлардың бар-жоқтығы туралы мәліметтер" деген 3-бөлімде
халықаралық заңнамаға және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес
жазбаша түрде міндетті декларациялауды талап ететін тауарлар туралы
мәліметтер көрсетіледі. Бұл ретте мыналар көрсетіледі. 3.1-тармағында:
оларға қатысты Қазақстан Республикасының валюталық заңнамасына сәйкес
шектеулер немесе оларды Қазақстан Республикасына әкелу және Қазақстан
Республикасынан әкету шарттары белгіленген валюта мен валюталық құндылықтар
туралы; оларға қатысты Қазақстан Республикасының өкіметі Қазақстан
Республикасын кеден шекарасы арқылы өткізудің жеңілдетілген тәртібін
белгілейтін жеке зергерлік бұйымдарды қоспағанда, кез келген түрдегі және
жағдайдағы қымбат бағалы металдар, сондай-ақ қымбат бағалы тастар және
меруерттер туралы мәліметтер.
Толтырылған декларация жасалған күні көрсетіле отырып декларанттың
қолымен куәландырылады. "қызметтік белгілері үшін" бағанында Шығыс
Қазақстан облысы бойынша Кедендік бақылау департаментiнiң лауазымды адамы:
рұқсат беру құжаттарының нөмірлерін, берілген күнін және оларды берген
органдардың атауын; бірге алып жүрмейтін жол жүгін ресімдеу туралы
мәліметтерді; қоса берілген қосымша бланкілердің санын; кеден төлемдерін
немесе салықтарды есептеу кезінде кедендік кіріс ордерінің нөмірін; көлік
құралының уақытша әкелінуін ресімдеу кезінде "Көлік құралының кері әкету
туралы міндеттеменің" нөмірін көрсетеді. Декларацияға кез келген
өзгерістер мен толықтырулар декларанттың қолымен және аталған кеден
декларациясын қабылдаушы кеден органы лауазымды адамының жеке нөмірлік
мөрінің таңбасымен куәландыруға жатады. Декларация мемлекеттік немесе орыс
тілдерінде, ал кеден органының рұқсатымен - кеден органының лауазымды
адамдары білетін басқа да тілдерде толтырылады.
Кедендік бақылау департаментi лауазымды адамының жолаушылардың кеден
декларациясын ресімдеуінің тәртібі келесі. Жолаушылардың кеден
декларациясында мәлімделген мәліметтердің сәйкестігін тексергеннен кейін
кеден органының лауазымды адамы ветеринарлық, фитосанитарлық, экологиялық
және басқа да мемлекеттік бақылау түрлеріне жататын тауарларға қатысты
уәкілетті мемлекеттік органдар беретін және қолданылып жүрген заңнамаға
сәйкес бұл тауарларды Қазақстанның кеден шекарасы арқылы өткізу құқығын
беретін рұқсат ету құжаттарының бар-жоқтығын тексереді. ұсынылған құжаттар
туралы мәліметтер "қызметтік белгілер үшін" бағанына енгізіледі. Кеден
органының лауазымды адамы куәландырған құжаттардың кеден мақсаттары үшін
қажетті ккшірмелері аталған декларацияны ресімдейтін кеден органында
қалдырылатын жолаушылардың кеден декларациясына қоса беріледі. Кеден органы
лауазымды адамының кеден органдарының құзыретіне жатқызылатын мәліметтерді
енгізуді қоспағанда, өз бастамасы, қандай да бір адамның тапсырмасы немесе
өтініші бойынша декларацияны толтыруға, онда көрсетілген мәліметтерді
өзгертуге немесе толықтыруға құқығы жоқ. Кеден органының лауазымды адамы
толтырылған декларацияда "қызметтік белгілер үшін" 3.1 және 4.1-
бағандарындағы жазбаларды шектейді. Айналдырып сызу декларацияға ол
ресімделгеннен кейін мүмкін болатын қосымша жазбаларды болдырмайтындай етіп
жүргізіледі. Осы мақсаттарда жазбалардың арасындағы бос орындар мен осы
бөлімдердегі бос бағандарды Шығыс Қазақстан облысы бойынша Кедендік бақылау
департаментi лауазымды адамы тұтас сызықпен сызып тастауы тиіс. 3.1 және
4.1-бағандарындағы айналдырып сызылған жазбалар кеден органы лауазымды
адамының жеке нөмірлік мөрімен куәландырылады.
"Қызметтік белгілер үшін" бағанында, "М.О." нышандарымен белгіленген
шаршыға декларацияны қабылдаған және тауарларға кедендік ресімдеу жүргізген
кеден органы лауазымды адамының жеке нөмірлік мөрі мен қолы қойылады.
қабылданған декларация ресімделген сәттен бастап заңды күші бар құжат
болады. Жолаушылардың кеден декларациясының бір данасы кедендік ресімдеу
аяқталғаннан кейін декларантқа қайтарылады, ал екіншісі - қоса берілген
құжаттармен бірге кедендік ресімдеуді жүргізген кеден органының іс
қағаздарында декларация ресімделген сәттен бастап бес жыл бойы сақталады.
Сонымен, Қарағанды қ. КБД Қазақстан Республикасы кеден шекарасы арқылы
өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарын уақытша декларациялау рәсімдерін
пайдалана отырып кедендік бақылау мен ресімдеудің бірыңғай тәртібін
Қазақстан Республикасының Кедендік бақылау агенттігі төрағасының 2003 жылғы
20 мамырдағы бұйрығымен бекітілген Уақытша декларациялау рәсімдерін
пайдалана отырып, уақытша кедендік декларациялау мен кедендік ресімдеуді
толтырудың ережесі айқындайды. Ереже уақытша кедендік декларацияны толтыру
және тауарларды уақытша декларациялау рәсімдерін пайдалана отырып кедендік
ресімдеуді оңтайландыру және жеңілдету мақсатында, Кеден кодексіне сәйкес
дайындалған. Аталған ереже Қазақстан Республикасының кеден шекарасында
Кеден Кодексін және Қазақстан Республикасы заңнамасының сақталуын
қамтамасыз етуге; Қазақстанның экономикалық мүддесін қорғау және
экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге; кеден төлемдері мен салықтарын
алуға; кедендік ресімдеуді жүзеге асыру мен жетілдіру, Қазақстанның кеден
шекарасы арқылы тауар айналымына жағдай жасау, жеделдетуге себепші болуға
бағытталады. Тауарларды кедендік ресімдеу тауарлардың тұрған орны бойынша
кеден органы қызметінің аймағындағы осы үшін белгіленген орындарда
жүргізіледі. Декларанттың дәлелді сұрауы бойынша тауарларды негізгі
ресімдеу жөніндегі кедендік операциялар кеден органының орналасқан жерінен
тыс және жұмыс уақытынан тыс жасалуы мүмкін.
2. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасында тауарларды және көлік құралдарын орналастыру және
жұмысын ұйымдастыру
2.1. Қарағанды облысының материалдары мысалында Кедентранссервис уақытша
сақтау қоймасы мекемесі және уақытша сақтау кедендік процедурасының мазмұны
Уақытша сақтау - әкелінген тауарлар белгілі бір кедендік режимге сәйкес
межелі кеден органына табыс етілген кезден бастап олар шығарылғанға дейін
не осы Кодексте белгіленген тәртіппен мемлекет меншігіне айналдырылғанға
дейін кедендік бақылауда сақталатын кедендік рәсім. Тауарлар мен көлік
құралдарын уақытша сақтау арнайы бөлінген және жайластырылған үй-жайларда,
ашық алаңдарда, көлік құралдарында, сондай-ақ уақытша сақтау қоймаларында,
кеден қоймаларында, еркін қоймаларда, алушының қоймаларында жүзеге
асырылады.
Тауарлар мен көлік құралдарын уақытша сақтау орындары мыналар болып
табылады:
1) топтастырылған жүктерді жеткізу жағдайларын қоспағанда, тауарлар
жеткізілген көлік құралдары;
2) ашық алаңдар - тауар иелерінің: әуежайлардың, теңіз және өзен
порттарының, темір жол станцияларының, өнеркәсіп орындарының осы
тұлғалардың тауарларын уақытша сақтауға арналған күзетілетін аумақтарында;
осы тұлғалардың өз тауарларын уақытша сақтау үшін арнайы бөлінген және
күзетілетін аумақтарында орналасқан алаңдары.
Көлік құралдарындағы тауарларды ашық алаңда сақтауға жол беріледі;
3) арнайы бөлінген және жайластырылған үй-жайлар - тауарлар иесінің өз
тауарларын уақытша сақтауға арналған үй-жайлары немесе үй-жайдың арнайы
бөлінген және жайластырылған бөлігі;
4) уақытша сақтау қоймалары - тауарлар мен көлік құралдарын уақытша
сақтауға арнайы арналған, Қарағанды қаласы бойынша КБД беретін лицензия
негізінде жұмыс істейтін қоймалар;
5) кеден қоймалары мен еркін қоймалар - бір бөлігі уақытша сақтау үшін
пайдаланылатын, кеден қоймасының және еркін қойманың кедендік режимдеріне
сәйкес тауарлар мен көлік құралдарын орналастыруға арнайы арналған,
Қарағанды қаласы бойынша КБД беретін кеден қоймасын немесе еркін қойма
құруға арналған лицензия негізінде жұмыс істейтін қоймалар;
6) Кеден Кодексінің 95-бабында көзделген тәртіппен тауар алушылардың
қоймалары.
Арнайы бөлінген және жайластырылған үй-жай немесе ашық алаңша, тиісті
орын біртұтас және бөлінбейтін кешен болып табылатын және бір мекен-жайда
орналасқан жағдайда уақытша сақтау орны деп танылады.
Кеден Кодексінің 96-бабына сәйкес кеден органы беретін уақытша сақтау орны
деп тану туралы шешім арнайы бөлінген және жайластырылған үй-жайлар мен
ашық алаңдарды уақытша сақтау орны ретінде тануға растама болып табылады.
Уақытша сақтау орындарына қойылатын талаптар. Кеден ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz