Валюталық бағам түсінігі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Валюталық бағамдардың қазіргі кездегі теориялары

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3

I бөлім. Валюталық бағамдардың түсінігі және қазіргі кездегі теориялары
1.1 Валюталық бағам
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... . 4
1.2 Валюталық бағамдардың
теориялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7

II бөлім. Қазақстан Республикасының валюталық бағамының мәні мен
валюта бағамының қазіргі кездегі жағдайы
2.1 Қазақстан Республикасының валюта бағамының
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... . 9
2.2 Валюталық бағамдардың қазіргі кездегі
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11

III бөлім. Қазақстан Республикасының валюта жүйесінің даму
проблемалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 16

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18

Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... .. 22

Кіріспе

Бұл курстық жұмысты негізгі мақсаты валюталық бағамдардың қазіргі кездегі
теориялары мен жағдайын ашып көрсету болып табылады. Осыдан 17 жыл бұрын
бірқатар елдерде жаңғыру жылдары болды. Бұл жылдарда дүниежүзілік
шаруашылықтың нығая түсіп интернацияланунының , ұлттық экономиканың
мейлінше дамуының жылдары болды. Дәл осы кезде Қазақстанда егемнеді ел
ретінде қалыптасып, жетісіктерге жете бастады. Еліміздің халықаралық валюта-
несие және қаржылық институттарымен мейлінше тығыз байланыстар қалыптасып,
халықаралық экономикалық қатынастардың тең құқықты мүшесі болуға ұмтылысы
бұл бағыттағы маңызды үрдіс болып табылады.
Тарихқа көз жүгіртсек, ең алдымен халықаралық нормаларға сәйкес ұлттық
заңнамамен бекітілген ұлттық валюта жүйелері пайда болған. Ұлттық валюта
жүйесі едің ақша жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылаы, дегенмен
салыстырмалы дербес және ұлттықшеңберден шыға береді.
Әлемдік валюталық нарық дегеніміз шетелдік валютаны және етелдік валюта
бағамындағы бағалы қағаздарды сату-сатып алу операцияларын жүзеге асыратын,
сондай-ақ валюталық капиталды инвестициялау операциялары шеңберінде
туынайтын экономикалық қатынастар сферасы.
Кез келген елдің заңды және жеке тұлғаларының ақшалай міндеттемелерін
атқаруы және төлеуіне байланысты пайда болатын халықаралық төлем айналымы
әрдайым валюталық нарықтың қызметіне жүгінеді. Валюта
нарықтары халықаралық есептеулерді жедел жүзеге асыруды, әлемдік валюта
нарықтарының несие және қаржы нарықтарымен өзара байланысын нығайтуды
қамтамасыз етеді. Әлемдік валюта нарықтарының көмегімен банктердің,
кәсіпорындардың, сондай-ақ мемлекеттің валюталық резервтері толықтырылып
отырады.
Валюта бағамы өте кұбылмалы, ширақ қозғалысты болып келеді. Оған елдің
төлем балансының жағдайы, елдегі инфляция деңгейі еркін ауысатын
валюталарға деген сұраныс пен ұсыныстың ара қатысы, жекелеген елдер
тауарларының дүниежүзілік рыноктағы бәсекелестігі, саяси және әскери
факторлар, сондай-ақ бірқатар басқа да жанама факторлар әсер етеді. Олардың
валюта бағамының динамикасына әсері уақытша немесе тұрақгы түрде болуы
мүмкін.

I бөлім. Валюталық бағамдардың түсінігі және қазіргі кездегі теориялары

Валюталық бағам түсінігі

Валютаның бағамы (курсы) дегеніміз — жекелеген елдердің валюталарының ара
қатысы немесе басқа елдің валютасы арқылы көрсетілетін жеке бір ел
валютасының "бағасы". Қазақстандағы валюта курсы шетелдік валюта бірлігіне
айырбасталатын теңгенің санымен анықталады.
Валюта бағамы өте кұбылмалы, ширақ қозғалысты болып келеді. Оған елдің
төлем балансының жағдайы, елдегі инфляция деңгейі еркін ауысатын
валюталарға деген сұраныс пен ұсыныстың ара қатысы, жекелеген елдер
тауарларының дүниежүзілік рыноктағы бәсекелестігі, саяси және әскери
факторлар, сондай-ақ бірқатар басқа да жанама факторлар әсер етеді. Олардың
валюта бағамының динамикасына әсері уақытша немесе тұрақгы түрде болуы
мүмкін. Ал, валюталық операциялардың өздері валюталық кұндылықтар
қозғалысымен тікелей байланысты.
Валюталардың айырбас бағамы валюталық нарықтағы қажетті валютаға деген
сұраныс пен ұсыныс ара қатысымен анықталады.
Валюталық нарық дегеніміз - сұраныс пен ұсыныс негізінде шетелдік валютаны
үлттық валютаға бағамы бойынша сатып алу мен сатуды жүзеге асыратын
орталықгар.
Шетел валюталарының, бағалы қдғаздарының немесе биржадағы тауарларының
бағасы дүниежүзілік практикада орныққан заңдық нормалар арқылы баға
белгілеу (котировка) түрінде жүзеге асады.
Дүниежүзілік тәжірибеде баға белгілеудің екі әдісі қолданылады.
Тікелей баға белгілеу әдісіне сәйкес шетелдік валюта бірлігі ұлттық
валютаның белгілі санына теңестіріледі. Мысалы, Казақстанда АКШ-тың бір
доллары теңгенің білгілі санына теңестіріледі. Баға кесудің бұл әдісі
дүниежүзілік қауымдастықтың көптеген елдерінде қолданылып отыр.
Жанама баға белгілеу әдісі бойынша ұлттық валюта бірлігі шетелдік валютаның
белгілі санына теңестіріледі. Мысалы, Ұлыбританияның 1 фунт стерлингі АКШ
долларының белгілі санына теңестіріледі. Бұл жүйе аз ғана елдердің іс-
тәжірибесінде қолданыс тауып отыр.
Халықаралық сауда тәжірибесінде кейбір кездерде кажетті валютаны тікелей
сатып алу қиыншылықтарға тап болады немесе тікелей сатып алудың өзі тиімсіз
болып кетеді. Мұндай жағдайларда кросс-курс әдісі қолданылады.
Кросс-курс деп екі валюта арақатысын олардың үшінші бір валютаға курстары
бойынша анықтауды айтамыз. Мысалы, алдымен үшінші жақтың (көбінесе АҚПІ
доллары) валютасы сатып алынады. Содан кейін қажетті (қызықгырған) валюта
долларға айырбасталады.
Көріп отырғанымыздай, кросс-курс әдісін қолдану біраз еңбектенуді қажет
етеді, оған қоса тәуекелдікті де талап ететін әдіс екендігі көрінеді.
Дегенмен, кросс-курс әдісін қолдану ең кем дегенде екі жағдайда қажетті
және пайдалы:
- сізді қызықтыратын валютасы бар сатушылардың сіздің валютаға деген
сұранысы жоқ (мысалы, француз франкін сатушыларды қақазстандық теңге
қызықтырмайды);
- нарықтың ағымдағы ахуалы валютаны кросс-курс әдісімен сатып алуды
пайдалы етеді. Мысалы, теңгеге қатысты бағамы жоғарылау валютаны сатып
алып, содан кейін оны долларға айырбастау мүмкіндігі аз да болса пайдалы
болатынын тәжірибе көрсетіп жүр.
Валюталық нарықта сатып алу-сату келісім-шарттарын жасауда валютаның
төмендегідей бағамын пайдаланады:
Стоп-курс - мәмілені жасау кезінде орныққан шетелдік валюта бірлігінің
ұлттық валюта бірлігіне қатысты бағасы.
Форвард курс - келешектегі бір датада жеткізілуі белгіленген шетелдік
валютаның ұлттық валютаға қатысты сату-сатып алу бағасы. Форвардтық курсқа
сәйкес валюта саудасында тараптар оның келешектегі айырбас бағасын болжап,
білуге күш салады. Әрине, мәміледегі бағамын келешектегі бағамның
ауытқуынан бір жақ қосымша пайда түсірсе, екінші жақ зиян шегіп жатады.
Халықаралық операциялар жүргізуде оған тікелей қатысушылар арасындағы
есептесулер валюталық операцияларды икемді пайдалануды табыс табудың көзіне
айналдырған банктер арқылы жүзеге асады. Сондықган баға кесу (котировка)
кезінде ондай банктер екі валюталық бағам белгілейді:
1) сатып алушының бағамы — бұл курс бойынша банк валютаны сатып алады;
2) сатушының бағамы - бұл курспен банк валютаны сатады.
Валюталық бағамның аталған екі бағамның айырмасынан банкке пайда түседі.
Бұл айырмашылықтан табылған пайда маржа деп аталады.
Валютаның өте маңызды сипаттамасының бірі оның еркін ауысу
(конвертируемость) мүмкіндіктері болып табылады.
Өздерінің ауысу деңгейі бойынша валюталардың сипаттамасы мынадай болып
келеді:
- еркін ауысатын валюта;
- жарым-жартылай, шамалы ауысатын валюта;
- ауыспайтын (тұйықгалған) валюта;
- клирингтік валюта.
Еркін (толық) ауысатын валюта дегеніміз басқа елдердің валютасына еркін
және шектеусіз ауысатын валюта. Бұл валютаның толық ішкі және сыртқы
айырбасталу мүмкіндіктері бар. Ұлттық валюталардың еркін (толық) ауысу
мүмкіндіктеріне Австрия, Бахрейн, Ұлыбритания, Дания, Канада, Кувейт,
Малайзия, Нидерланды, Жаңа Зеландия, Біріккен Араб Эмираттары, Оман,
Сеймень аралдары, Сингапур, АҚШ, ФРГ, Жапония елдерінің валюталары ие болып
отыр.
Валютаның еркін ауысу мүмкіндігі ұлттық экономиканы тұрақты даму
бағытындағы елдердің валюталарына тән. Сондықган, ұлттық валютаның еркін
ауысу мүмкіндігіне декларативтік (жариялау) жолымен жетуге болмайды.
Еркін ауысатын валютаның бір бөлігі резервтік валюта деп аталады. Олар
халықаралық есептесулерді қамтамасыз ететін қаражаттар нысанында құылады
да, басқа елдердің орталық банктерінде сақталады. Қазіргі кезде резервтік
валюталарға АКШ-тың доллары, ағылшынның фунт стерлингі, швейцариялық франк,
жапондық иена, немістің маркасы жатады. Аталған бес валюта дүниежүзілік
валюталық резервтердің 100%-не дейінгі сомасын құрап отыр.

1.2 Валюталық бағамдардың теориялары

Әлемдік валюта жүйесіндегі барлық төлем мен есеп айырысу операциялары,
аталмыш ұлттық валюта ақша бірлігінің бағасы басқа ел валюталарының ақша
бірлігінде көрінетін валюта бағамдарының негізінде жасалады.
Алғашқы беттегі валюта бағамы (курсы) алтынмен және оның құнымен, ұлттық
валютаның алтын құрамымен қатаң байланыста болды. Бірінші дүниежүзілік
соғыс халықаралық есеп айырысудың бұл жүйесін бұзып, алтын стандарты
дағдарысын туғызды.
Алтын ұранды стандарт тетігі 1922 жылы Генуя конференциясында қол
жеткізілген, мемлекетаралық келісіммен алғаш рет бекітілген, алтын мен
капиталистік әлемнің жетекші валюталарына негізделді. 30 елдің ақша жүйесі
алтын ұранды стандарт базасында қызметін жүргізді. Қазіргі уақытта несие
ақшаларды пайдалану аясы күрт кеңейе түсті. Әлемдік капиталистік саудадағы
несие қатынастарының дамуы, халықаралық есеп айырысу тәжірибесінде:
векселдер мен чектерді кең ауқымда қолдануға алып келді. Ұрандардың
(девиздердің) (шетел векселдері) айрықша нарығы пайда болды.
Сонымен бірге ұлттық валютадағы инфляцияның, девалвацияның және
ревалвацияның әсерімен, әлемдік капиталистік экономиканың жалпы
тұрақсыздығымен валюта бағамы тым тұрақсыз бола түседі.
Екінші әлемдік валюта жүйесі 1944 жылы болған Бреттон-Вуд конференциясында
заңды түрде ресімделді. Халықаралық есеп айырысулар алтынмен және резервтік
валюталармен (доллар және фунт стерлинг) жүзеге асырыла бастады. Резервтік
валюталарды пайдалану кезіндегі валюталық бағамның алтынмен жанама
байланысы бір үштік унцияға (31,1 грамм таза алтын) 35 долл. ресми баға
бойынша доллар жинақтарын айырбастаудың АҚШ міндеттемелерімен қамтамасыз
етілді.
Бреттон-Вуд конференциясында, негізгі белгіленген қызметі валюта бағамының
жүйесін бақылау болып саналатын, халықаралық валюта қоры (ХЮҚ) құрылған
болатын. Бреттон-Вуд жүйесі әлемдік сауданың, өнеркәсіп өндірісінің
ұлғаюына ықпалын тигізді, дегенмен, ол, оның барлық қатысушыларының валюта
аясындағы тең құқығын қамтамасыз ете алмады. Бұл мезгілде сыртқы
экономикалық байланыстардың интернационалдық сипаты мен ұлттық валюталарды
пайдалануы арасындағы қарама-қайшылық тереңдей түседі. 60-шы жылдардың
ортасында доллар стандарты, капиталистік әлемдегі Батыс Еуропа мен
Жапонияның пайдасына өзгеруші күштері арақатынасының сәйкес келушілігін
доғарды, әлем экономикасындағы тұрақсыздық империалистік шилініс факторына
айналды.
Бреттон-Вуд жүйесіндегі құрылымдық дағдарыс 1971-1973 жылдары оның барлық
қағидаларының үзілуіне алып келді: доллардың алтынға бөлшектенуі
тоқтатылды, алтынның ресми бағасы алынып тасталды, белгіленген бағамдар
тәртібі еркін айналыстағы бағамдармен ауыстырылды.
Жаңа әлемдік валюта жүйесі, алтының демонетизациялануын белгілеген және
валюталардың алтын өлшемдерін жойған, алтындоллар стандартының күйреуі 1976
жылғы Ямай келісімімен заңдастырылды. Қарыз алудың арнайы құқығы валюта
жүйесі негізінде жарияланды. Әрбір ел, фалюта бағамының тәртібін өздерінің
қараулары бойынша таңдау құқығын алды. Валюта бағамдарының әртүрлі
тәртіптеріндегі валюталар жүйесі қалыптасты. 1979 жылдан бастап әлемдік
валюта жүйесі шеңберіндегі аймақтық деңгейге, өзінің есеп айырысу бірлігі –
ЕВРО енгізілді. Толыққанды ұжымдық халықаралық валюта болып саналатын ЕВРО
Еуропалық валюта жүйесі (ЕВЖ) қызметін жүргізеді. Доллардың өктемдігінен
Ортақ нарықты қорғау, Еуропалық валюта жүйесінің (ЕВЖ) негізгі мақсаты
болып саналады.
Қазіргі кезеңдегі әлем шаруашылығы байланыстарының қалыптасуы мен әлемдік
валюта жүйесінің құрылуы аяқталып біткен жоқ және тұрақты жетілдірілу
үстінде.

II бөлім. Қазақстан Республикасының валюталық бағамының мәні мен валюта
бағамының қазіргі кездегі жағдайы

2.1 Қазақстан Республикасының валюта бағамының мәні.

Дүниежүзіндегі елдерінің басым көпшілігінің валютасы, соның ішінде
Қазақстанның валютасы жарым-жартылай ауысатын валюталарға жатады.
Қазақстандық теңгенің еркін (толық) ауысу мүмкіндігіне жетуі үшін елдің
саяси-экоиомикалық және қаржы-қаражат тұрақтылығы, алтын-валюта
резервтерінің қорлануы, дүниежүзілік қауымдастық елдерімен валюталық
ынтымақтастық механизмінің қалыптасуы кажет.
Жарым-жартылай ауысатын валютаға шетелдік валютаның шектеулі санына
айырбасталатын және халықаралық төлем айналымының барлық түрінде
қолданылмайтын валюталар жатады. Мұндай валютаның қолданыстағы шектеулігі
елдің экономикалық жағдайының тұрақсыздығы және оның төлем балансының теріс
сальдосымен түсіндіріледі. Мемлекет тарапынан валютаның қолданылуын шектеу
саясаты заңдық және әкімшілік тұрғыдан валюта мен валюталық құндылықтарға
байланысты операцияларды регламенттеу (төріптеу) ережелері арқылы
жүргізіледі.
Ауыспайтын (тұйықталған) валютаға шетелдік басқа валюталарға
айырбасталмайтын, тек ел ішінде ғана ұлттық ақша бірлігі есебінде айналымда
болатын валюта жатады. Оларды әкелу, әкету, сату, сатып алу мүмкіндіктері
мемлекеттік шекарамен тұйықталған және мұндай ақшаларға валюталық реттеудің
қатаң шаралары қолданылады.
Клирингтік валюталарға банктік операцияларда тек қана бухгалтерлік жазбалар
түрінде кездесетін, төлем келісіміне катысушылардың бір-біріне жеткізетін
тауарлары мен ақылы қызметтерін анықтайтын есептік валюталық бірліктер
жатады.
Валютаны сатып алу-сату әрекеттері валюталық нарықтарда жүзеге асырылады.
Валюталық нарықтар дегеніміз - сұраныс пен ұсыныс негізінде шетелдік
валютаны ұлттық валютаға бағамына (құны) сәйкес сатып алу мен сатуды жүзеге
асыратын орталыктар.
Ұлттық валюта нарықтарының дамуы және олардың өзара байланысының күшейіп,
нығаюы арқылы біртұтас дүниежүзілік валюта нарығы қалыптасты. Оның өзі
көпдеңгейлі, коммуникациялар арқылы байланысқан аймақтық нарықтар түрінде
көрінеді.
Валюталық нарықтың кұрамына дүниежүзілік, аймақтық, ұлттық (жергілікті)
валюта нарықтары кіреді. Бұл нарықтар өздерінің көлеміне, валюталық
операциялары мен валюта сомаларының сипатына қарай ерекшеленеді. Әдетте,
дүниежүзілік валюта рыноктары дүниежүзілік қаржы орталықтарында
шоғырланады.
Дүниежүзілік қаржы орталықтары дегеніміз — банктердің маманданған қаржы-
несие институттарының топтасқан жері. Бұл орталыктарда халықаралық валюта,
несие, қаржы операциялары жүргізіледі және бағалы қағаздармен, алтынмен
байланысты келісімдер жасалады.
Дүниежүзілік қаржы орталықгарының ішіндегі ең ірілері — Лондон, Нью-Йорк,
Майндағы Франкфурт, Париж, Цюрих, Токио валюта рыноктары. Ағымдағы ғасырдың
90-шы жылдарында халықаралық валюта келісімдерінің 50%-ке жуығы
дүниежүзілік валюта рыногының негізгі үш орталығында жүзеге асырылды. Олар:
Лондон валюта рыногы — күніне 187 млрд доллар, Нью-Йорк — күніне 129 млрд
доллар, Токио — күніне 115 млрд доллар көлемінде валюталық операцияларды
жүзеге асырып келді. Халықаралық валюта операцияларының бір тәуліктегі
жалпы көлемі 90-шы жылдардың ортасына карай 1 трлн. 230 млрд долларға
жетті.
Казіргі валюталық нарықға мынадай ерекшеліктер тән:
- дүниежүзілік шаруашылық байланыстарының интернационалдануы негізінде
валюталық нарықтардың да әлемдік өріске шығуы және валюталық келісімдерді
жүзеге асыруды автоматты байланыс кұралдарының кеңінен қолданылуы;
- валюталық операцияларды орталықсыздандыру және олардың компьютерлік
жүйелерді қолдану нәтижесінде бүкіл әлемдік сипатқа ие болуы;
- валюталық операцияларды үйлестірудің (унификациялаудың) мән-маңызының
артуы;
- алыпсатарлық келісімдер көлемінің ұлғаюы;
- валюта бағамының тұрақсыздануы.
Валюта нарықтары халықаралық есептеулерді жедел жүзеге асыруды,
дүниежүзілік валюта нарықтарының несие және қаржы нарықтарымен өзара
байланысын нығайтуды қамтамасыз етеді. Валюталық нарықтардың көмегімен
банктердің, кәсіпорындардың, сондай-ақ мемлекеттің валюталық резервтері
толықгырылып отырады.[5,2]

2.2 Валюталық бағамдардың қазіргі кездегі жағдайы

Валюта бағамы: жүйелері, факторлары, паритеті. Экономикадағы төлем
балансында көрінетін өзгерістер түбінде келіп валюта курсына ықпал жасайды.
Валюта нарығы өз жағынан пассивтік білдірмей, белсенді түрде экономикадағы
процестерге әсер етеді. Мемлекеттің валюта нарығын реттеу саясаты оның
экономика процестеріне қатынасуының әр түрлі дәрежесімен сипатталады.
Осыған байланысты валюта нарығын және курсын ұйымдастырудың қарама-карсы
екі жүйесі болады:
• валютаның айырбастау бағамы сұраныс және ұсыныспен белгіленген жағдайдағы
валюта бағамының жұмсақ немесе еркін жүзу жүйесі. Шұғыл өзгерістер болып
қалғанда, мемлекет бағамы жанама реттеу аркылы қолдап отырады;
• қатал белгіленген валюта бағамының жүйесі. Осы жағдайда сұраныс және
ұсыныс өзгерістерінің нәтижесінде бағамыың ауытқуы болмайды. Бұл жағдай
валюталық және басқа нарыктардың қызметтеріне мемлекетгік кірісудің күшті
болуымен қамтамасыз етіледі.
Валюта бағамының осы екі карама қарсы жүйелерінен басқа көптеген аралық
жүйелерде болады. Демек, экономистердің көбінің тұжырымдалуы бойынша,
бүгінгі АҚШ-та еркін жүзетін, қатал белгіленген курстар жоқ, онда
басқарылған жүзу жүйесі қолданылады. Осы жүйе доллардың маңайында басқа
валюталардьщ жүзуіне, егер осы жүзу АҚІП экономикасына жағымды болса, жол
береді.
Валюта бағамы ұзақ мерзімде паритетпен белгіленуге тиісті. Паритет, өз
кезегімен, елдегі еңбек өнімділігінің дәрежесіне, экономикалық өсудің
қарқыны және сапасына, экономиканың құрылымына және халықаралық еңбек
бөлінісіне тартылуына тәуелді болады.
Валюта бағамы қысқа және орта мерзімде валюта нарығындағы сұраныс және
ұсыныспен белгіленеді. Осы процестер төлем балансында көрсетіледі.
Сондықтан, төлем балансын белгілейтін факторлар, сонымен қатар, айырбас
курсына әсер етеді. Валюта нарығындағы тепе-тендік экспорт және импорт
көлемімен, капиталдың кіріс және шығысымен байланысты болады. Валюта
бағамын белгілейтін факторлармен танысайық.
1.Тұтынушылардыц талғамының өзгеруі тауарлар мен қызметгердің
экспортын немесе импортын өсіреді. Шетел тауарларының ұнам-
дылығын жарнама және т.б. арқылы өсіруге болады. Импорттық
тауарлардың ұнамдылығының өсуі олардың тұтынуын өсіреді.
Экспорт көлемі өзгермесе, ұлттық валютаның ұсынысы, шетелдікімен
салыстырғанда өседі. Жергілікті сұраныс валютага өзгермесе, шетел
валютасына да сүраныс өседі. Осы фактордың ықпал ету нәтижесінде, ұлттык
валюта құнсызданады. Егер тұтынушылардың талғамы жергілікті заттарға
ауысқан болса, керісінше процестер жүреді.
2.Белсенді сауда саясаты да экспортерлер мен импортерлер жасап отырған
экспорттың және импорттың (валютаға сұраныс) және ұсыныс көлемін өзгерте
алады. Баж салығы және импорт квотасы еңгізілгенде, тауардың сапасына және
қоршаған ортаны сақтаудың қатал стандартына күтпеген жаңалықтар
еңгізілгенде, импорт төмендейді. Бұндай шаралар әкімшілдік болғандықтан ха-
лықаралық сауданың көлемін төмендетеді, жеке елдерге дискриминация
тудырады. Сондықтан валюта нарығын тұрақтандыру мақсатымен осындай саясатты
колдану негативтік нәтижелер тудырады.
3.Импорттық тауарларға сұраныстыц икемділігі. Импорттық тауарларға икемді
сұраныс, валюта нарығындағы доллардың санын көбейтеді. Импорттық тауарларға
икемді емес сұраныс сатылған тауарлар айырбасынан нарыққа түсетін доллардың
санын азайтады.
4.Табыстардағы салыстырмалы өзгерістер. Бұрыннан мәлім тұтыну шығындардың
көлемі ұлттык табыстың дәрежесіне тікелей тәуелді болады. Табыс өскен сайын
осы елдегі тауарлардың да, шетел тауарларының да түтынуы есе
түседі.Сондықтан,тауарлар мен қызметтердің импорты өндірілген ұлттық
табыска тәуелді болады. Егер бір елдегі ұлттық табыстың өсуі келесі елдегі
осы көрсеткіштен артық болса, онда шетел тауарларының импортынын өсуі,
экспорттан тез жүріп отырғаны болып табылады. Осы жағдай валюта нарығында
ұлттык валюта бағамының төмендегені болып көрінеді. Сондықтан, ұлттық
табысты өсіретін барлық факторлар валюта бағамының төмендеуіне ықпал етеді
және керісінше.
5.Инфляция (бағаның салыстырмалы өзгеруі). Егер бір елдегі
бағаның өсу қарқыны басқа елдегі осы көрсеткіштен артық болса, онда
импорттык тауарлар (бағам өзгермегенше) арзандау болады. Бұл осы тауарларға
сұранысты өсіреді, бұның нәтижесінде шетел валютасына сұраныс өсіп, ұлттық
акция құнсызданады. Шетел валютасын қымбаттататын тағы бір жағдай — ол
инфляция өскен сайын адамдардың өздерінің нақты табыстарын сақтап қалуға
тырысуы. Жинақтарын сақтап қалу мақсатымен адамдар мықты
валютаға сұранысын өсіреді. Ал валютасының ұсынысы өзгермейді,
сондықтан айналымдағы ақшаның көбеюі мен инфляция валютаның айырбас бағамын
төмендетеді.
6.Нақты проценттік ставканың жанама көлемі. Ағымдағы есепшоттың дисбалансы
нәтижесінде пайда болатын валютаның сұранысы мен ұсынысының сәйкес келмеуін
капиталдың келуі мен кетуі ғана жояды. Сондықтан елге капиталдың келуіне ат
салысатын факторлар ұлттык валютаның бағамын өсіре алады және керісінше,
нақты проценттік ставкалардың (номиналдык ставкада бағаның өсу қарқынын
алып тастағанда) көлемі, инвестор үшін капиталды орналастыратын елді
белгілейтін маңызды көрсеткіш болып табылады. Ұлттық қаржы активтеріне
сұраныстың өсуі шетел валютасының ұсынысында көрінеді және ол ұлттық
ақшаның бағамының өсуіне әсер етеді.
7.Белгілі айырбас курсын күту. Шаруашылық агенттерінде болашақтағы
экономиканың өсу қарқыны, инфляция темпі, нақты проценттік ставка көлемі,
макроэкономикалық саясаттың бағыттары туралы тұжырымдамалар қалыптасады.
Осыларды қорытындай отырып, олар күтілетін айырбас бағамы туралы шешімдер
болжамдайды. Басқа шарттар бірдей болғаңда портфельдік активтерді күтім
бойынша айырбасының бағамы өсетін валюта түрінде сақтаған пайдалы болады.
Сонымен қатар, халықаралық нарықта болашақта курсы төмендеп кететін валюта
түрінде қарыз алған пайдалы болады. Осыдан басқа нашар валюта ұстаушылар
оны күшті валютаға айырбастауға тырысады (мұның бағамы өседі). Осы
себептермен жүргізілген валюта айырбасы, валютаның болашақта құнсыздану
немесе қымбаттау қаупін күшейте түседі. Шешуші
рөлді саяси тұрақтылық атқарады.
8.Экономиканы мемлекеттік макрореттеу. Осыған жататындар: ресми валюта
резервін пайдалану, сауда саясаты, валюта нарығында валюталық бақылау және
валюта нарығын рационалдау, қаржылық және ақша-несиелік саясат. Валюта
резервін шебер қолдана отырып, шетел валютасының ұсынысын өсіру үшін валюта
нарығында белгілі валюта бағамын ұстап тұруға болады. Бірақ резервтің
көлемі шектелген, сондықтан осы жолмен бағамды ұстап тұру қысқа мерзімде
ғана мүмкін.
Бүкіләлемдік зандылық бар: экономикалық дамудың дәрежесі және экономиканың
ашықтығының дәрежесі өскен сайын ішкі бағалар әлемдік дәрежеге жақындай
түседі, бұл автоматты түрде ұлттық валютаның нақты бағамын өсіреді. Валюта
курсы ұзақ мерзімдік тепе-тендік болмысынан төмен, немесе жоғары екенін
көрсететін көрсеткіштер аз емес.
Біріншіден, экспорт жөне импорттың өсу қарқындары. Егер экспорттың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.