АҚШ табиғатының қорғалмалы жерлерінің жүйесі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ . . . 2

1. Табиғи қорғалмалы аймақтарға жалпы шолу

1. 1 АҚШ табиғатының қорғалмалы жерлерінің жүйесі . . . 3

2. АҚШ-ғы «жасыл» идеялары

2. 1 Орындалуға тиісті іс - шаралар . . . 4

2. 2Жаңа бастамалар . . . 5

2. 3 Дайындалып жатқан заң жобасы бойынша іс - әрекет жоспары . . . 6

3. Континеттегі ірі ұлттық парктер

3. 1 Канада . . . 8

3. 2 Америка Құрама штаттары . . . 14

3. 3 Мексика . . . 23

3. 4 Коста-Рика . . . 26

3. 5 Панама . . . 28

Қорытынды. . 29

Пайдаланылған әдебиеттер. 32

КІРІСПЕ

1872 жылы 1 наурызда АҚШ президенті Улисс Грант көрікті де әдемі орман алабы Йеллоустоунға ұлттық парк атағын берді. Бұл қазіргі экология ғылымының пайда болуының алдын алатын, табиғат байлығын қорғаудың маңыздығын мойындаудың ресми белгісі еді. Алғашқы ұлттық парк ашылғалы 130 - дай жыл аралығында «ұлттық парк идеясы» жүздеген мемлекетті қамтыды. Сол уақыттан бүгінгі таңға дейінгі аралықта дүние жүзінің 124 еліндегі ұлттық парктер саны 2600 асты. Дүние жүзінің әр түрлі елдерінде құрылған ұлттық парктердің қорғау тәртібі әр түрлі. Сондықтан қорғауға алынған жерлерді қорықтар, қорықшалар, резерваттар, ұлттық парктер табиғат ескерткіші деп бөледі. Қорық - ерекше қоғауды қажет ететін тұқымы құрып бара жатқан өсімдіктер мен жануарлардың түрлерін табиғи күйде сақтайтын жер. Ұлттық партердің қорықтардан айырмасы - мұнда өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін әрі бағалы түрін сақтаумен қатар, адамдардың мәдени демалысын ұйымдастыратын, туризммен шұғылдануға мүмкіндік жасайтын орындар.

Менің бұл курстық жұмысты таңдаған себебім: Жоғарыда алғашқы ұлттық партің пайда болған жері АҚШ делінген болатын. Яғни АҚШ табиғатты қорғауға көңіл бөліп, қорғалмалы аймақ құруға ынтасын білдірген алғашқы мемлекет. Ал қазір, бүгінгі таңда мұндағы ұлттық парктердің жағдайы қандай? Сонымен қатар қандай іс - шаралар жүргізіліп жатқанын. Ірі ұлттық парктерді толығымен қарастырып және ол қандай деңгейде екенін жан-жақты талдап, зерттеп білу. Ондағы табиғатты қорғау жүйесіндегі артықшылықтарды ескеріп, өз елімізге ұсыну.

Курстық жұмыстың бірінші бөлімінде табиғи қорғалмалы аймақтарға анықтама жазып, олардың айырмашылықтарын атап өттім. АҚШ табиғатының қорғалмалы жерлерінің жүйесінің күрделілігін қарастырдым. Қорғалмалы табиғи аймақтардың негізгі бөлігі ұлттық парктер жүйесіне шоғырланған. Жалпы ауданы 125 мың шаршы шақырымды құрайтын 300 аумақ бар (Алясканы санамағанда) . Ұлттық парктер жүйесі табиғи, тарихи, рекреациялық топқа кіретін 25 категориядан тұрады.

Екінші бөлімде мен ұлттық парктер туралы АҚШ-ғы нормативтік актілер мен заңнамаларды сараладым. Яғни, Клинтон «жасыл» идеяларды қолдайтынына, басталған істі жалғастыруға деген ынтасына көңіл аударды. 1996 жылы 22 сәуірде Жер Күніндегі жолдауында президент Американың ұлттық парктерінің жағдайын жақсарту жоспарын ұсынады. Ондағы жағдай соңғы он - он бес жыл аралығында парктердің танымалдығының артуы (жылына 300 млн келушілер) .

Үшінші бөлімде Солтүстік Америка континентіндегі әр мемлекеттің ірі ұлттық парктерін қарастырдым. Атап айтқанда, Канада мен АҚШ-ғы Татшеншини-Алсек, Уотертон - Глейшер; Канададағы: Гро - Морн ұлттық саябағы, Вуд-Баффало, Канадалық Сеңгір таулар, Шет аймақтағы динозаврлар паркі, Гро - Морн; Америка Құрама Штаттарындағы: Йеллоустоун, Йосемит, Редвуд, Гранд-Каньон, Грейт-Смоки-Маунтинс, Эверглейдс, Гавайи-Волкейнос; Месикадағы Эль-Вискайно; Коста-Рикадағы: Кокос аралы, Гуанакасте және де Панамадағы Дарьен ұлттық парктерін қарастырдым.

1. Табиғи қорғалмалы аймақтарға жалпы шолу

Қорық - ерекше қоғауды қажет ететін тұқымы құрып бара жатқан өсімдіктер мен жануарлардың түрлерін табиғи күйде сақтайтын жер. Ұлттық партердің қорықтардан айырмасы - мұнда өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін әрі бағалы түрін сақтаумен қатар, адамдардың мәдени демалысын ұйымдастыратын, туризммен шұғылдануға мүмкіндік жасайтын орындар. Табиғат ескерткіші сирек, құрып бара жатқан, желдің, судың, әрекетінен мүжіліп, бұзылып жатқан ғылыми, тарихи және мәдени жағынан құнды табиғат объектілерін айтады. Қорықшада табиғат кешенінің белгілі бір бөлігі ғана немесе жануарлар мен өсімдіктер дүниесі қорғауға алынады.

1. 1 АҚШ табиғатының қорғалмалы жерлерінің жүйесі .

АҚШ табиғатының қорғалмалы жерлерінің жүйесі ерекше күрделілігімен айрықшаланады. Қорғалмалы табиғи аймақтардың негізгі бөлігі ұлттық парктер жүйесіне шоғырланған. Жалпы ауданы 125 мың шаршы шақырымды құрайтын 300 аумақ бар (Алясканы санамағанда) . Ұлттық парктер жүйесі табиғи, тарихи, рекреациялық топқа кіретін 25 категориядан тұрады. Табиғи топқа ұлттық парктерден басқа ұлттық резерваттар мен ұлттық ескерткіштер жатады. Егер де ұлттық парк табиғи кешендері мен табиғи объекттердің концентрациясын қорғау үшін құрылса, ұлттық ескерткіште тек бір - екі қонақжай жері болады. Олардың арасындағы басты ерекшелігі - мекеме тәртібі. Кейбір жағдайда ескеткіштер ұлттық парк дәрежесіне өтеді. Гранд - Каньон, Карлсбад үңгірлері, Лассен - Волканик алғашында ескерткіштер болған. Сонымен қатар Глейшер - Бей мен Аляскадағы Катмаи да ұлттық паркке ауысқан. 1980 жылы жаңа “ұлттық резерват” категориясы енгізілді. Ол ұлттық паркке ұқсас келеді, бір айырмасы браконьерлікке шектеу салынады. Аляскада аң аулау жергілікті халықтың тіршілік көзі болса да, мұнда 10 резерват бар, оның 6 - ы ұлттық парктермен шектесіп жатыр. АҚШ - та кішігірім парктер мен қоғамдық ұйымдардан басқаларында демалысқа рұқсат етіледі. Тарихи және экономикалық себептерге байланысты Канадада АҚШ - тағыдан өзгеше парктер құрылды. Он есе аз халық тығыздығы мен қала тұрғындарының аздаған үлес салмағының нәтижесінде мұнда табиғат “рекреациялық шабуылға” ұшырамаған. Канадада ұлттық парктің 0, 54 га жері бір тұрғынға келеді, дәл сол көрсеткіш АҚШ - та - 0, 03.

2. АҚШ-ғы «жасыл» идеялары

1996 жылы қазанда АҚШ президенті Билл Клинтон сайлаудан жеңіп, өз лауазымын 2000 жылға дейін ұзартты. Билл Клинтон мен вице - президент Эл Гор экологиялық прблемаларға көп назар аударған. Сайлау алды платформасында Клинтон «жасыл» идеяларды қолдайтынына, басталған істі жалғастыруға деген ынтасына көңіл аударды. 1996 жылы 22 сәуірде Жер Күніндегі жолдауында президент Американың ұлттық парктерінің жағдайын жақсарту жоспарын ұсынады. Ондағы жағдай соңғы он - он бес жыл аралығында парктердің танымалдығының артуы (жылына 300 млн келушілер), эколгиялық ауыртпашылықтардың артуы мен бюджеттік қаржыландырудың жеткіліксіздігіне байланысты күрделенуде. Клинтон жоспары 3 тармақ, оның өзі 20 бөлімнен тұрады:

2. 1 Орындалуға тиісті іс - шаралар

1. Экскурсиялық ұшулар. Миллиондаған келушілерге экскурсиялық ұшулар ыңғайсыздық тудыруда. Бірақ бұл кейбіреулері үшін паркті көрудің жалғыз мүмкіндігі. Бұл проблемаға 30 - 40 парк тап болады. Президенттің секретарьларының пайымдауынша, парктердегі шулы ластану мен 12 жыл аралығында парктің табиғи тыныштығын қалпына келтіру туралы, министрліктермен бірігіп арнайы құжатты дайындаулары керек.

2. Тарихи мұраларды сақтау. 1994 - 1997 жыл аралығындағы тарихи мұралар мен мәдени ландшафтты сақтауға жұмсалған қаржы 470 млн долларды құрайды. Президент секретарьлары алты ай ішінде тарихи мұраларды сақтап қалудың дәстүрлі емес формасы жайлы баяндама дайындауы керек. Баяндамада жеке кәсіпкерлермен, индивидтермен, ассоциациялармен бірігіп жұмыс істеуі айтылу керек.

3. Жолдар мен транспорттік жүйелер. Парктің қызметшілері жолды жөндеп болғанша, ондағы автомобиль саны жағарғы қарқынмен өсуде. Парктердің транспорттік жүйесін жақсарту туралы жоспар құру керек.

4. Ұлттық парктер қоры. 1967 жылы Конгресс сыйлықтар мен көмекақы жинау үшін ұлттық парктер қорын құрған. Мемлекет пен жекеменшік сектор аралығындағы қарым - қатынасты жақсартудағы, ұлттық парктер қорының рөлін күшейту туралы 30 күн ішінде арнайы ұсынысын дайындау.

5. Қызмет істеу келісімін қорытындылау өкілеттігі. Бұндай хұқық жергілікті билік органдары мен экономикалық бөлімшелері аралығындағы, парктерді сақтау мен қолдау жайлы келісім - шарт құруға өкілеттік береді. Секретарьлар парктердің келісім - шарт құрудағы өкілеттіктерін кеңейту туралы заңды құжат дайындау керек.

2. 2Жаңа бастамалар.

6. Парктердегі аяқ баспаған табиғат. Президенттер Никсон, Форд пен Картер 5 млн акр жерді алып жатқан 17 ұлттық парктердегі аяқ баспаған жері бар ерекше мәртебелі мекемелерге кеңес берген.

7. Пойнт Рейстегі ұлттық жағалауды кеңейту. Аталған 38 000 акр қорғалмалы аймақты, табиғи көркемдігін сақтау мақсатында кеңейту жайлы кеңес береді.

8. Тарихи мұраларды сақтау қорының өкілеттігін арттыру. Ұлттық парктер қызметі штаттарға, көптеген қалаларға, графстволар мен жергілікті жерлерге тарихи мұраны сақтап қалуға көмектеседі.

2. 3 Дайындалып жатқан заң жобасы бойынша іс - әрекет жоспары.

9. Ұлттық парктер қызметінің 1997 жылғы бюджеті. 1996 жылмен салыстырғанда бюджетті 181 млн - ға арттыру. Бұл бірнеше парктердегі экологиялық жүйені қалпына келтіру, келушілерге қызмет көрстуді жақсарту, тарихи мұралар мен пайдалы қазбаларды қорғау секілді басталған жұмысты жалғастыру үшін.

10. Кіру төлемақы жүйесін қайта қарау. Кіру төлемақысы төмен болып қала беру керек, зейнеткерлерге жеңілдікпен, ал балаларға тегін болуы тиіс

11. Концессиялық реформа. Жеке компаниялар қонақүй, мейрамхана, сувенирлі дүкендер, қайықты және атпен қыдыруды ұйымдастыру кезінде 650 млн долларға қызмет көрсеткен. Соның біраз бөлігі паркке төленіп, тиісінше оның біраз бөлігі ғана парк үлесіне тиеді.

12. Ұлттық мұра жүйесіндегі аумақтар мен жер телімдері. Табиғи және мәдени құндылығы бар территория қайта қалпына келтіріліп, тек федералды үкіметтің қолына өтпеуі керек.

13. Бекініс. 1994 жылы Сан - Франциско бекінісі ұлттық парктер жүйесіне еніп, қорғаныс министрінің ведомствосынан шығарылады.

14. Толыққанды ормандар. 18 000 акр жерді алып жатқан Нью - Йорк штатындағы Толыққанды орман атты атауымен белгілі туристік торап су көзі мен миллиондаған американдықтар үшін рекреациялық зона көзі болып табылады.

15. Гейзерді қорғау туралы акт. Йеллоустоун паркінің ең әдемі көрінісінің бірі Old Faithful гейзері. Бүгінгі таңда гейзердің нәзік экожүйесіне қауіп төніп отыр.

16. Парк шекарасының минималды өзгерісі.

17. Мұражай құндылықтарын басқару. Ұлттық парктер қызметінде миллиондаған тарихи объекттер бар. Бұл құндылықтарға мұражайдағыдай кәсіби басқару деңгейін қалыптастыру керек.

18. Тұрғын үй мен жалға алу. Егер ұлттық парктер қызметі жұмысқа жастар арасынан «жақсының жақсысын» шақырмақ болса, онда оларды қауіпсіз әрі салауаттыт тұрғын үймен қамтамасыз ету керек.

ЮНЕСКО-ның дүниежүзілік мұрасына кіретін қорықтардың 3/1-і Американ континентінде. Бүгінде АҚШ-тың ұлттық парктері қызметінің беделі әлде қайда белсенді ұйымның келбеті, бәлкім дүниежүзіндегі ең белсендңсң де болып табылар. Американың Аляска мен Патагония аралығында созылып жатқан, Амазонка өзенінің жасыл алабындағы аса бай әрі көп түрлі ландшафтысы, табиғатының байлығы мақтануға тұрарлық.

Өсімдік не жануарлар дүниесі болсын Американың қорықтарына тең келерлігі жоқ. Клуэйн, Врангель-Сент-Элиас, Глейшер Бей және ғаламшарымыздағы ең ірі қорықтың бірі 11 млн. Территорияны алып жатқан Аляска, Юкон және Британ Колумбиясына тиесілі Татшеншини-Алсек халықаралық парк кешендерінің кеңістігін елестету жетерлік. Алайда барлық қолданылып жатқан іс-әрекеттерге қарамастан Америкада да дамның көптеген экожүйелерге ықпалы байқалады. Амазонканың ормансыздануы үлкен апаттың келбеті. Мұнда әр жыл сайын миллион гектар орман тамырынан шабылады. Тек сүтқоректілермен шектелсек, онда зубр мен ірі жыртқыштар - пума мен ягуардың аман қалуы екіталай. Көптеген түрлердің аман қалуына антропогендік факторлар қауіп төндіреді. Ерекше сыртқы келбетімен аты шыққан аңдар - үшаяқты жалқау, тапир, көгілдір және сұр кит, ал теңіз алпауыттарына ешқандай зиян келтірмейтін секілді еді, оларға да қауіп төнуде.

3. Континеттегі ірі ұлттық парктер

3. 1 Канада

Клуэйн, Врангель - Әулие Илья, Глейшер - Бей, Татшеншини - Алсек (АҚШ, Канада)

АҚШ, Аляска, Канада, Юкон және Британ Колумбиясының территориясында орналасқан. Есепке алу жылдары: 1979, 1992, 1994.

1992 жылы Глейшер - Бей ұлттық паркінің және 1994 жылы шет аймақтағы Татшеншини - Алсек ұлттық парктерінің қосылуына орай қорықтың территориясы үлкейді.

Xx ғасырдың басында Клондайктағы алтын елесі американ орманы туралы аңыз тудырды. Алайда осы кезеңде солтүстік жүн сатумен айналысатын және шытырман оқиғаның куәгерлерінің жеріне айналған болатын. Мәселен, Джон Дальтон 1890 жылы Татшеншини ауданындағы алғашқы болып бағалы тері дүкенін ашады. Әйтсе де пионерлер заманы өтіп кетті. Аляска әлі де оның минералды ресурстарын тауысып келе жатқан корпорациялардың «жілігінің майы» болып қала беруде. Бұл аймақта орасан зор мұнай бұрғылануда, ал ол тиісінше қоршаған айналаға зиянын тигізуі мүмкін.

1990 жылдың басында 50 қоршаған ортаны қорғайтын өкілі бар «Татшеншини Интернешнл» атты оппозиция Канада үкіметін Юкон және Британ Колумбиясының кең территориясын бақылауға алуға көндірді. Өз кезегінде олар компанияларға әжептеуір материалды компенсация төлеп тұруды кепілдеді. Сөйтіп 1993 жылы 958000 га қорғалатын аумағы бар шет аймақтағы Татшеншини - Алсек табиғат паркі қалыптасты. 1 жылдан кейін өзінің құрамына кіретін Клуэйн ұлттық паркі, Врангель - Әулие Илья және Глейшер - Бей кіретін дүниежүзілік мұра тізімінің бір бөлігіне айналды. Австралиялық Үлкен маржан рифін санамағандағы, 11 млн га жерді алып жатқан бұл парктер кешені дүниежүзіндегі ең үлкен қорғалатын аймақ болып табылады.

Канада мен Алясканың шекаралас аймағында ірі тау сілемдері бар. Полярлы аймақты санамағанда, мұнда ең үлкен мұздық жүйелері орналасқан. Өзгеше континентальді пейзаж көркем альпі шалғындарымен және көз жетпес арктикалық тундра кеңістігімен, фьордтармен, мұздық аңғарлармен, мореналармен және шиеленіскен Алсек өзенінің су ағынымен алмасады.

Вуд - Баффало(Канада)

1983 жылы есепке алынған. 1500 экземплярға дейін азайған ірі сүтқоректілерді қорғау мақсатында 1922 жылы Вуд - Баффало ұлттық паркі ашылды. Бизондардың біразы туберкулез бен бурцелез инфекциясының бір формасына шалдыққан болатын. Сол себептен малшыларда дерт үй жануарларына ауып кетеді деген үрей болды. Алайда табиғат зерттеушілер өз шешімдерін мәлімдеді. Бизондар ¾ ғасыр бойы бұл аурумен ауырып келеді, бірақта үй жануарларына жұққан бірде - бір жағдай тіркелмегенін айтты.

Альберта провинциясында орналасқан 48000 км жерді алып жатқан Вуд - Баффало ұлттық паркінде бизондар жайылып жүруде. Бір қарағанда парктың территориясы шексіз біркелкі жазық секілді. Алайда Писривер, Атабаска, Неволничья өзен әсерлерінен пайда болған ішкі дельта және ең қызықты карстылы зона Солтүстік Американың табиғатының көрінісін таңғажайып және қайталанбас етеді.

Мұнда климат континетті, жазы жылы әрі қысқа, ал қысы ұзақ, суық және қар мен мұз жердің бетін қыркүйектен маусымға дейін басып жатады. Мұнда қылқан жапырақты ормандар басым, дәлірек айтқанда шыршалар (Picea glauca, Picea mariana), қарағайлар (Pinus banksiana), балқарағайлар (Larix laricina), бірақ сонымен қатар мұнда теректер бар (Populus balsamifera, Populus tremuloides) .

Орман бизоны, парктің “жұлдызы”, расында келгенде гибрид болып келеді. Себебі популяцияны қайта ұлғайту мақсатында Канада үкіметі қорғалатын аймақ құрылғаннан кейін бірнеше жылдан соң мұнда 6000 америкалық бизонды (Bison) жер аудартқан болатын. Саябақта сонымен қатар сирек кездесетін американдық тырна (Grus Americana) бар. Қорғаушылардың ұқыпты қамқорының арқасында тырналардың популяциясы 21 - ден 130 - ға көбейді.

Жалпы айтқанда Вуд - Баффалода сүтқоректілердің 46 түрі, соның ішінде барибал аюы (Ursus americanus) және гризли (Ursus arctos borribilis), қасқырлар (Canis lupus), ақ түлкілер (Alopex lagopus), бұландар (Alces alces), канада сілеусіні (Lynx canadensis), канада құндызы (Castor Canadensis) және американдық күзен (Mustela vison) бар.

Парк территориясынан құс миграциясының төрт жолы өтеді: мұнда Атабаска көлінің жағалауында тырнадан басқа, қауырсындылардың 227 түрі жұмыртқалайды. Алайда, мұндай жағдай қай уақытқа дейін сақталатыны белгасіз, себебі Пис-Ривер және Атабаска өзендерінің атырауы біртіндеп құрғап баруда. Өз кезегінде бұл адамның табиғатқа деген әсерінен: 1969 жылдан өзен атырауына су тармақтарын шеттеп жатқан Беннетт - Дам су қоймасы құрылысының зардабы болып табылады.