ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТӘРБИЕСІНІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

І бөлім

ЭКОЛОГИЯ ҒЫЛЫМЫНЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ МЕН ҚАЛЫПТАСУ КЕЗЕҢДЕРІ ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ

1.1.Экология ғылымы және оның пайда болуы, қалыптасуы, дамуы.
1.2.Экологиялық тәрбиенің негізгі мақсат, міндеттері.
1.3.Қазіргі экологиялық білім берудің креативтік технологиясы.

ІІ бөлім
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТӘРБИЕСІНІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1.Отбасылық және мектепке дейінгі тәрбие
2.2.Жалпы білім беретін мектепте, бастауыш және орта кәсіптік оқу
орындарында экологиялық білім беру
ІІІ Тәжірибелік бөлім

ҚОРЫТЫНДЫ

Кіріспе
Қазіргі кезде адамзатты қоршаған ортаның күрделі экологиялық
проблемалары толғандыруда және оларды жедел шешу тәсілдері іздестірілуде.
Бұл ізденістерде айналадағы орта туралы білімнің берері мол.
Бұл арада шешілуге тиісті ең негізгі мәселе адамның табиғатқа тигізетін
әсері қандай және одан қалпына келмейтін қандай тізбекті өзгерістер
туындайтынын анықтауда болып отыр. Бұл мәселені бір жағынан ғылым, екінші
жағынан ғылымның ашқан жаңалықтары негізінде, іс -әрекет жасауға бастайтын
білім ғана шешіп береді.
Қазақстан Республикасы тұрақты дамудың жаңа жолына түскенде экологиялық
білім мен тәрбие берудің маңызы арта түсуде. Бұл проблемалар президент
Н.А.Назарбаев ұсынған "2030 стратегиясы" бағдарламасында басты орында тұр.
Қоршаған орта бүлініске ұшырап ауқымды экологиялық проблемалар
туындаған қазіргі жағдайда білім мен насихат барлық адамдардың -
мұғалімдердің, дәрігерлердің, ғалымдардың, бизнесмендердің, өндірушілердің,
саясаткер-лердің назарына ілініп отыр. Қоғамның іргелі құрылымынан қолдау
тапқан экологиялық білім мен насихат қана жаңа адамды - XXI ғасырдың
азаматын қалыптастырады және аса күрделі, әрі шиеленіскен әлеуметтік -
экологиялық жағдайда іс - әрекет жасауға үйретеді.
Экологиялық білімнің тиімділігі жүйелілік тәсілге негізделіп үздіксіз
жүзеге асырылғанда ғана артып табысқа жетеді. Үздіксіз экологиялық білім
беру жүйесін құрудың мақсаты - ғылыми және тәжірибелік білімнің бірлігі
негізінде окушылардың экологиялық көзқарасын қалыптастыру, қоршаған ортаға
жауапкершілікпен қарайтын құндылықты, мінез - құлықты, іс - әрекетті
қамтамасыз ету.
Қазіргі кезеңнің ерекшелігі экологиялық білім және тәрбие беруді қолма
- қол өмірге енгізіп жетілдіру керек. Өйткені табиғаттағы апатты
жағдайлар жасынан "Экология-ландырылған" ұрпақтың өсіп жетілуін күтуге,
ұзақ мерзімді эксперимент жүргізуге уақыт қалдырмайды.
Экологиялық білім көпшіліктің санасына айналадағы ортаны сақтаудағы
жауапкершілік идеясын ұялатып, қоғамның әр мүшесінде табиғатқа аялай
қарауды қалыптастыруы тиіс. Мұны тездету үшін іс - әрекеттің нақтылы
бағдарламасы және үздіксіз экологиялық білім беруге қатысатындардың істерін
үйлестіріп отыру кажет. Ұсынылып отырған ұлттық бағдарлама осы мәселелерді
шешу мақсатымен жасалып отыр.
І. ЭКОЛОГИЯ ҒЫЛЫМЫНЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ МЕН ҚАЛЫПТАСУ КЕЗЕҢДЕРІ ЖәНЕ ҚАЗІРГІ
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ.

1.1.Экология ғылымы және оның пайда болуы, қалыптасуы, дамуы.

Экология жас ғылым. Ол 200 жылдан аса ғана пайда болған. Экология сөзін
Естественная история пройсхождения атты кітабында ең бірінші қолданған
неміс биологі Эрнест Геккель (1986 ж.). Экология ойкос деген грек сөзі
үй, баспана ұғымын білдіреді. Э.Геккелдің айтуы бойынша экология-
зоологияның бір тармағы, ал жанды мақұлықтар және оларды қоршаған
органикалық және онорганикалық ортамен өзара қатынасты зерттейді.
Экология ғылымы жеке пән түрінде биология шегінде пайда болған. Экологияны
жасаған органикалық эволяция туралы оқудың негізін салушы, англия ғалымы
Чарльз Дарвин. Дарвиннің анықтауы бойынша, тіршілік үшін күресу ұғымы тірі
жәндіктердің өзара қатынасы және олардың өлі табиғатқа қатысының көп
заттардың байланысының түйінделуі деп негізделеді. Экологияның зерттейтін
мәселелері – жанды мақұлықтардың ортаға қатынасы олардың ортамен өзара
байланысы, өмір сүруі және ортаның оларға ықпалы зор.
Сонымен, экология - тірі органикалық тіршілік әрекетін және өзара
қатынасын зерттейтін биологиялық ғылым. Көптеген ғалымдар әр алуан
жануарлар мен өсімдіктердің және адамдардың мекендеген ортасымен өзара
байланысын ашу жөнінде айтарлықтай үлес қосты. Экологиялық зерттеу ХХ
ғасырдың бас кезінде пайда бола бастады, ал соңғы 10-15 жылдардың ішінде
кең өріс алды. Бұл зерттеу адамның табиғатқа қөзқарасының тікелей
өзгеруімен байланысын көрсетеді. Адам табиғатты, оның байлығын көп
уақыттан бері аясыз керегінше пайдаланып келді. Міне, осыған байланысты
табиғат қоры таусылуда, биологиялық орта азғындап ластануда. Жер бетінде
өсімдіутер, жанурлар, өзен-көлдер, адамның жабайы, рахымсыз іс-әрекеттің
нәтижесінде өздерінің бұрынғы табиғи тазалығын, сапасын жайып апатқа
ұшырауда. Бұған қосымша біраз аймақтарда өнеркәсіптері (Химия, мұнай,
көмір, АЭС т.б.) және цемент заводтары өндіретін пайдасы заттардан
бәлінетін түрлі газдар, булар, жергілікті өндіріс орындары шығатын
заттардың, өнімнің, яғни азық-түлік, ет-сүт тағамдарының қалдық қоқыстары
іріп-шіріп бұзылуынан түрлі зиян келтіреді, ғылыми мәліметтерге қарағанда,
қоршаған ортаға әсер ететін екі факторды атауға болады: Жер бетіндегі
халықтың өсуі және адамның іс әрекеті.
Жер бетіндегі халықтың саны үздіксіз өсіп, көбеюде мысалы, 1990 жылы
біздің планетамызда 5,3 млрд шамада болды. 2000-ы жылы жер бетінде
тұрушылар саны 6 млрд шамада болды. Мысалы, Пантелеевтің болжамы бойынша,
халықтың өсіп, көбеюі одан әрі жалғасады, ХХ ғасырдың орта кезінде
негізінде 10 млрд деңгейін жетіп тұрақтана бастайды. Жер бетінде халықтың
тез өсіп жетілу көптеп қиыншылықтарды туғызады. Мәселен, планетадағы бүкіл
халықты тамақтандыру, азық-түлікпен қамтамасыз ету, оларды жақсы жерлерге
орналастыруға, әл-ауқатын үздіксіз жақсарту – бұл әрине, оңай жұмыс емес,
міне, бұл жағдай халықтың күні бұрын қалын ойлауды, көптеген іс-
әрекеттерін алдын-ала тиімді ұйымдастыруды және жүзеге асыруды талап етеді.
Қазіргі кезеңдегі жастар тәрбиесінің өзекті мәселелердің бірі-бұл
экологиялық білім және тәрбие. Әлемдегі экологиялық деректерді, ғылыми
мағұлматтарды білім және тәрбие процесінде пайдалану мұғалімнің терең
білімділігіне байланысты. Осыған орай, ең басты міндеттердің бірі –
табиғатты қорғау мәселелермен оқушыларды ғылым негінде теориялық білімнің
негізі көздері – химия, физика, география, астрономия пәндері.
Бағдарламаларындағы оқу материалдарын дәрістерге терең түсіндіріп, сыныптан
және мектептен тыс экологиялық жұмыстарда тиімді.қолдана білуге оқушыларды
үйрету және дағдыландыру керек. Оқушыларды экологиялық білім негіздерімен
қаруландыру үшін осы пәндер бойынша мектеп өзінің мүмкіншілігін еске алып,
экология бағдарламасын жасайды. Көрсетілген аймақтар бойынша экологиялық
мәліметтерді сол пәндердің негізінде бағдарламаға енгізу керек. Мысалы,
география пәні бойынша: жерді қорғау, тиімді пайдалану, орман-тоғайларды,
өсімдіктерді қорғау, оларды өрттен т.б. апаттан сақтау; өзен, көлдердің
ластануына қарсы күрес жүргізу; ауаның тазалығын сақтау; өндіріс орындарын,
топырақ, ауа жағдайларын есепке алып, тұрғын жерлерде дұрыс орналастыруды
қамтамасыз ету.
Оқушылардың білім деңгейін көтеру үшін кейбір теориялық және
практикалық мәне бар экологиялық мәліметтерді бағдарламаға кіргізу керек.
Оқушылар олармен лекциялар, практикалық жұмыстар, кештер, саяхаттар арқылы
танысады. Шамамен осындай әуенді пайдаланып, тікелей эхкологияға қатысы
бар пәндер бойынша экология бағдарламасын құруға болдаы.
Енді экологиялық тәрбие жұмыстарының бірнеше түрлерін қарастырайық:
1.Ауыл міндеттерінің оқу-тәрбие учаскесіндегі бағасы ағаштан
тұқымының көшектерін өсіріп, оларды қалаларды, ауылдық жерлерді
көгалдандыруға пайдалану.
2.Мектеп оқушылары мемелекеттік орман шаруашылығына үнемі көмек
көрсетіп отырады. Өйткені, олар мектеп орманшылығының мүшесі, сонымен бірге
ормандарды қорғау және ағаш өндіру жұмыстарына да белсенді қатысады.
Олардың негізгі істейтін жұмыстарының түрлері:
-Көшет материалдарын өсіру, ағаштар отырғызу, оларды күту,
ұрылардан қорғау, орман-тоғайдағы зиянды жәндіктермен күресу.
-(Көшет) Дәрі өсімдіктерін дайындау, жидан, саңырауқұлақ т.б.
жемістерді жинау.
-Пайдалы хайуанаттарды қорғау және олардың есебін алып отыру.
-Фенелогиялық бақылау жүргізу.
3.Оқушылар ауыл шаруашылық тәжірибе жұмысымен айналысады. Тәжірибе
жұмысы биология, химия мұғалімдерінің, жергілікті ғалымдардың ғылымымен
жүргізіледі. Осы орайда сөз ретінжде мысалы келтіретін болсақ Қазақстанның
Оңтүстік және Терістік облыстарының топырағымен ауа райы жағдайында ауыл
шаруашылық тәжірибеде жұмыстары әр түрлі тақырыптарда жүргізіледі: Кубань
- 3, Дубровский - 129 күріш сорттарының өсіміне минералдық және кең
қосылған минералдық тыңайтқыштар әсер етуін анықтау, күріш егісінде өсетін
аралшөп балдырлары мыс купорасымен жою: Сәбіз егістігіндегі араншөптерді
керосин және солер майымен тазалау т.б. Қазақстанның терістік
облыстарында мектеп оқушылары егістік дала жағдайында ауыл шаруашылық
дақылдарының сорттарын зерттеу мақсатымен тәжірибе жұмысын мынадай
тақырыптарға жүргізеді: Сібірдің тез пісетін помидоры. Сонымен, оқушылар
дала жағдайында тәжрибе жұмысын жүргізу кезеңінде әр түрлі аймақтардың
топырағы мен ауа райын есепке алып, дәнді және бақша өсімдіктерінің
сортынан, олардан түсетін өнімді зерттейді, химиялық құралдарды қолдану
жолымен түсетін өнімді зерттейді, химиялық құралдарды қолдану жолымен
егістікжерлерде өсетін арамшөппен күрес жүргізу.
4.Оқушылар түрлі табиғатқа зиян келтіретін адамдармен күреседі,
қорықтық ережені бұзушыларды анықтайды, химиялық улы затарды, минералды
тоңайтқыштарды сақтау және қолдану ережелерін бұзушыларды әшекерлейді.
5.Экологиялық тәрбиеге байланысты мектепке жаппай шаралар
ұйымдастырылады. Олар: кештер, лекциялар, әңгімелер, көрмелер, сайыстар,
оқушылардың шығармалары, рефераттар, баяндамалар, табиғатты қорғау
тақырыптарында арналған плакаттар т.б. Осылардың бәрі оқушылардың
экологиялық мәдениеті санасы жете түсінүіне, табиғи ортаны қорғау мен
жақсартуына игі әсер ететін өте қажетті құралдардың бірі.
Егер экологиялық құлың еңбек іс-әрекеттерін ұштастырып, тікелей
табиғи байланысты жүргізсе, олардың жақсы нәтиже беретіндігіне ешқандай
күмән келтірүге болмайды.
Егер экологиялық құлық еңбек іс-әрекеттерін ұштастырып, тікелей табиғи
байланысты жүргізсе, олардың жақсы нәтиже беретіндігіне ешқандай күмән
келтіруге болмайды.
Экологиялық тәрбиенің басты міндеттері:
1. Өмірде және нақты еңбек іс-әрекетінде экологиялық білімді қолдана
білу, іскерлікке төселу.
2. Табиғатты қорғау және өзгертуге байланысты оқушыларда жаппай қоғамдық
пайдалы еңбекке қосу.
3. Әрбір мектепке экологиялық білім және тәрбие қоғамын ұйымдастыру.
Қоғамның мақсаты: қоғам мүшелерін өздері тұрған аймақтың табиғатын
қорғауға, күтуге тәрбиелеу, зерттеу жұмысына тарту, зерттеуді
жүргізудің әдістері мен тәсілдеріне үйрету, мектепті экологиялық
жұмыстың орталығына айналдыру.
4. Қоғам мүшелері мектептегі жастар ұйымымен ынтымақтасып, тұрғылықты
жерде экологиялық штабтар құрауы, жорықтар, саяхаттар ұйымдастыруы.

1.2.Экологиялық тәрбиенің негізгі мақсат,міндеттері.

1. Экологиялық нормалардың ережелердің қажеттілігін жастардың мінез-
құлқында тәрбиелеу.
2. Қоршаған ортаға жауапсыздықпен қараушыларға жол бермеу.
3. Жастардың бойында экологиялық мәдениетін қалыптастыру
а) Әрбір тұлғанын мінез-құлқында
ә) Қоғамдық пайдалы еңбек және еңбек тәрбиесі арқылы айналадағы
табиғатты қорғауда, күтуде және жақсартуда.
б) Экологиялық білімді насихаттауда.
в) Ең алғашқы кәсіби еңбекте.
Экологиялық тәрбие еңбек тәрбиесімен байланысты өйткені өндірістік іс-
әрекеттің барысында адам қоршаған ортаға тікелей әсер етеді.
Жалпы білім беретін мектептерде экологиялық білім мен тәрбиенің
мазмұны әр түрлі сыныптар және пәндер бойынша, қоғамға пайдалы жұмыс және
өндірістік еңбек арқылы іске асырылады.
Бастауыш сынып оқушылары табиғат байлығын ауыл шаруашылығында
пайдалану жайлы алғашқы ұғымды еңбек сабақтарында алады. Олар үй
мүліктерін, киім-кешек, таған т.б. жасайтын табиғат заттарын қалай
пайдалануымен танысады. Бастауыш сыныптардың оқу бағдарламасы оқушыларды
төмендегі іскерлікті, дағдыны қалыптастыруға бағыттарын өсімдіктердің
даму кезеңіне фенологиялық бақылау жүргізу, мектеп және қоғамдық мүлікті
ұқыптылықпен күту, тұрмыста электроэнергияны, газды, суды үнемді пайдалану.
Орта біліммен қаруландыру қажет. Қазіргі жағдайда өндіріс табиғатқа
күшті әсер етуші фактор болып отыр. Осыған орай табиғатты ұтымды
пайдаланудың ғылыммен білімге негізделетінін оқушылардың түсінуі қажет.
Өйткені өндірістік іс-әрекеттің нәтижесінде ортада әр түрлі өзгерістердің
болуы мүмкін. Сондықтан қоғамның өндіргіш күштерін ұнамды орналасқан аймақ
табиғатының ерекшелігін, оның өндірістік жүктемеге орнықтылығын есепке
алып қояды.
Оқушылар табиғи ортаны күтуде, қорғауда орман-тоғай шаруашылығын,
мемлекеттік қорықтарды басқаратын қызметкерлерге көмектеседі, жабайы
аңдарды, өсімдіктерді қорғау жұмысына қатысады.
Оқушылар ауыл шаруашылық өндірісінің әр алуан жұмыстарына қатысады.
Сондықтан олар жұмыстың түрлеріне байланысты негізгі мәселелермен таныс
болуы қажет. Жерді пайдалану негіздерін, топырақты эрозиядан қорғауды
игеру, дақылдарды суару мөлшерін, минералдық тыңайтқыштарды, улы химиялық
заттарды беру мөлшерінің мерзімін технологиялық талаптарға сәйкес есепке
алып отыру. Сонымен, оқушылардың экологиялық білім дұрыс дүние тану көз
қарастарын қалыптастыру.

1.3.Қазіргі экологиялық білім берудің креативтік технологиясы

Қазіргі кезеңде әр түрлі елдер арасында ақыл-ой ресурстарының сапасына
деген бәсекелі күрес белең алды. Қоғамымыздың әлеументтік, экономикалық,
саяси, мәдени салаларында болып жатқан терең өзгерістер Республика білім
беру жүйесіне де ықпал етпей қалмады. Оқыту мазмұнын жетілдіруде,
мектептегі оқыту ісін оқушылардың жеке ерекшеліктері мен қызығуын ескере
отырып ұйымдастыруға жан-жақты мүмкіндік туды.
Психологиялық - педагогикалық зерттеулер креативтілік ұғымын
шығармашылықтың тууы мен қалыптасуына жағдай жасайтын қабілеттер мен ақыл-
ой белсенділігінің жоғары деңгейі деп түсінуге негіз болады. Білім берудің
креативтік жүйесінің басты мақсаты адамның жасампаздығын ояту,
шығармашылық қуатын арттыру, оны батыл ойлы, өз қабілетіне сенімді, тың
идеялар туындатуға білім және оларының табиғатқа зияндсыз болуын
ескертетін, шығармашыл өмір салтына құштар етіп тәрбиелеу болып табылады.
Креативті экологиялық білім беру үрдісіне қойылатын маңызды
педагогикалық талап – оның үздіксіздігі, сабақтастығы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.